"W skali porównawczej dawnych zamków i miejsc obronnych wyróżnia się zamek chęciński swoistym charakterem i położeniem reprezentując w sposób doskonały ideę średniowiecznej warowni monarszej, która nie będąc stałą siedzibą władcy, jest jednak jednym z wyrazów jego potęgi i siły. [...] Rolę swą chlubnie spełnił i dziś jest dla nas pomnikiem, dokumentem wielkiej wagi i wymowy, świadectwem historycznym swej epoki, której istotę wiernie odtwarza i przekazuje z całym realizmem."
Jan Czarnecki
Ocena zabytku
Możesz ocenić: Chęciny (woj. świętokrzyskie) - Średniowieczny zamek królewski
Opis i stan obecny
Skarbiec
Zamek Chęciny ze względu na swoje centralne położenie w kraju i dużą warowność uznawany był za wyjątkowo bezpieczny, dlatego nie raz przechowywano tu cenne rzeczy, a nawet całe skarbce.
Władysław Łokietek traktował Chęciny niemal jak stolicę kraju, nie tylko przez prawie 10 lat trzymając tutaj skarbiec koronny, ale zwołując zjazdy rycerskie (patrz ciekawostka poniżej) oraz wydając wiele dokumentów, jak np. liczne nadania rycerskie i przywileje dla miast.
Inni władcy również doceniali Chęciny i czasowo umieszczali tutaj zawartość koronnego skarbca.
W 1318 r. gdy Polsce zagrażali Krzyżacy, arcybiskup Janisław przeniósł do Chęcin skarbiec archidiecezji gnieźnieńskiej. W 1554 r. królowa Bona zdeponowała w zamku swoje kosztowności, które mieściły się na 24 wozach ciągniętych przez 140 koni. Przy ich wywożeniu do Włoch zawalił się most na Nidzie, stąd podobno nazwa tamtejszej wsi - Mosty.
Słynny zamek chęciński od stuleci góruje nad rozległą okolicą na skalistym wzgórzu o wysokości 367 m.
Wciąż doskonale widać go z daleka, choć wzgórze powoli zarasta coraz wyższymi drzewami.
Miasto rozłożyło się u jego stóp od strony północnej. Budowla posiada charakterystyczny podłużny kształt i 3 wieże, w tym dwie baszty kamienne nadbudowane cegłami. Całość otaczają resztki kamiennego muru.
Oryginalny wjazd do zamku prowadził od wschodu, poprzez drewniany most postawiony na murowanych filarach. Jest tam co prawda wejście, jednak prawdziwa brama umieszczona była znacznie wyżej. Droga dojazdowa odbijała z pradawnego traktu krakowskiego, prowadziła od zachodu wzdłuż południowego stoku wzgórza zamkowego, skręcając w lewo i po wspomnianym moście wiodła do bramy zabezpieczonej broną.
Turyści przez długi czas wpuszczani byli do warowni przez XVII-wieczną furtę od zachodu, lecz po XXI-wiecznym remoncie przywrócono wejście od wschodu, ale bez mostu.
Na zamku górnym stoją przede wszystkim dwie potężne baszty, stanowiące wraz obszarem między nimi (60 na 25-30 metrów) pierwotną warownię.
Dalej schodzi się do zamku dolnego (niegdyś oba człony połączone były sklepionym przejazdem bramnym).
Ta część warowni przeznaczona była na cele gospodarcze. Posiadała ona zabudowę zarówno murowaną jak i drewnianą, stały tu stajnie, kuźnia, piekarnia. Na dziedzińcu widać wielką dziurę. Jest to pozostałość studni zamkowej, prawdopodobnie nigdy nie ukończonej i traktowanej jako cysterna na deszczówkę. W narożu stoi czworoboczna wieża (wejście przywrócone po remoncie), obok której
zachowały się jedyne relikty zabudowy. Baszty w dolnych partiach pełniły funkcje więzienia, w wyższych magazynowe, mieszkalne i obronne. Szczególnie w zachodniej widać liczne otwory strzelnicze.
Ruiny zamku Chęciny na obrazie Henryka Pillatiego z ok. 1855 r.
