Możesz ocenić: Bodzentyn (woj. świętokrzyskie) - Gotycki zamek biskupi, później rozbudowany
Opis i stan obecny
Ruiny bodzentyńskiego zamku położone są na stromym brzegu rzeki Psarki. Od początku swoich dziejów warownia była często rozbudowywana przez kolejnych właścicieli - biskupów krakowskich, do dziś jednak widoczne są jeszcze mury pierwotnej budowli średniowiecznej.
Bogactwo wnętrz
Zachowały się opisy bogato wyposażonych komnat zamku w Bodzentynie. Sufity były ozdobione malowidłami, ściany upiększono polichromiami i arrasami. Każda komnata miała swój piec w indywidualnym kolorze i z pięknymi ornamentami. Potwierdziły to prace archeologiczne, natrafiono bowiem na wspaniałe kafle, które trafiły do muzeum w Kielcach. Poza tym znaleziono fundamenty gotyckiego wykusza.
Kiedyś zamek był wielką rezydencją na którą składał się też ogród włoski rozciągający się do terenu pobliskiego kościoła, zwierzyniec oraz kilkanaście budynków gospodarczych na przedzamczu w tym: piekarnia, rzeźnia, stodoły, wozownia, magazyny, a także drewniany dwór, zamieszkiwany przez właścicieli podczas licznych przebudów i remontów zamku. W czasach największej świetności sama rezydencja składała się z trzech skrzydeł z dziedzińcem w środku, posiadał też jedną narożną wieżę wykorzystywaną jako więzienie. Całość była otoczona murem. Obecnie zachowały się wysokie ściany z otworami okiennym (niektóre z obramowaniami, na których widać herby Ślepowron i Nałęcz) oraz XVII-wieczny portal wykonany z czerwonego piaskowca. Niestety podobnie jak mury jest on wysprejowany. Widać, że miejscowe półgłówki nie próżnują. Przed portalem leża szczątki kamiennego mostu. W dole rzeka Psarka tworzy kilka niewielkich rozlewisk zwanych sadzawkami, prowadzi tam ścieżka oraz drewniane mostki, co również warto zobaczyć.
Aktualizacja: Obecnie ruiny są w trakcie prac konserwacyjnych i rewitalizacyjnych. Są ogrodzone, a mury wsparte rusztowaniami. Wciąż da się do nich wejść, ale turyści proszeni są o uszanowanie zakazów i pracy konserwatorów. O wypadek ponoć nie trudno. Zrewitalizowane ruiny zostaną "wzbogacone" o elementy z metalu i szkła, co widać na wizualizacji poniżej.
Ruiny na pocztówce z roku 1902. Widać, że Psarka była kiedyś znacznie większą rzeką
Plany i rekonstrukcje
Plan założenia zamkowego w Bodzentynie w późnym średniowieczu wg M. Brykowskiej
Źródło: Leksykon Zamków w Polsce, L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Arkady 2002
Plan założenia zamkowego w Bodzentynie w XVIII w. na planie miasta
Wizualizacja rewitalizacji ruin zamku w Bodzentynie, materiały UG Bodzentyn
Rekonstrukcje zamku w XVIII w. z projektu "Łysogóra 200 lat temu" Fundacji Świętokrzyskie Góry Historii i Narodowego Centrum Kultury
Historia, wydarzenia
Zamek bodzentyński zbudowano w II poł. XIV w. z inicjatywy biskupa krakowskiego Floriana z Mokrska herbu Jelita. Stanął na miejscu drewnianego dworu biskupa Bodzanty z Jankowa i Wrześni herbu Róża, który przeniósł tu siedzibę biskupią z pobliskiego Tarczka w poł. XIV w. Zamek został sprzężony z fortyfikacjami miejskimi Bodzentyna. Składał się z wysokiej czworobocznej wieży w płn.-zach. narożniku, która mieściła więzienie oraz przylegającego do niej budynku mieszkalnego.
