ZamkoMania - Polskie zamki i dwory obronne (zamkomania.pl) | |||||||||||||||||||||||||||
Możesz ocenić: Babice-Wygiełzów (woj. małopolskie) - Średniowieczny zamek biskupi Lipowiec
Mimo kilku przebudów obiekt zachował pierwotny kształt i gotycki charakter. Zbudowany jest na planie przypominającym pięciobok z miejscowego kamienia z nielicznymi fragmentami ceglanymi. Charakterystyczną częścią zamku jest wysoka na 28 metrów wieża, stanowiąca niegdyś główny trzon budowli jako wolnostojący donżon, obecnie do połowy ukryta w murach skrzydła południowo-wschodniego. Ma ona 4 kondygnacje, na których zachowały się unikalne działobitnie (stanowiska ogniowe) z otworami strzelniczymi. Główny korpus zamku ma 2 piętra i posiada wewnętrzny dziedziniec. Można tam zobaczyć na ścianach herby biskupów: Oleśnickiego - Dębno i Jastrzębca - Jastrzębiec, którzy odpowiadali za przekształcenia zamku w XV w. oraz tarcze z herbami Andrzeja Zebrzydowskiego. Jest też głęboka XIII-wieczna studnia, w której zamontowano nawet światło (trzeba je samemu włączyć). Na parterze zamku znajdowały się m.in.: refektarz (jadalnia), kuchnia, spiżarnia, wozownia. Na I piętrze w skrzydle północnym cele więzienne - szereg małych nieogrzewanych pomieszczeń z latrynami, we wschodnim pokoje dla księży uczestniczących w rekolekcjach lub pokutujących. W nie rozpoznanym miejscu tego piętra mieściła się też gotycka kaplica z 2 oknami. Na II piętrze ulokowano apartamenty biskupie, pokoje dla służby i kolejne cele (pomieszczenia są opisane tabliczkami). Po przebudowie XVIII-wiecznej powstała nowa kaplica w skrzydle zachodnim, zajmowała 2 kondygnacje i była największym pomieszczeniem na zamku. Wjazd do warowni prowadził przez most zwodzony położony ponad głęboką na 7 metrów fosą, którego resztki wraz z szyją bramną odnaleziono podczas prac archeologicznych i wyeksponowano. Brama miała dwa wejścia, dla pieszych i konnych. Całość otacza wysoki zewnętrzny mur obwodowy, od północy wzmocniony w XVII wieku bastionem i półbasztami przystosowanymi do broni palnej. Przed bramą znajduje się dość obszerne przedzamcze. Postawiono tam stajnię, traktowaną w XVIII wieku jak oficynę i drewniany budynek bramny od północy. W miejscu oficyny funkcjonuje dziś punkt obsługi turystów i kawiarnia (oba ostatnio odnowione). W lesie na wschód od warowni zlokalizowano 2 fortyfikacje ziemne (patrz zdjęcie Lidar i mapa Hauffego). Nic nie wiadomo o ich pochodzeniu, jedna jest naniesiona na mapę z 1790 roku i opisana jako "Szaniec stary". Być może były to szańce konfederatów barskich, miejsca te czekają na zbadanie.