Czwarta wieża
Zamek Chęciny posiada charakterystyczną sylwetkę z 3 wieżami. Była tu jednak jeszcze jedna wieża, ale do 2013 roku nic o niej nie wiedziano. Dopiero prace remontowe przyniosły to sensacyjne odkrycie. Stała na zamku górnym, niedaleko baszty zachodniej, w miejscu gdzie później mieściła się kuchnia zamkowa. Miała 8 metrów szerokości, a mury o grubości 1,2 - 1,4 m. Jest to najstarszy element warowni. Zapewne dopiero po zniszczeniu lub rozebraniu tej baszty w XIV wieku, powstały dwie nowe okrągłe baszty zachowane do dziś. Miejsce odkrytej budowli i jej kształt zaznaczono na dziedzińcu dwukolorową kostką brukową.
Grubość murów przyziemia baszt wynosi ponad 2 m. Ich zwieńczenie było niegdyś bogatsze niż dziś, najpierw posiadały blanki i machikuły (patrz 2. rekonstrukcja), a potem barokowe hełmy.
Żadna z wież chęcińskich nie miała wejścia z dziedzińca, dla bezpieczeństwa wchodziło się do nich z drewnianych ganków obronnych, które można było spalić w razie dostania się wroga do zamku. Na baszcie wschodniej było nawet dwa poziomy ganków. Od północy, przy murach obwodowych znajdują się piwnice, fundamenty i ściana z oknami piętrowego budynku, tzw. wielkiego domu.
Była to główna budowla na zamku, mieściła pokoje starosty i archiwum starostwa. Była ogrzewana piecem typu hypocaustum.
Od zachodu przylegała do niej kuchnia.
Mury obwodowe miały 9 metrów wysokości i również ganki strażnicze. Przy baszcie wschodniej, na której utworzono wspaniały punkt widokowy, stał od południa drugi, starszy budynek zwany skarbcem, bo prawdopodobnie tu przechowywano skarb państwa. Pomieszczenie nad bramą mieściło kaplicę. W XVII wieku dziedziniec zamku górnego wzbogacił się jeszcze o modne wtedy arkadowe krużganki, co w szczątkowej postaci widać przy murze obwodowym od południa.
Mimo że zamek Chęciny jest wielkim pomnikiem historii to zwiedzania nie ma w nim za wiele. Ostatnio jednak nieco się to zmieniło.
Zaaranżowano skarbiec i celę z odzianym kościotrupem, utworzono wystawę zdjęć. Cysternę na wodę pomysłowo przerobiono
na "Studnię marzeń i życzeń", do której trzeba trafić monetą. Dzieci mają też kilka stanowisk rozrywkowych typu strzelanie z łuku, przymierzalnia strojów rycerskich, wybijanie monety, klatka dla skazańców. Na obu dziedzińcach rozłożono kramiki z różnymi towarami. Ciekawszy asortyment mieli zawsze miejscowi rzeźbiarze przy parkingu.
Największą atrakcją jest oczywiście wspięcie się na dwie baszty. Zwłaszcza baszta wschodnia pozwala rozkoszować się wspaniałym widokiem na zamek, miasto oraz rozległą okolicę. Częściowo pofałdowany, częściowo zalesiony teren dookoła obfitował w złoża miedzi, ołowiu oraz wapienia zwanego marmurem chęcińskim (wydobywano je już w XIV wieku).
Osiedle Park Chęciny
Nie tylko zamek chęciński jest wysokiej klasy zabytkiem, ale także jego widok od strony północnej i południowej (wraz z całym wzgórzem). Ten drugi dopiero niedawno wpisany został do rejestru zabytków. Wszystko po to, aby uniemożliwić zabudowę historycznego terenu przez prywatnego inwestora. Od 2004 przy poparciu władz Chęcin zaczął on sprzedawać działki pod zamkiem w celu gęstej zabudowy (150 domów). Jednak wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków z Kielc udało się w 2007 r. zablokować budowę i zyskać akceptację ministra kultury przypieczętowującą wpis do rejestru. Jak argumentował konserwator, p. Cedro: "krajobraz południowego zbocza i przedpola Góry Zamkowej jest jednym z symboli, historycznym znakiem tożsamości regionu świętokrzyskiego i jego ochrona leży w interesie społecznym", a sam zamek "najwspanialszym starożytności polskiej zabytkiem".
Jak miałoby wyglądać osiedle pod warownią, pokazuje zdjęcie obok. Pochodzi ze strony www.checiny.annet.pl, tam też więcej informacji.
