Barczewko

Średniowieczny zamek biskupi

O pierwszym zamku barczewskim (Castrum Wartenberg) wiemy, że stał nad Pisą w pobliżu ujścia do jeziora Wadąg. Dziś na tych terenach położona jest wieś Barczewko. Był to prawdopodobnie obiekt drewniano - ziemny do niedawna niezlokalizowany w terenie. Jednak odkrycie grodziska zwanego "Stare miasto" lub "Stare pole" przy ujściu rzeki Orzechówka do jeziora Wadąg wzmogło zainteresowanie Barczewem i jego najstarszymi dziejami, przed nową lokacją. Grodzisko jest aktualnie profesjonalnie badane w ramach projektu "Warmińskie Pompeje". Zgliszcza dawnego miasta zostały bowiem pod ziemią tak jak je zniszczono w połowie XIV wieku. Teren ten nie był już nigdy zasiedlony, stąd taka szumna nazwa i zainteresowanie archeologów z całej Europy. Zamek wzniesiony tuż przed miastem, przez badaczy niemieckich lokowany był w jego obrębie. Nie zgadzało się to z dokumentami, bo "Stare miasto" położone jest nie nad Pisą, lecz Orzechówką. Wyniki aktualnych prac na grodzisku również wykluczyły istnienie w nim rezydencji biskupiej.
Polscy naukowcy na prawdopodobne miejsce po zameczku wytypowali wzgórze w zakolu Pisy, oddalone od dawnego miasta o 1,7 km na wschód. Lokalna nazwa to Romowa Góra, a niemiecka Wachthügel (wzgórze strażnicze). A jeszcze w XIX wieku spotykana była nazwa Zamek Gunelauken. We wczesnym średniowieczu był to bowiem obszar grodowy plemion pruskich zwany Terra Gunelauke. Dawna warownia Prusów była świetnie usytuowana pod względem obronnym, z 3 stron otaczała ją rzeka. Niestety, w okresie międzywojennym postawiono tam zabudowania mieszkalne, więc grodzisko zostało zniszczone i nie może być na razie zbadane. W 1929 r. znaleziono tam wczesnośredniowieczną formę odlewniczą do srebrnych wyrobów (kopia znajduje się w muzeum zamkowym w Olsztynie). Niektórych badaczy nie przekonuje do lokalizacji w tym miejscu zamku biskupiego zbyt mała powierzchnia do zabudowy (450 m2) i spora odległość od miasta.