Bochotnica

Średniowieczny zamek rycerski

Krwawa Środa W środę 18 listopada 1942 roku Niemcy rozpoczęli pacyfikację Kazimierza Dolnego i okolicznych Wsi, w tym Bochotnicy. Był to odwet na ludności cywilnej za działalność polskiego ruchu oporu. Krewni i ojcowie dzisiejszych europejskich strażników praworządności wchodzili wczesnym rankiem do domów, dokonywali brutalnych aresztowań, strzelali do przypadkowych ludzi na ulicach, palili domy. Kilkaset osób wywieziono do obozów koncentracyjnych i obozów pracy. Kobiety, dzieci i starców często mordowano na miejscu. Dokładna liczba ofiar nie jest znana, bo mordercy skutecznie zatarli ślady swojej zbrodni. Wg relacji świadków na miejscu zginęło minimum 150 osób. Wydarzenia te nazwano później "Krwawą Środą". Są upamiętnione w okolicy w kilku miejscach, m.in. po drodze do ruin zamku w Bochotnicy.

Niewiele zachowało się z zamku w Bochotnicy postawionym na zalesionym wzgórzu nad rzeką Bystra. Nie był to duży obiekt, ale bardzo trudny do zdobycia ze względu na obronne położenie i szeroką 50-metrową fosę.

Zamek wzniesiono z kamienia na planie wieloboku, początkowo z budynkiem mieszkalnym od północy. Nie posiadała wieży. Później do murów obwodowych dobudowano z kamienia i cegły drugi budynek od południa z 3 kondygnacjami. Obok niego od płd.-zach. znajdowała się brama wjazdowa z mostem zwodzonym. Wśród badaczy są różnice zdań co do oceny wielkości i rozplanowania budowli, trudno jednak uwierzyć w napotykane czasem określenia "monumentalna budowla". Na starych rycinach widać pozostałości wieży, która powstała prawdopodobnie podczas rozbudowy renesansowej budowli. Dziś ocalały tylko dwa fragmenty murów, w tym pokaźne skrzydło południowe z otworami okiennymi i nikłe resztki starszej części północnej. Niestety teren zamkowy jest dość mocno porośnięty roślinnością. Idąc do ruin (w lewo) mijamy mały pomnik - tablicę ku czci ofiar tzw. "Krwawej Środy" w roku 1942.

Skręcając obok wspomnianego pomnika w prawo, pod górę, po ok. 100 metrach zobaczymy zabudowania i ruiny kaplicy św. Anny, a zarazem mauzoleum Jana Oleśnickiego / Bochotnickiego (po lewej). Ciekawa, XVI-wieczna budowla jest w takiej samej ruinie jak zamek. Nie jest oficjalnie dostępna, ponieważ znajduje się na terenie prywatnym, ale można do niej podejść, bo na razie (przynajmniej w 2019 roku nie było) nie ma ogrodzenia.

Zamek Bochotnica zbudowano w połowie XIV w. prawdopodobnie z inicjatywy przodków rodu Firlejów, ponieważ wiadomo, że od 1317 r. okolica należała do Dziersława i Ostasza herbu Lewart z Bejsc. Być może pomysł budowy warowni wyszedł od samego króla Kazimierza Wielkiego, który po najeździe tatarskim chciał zabezpieczyć zagrożone tereny łańcuchem fortyfikacji, a zrealizował go wspomniany Ostasz - kasztelan lubelski.
Pierwotne założenie miało kształt wieloboku z dziedzińcem i budynkiem mieszkalnym od strony północnej i bramą od południa, nie posiadało wież. Materiałem budowlanym był miejscowy kamień.

1368 r. - pierwsza wzmianka o zamku w Bochotnicy w dokumentach
1399 r. - zamek od Jana z Bejsc kupił Klemens Kurowa, kasztelan żarnowski za niewielką sumę 550 grzywien
koniec XV w. - zamek przeszedł w ręce Anny Zbąskiej, która wraz z grupą bandytów napadała na okoliczną ludność
początek XVI w. - warownia została przebudowana z inicjatywy kolejnego właściciela Jana Oleśnickiego, syna Katarzyny Zbąskiej (siostra wspomnianej Anny). Dodano zbudowany z kamienia i cegły trzykondygnacyjny budynek mieszkalny od strony południowej, postawiono też nową bramę i most zwodzony. Oleśnicki przyjął nazwisko Bochotnicki, nie miał dziedziców i został pochowany na sąsiednim wzgórzu, w kaplicy św. Anny, wzorowanej na kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu.
1523 r. - król Zygmunt Stary przekazał Bochotnicę rodzinie Samborzeckich, która zamieszkiwała tu przez 100 lat
Nie są znane dalsze losy zamku, ale zakłada się, że został zniszczony podczas którejś z wojen i opuszczony w XVII w.

II poł. XIX w. - ruiny ulegały destrukcji z powodu osuwania się stoków wzgórza zamkowego. Widać to na zachowanych XIX-wiecznych rysunkach zamku
1890 r. - A. Zwierzchowski opracował projekt budowy zamku Bochotnica od nowa, ale nie został on nigdy zrealizowany
1959 r. - rozebrano zagadkowy mur u podnóża wzgórza zamkowego. Był on w tak fatalnym stanie, że konserwator zabytków poparł rozbiórkę. Jego przeznaczenie pozostaje jednak niejasne. Podobnie jak sąsiadujący z nim pagórek, który z kolei zniszczono przy budowie domu
1964 r. - rozpoczęły się badania ruin bochotnickich pod kierunkiem Ewy Różyckiej, architekt z Wrocławia. Odkryto m.in. ślady wczesnych umocnień, które mogły pochodzić jeszcze z przełomu XIII w i XIV w. a więc przed postawieniem obecnego murowanego zamku