Zamek Chęciny od północy
w połowie XIX wieku - Albumy Kazimierza Stronczyńskiego
Zamek Chęciny od wschodu
w połowie XIX wieku - Albumy Kazimierza Stronczyńskiego
Zachwyty pisarzy
Zamek w Chęcinach opiewali w swojej twórczości związani z Kielecczyzną wybitni pisarze jak Stefan Żeromski, Henryk Sienkiewicz i Adolf Dygasiński. Żeromski wspomina odwiedziny zamku w "Dziennikach" (1884): "Ile razy ja już drżałem na widok tych ruin. Zdaje mi się, że cała nasza święta, zamarła Polska uosobiła się, odfotografowała w tej olbrzymiej, przerażająco pięknej ruinie...".
W 1904 roku Stefan Żeromski opisał Chęciny w "Popiołach" - "Stary, strzaskany zamek, baszty czarne, pęknięte", a w 1924 r. w "Uciekła mi przepióreczka": "Przepyszna, olbrzymia, kazimierzowska skorupa. Na dziesięć mil wokoło widać ją jak na dłoni. Każde dziecko z najodleglejszej wsi wskazuje paluszkiem na wyniosłą górę i ten dziwaczny, poszczerbiony, groźny szczyt...".
Z kolei Adolf Dygasiński pisał: "Gdy po raz pierwszy nagle stanęła mi ta ruina przed oczyma, mimowolnie uchyliłem kapelusza i szepnąłem: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus! A mój woźnica zdjął czapkę i odrzekł: Na wieki wieków amen. Jakoby w bajce, wszystko tutaj marmurowe: góra, zamek, miasto na dole, szosa. Cała zamkowa góra, z ciemnego popielatego marmuru, ma postać dziką".
Henryk Sienkiewicz zaangażował się w akcję ratowania ruin chęcińskich, wspierał ją listem otwartym i propagował zbiórkę pieniędzy na ten cel. Wpłata jaką dokonał (10 rubli) odpowiadała 10 dniówkom robotnika rolnego.
Fragment listu Sienkiewicza: "O opiekę nad ruinami zamku w Chęcinach" "Jak wiadomo, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości postanowiło rozciągnąć opiekę nad ruinami zamku chęcińskiego i uchronić je od zupełnego zniszczenia, jakim grozi im czas i niestateczność ludzka.
Postanowienie to przyjmie niewątpliwie z radością cała Ziemia Kielecka, chodzi jednakże o to, by radość ta zmieniła się w obywatelski czyn. Zachowanie zabytku, z którym wiąże się tyle znakomitych wspomnień historycznych i tyle wielkich a drogich imion, począwszy od Łokietka, skończywszy na Batorym - jest przede wszystkim obowiązkiem mieszkańców Ziemi Kieleckiej. Te ruiny, to przecie jedna z celniejszych jej ozdób - i jedno ze świadectw historycznej roli, jaką ta część Małopolski grała w dziejach wspólnej wielkiej ojczyzny. Towarzystwu trzeba pomóc. Posiada ono środki nader skromne, więc gdy chodzi o zabytek kielecki, któż, jak nie kielczanie powinni pośpieszyć z zasiłkiem? Nie chodzi o znaczne fundusze. Kilkanaście setek rubli wystarczy na ochronę cennej pamiątki, a ponieważ Towarzystwo ma w ustawie prawo odwoływania się do ogółu, sprawa pomocy nie może trafić na żadne nieprzewidziane przeszkody".
Zdjęcie z okresu międzywojennego pokazujące uszkodzenia baszty środkowej po I wojnie światowej
Plany i rekonstrukcje
Plan zamku Chęciny wg. B. Guerquina. Na czarno pierwotna warownia z początku XIV w.
Źródło: Zamki w Polsce, Bohdan Guerquin, Arkady 1984
Rekonstrukcja zamku w Chęcinach z XV wieku wg D. Czapczyńskiej i J. Janczykowskiego
A - zamek górny, B - zamek dolny, 1 - wjazd do zamku, 2 - brama z broną, po rewitalizacji przywrócono tu główne wejście, 3 - skarbiec, 4 - kaplica, 5 - dom wielki, 6 - baszta wschodnia, 7 - mur obwodowy, 8 - baszta zachodnia, 9 - dziedziniec gospodarczy, 10 - studnia, 11 - budynek gospodarczy, 12 - wieża czworoboczna, 13 - brama zachodnia, do niedawna tędy prowadziło jedyne wejście do zamku
Pierwotny wygląd zamku chęcińskiego wg A. Szyszko-Bohusza. Brak zabudowy na zamku dolnym
Pocztówka z rekonstrukcją warowni XIV-wiecznej.