Zamek w Bodzentynie od strony dziedzińca w poł. XIX w. Akwarela T. Chrząńskiego - Albumy Kazimierza Stronczyńskiego
Jakub Zadzik
Bodzentyński zamek był jednym z ulubionych miejsc biskupów krakowskich. Szczególnie upodobał go sobie bp Jakub Zadzik - kanclerz wielki koronny, mąż stanu, który zapisał się w historii jako wielki wróg reformacji i bardzo zręczny dyplomata. Prowadził rokowania ze Szwedami i Moskwą, był też rozjemcą w wewnętrznych sporach w kraju. Jego skrywaną tajemnicą był fakt, że nie pochodził z rodziny szlacheckiej. On to doprowadził do zniszczenia słynnego na całą Europę ariańskiego ośrodka nauk w Rakowie. O jego bezwzględności mówią jeszcze inne relacje, wątpliwe jednak by były one prawdziwe. Podobno jednego z uwięzionych w zamku innowierców głodził tak długo, iż musiał on zjeść własne księgi. Z kolei inny znany protestant Krowicki został odbity przez przyjaciół i uniknął losu swoich braci. Należy jednak pamiętać, że arianie zawsze popierali protestanckich Szwedów i innych wrogów Polski, niszczyli obiekty kultu katolickiego, stąd spotykały ich później często zasłużone prześladowania.
1380 r. - po śmierci Floriana z Mokrska zamek Bodzentyn przejął Zawisza z Kurozwęk herbu Poraj
1410 r. - przed bitwą pod Grunwaldem na zamku zatrzymał się król Władysław Jagiełło, który odbywał pielgrzymkę do klasztoru na Świętym Krzyżu. Przyjął tu posłów z Pomorza
1413 r. - pożar zniszczył miasto i naruszył też warownię. Wkrótce później biskup Zbigniew Oleśnicki dokonał pierwszej rozbudowy zamku - wzniósł północne skrzydło mieszkalne
1420 r. - zachowała się wzmianka o remoncie wieży dokonywanym przez miejscowego cieślę
koniec XV w. - kardynał Fryderyk Jagiellończyk dobudował od wschodu nowe reprezentacyjne skrzydło mieszkalne z wieżyczkami w których były latryny i klatka schodowa
II poł. XVI w. - biskup Franciszek Krasiński rozpoczął wielką przebudowę starego zamku w renesansową rezydencję. Powstały wtedy m.in. arkadowe krużganki w skrzydle wschodnim
1581 r. - prace kontynuował i zakończył w tym roku biskup Piotr Myszkowski, sprowadził w tym celu włoskiego architekta Jana Balcera.
I poł. XVII w. - biskup Piotr Tylicki postawił skrzydło południowe oraz budynek bramny, do którego prowadził most ponad wykopaną fosą
lata 1657 - 1691 r. - prowadzono prace nad kolejną rozbudowę zamku, tym razem w stylu barokowym. Zakończył je biskup Jan Małachowski. Rezydencji nadano kształt podkowy. Od miasta zamek oddzielono murem, wtedy też powstał portal z czerwonego piaskowca
ok. poł. XVIII w. - następna przebudowa po kierunkiem architekta Jakuba Fontany
1789 r. - gdy właścicielem chylącej się już ku upadkowi warowni był biskup Sołtyk, sejm zadecydował o przejęciu majątku biskupów krakowskich (i ich siedzib) przez państwo. Od tej pory była wykorzystywana jako magazyn i szpital. Potem próbowano jeszcze zaadoptować ją na potrzeby fabryki i siedziby władz miejskich, ale nic z tego nie wyszło
I poł. XIX w. - w kilku zachowanych salach zamkowych mieszczanie Bodzentyna urządzali jeszcze bale
II poł. XIX w. - mury zamkowe zaczęły się walić. Dodatkowo okoliczni mieszkańcy rozbierali to co zostało traktując ruiny jako źródło darmowego budulca
Zamek od strony wschodniej w połowie XIX w. (elewacja ogrodowa). Akwarela T. Chrząńskiego - Albumy Kazimierza Stronczyńskiego
1902 r. - zamek w Bodzentynie uznano za zabytek i otoczono ochroną
lata 60 XX w. - pierwsze prace archeologiczne. Odkryto m.in. kafle piecowe z późnego średniowiecza, znajdujące się obecnie w Muzeum Narodowym w Kielcach.
Pokrywają się one np. z historycznymi wzmiankami o istnieniu lochu. W przyszłości podziemia także mogłyby zostać udostępnione turystom.