W sumie więc Lipowiec to bezwzględnie jedno z najciekawszych turystycznie miejsc na Jurze Krakowsko - Częstochowskiej. Rozwaliny zamku Lipowiec - rysunek Edwarda W. Kainki z 1844 r. Zamek w Babicach - Wygiełzowie na obrazie M. Trzebińskiego z 1911 roku
XVIII-wieczna mapa okolicy Lipowca Mapa Lipowca z 1790 J. K. Hauffego wraz z powiększeniem zamku i szańca ziemnego od południowego wschodu wzgórza. Plan zamku Lipowiec wg T. Chrzanowskiego + własne uzupełnienie. A - zamek właściwy, B - przedzamcze. Niebieskim kolorem oznaczone najstarsze elementy. 1 - wieża, 2 studnia, 3 - mury nieznanego obiektu, być może pierwotnego domu głównego, 4 - bastion, 5 - półbaszty z XVII w., 6 - zespół bramny z wieżą i basztą umacniającą, 7- zewnętrzny mur obwodowy zamku właściwego, 8 - międzymurze, 9 - mur obwodowy przedzamcza, 10 - drewniany most na filarach kamiennych, 11 - stajnie / oficyna, 12 - wjazd na przedzamcze z drewnianym budynkiem bramnym Plan parteru zamku Lipowiec. 1 - sień, 2 - piekarnia, 3 - wozownia, 4 - latryna, 5 - magazyn, 6 - pomieszczenie ze studnią, 7 - spiżarnia, 8 - kuchnia, 9 - jadalnia, 10 - wieża, 11 - sień wjazdowa, 12 - klatka schodowa na piętra i do piwnic, 13 - pomieszczenie dla służby, 14 - pomieszczenie z zejściem do piwnicy, 15 - skarbiec, 16 - dziedziniec. Plan 1. piętra zamku Lipowiec. 1 - cele więzienne, 2 - korytarze, 3 - cele rekolekcyjne, 4 - latryna, 5 - komnaty biskupie (obecnie sale wystawowe), 6 - sień, 7 - klatka schodowa, 8 - pomieszczenie dla służby, 9 - szpital, 10 - kaplica (nowsza) Rekonstrukcja zamku XVI-wiecznego według Jana Salma Źródło: "Leksykon zamków w Polsce", Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan
Rekonstrukcja zamku XVI-wiecznego według Bartłomieja Drejewicza Źródło: "Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej", Sypek Robert
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego wzgórza zamkowego Lipowiec. w - lokalizacja wieży, ? - zagadkowe fortyfikacje ziemne
Lipowiec został wzniesiony w końcu XIII w. przez biskupa Jana Muskatę. Wcześniej stał tu drewniany zamek zbudowany w połowie XIII stulecia przez biskupa Jana Prandota. Przejął on okolicę od sióstr benedyktynek w 1243 r., które otrzymały ją od rycerskiego rodu Gryfitów. Istnieją hipotezy i miejscowe opowieści, iż pierwotnie znajdowało się tu wczesnośredniowieczne grodzisko, drewniany zameczek rycerzy-rozbójników (wspominał o nim Jan Długosz), a podczas rozbicia dzielnicowego strażnica zwolenników Konrada Mazowieckiego spalona przez Bolesława Wstydliwego
koniec XIII w. - biskup Jan Muskata zakończył budowę murowanej warowni z wysoką okrągłą wieżą, będącej aż do końca XVIII wieku we władaniu biskupstwa krakowskiego lata 1304-1306 - bp Muskata był przeciwnikiem księcia Władysława Łokietka i zwolennikiem Wacława II na tronie polskim. Kilkakrotnie toczył z nim walki. W tym okresie zamek Lipowiec był więc broniony przez załogę na czele z burgrabim Gerlachem de Culpen (niemieckim szwagrem biskupa) przed atakami rycerstwa wiernego Łokietkowi 1391 - książę opawski i raciborski Jan II najechał włości lipowieckie i sławkowskie biskupa krakowskiego Jana Radlicy z Radliczyc. Zamku Lipowiec nie dał rady zdobyć więc z zemsty spustoszył okoliczne wioski. Po skardze biskupa do króla czeskiego Wacława, Jan II musiał się ukorzyć, a jako zadośćuczynienie oddał biskupowi 3 wsie: Chełm, Imielin i Kosztowy. Dzięki temu obszar tych śląskich wsi został włączony do Polski. po 1420 r. - w Lipowcu rezydował biskup Wojciech Jastrzębiec. W czasie swojego panowania na zamku wraz z kolejnym biskupem Zbigniewem Oleśnicki dokonali zasadniczej jego przebudowy. Zbudowana na planie wieloboku warownia stała się okazałą rezydencją. W środku powstał mały dziedziniec otoczony budynkami mieszkalnymi, przedzamcze otoczono murem obwodowym, podwyższono więżę i przystosowano do użycia broni palnej. Wtedy właśnie nadano zamkowi dzisiejszy kształt "Projekt na Zamek Lipowiecki" - rysunek S. Złowodzkiego z 1847 r. jako projekt odbudowy zamku