Datowanie błędne, bo w tym czasie nie było zamku dolnego
Historia, wydarzenia
Początki zamku chęcińskiego nie są znane, ale prawdopodobnie powstał on w pierwszych latach XIV wieku z inicjatywy biskupa Jana Muskaty. Wiadomo na pewno, że budowa musiała zawrzeć się między latami 1275-1306
Widok ruin zamku chęcińskiego od północy wg J.F. Carossiego z 1781 r.
Pierwszy sejm
26 maja 1331 r. na zamku chęcińskim odbył się Zjazd Ziem Polskich zwołany przez króla Władysława Łokietka. Dzień ten został uznany za pierwsze obrady sejmu w Polsce. W 675. rocznicę tego wydarzenia, w 2006 roku w Chęcinach, pod patronatem ministra kultury i marszałka sejmu hucznie obchodzono "Święto Parlamentaryzmu Polskiego".
Zjazd Łokietka miał szczególne znaczenie jeszcze z innego powodu. Upływał termin rozejmu z zakonem krzyżackim. Przy udziale najwyższych dostojników państwa na czele z kasztelanem krakowskim Spycimirem z Tarnowa, wojewodą sandomierskim Mszczujem z Chrzelowa, wojewodą krakowskim Mikołajem z Bogorii, kasztelanem wiślickim Adamem z Książa, wojewodą brzeskim Wojciechem z Kościelca i kanclerzem wielkopolskim Piotrem z Bytynia przygotowano kraj do wojny. Król pozbawił urzędu starosty wielkopolskiego Wincentego z Szamotuł, który prowadził niejasną politykę z wrogami kraju i powołał w jego miejsce swojego syna Kazimierza. Z Chęcin monarcha i rycerstwo wyruszyli następnie na słynną bitwę pod Płowcami.
1275 r. - pierwsza wzmianka o wsi Chęciny jako własności podkomorzego sandomierskiego Mikuły. O zamku nie ma jeszcze informacji
lata 1303-1306 - w czasie rozbicia dzielnicowego funkcję namiestnika Małopolski z nadania króla Wacława II pełnił biskup krakowski Jan Muskata. Ten okres jest najbardziej prawdopodobny jako czas rozpoczęcia budowy warowni chęcińskiej
1306 r. - pierwsza wzmianka o zamku Chęciny. Książę Władysław Łokietek oficjalnie nadał go wraz z przyległymi wsiami swojemu dotychczasowemu największemu wrogowi, biskupowi krakowskiemu Janowi Muskacie.
Przeniesiono tu również kasztelanię z Małogoszczy. Zamek stanowiły wtedy dwie baszty (wschodnia i zachodnia), piętrowy budynek przy narożniku południowo-wschodnim zwany skarbcem (ponieważ po 1310 roku trzymano tu skarbiec koronny) oraz wysokie mury obwodowe. Istniała też zapewne zabudowa drewniana. Wjazd prowadził od wschodu.