2017 r. - wstęp do prac zabezpieczających ruiny. Zabytek ogrodzono, a mury wsparto drewnianymi konstrukcjami, które je wzmacniają. Rozpoczęto zaplanowane na kilka lat badania archeologiczne. Wstępne badania georadarowe wykazały kilka pustych przestrzeni, które zostaną zbadane. Być może potwierdzą się legendy o podziemnym połączeniu z kościołem
2019 r. - początek prac renowacyjnych połączonych z częściową odbudową zamku. W skrzydle południowym powstanie punkt widokowy oraz część ekspozycyjna. Jedną z planowanych atrakcji mają być stanowiska do oglądania zamku w wirtualnej rzeczywistości (w goglach VR). W planach jest też odtworzenie ogrodu włoskiego.
Cały czas trwają też badania archeologiczne. Grupa pod kierownictwem dr Czesława Hadamika odsłoniła nieznane mury skrzydła zachodniego i podziemny portal.
Litografia Juliana Ceglińskiego z 1858 r.
Zwaliska zamku biskupów krakowskich w Bodzentynie wg Feliksa Brzozowskiego. Tygodnik Ilustrowany 1882 r.
Legendy i podania
Miejscowe podania mówią o pobycie w zamku w Bodzentynie królewicza Władysław, późniejszego króla Władysława IV Wazy.Zmogła go choroba, z którą nie potrafili sobie poradzić żadni medycy. Pewnego dnia do królewicza przyszła staruszka i rzekła aby przewieźć go pod figurę św. Katarzyny na Łysicy, patronkę wsi.
Gdy choroba nie ustępowała zrobiono jak powiedziała kobieta i Władysław zaczął czuć się o wiele lepiej. Wkrótce całkiem wyzdrowiał. Nie zapomniał o pobycie w Bodzentynie i Św. Katarzynie. Po zostaniu monarchą podarował klasztorowi na Świętej Katarzynie srebrne wotum i tkaną złotem zasłonę ołtarza.
Zdjęcie z 1933 roku
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT brak
CZAS Z dolnego rynku idzie się ok. 10 minut, z górnego 3 min. Pobieżne oglądnięcie zajmuje ok. 15 minut.
WSTĘP Wolny.
Ujęcie jak wyżej, lecz z 1966 roku
Położenie i dojazd
Centralno - północna cześć woj. świętokrzyskiego. 22 km. na południowy zachód od Starachowic, 35 km na północny wschód od Kielc. Zobacz na mapie.
Zamek leży w zachodniej części miasta niedaleko górnego rynku, przy kościele. Charakterystycznym punktem jest też rzeczka obok drogi, wzgórze zamkowe jest nad nią. Z rynku dolnego idzie się ulicą Langiewicza do górnego rynku, a potem ul. Słoneczną, są tam kierunkowskazy. Samochodem można dojechać pod same ruiny.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.94208056°, E20.95164444°
format DM (stopnie, minuty): 50° 56.5248336'N, 20° 57.0986664'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 56' 31.49''N, 20° 57' 05.92''E
Drzeworyt z 1886 r. Michała Elwiro Andriolliego
Bibliografia
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce. Historia i legendy
Sypkowie Agnieszka i Robert - Zamki i warownie ziemi sandomierskiej
Bodzentyński zamek na obrazie A. Schouppego z II połowy XIX w.
Fotogaleria
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: latem 2004
Zdjęcia wykonane: jesienią 2002
Materiały wideo
Dronspekcja - ruiny zamku w Bodzentynie czerwiec 2021
NCKultury - Rekonstrukcja cyfrowa Łysogóry i Bodzentyna 200 lat temu
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Psarka Autor: Michał Data: 2021-09-14 21:42:01
Witam, czy mógłby ktoś przytoczyć bardziej szczegółowa historie rzeki Psarki w okolicy zamku?
Psarka Autor: Michał Data: 2021-09-14 21:26:29
Witam, czy mógłby ktoś przytoczyć bardziej szczegółowa historie rzeki Psarki w okolicy zamku?
Re: Re: WSTYD! Bodzentynianie powinni sie wstydzic brudu i syfu jaki panuje w ruinach!!!! Autor: Victor Data: 2021-04-27 14:43:46
To świadczy tylko o tym, że nie tylko brudasy mieszkają w Bodzentynie ale są też nieogarnięci. Jak władza się nie sprawdza to się ją zmienia. Są mu temu możliwości. Ale widocznie bodzentynianie dobrze czują się w tym grajdole.
(c) 2001-2023 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).