Zamek Białobrzegi

Białobrzegi
Przebudowany szlachecki dwór obronny





Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Białobrzegi (woj. podkarpackie) - Przebudowany szlachecki dwór obronny

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
2.5 stars
Średnia ocena: 2.7 na 5. Głosów: 23

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
4 stars
Średnia ocena: 3.8 na 5. Głosów: 14

       
    
 


Opis i stan obecny


Dwór w Białobrzegach jest jednym z tych obiektów, które są rzadko opisywane, a jeśli już to błędnie. Z jakichś powodów nie został zaliczony do zabytków przez KOBIDZ, a w kilku książkach datuje się go na wiek XIX, podczas gdy w tym wieku nie było nawet przebudowy (te miały miejsce w XVIII i XX wieku). A przecież badania przeprowadzone w latach 60-tych m.in. przez B. Tondosa przypisują mu jednoznacznie XVII-wieczne pochodzenie i obronny charakter.
Znajduje się on w przysiółki Białobrzegów zwanym Zadworze nad jakąś niewielką rzeczką - dopływem przepływającego w pobliżu Wisłoka, w otoczeniu niewielkiego parku. Nietypowe jest usytuowanie dworu. Stoi na samej krawędzi sztucznie usypanej i bardzo dużej jak na tak niewielki obiekt platformy ziemnej. Powoduje to, że od strony wejścia, niższa kondygnacja znajduje się pod poziomem ziemi, natomiast od południa jest całkowicie nad ziemią i nie sprawia wrażenia jakby była piwnicą. Badania wykazały, że tylko ona pochodzi z XVII wieku. Świadczą o tym m.in.: układ pomieszczeń (z 6 izbami), sklepienia kolebkowe i krzyżowe oraz małe obronne okienka. Wejście od północy prowadzi przez XVIII-wieczny portyk zabudowany później na werandę. Piwnica pod nim posiada sklepienie kolebkowe z lunetami. Od południa znajduje się XX-wieczna dwukondygnacyjna dobudówka. Ściany pierwotnej siedziby były ozdobione pięknymi malowidłami o treści biblijnej i mitologicznej, ale zostały zatynkowane przez późniejszych żydowskich dzierżawców.
Platforma ziemna z pewnością była częścią ziemnych fortyfikacji bastionowych, ale już w latach 60-tych XX w. były one mało czytelne. Od wschodu znajduje się koryto wyschniętego stawu, ale nie wydaje się, aby była to dawna fosa. Z tej strony zapewne bezpieczeństwo zapewniały rozlewiska Wisłoka, a może i on sam, bo była to bardzo kapryśna rzeka, często zmieniająca koryta. Fosa na pewno istniała od zachodu, gdzie najlepiej widać sztuczny nasyp ziemny, ale tam biegnie teraz asfaltowa droga. Od południa natomiast, bardzo blisko dworu przebiega polna droga, która jest dawnym traktem prowadzącym do rezydencji.
Widać, że w przeszłości wygląd całego założenia musiał być inny, a zmiany nastąpiły podczas przebudowy w XVIII wieku, bo przy starej drodze rosną wiekowe dęby. W obecnym kształcie, usypanie platformy wydaje się mało przydatne, a prowadzenie skutecznej obrony niemożliwe. Problemem usytuowania dworu badacze nie zajmowali się jednak w ogóle, ale nasuwają się dwa wyjaśnienia. Albo pierwotnie platforma ziemna była dłuższa, lecz została rozsypana od strony południowej, tak aby odsłonić dawne piwnice czyniąc z nich coś w rodzaju parteru, albo to co uważa się dziś za dwór jest tylko przebudowanym budynkiem dworskim stojącym na skraju platformy, a właściwy dwór stał w jej centrum (wg starych opowieści piwnice znajdują się pod całym nasypem).
Aktualnie obiekt kupił prywatny właściciel i stopniowo przystosowuje go do celów mieszkalnych, a może nawet turystycznych. Z zewnątrz dwór w Białobrzegach wygląda całkiem dobrze, jednak wnętrza są ponoć w złym stanie. Warto dodać, że zachowały się tam jeszcze oryginalne kominki. W pobliżu znajdują się dwa drewniane budynki folwarczne: obora i dom karbownika.