1307 r. - Władysław Łokietek zbrojnie odebrał warownię biskupowi Muskacie, który nie przestał spiskować przeciw niemu
1310 r. - na zamku odbył się zjazd rycerstwa polskiego. Podobnie w 1318 i 1333 roku, jednak najważniejszy miał miejsce w roku 1331
II poł. XIV w. - król Kazimierz Wielki rozbudował warownię, m.in. o budynek mieszkalny od strony północnej oraz przedbramię, które potem nadbudowano o kaplicę. Nie lubił chyba jednak Chęcin, ponieważ umieścił w zamku swoją żonę Adelajdę Heską, od której chciał być jak najdalej. Później rezydowała tu także jego siostra Elżbieta, matka króla Ludwika Węgierskiego. W międzyczasie utworzono starostwo chęcińskie lata 80 XIV w. - Władysław Jagiełło upodobał sobie zamek Chęciny jako miejsce zsyłki co ważniejszych więźniów i jeńców
1425 r. - ten sam monarcha wysłał tu swoją żonę Zofię (Sonkę) i syna Władysława (późniejszego króla "Warneńczyka"), aby w zdrowych warunkach przeczekali szalejącą zarazę
Zamek na rycinie W. Gersona z 2. połowy XIX wieku
XV w. - kolejna rozbudowa, powiększająca znacznie bryłę zamku. Od zachodu wzniesiono zamek dolny zwany też przygródkiem z czworoboczną wieżą w narożniku północno-zachodnim. Posiadał on też wykutą w skale studnię (nie wiadomo czy ukończoną) i pełnił funkcje gospodarcze. Najnowsze odkrycia dowiodły istnienia już w XV stuleciu murowanych budynków, prawdopodobnie spichlerza i piekarni. Wcześniej murowaną zabudową zamku dolnego datowano na XVII wieku
1508 r. - intratne starostwo chęcińskie otrzymali Szafrańcowie, najpierw Stanisław, potem Hieronim. W zamku funkcjonował sąd i kancelaria grodzka
1550 r. - kolejnym rodem zarządzającym starostwem byli Dębińscy: Walenty i jego syn Stanisław
ok. poł. XVI w. - Chęciny spustoszył pożar, który dotknął też zamek
II poł. XVI w. - prawdopodobnie zniszczenia dokonane przez pożar, a może tez brak należytej troski przez starostów o starą średniowieczną warownię nie nadająca się do rozbudowy i mało komfortową sprawiła, iż ta zaczęła powoli podupadać
1576 r. - starosta Stanisław Dębiński wykonał remont warowni za kwotę 675 florenów, który jednak na niewiele się zdał bo już w 1588 r. sejm nakazał przeniesienie ksiąg ziemskich ze zrujnowanego zamku do kościoła
1607 r. - podczas rokoszu Zebrzydowskiego, buntownicy spalili doszczętnie zamek, ogołacając go ze wszystkiego
Zamek na rycinie z 1. połowy XIX w. Staloryt A. F. Alésa
1613 r. - kolejny starosta Stanisław Branicki doprowadził do odbudowy zamku za własne pieniądze, co bardzo mu się opłaciło. Sejm nie tylko zwrócił mu koszta ale i przyznał starostwo chęcińskie w dziedziczne posiadanie.
Branicki przebudował warownię w stylu późnorenesansowym. Rozbudował dom mieszkalny od północy i przeniósł tam kaplicę, dziedziniec otoczył arkadowymi krużgankami, postawił nowy most nad fosą od od wschodu i dobudował tam odcinek muru kurtynowego, wieże nakrył barokowymi hełmami, wzniósł nową bramę łącząca zamek górny i dolny oraz wykuł furtę w murze od zachodu (obecne wejście)
lata 1655-57 - niestety zamek nie na długo odzyskał blask. Podczas "potopu", Szwedzi zdobyli i złupili go po 2-miesięcznym oblężeniu. 2 lata później kolejnych zniszczeń dokonali sprzymierzeni ze Szwedami Siedmiogrodzianie księcia Rakoczego
II poł. XVII w.- starosta Stefan Bidziński przeniósł siedzibę starostwa do dworu w Podzamczu Chęcińskim, który dla własnej wygody wzniósł już wcześniej na pocz. XVII wieku starosta Jan Branicki
1717 r. - Szwedzi kolejny raz spustoszyli zamek, który został ostatecznie opuszczony
Widok na bramę wjazdową i wieżę wschodnią wg rysunku F.P. Usenera z 1805 r.
XIX w. - mury zamkowe były rozbierane w celu pozyskania budulca, zaborcy austriaccy nakazali budować z niego drogę na Kraków
lata 1915-18 r. - podczas I wojny światowej ruiny wykorzystywali w celach obserwacyjnych Rosjanie, co doprowadziło do ostrzału artyleryjskiego przez Austriaków, który uszkodził basztę środkową. Kilka lat później rozpoczęto naprawę murów
lata 1935-39 - spore zasługi dla ratowania zabytku miał burmistrz Chęcin Edmund Padechowicz, dzięki któremu przeprowadzono prace zabezpieczające budowlę przed zupełnym zniszczeniem
1947 r. - warownia została wpisana do rejestru zabytków kategorii pierwszej, czyli najwyższej w skali krajowej
lata 1948-49 - odbudowa najstarszych baszt
1961 r. - naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego i tamtejszej Politechniki przeprowadzili konserwację murów zamkowych
1995 r. - kolejne prace konserwatorskie
2013 r. - rozpoczęto rewitalizację warowni.
koniec 2014 r. - dobiegł końca remont.
