Bochotnica

Średniowieczny zamek rycerski

Niewiele zachowało się z zamku w Bochotnicy postawionym na zalesionym wzgórzu nad rzeką Bystra. Nie był to duży obiekt, ale bardzo trudny do zdobycia ze względu na obronne położenie i szeroką 50-metrową fosę.
Zamek wzniesiono z kamienia na planie wieloboku, początkowo z budynkiem mieszkalnym od północy. Nie posiadała wieży. Później do murów obwodowych dobudowano z kamienia i cegły drugi budynek od południa z 3 kondygnacjami. Obok niego od płd.-zach. znajdowała się brama wjazdowa z mostem zwodzonym. Wśród badaczy są różnice zdań co do oceny wielkości i rozplanowania budowli, trudno jednak uwierzyć w napotykane czasem określenia "monumentalna budowla". Na starych rycinach widać pozostałości wieży, która powstała prawdopodobnie podczas rozbudowy renesansowej budowli. Dziś ocalały tylko dwa fragmenty murów, w tym pokaźne skrzydło południowe z otworami okiennymi i nikłe resztki starszej części północnej. Niestety teren zamkowy jest dość mocno porośnięty roślinnością. Idąc do ruin mijamy mały pomnik ku czci ofiar tzw. "krwawej środy" w roku 1942.
Skręcając z drogi do zamku w prawo, pod górę, po ok. 100 m zobaczymy zabudowania i ruiny mauzoleum Jana Oleśnickiego/Bochotnickiego (po lewej). Ciekawa, XVI-wieczna budowla jest w takiej samej ruinie jak zamek. Nie jest oficjalnie dostępna, ponieważ znajduje się na terenie prywatnym, ale można do niej podejść, bo na razie nie ma ogrodzenia.

Zamek Bochotnica zbudowano w połowie XIV w. prawdopodobnie z inicjatywy przodków rodu Firlejów, ponieważ wiadomo że od 1317 r. okolica należała do Dziersława i Ostasza herbu Lewart z Bejsc. Być może pomysł budowy warowni wyszedł od Kazimierza Wielkiego, który po najeździe tatarskim chciał zabezpieczyć te tereny łańcuchem fortyfikacji, a zrealizował go wspomniany Ostasz - kasztelan lubelski. Pierwotne założenie miało kształt wieloboku z dziedzińcem i budynkiem mieszkalnym od strony północnej i bramą od południa, nie było wież. Materiałem budowlanym był miejscowy kamień.
1368 r. - pierwsza wzmianka o zamku w Bochotnicy w dokumentach
1399 r. - zamek od Jana z Bejsc kupił Klemens Kurowa, kasztelan żarnowski za niewielką sumę 550 grzywien
koniec XV w. - zamek przeszedł w ręce Anny Zbąskiej, która wraz z grupą bandytów napadała na okoliczną ludność
pocz. XVI w. - warownia została przebudowana z inicjatywy kolejnego właściciela Jana Oleśnickiego, syna Katarzyny Zbąskiej (siostra wspomnianej Anny). Dodano zbudowany z kamienia i cegły trzykondygnacyjny budynek mieszkalny od strony południowej, postawiono też nową bramę i most zwodzony. Oleśnicki przyjął nazwisko Bochotnicki, nie miał dziedziców i został pochowany na sąsiednim wzgórzu, w grobowcu wzorowanym na kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu.
1523 r. - król Zygmunt Stary przekazał Bochotnicę rodzinie Samborzeckich, która zamieszkiwała tu przez 100 lat
Nie są znane dalsze losy zamku, ale zakłada się, że został zniszczony podczas którejś z wojen i opuszczony w XVII w.

II poł. XIX w. - ruiny ulegały destrukcji z powodu osuwania się stoków wzgórza zamkowego. Widać to na zachowanych XIX-wiecznych rysunkach zamku
1890 r. - A. Zwierzchowski opracował projekt budowy zamku Bochotnica od nowa, ale nie został on nigdy zrealizowany
1959 r. - rozebrano zagadkowy mur u podnóża wzgórza zamkowego. Był on w tak fatalnym stanie, że konserwator zabytków poparł rozbiórkę. Jego przeznaczenie pozostaje jednak niejasne. Podobnie jak sąsiadujący z nim pagórek, który z kolei zniszczono przy budowie domu
1964 r. - rozpoczęły się badania ruin bochotnickich pod kierunkiem Ewy Różyckiej, architekt z Wrocławia. Odkryto m.in. ślady wczesnych umocnień, które mogły pochodzić jeszcze z przełomu XIII w i XIV w. a więc przed postawieniem obecnego murowanego zamku