1444 r. - biskup Oleśnicki wystawił w zamku przywilej dla księstwa siewierskiego. Tutaj też Jan Długosz w imieniu biskupa wypłacił ostatnią ratę za nabyte księstwo i zamek siewierski XVI w. - zamkiem władali biskupi Jan Konarski i Andrzej Zebrzydowski. Powiększono wtedy więzienie pod wieżą i postawiono dwie półbaszty na drodze dojazdowej do przedzamcza, przekształcono teren przedbramia 1629 r. - na zamku wybuchł wielki pożar, który zniszczył głównie przedzamcze, ale sięgnął także zamku górnego. Kilka lat później odbudowę przeprowadził biskup Jakub Zadzik. Zamek zyskał nowoczesne elementy fortyfikacji jak bastion od płn.-wsch. i półbaszty od płn. Od tej pory jednak biskupi rezydowali już w bardziej wygodnym dworze w Wygiełzowie u podnóża wzgórza zamkowego, który postawił ten sam biskup 1655 r. - mimo swego wybitnie obronnego położenia zamek nie był przystosowany do walki z nowocześnie wyposażoną armię szwedzką, musiał więc jej ulec 1657 r. - zmuszeni do opuszczenia Lipowca Szwedzi uciekli do Krakowa, a zamek podpalili 17.08.1683 r. - w drodze na zwycięską wyprawę wiedeńską, na popas w Lipowcu zatrzymał się król Jan III Sobieski. Nocował jednak zapewne we dworze biskupim, a nie w zamku 1732 r. - biskup Felicjan Szaniawski odbudował zamek na cele kościelne. Miał tu się odtąd mieścić dom rekolekcyjny i miejsce poprawy dla duchownych pod zarządem Księży Misjonarzy z Krakowa ok. 1750 r. - prace zakończył biskup Andrzej Załuski. Zamek częściowo stracił charakter warowni średniowiecznej, a zyskał cechy barokowej rezydencji. Zlikwidowano część fortyfikacji z zespołem bramnym. Nad skarbcem w skrzydle zachodni powstała nowa kaplica. Wyremontowano również podzamkowy dwór. 1789 r. - decyzją Sejmu Wielkiego zamek, jak i cały majątek biskupów krakowskich, został przejęty przez Skarb Państwa 1793 r. - po drugim rozbiorze zamek na krótko powrócił do biskupów krakowskich 1802 r. - zaborca austriacki ostatecznie upaństwowił włości biskupie. Zamek przeznaczono na centrum administracyjne okolicznych dóbr. 1805 r. - zawalił się dwór biskupi pod zamkiem 1809 r. - gdy wojska Księstwa Warszawskiego miały przejąć od Austriaków dawne tereny biskupie, na zamku wybuchł wielki pożar, który zniszczył dachy, stropy i wnętrza II piętra. Przypuszcza, się że katastrofę wywołali Austriacy po 1815 r. - ustalenia zaborców na Kongresie Wiedeńskim powołały do istnienia zależne od nich państewko polskie zwane Rzeczpospolitą Krakowską. W jej skład wchodził również Lipowiec. Władze RK wydzierżawiały zamek chętnym po 1840 r. - Lipowiec przestał być użytkowany i był już tylko opuszczoną ruiną. Zajęli się nim poszukiwacze skarbów oraz miejscowa ludność czyniąc duże szkody 1863 r. - w czasie powstania styczniowego w ruinach schronił się oddział gen. Mariana Langiewicza
XIX w. - zamek przechodził w ręce prywatne. Kolejno właścicielami byli: hrabia Józef Hadziewicz, Wincenty Kędzierski, Jan Wiśniewski, Antonina Łącka, hrabiowie Donnersmarck lata 1891 - 1905 - grupa galicyjskich miłośników zabytków przygotowała plany odbudowy zamku, ale Donnersmarckowie nie zgodzili się na nią lata 1961-69 - przeprowadzono prace konserwacyjne i zabezpieczające ruinę zamku, przystosowano ją dla zwiedzających. U podnóża wzgórza zamkowego zaczęto budowę skansenu 1973 r. - powołano do życia Nadwiślański Park Etnograficzny podlegający muzeum w Chrzanowie, w skład którego wszedł zamek i skansen 2007 r. - obie placówki odłączyły się od muzeum chrzanowskiego tworząc odrębną jednostkę administracyjną o nazwie "Muzeum Nadwiślańskie Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec” z siedzibą w Wygiełzowie koniec 2019 r. - zamek został zamknięty dla turystów. Czekają go prace ziemne i budowlane. Ma powstać punkt obsługi turystów z kawiarnią, małą gastronomią i sklepikiem oraz nowe toalety. koniec 2021 r. ogłoszono przetarg na dalsze prace, tym razem remontowe. M.in. wieża zostanie poddana konserwacji, wejście na nią będzie łatwiejsze, z balustradą i nowymi schodami. Konserwacji zostaną