Czworoboczna zachodnia wieża stałą się tarasem widokowym, a jej wnętrza mieszcza galerię sztuki. W sklepionych komnatach powstała kawiarnia, odrestaurowany został skarbiec i kaplica. Na zamku dolnym otwarto amfiteatr oraz stragany z pamiątkami.
Prace dotknęły także otoczenia warowni. Dojście z rynku miejskiego jest oświetlone specjalnymi latarniami, powiększeniu uległ parking, a północny stok Góry Zamkowej został wykarczowany, aby drzewa nie zasłaniały ruin. To wszystko pozwoliło na całoroczne funkcjonowanie zamku. Droga z parkingu została ozdobiona drewnianymi figurami historycznych postaci związanych z Chęcinami, utworzono drugie wejście do zamku. Podczas prac archeologicznych odkryto pierwotną wieżę z XIII wieku i gotycki dom z zaawansowanym system ogrzewania, o którym wcześniej nic nie wiedziano.
26.04.2015 - uroczystość ponownego otwarcia zamku. Odwiedziło go w tym dniu 5 tys. zwiedzających. Wieczorem zaprezentowano nową, nocną iluminację.
Litografia J. V. Flecka z ok. 1885 r.
Więzienie stanu
Od końca XIV wieku zamek w Chęcinach pełnił funkcję więzienia stanu czyli głównego
miejsca osadzania więźniów politycznych.
W 1386 roku na 9 lat zamknięto tu Andrzeja Garbatego - przyrodniego brat Władysława Jagiełły (wg niektórych źródeł przeniesiono go do lżejszego więzienia w Wilnie po 3 latach).
Zaciekły wróg Polski i Litwy uznał się lennikiem zakonu krzyżackiego i nieustannie knuł z każdym wrogiem Jagiełły. Podczas jego koronacji razem m.in. z mistrzem Zakonu Kawalerów Mieczowych w Inflantach zaatakował z 3 stron Litwę, ale inni bracia Jagiełły zdążyli nadejść z posiłkami polskimi, rozbić najeźdźców i wziąć Garbatego do niewoli.
W 1409 r. Warcisław z Gotartowic, kasztelan żarnowiecki, miał za wszelką cenę bronić zamku w Bobrownikach i mimo zapasów broni oraz żywności poddał do Krzyżakom po kilku zaledwie dniach oblężenia, gdy nie otrzymał obiecanego wsparcia. Wściekły po stracie bardzo ważnego strategicznie zamku, król skazał go za to na dożywocie w Chęcinach a jego załogę na utratę czci. Po bitwie grunwaldzkiej, gdzie wszyscy wykazali się walecznością, wspaniałomyślnie darował im winy. Za to jeńców krzyżackich rozmieszczono w kilku królewskich warowniach, w tym i w Chęcinach.
W roku 1410 uwięziono tu także Michała Kuchmeistera, jedynego obok Henryka von Plauena przywódcę zakonu krzyżackiego, który nie wziął udziału w bitwie pod Grunwaldem i mógł przejąć nad nim ster. Starł się jednak pod Koronowem ze zwycięską armią polsko-litewską i poniósł sromotną klęskę. Jagiełło obszedł się z przegranymi humanitarnie, do niewoli wziął tylko Kuchmeistera, który po kilkumiesięcznym pobycie w Chęcinach, stał się orędownikiem pokoju z Polską, a następnie przejął tytuł wielkiego mistrza.
W 1427 roku młodsza o ponad 50 lat żona Jagiełły - Zofia (Sonka) została oskarżona o niewierność. Torturowane dwórki oskarżyły 7 rycerzy, w tym Hińczę z Rogowa, syna podskarbiego koronnego, który został osadzony przez króla w więzieniu chęcińskim. Cała sprawa miała podtekst polityczny, mający na celu zakwestionowanie ojcostwa Jagiełły i przekreślenie jego planów dynastycznych. Zakłada się udział Krzyżaków w całej intrydze. Niestety monarcha nie pojął tego zbyt szybko i doszło do gorszących oskarżeń i sądów. Potem jednak wszyscy oskarżeni powrócili do jego łask.