Plany i rekonstrukcje


Dwór na mapie Białobrzegów z XVIII w.
Teren dworu Białobrzegi na austriackiej mapie z XVIII wieku. Na platformie ziemnej stoją 3 budynki

Mapa z XIX w.
Mapa katastralna z połowy XIX wieku. Dwór (na czerwono) stoi samotnie jak dziś, widać jednak sporo niezachowanych budynków gospodarczych


Historia, wydarzenia


Białobrzegi były własnością Stanisława Stadnickiego, awanturnika zwanego "Diabłem". Końcem XVI wieku znany jest jednak tylko tutejszy folwark. W I połowie XVII wieku, za długi Stadnickich, ich ziemie przejął Stanisław Lubomirski. Prawdopodobnie za jego czasów powstał dwór obronny. Nie jest pewne czy cała budowla była od razu murowana.
W XVIII wieku, gdy właścicielami byli Potoccy założenie zostało przekształcone. Z tego okresu pochodzi wyższa kondygnacja oraz kolumnowy portyk. Tradycja mówi, iż Potoccy traktowali dwór jako rezydencję myśliwską, podobnie jak nieodległy pałac w Julinie.
Na początku XIX stulecia wieś od Potockich kupili Kotulińscy. Ta pochodząca z Czech rodzina wykazała się dużą przedsiębiorczością i zapewne Białobrzegi były ich główną siedzibą, bo założyli tu cegielnię, browar, młyn z tartakiem, plantację chmielu, pasiekę, stawy rybne. Białobrzeskie piwo cieszyło się dużą popularnością w Rzeszowie i szerokiej okolicy.
Rodzinne tragedie u Kotulińskich sprawiły, że w 2. połowie XIX wieku majątek podupadł i powrócił do Potockich z Łańcuta. Ci, aż do wybuchu I wojny światowej, oddali go w dzierżawę żydom. Po 1918 roku majątkiem białobrzeskim zarządzał Bronisław Skalski, który postawił folwark na nogi. Przed wybuchem II wojny światowej, w wyniku parcelacji gruntów, dworek przejął dr Adam Zys z Jarosławia. Z XX wieku pochodzi oszklona weranda, która powstała z zabudowania portyku, a od południa dobudowano też piętrową przybudówkę. Obiekt zyskał w ten sposób dzisiejszy wygląd.



Zdjęcie lidar Białobrzegów
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu dworskiego w Białobrzegach. A - zachowany budynek, B - kopiec ziemny


Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorDawny dwór - Białobrzegi 500

CZAS
punktor Oglądnięcie i obejście dookoła zajmuje ok. 15 minut.

WSTĘP
punktor Własność prywatna. Można oglądnąć z zewnątrz. Do środka nie ma wstępu.


Położenie i dojazd


Centralna cześć woj. podkarpackiego. 23 km na północny wschód od Rzeszowa. Zobacz na mapie.
Dwór nie stoi w centrum wsi, należy skręcić w drogę ze znakiem na Żołynię (w lewo od strony Łańcuta). Dalej mijamy Wisłok i kilka nieczynnych cegielni i skręcamy na skrzyżowaniu w prawo. Po chwili zobaczymy dwór w parku.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N50.11716111° E22.34578611°  
format DM (stopnie, minuty):   50° 7.0296666'N 22° 20.7471666'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   50° 07' 01.78''N 22° 20' 44.83''E 




Galeria zdjęć


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.


Białobrzegi - Dwór od płd.-wsch, po prawej widać krawędź platformy ziemnej Białobrzegi - Dwór od płd.-wsch., widok spod potężnego dębu Białobrzegi - Dwór i dom karbownika Białobrzegi - Dwór od południa, z przodu dobudówka z XX wieku Białobrzegi - Widok na dwór i dom karbownika z platformy ziemnej, od płn.-zach. Białobrzegi - Dwór od strony płn.-wsch. Białobrzegi - Zbliżenie na front dworu Białobrzegi - Bok zachodni dworu. Po lewej przylega weranda, po prawej dobudówka  z XX w. Białobrzegi - Widok od wsch., koryto po stawie i rzeczka Białobrzegi - Platforma ziemna od zachodu
Zdjęcia wykonane jesienią 2006



Noclegi


punktor Łańcut - Hotel Zamkowy, tel. (017) 225 26 71, 225 26 72 (pokój 2 os. bez łazienki już od 55 zł)
punktor Łańcut - Pensjonat Pałacyk, ul. Paderewskiego 18, tel. (017) 22 520 43
punktor Łańcut - Dom wycieczkowy PTTK, ul. Dominikańska 1, tel. (017) 22 545 12 (pokój 2 os. 46 zł)
punktor Głuchów - Pokoje gościnne Maria i Stanisław Szczepańscy, Głuchów 581 (017) 224 11 33

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Re: białobrzegi       Autor:  Przemek      Data:  2009-09-23 20:11:03
    Taaa, kup sobie.
  • Re: kontakt do właściciela       Autor:  białobrzeżanin      Data:  2009-01-18 20:06:29
    bliższe informacje może udzielić Pan Wł. Wojnar zam. Białobrzegi 503
  • Re: kontakt do właściciela       Autor:  białobrzeżanin      Data:  2009-01-18 20:03:04
    bliższe informacje może udzielić Pan Wł. Wojnar zam. Białobrzegi 503





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.