poddane również inne mury zamku oraz nawierzchnia dziedzińca. Otwarcie zabytku zapowiadano na wakacje 2022 11.09.2023 - uroczyste otwarcie zamku na nowo. W ramach kilkuletnich prac wykonano konserwację elewacji, korony wieży, wartowni i murów zamkowych. Turyści otrzymali nową ekspozycję "Zamek Lipowiec. Pomiędzy twierdzą, rezydencją a więzieniem" znajdującą się na pierwszym piętrze. Powstał też punkt obsługi turystów z kawiarnią. Grafika J.N. Głowackiego z połowy XIX w. Z zamkiem w Wygiełzowie - Babicach jest oczywiście związanych kilka zjaw. Jedną z nich był duch biskupa Oleśnickiego, który jednak ukazywał się tylko do pożaru z początku XIX w. Poza tym, podobno czasem około północy zrywa się mocny wiatr i na przedzamczu pojawia się cień czarnej karety, ciągnionej przez 6 pary czarnych koni z której wychodzi biskup w purpurze i wkracza na dziedziniec. Za nim strażnicy wloką skazańca, kat podnosi miecz i wtedy uderza piorun, zapada się ziemia a zjawy znikają. Naoczni świadkowie twierdzą, że nawet w ciepłą noc powietrze robi się lodowate. Przedwojenne zdjęcie zamku Lipowiec z lotu ptaka
ADRES I KONTAKT
Zamek Lipowiec w Wygiełzowie - Babicach - ul. Podzamcze 1, Wygiełzów
tel. +48 32 613 40 62
CZAS Pobieżne oglądnięcie zajmuje ok. 1 godzinę, dojście z parkingu 15 minut. WSTĘP Ceny biletów wstępu: 18,00 zł - normalny; 10,00 zł - ulgowy, 45,00 zł - rodzinny. Można kupić bilet łączony z pobliskim skansenem. Poniedziałki - wstęp wolny (nie dotyczy dni świątecznych, np. II dzień Świąt Wielkanocnych). Dzieci do lat 7 - wstęp wolny (nie dotyczy grup wycieczkowych). Zamek otwarty jest przez cały rok od godz. 8 do 18 (marzec-październik) i 8-15 (listopad-luty). Ostatnie wejście 15 minut przed godziną zamknięcia. Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu: Zamek w Babicach - Wygiełzowie INNE Zamek w Babicach - Wygiełzowie w portalu promującym turystykę rodzinną "Wakacje z dzieciakiem" - relacje ze zwiedzania obiektu z dziećmi Zdjęcie ruin w Wygiełzowie z ok. 1914 roku Dwa rysunki zamku z 1825 roku Ł. Kozakiewicza. Od strony płd.-zach oraz płd.-wsch.
Zachodnia część woj. małopolskiego. 10 km na północ od Zatora, 10 km na południe od Chrzanowa. Zobacz na mapie.
Dojazd pociągiem tylko do Zatora lub Chrzanowa. Dalej autobusami miejskimi linii 317 i 332 do miejscowości Płaza Dolna (średnio co pół godz.). Stamtąd, spacerkiem po ok. 10 min. dochodzi się do skansenu i dalej na zamek. Do samego Wygiełzowa jeżdżą też „minibusy” z Chrzanowa (częściej) i Zatora (kilka kursów dziennie). Wieża zamkowa jest widoczna z daleka, a droga do niej oznaczona. U podnóża zamku jest parking. Trzeba przejść z niego pod górę ok. pół kilometra. Współrzędne geograficzne: Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps format D (stopnie): N50.076872°, E19.444796° format DM (stopnie, minuty): 50° 4.61232'N, 19° 26.68776'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 04' 36.74''N, 19° 26' 41.27''E Zamek biskupów krakowskich Lipowiec - widok ogólny z kierunku północnego na zdjęciu J. Zajączkowskiego z początku XX wieku
Borkowski Jacek - Orle Gniazda Jury Krakowsko Częstochowskiej Fidura Jolanta - Zamki i inne warownie wyżyny krakowsko-częstochowskiej Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce Kornecki Marian - Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Jury Krak.-Częst. Zamek biskupów krakowskich Lipowiec - widok ogólny z kierunku południowego na zdjęciu J. Zajączkowskiego z początku XX wieku
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Ilu wściekłych Czechów zmieści się na wozie bojowym? Zamek Lipowiec Rocco 79 - Zamek Lipowiec z drona
Alwernia - Gospodarstwo Agroturystyczne - Andrzej Budzyński ul. Krakowska 31, tel. (012) 283 31 41 Alwernia - Hotel "AL", ul. Kulawki 4, tel. (012) 283 31 78
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza. Ostatnie wpisy
Powrót do strony startowej
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów. |
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Odśwież stronę