W 1432 r. brat Jagiełły - Świdrygiełło przeprowadził zamach stanu na Litwie, ale sytuację opanował książę Zygmunt Kiejstutowicz w bitwie pod Oszmianą. Świdrygielle udało się uciec, ale "wpadł" jego sprzymierzeniec, inny krewniak naszego króla - bratanek Jerzy Lingwenowicz. Także on wylądował w Chęcinach.
Zamek w Chęcinach na grafice J. Ceglińskiego wykonanej ok. 1860 r.
Chęciny na litografii Adama Platera z 1826 r.
Kamieniec Podolski w Chęcinach
W roku 1968 roku w Chęcinach kręcono "Pana Wołodyjowskiego", ostatnią części "Trylogii" Henryka Sienkiewicza. Dzięki ogromnemu jak na ówczesne czasy budżetowi filmu, reżyser Jerzy Hoffman mógł sobie pozwolić na kosztowną scenografię. Ponieważ niezarośnięta jeszcze wtedy Góra Zamkowa ze skalistym zboczom bardzo przypominała Kamieniec Podolski, w Chęcinach powstała największa dekoracja plenerowa - makieta tej kresowej twierdzy.
Zbudowana była z drewna i obłożona materiałem imitującym kamienne mury, a stanęła po wschodniej stronie zamku chęcińskiego. Prace przy jej budowie trwały aż 2 miesiące. Efekt był jednak znakomity i przez parę lat można było zobaczyć w Chęcinach dwa zamki!
W inscenizacji oblężenia Kamieńca przez Turków brało udział kilka tysięcy osób, w tym większość mieszkańców Chęcin, którzy przy okazji dorabiali na statystowaniu. Wojsko, które początkowo również pomagało na planie filmowym, zostało z dnia na dzień ściągnięte przez władze partyjne, ponieważ rozpoczynała się inwazja wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację.
Obecnie, w chęcińskiej Niemczówce, czyli renesansowej kamienicy zamienionej na muzeum, można zobaczyć wystawę poświęconą "Panu Wołodyjowskiemu" oraz inne ciekawe eksponaty, m.in. makietę zamku z czasów świetności.
Zdjęcie z 1968 r. Na pierwszym planie makieta twierdzy w Kamieńcu Pomorskim, a za nią zamek chęciński
Legendy i podania
Zamek Chęciny posiada wykute w skale podziemia, które wg legend prowadzą do kościołów w Chęcinach i na Karczówce w Kielcach oraz do dworów w Podzamczu i Bolminie. Ta pierwsza możliwość wydaje się całkiem prawdopodobna. W lochach tych, do których wejście znajdowało się się ponoć w studni, ukryte są jakoby pozostałości skarbu królowej Bony. Gdy postanowiła ona opuścić Polskę i wywieźć zawartość skarbca do Włoch, pod jednym z wozów zawalił się most. Natychmiast wysłano więc jednego z rycerzy po pomoc do zamku, ale nie został on do niego wpuszczony. Od tego czasu nocą wspinając się na skaliste wzgórze zamkowe można usłyszeć tętent końskich kopyt. To ów rycerz na czarnym koniu usiłuje dostać się do warowni. Czasem widziana jest również ubrana na biało kobieca postać z pochodnią - to tutejsza "Biała Dama" czyli Bona - nie wiadomo jednak czy pilnująca czy też poszukująca resztek swoich kosztowności....
Przedwojenna pocztówka - uliczka żydowska pod zamkiem chęcińskim
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT Zamek Królewski w Chęcinach - ul. Małogoska 7, Chęciny
CZAS Z parkingu idzie się pod górę niecałe 10 min. Zwiedzanie zamku trwa minimum 1 godzinę.
WSTĘP Płatny. W 2022 roku: 17 zł / 13 zł ulgowy / 50 zł rodzinny. Możliwość zakupu tańszych biletów łączonych - zamek + zabytkowa kamienica Niemczówka zlokalizowana w Chęcinach ul. Małogoska 7.
Czynny codziennie od kwietnia do września w godz. 9:00-19:00 (w pozostałe miesiące krócej). Parking obecnie jest bezpłatny!
Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zabytku: Zamek w Chęcinach
Zamek Chęciny na obrazie J. Szermentowskiego z 1857 r.
Położenie i dojazd
Centralna część woj. świętokrzyskiego. 16 km na południowy-zachód od Kielc. Zobacz na mapie.
