Breń

Fortyfikacja polowa, hipotetyczny dwór obronny

Bardzo mało wiadomo o warownym obiekcie w małej wsi Breń. Obecnie uznaje się, że nie było tu siedziby obronnej, lecz do końca nie wiadomo i warto o nim wspomnieć, ponieważ zrobił to B. Guerquin w "Zamkach Polskich". Znajduje się w miejscu zwanym Okopami Szwedzkimi, bo prawdopodobnie była to fortyfikacja polowa wybudowana przez Szwedów. Dziś z daleka wygląda to jak skupisko drzew i krzaków na polu uprawnym. Ma kształt równego pięcioboku o bokach długości 100 m. Szczegółowe dane urzędowe podają iż "okopy" zajmują 3,59 ha powierzchni, z tego teren zarośnięty stanowi 2,76 ha, a pole uprawne 0,81 ha.
Można dostrzec szeroką na 8 m fosę, w której leżą kałuże wody, a także wysypywane tu śmieci.

Park w pobliżu Obok Okopów Szwedzkich znajduje się zabytkowy park, nie ma on jednak nic wspólnego z fortyfikacją, lecz położoną ok. 1 km dalej rezydencją Czartoryskich, potem Konopków. Park w Brniu (niedawno został wydzielony z miejscowości Podborze) w XVIII w. uważany był za najpiękniejszy w całej Galicji! Dziś jest całkowicie zaniedbany, pozostały jednak stawy oraz późnobarokowa brama wjazdowa z końca XVIII w. Pospolite drzewa i roślinność wyparły hodowane tu szlachetniejsze odmiany. Jeszcze w latach 70 znajdowały w nim kamienne figury antycznych bogów naturalnej wielkości, ale dziś została już tylko jedna. Obecnie park jest podobno siedliskiem miejscowych meneli...

Pomiędzy drzewami widać wały o wysokości do 2 m, które na każdym z pięciu boków przechodzą w duże ziemne bastiony. Drzewa porastają tylko teren fosy i wałów. Sam środek został zaorany i jest przedłużeniem pól uprawnych, otaczających teren fortyfikacji. Na przeciw wejścia do okopów znajduje się sklepiona piwnica-kazamata. Niestety mi nie udało się jej znaleźć. Gdy odwiedziłem Breń, nie dysponowałem jeszcze poniższym planem z zaznaczonym wejściem, a obszar wałów był szczelnie obrośnięty nieprzyjemnymi krzakami, z nielicznym prześwitami i kazamata było kompletnie niewidoczna. Jakiś czas temu wycięto jednak krzaki i kazamata znowu jest odsłonięta (chyba że już ją zasypano dla bezpieczeństwa, co było w planach). Wg opisu z lat 70-tych składała się z 4 pomieszczeń i korytarza wejściowego. Pomieszczenia rozmieszczone są na planie krzyża, stropy bocznych są sklepione beczkowato, natomiast strop centralnego tworzy kopułę. Możliwe, że takich piwnic było więcej, ale mogły zostać zasypane. W nielicznej literaturze opisującej to miejsce zakładano istnienie wieży nad kazamatą, ale obecnie jest to kwestionowane. Na obszarze fortyfikacji widać gdzieniegdzie ślady prób przekopywania terenu, co jest związane z opowieściami o ukrytym tu skarbie.