Zamek widoczny jest z daleka a dojazd oznaczony. Parking u podnóża wzgórza zamkowego płatny kilka złotych, ale można zatrzymać się kawałek dalej przy bocznej drodze, gdzie nie obowiązuje zakaz.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.797391° E20.460148°
format DM (stopnie, minuty): 50° 47.84346'N 20° 27.60888'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 47' 50.61''N 20° 27' 36.53''E
Zamek Chęciny na pocztówce z początku XX wieku
Bibliografia
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Kuczyński Janusz - Zamki województwa kieleckiego
Mirowski Roman - Album Świętokrzyski
Sypkowie Agnieszka i Robert - Zamki i warownie ziemi sandomierskiej
Wróblewski Sławomir - Zamki i dwory obronne woj. sandomierskiego w średniowieczu
Zub Jerzy - Chęciny. Zamek
Zamek w Chęcinach na pocztówce z początku XX wieku
Zamek w Chęcinach na pocztówce z początku XX wieku
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane w 2021 roku
Zdjęcia wykonane w różnych okresach między 2003 a 2007 rokiem
Rysunek Alfreda Schouppe z 1860 r.
Filmy wideo
Cameraman - Zamek Chęciny nocą
Zamek Chęciny z drona
Noclegi
Chęciny - Gospodarstwo Agroturystyczne Agropodzamcze, ul. Podzamcze 8, tel. (41) 315 14 71, www.agropodzamcze.pl Chęciny - Szkolne Schronisko Młodzieżowe, ul. Białego Zagłębia 1, tel. (041) 315 26 54, 315 10 68
Chęciny - Dom Rekolekcyjny Franciszkanów, ul. Franciszkańska 10, tel. (041) 315 10 69
Chęciny - Pole Biwakowe Pod Zamkiem, ul. Długa 24, tel. (041) 315 12 57
Radkowice - Gospodarstwo Agroturystyczne U Andrzeja, tel. (041) 315 17 56
Korzecko - Pokoje noclegowe Okrąglak, Korzecko 88b, gsm 603 820 003
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Re: zamek Autor: kolololo Data: 2018-08-23 20:35:30
Co roku odbywa się nocne zwiedzanie Chęcin i zamku , impreza cykliczna w tym roku uczestniczyłem w tym po raz pierwszy mimo że z Chęcinami byłem wiele lat związany. polecam i zachęcam do uczestnictwa w przyszłym roku . Zwiedzanie odbywa się z udziałem przewodników którzy oprowadzają grupy po terenie chęcin i ciekawych miejscach , odbywają się koncerty ( był muzyki poważnej w kosciele parafialnym pod zamkiem ) i inne atrakcje. Nocne wejscie na zamek jest niesamowite a zamek w nocy posiada piękne oświetlenie w róznych kolorach. Zapraszam.
Re: Re: W remoncie Autor: Adsaw Data: 2014-09-02 13:58:10
Zamek ma być otwarty w sezonie 2015. Było o tym info przed zamknięciem (w 2013)
Re: W remoncie Autor: TAB Data: 2014-08-02 23:30:53
Bylismy dzisiaj - remont, rekonstrukcja, budowa dojscia, parkingu.
Potrwa to zapewne z kilka lat
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Nie tylko zamek chęciński jest wysokiej klasy zabytkiem, ale także jego widok od strony północnej i południowej (wraz z całym wzgórzem). Ten drugi dopiero niedawno wpisany został do rejestru zabytków. Wszystko po to, aby uniemożliwić zabudowę historycznego terenu przez prywatnego inwestora. Od 2004 przy poparciu władz Chęcin zaczął on sprzedawać działki pod zamkiem w celu gęstej zabudowy (150 domów). Jednak wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków z Kielc udało się w 2007 r. zablokować budowę i zyskać akceptację ministra kultury przypieczętowującą wpis do rejestru. Jak argumentował konserwator, p. Cedro: "krajobraz południowego zbocza i przedpola Góry Zamkowej jest jednym z symboli, historycznym znakiem tożsamości regionu świętokrzyskiego i jego ochrona leży w interesie społecznym", a sam zamek "najwspanialszym starożytności polskiej zabytkiem".
1275 r. - pierwsza wzmianka o wsi Chęciny jako własności podkomorzego sandomierskiego Mikuły. O zamku nie ma jeszcze informacji
Zamek Królewski w Chęcinach - ul. Małogoska 7, Chęciny
