Możesz ocenić: Ćmielów (woj. świętokrzyskie) - Przebudowany zamek magnacki
Opis i stan obecny
Ruiny nizinnego zamku w Ćmielowie leżą na wschód miasta w rozlewiskach rzeki Kamienna. Obiekt ma nietypowe rozplanowanie. Część znajduje się wciąż otoczonej wodą wyspie, a część przy brzegu od strony południowej. Całość otaczają ziemne fortyfikacje bastionowe, tylko od południowego wschodu zostały one zniwelowane.
Nie ma już niestety śladu po ogrodach z altanami i pergolami upiększającymi niegdyś tę warowną rezydencję.
Niedostępny zamek na wyspie pozostawił po sobie wysokie na kilka metrów resztki sześciobocznej wieży. Do obu jej boków przylegały dwa budynki mieszkalne, a od strony wjazdu czyli południa znajdował się mur obwodowy.
W wieży mieściła się kaplica zamkowa, na reliktach tynku widać jeszcze podobno ślady polichromii.
Ze względu na trudny dostęp do tej części zamku długo nie były tu prowadzone poważne prace archeologiczne. Dopiero po 2010 roku dokonano pewnych badań. Sama wyspa musiała być kiedyś trochę większa, bo trudno przypuszczać, aby zmieściła się na niej siedziba bogatej szlachty.
Do niedawna w Ćmielowie zwiedzić można było przedzamcze z trzykondygnacyjną wieżą bramną oraz przylegające do niej niesklepione budynki.
Przy samej ziemi widać strzelnice co świadczy o znacznym zapadnięciu się murów na grząskim terenie. Należy pamiętać, że wygląd przedzamcza został zmieniony podczas jego
adaptacji kolejno na: browar, łaźnię, szpital i budynków zamkowych mogło być tu więcej.
Po wykupieniu zamku przez prywatną osobę nieco się w Ćmielowie zmieniło, ale wszystko szło jednak w dobrym kierunku. Do 2012 roku, kiedy z nieznanych powodów właściciel się wycofał.
Polecam odwiedziny zamku Ćmielów wiosną (np. weekend majowy), gdyż można wtedy usłyszeć niesamowity żabi koncert. Płazów tych jest bowiem w fosie całe mnóstwo, podobnie zresztą jak ryb, z czego korzystają miejscowi wędkarze.
Poza tym w lecie wyspa jest zarośnięta roślinnością i niewiele widać.
Aktualizacja. 10 lat później pojawili się nowi inwestorzy (aż z Gdańska) chętni na odbudowę zabytku. Ich zapowiedzi brzmią wiarygodnie i poważnie. Wydaje się, że tym razem jest szansa na przywrócenie blasku zabytkowi, który ma stać się prywatnym domem, ale z możliwością zwiedzania "od czasu do czasu".
Zamek w piśmie "Kłosy" z 1886 r. Fabryka porcelany raczej tu jednak nie funkcjonowała
Plany i rekonstrukcje
Zamek Ćmielów - obecny plan ruin
Zamek w Ćmielowie na mapie z połowy XVIII wieku.
Zdjęcie z lotniczego skanowania terenu zamkowego w Ćmielowie. A - wieża z kaplicą na wyspie, B - zachowany budynek
Historia, wydarzenia
Pierwotny zamek w Ćmielowie istniał już w 2. połowie XIV wieku. Pierwszymi znanymi właścicielami byli bracia Marcin i Mikołaj z Boruchowa herbu Doliwa. Nie jest znany wygląd tego obiektu, bo do niedawana jego istnienie było tylko hipotetyczne. Obecne ruiny to resztki przebudowanego zamku z I połowy XVI wieku wzniesionego przez kanclerza wielkiego Krzysztofa Szydłowieckiego herbu Odrowąż.
Mikołaj K. Radziwiłł
W 1549 roku na zamku ćmielowskim urodził się Mikołaj Krzysztof Radziwiłł zwany "Sierotką". Jego rodzice to kanclerz wielki litewski Mikołaj VI Radziwiłł "Czarny" oraz Elżbieta Szydłowiecka. Był czołową postacią w Rzeczpospolitej 2. poł. XVI i 1. poł. XVII wieku, marszałkiem nadwornym i wielkim litewskim, wojewodą trockim i wileńskim.
Swój przydomek zawdzięcza królowi Zygmuntowi Augustowi. Podczas wesela któregoś ze znaczniejszych senatorów w Warszawie, zmęczony król udał się do swojego apartamentu i usłyszał płacz dziecka dochodzący z komnaty Mikołaja Radziwiłła "Czarnego". Wszedł tam i zaczął bawić się z malutkim Mikołajem Krzysztofem, mówiąc że jest "sierotką od wszystkich opuszczoną". Usłyszeli to nieodłączni dworzanie króla, rozgłosili i tak się już przyjęło go nazywać. "Sierotka", mimo że wychowywany w duchu protestanckim, przeszedł na katolicyzm pod wpływem ks. Piotra Skargi. Słynna była jego pielgrzymka do Ziemi Świętej opisana w pamiętnikach, w których jawi się jako człowiek niezwykle odważny i prawy. Zawitał wtedy także do Egiptu, gdzie zakupił dwie mumie, ale niestety musiał się ich pozbyć w drodze powrotnej. Na początku XVII wieku wykazał się wielką odpowiedzialnością za kraj - gdyby nie jego prywatne wojsko walczące u boku hetmana Chodkiewicza, ten nie odniósłby wielu wspaniałych zwycięstw w walkach ze Szwedami w Inflantach.
Był pierwszym ordynatem na Nieświerzu. On właśnie zbudował tam potężny zamek bastionowy (pierwszy w kraju), będący gniazdem Radziwiłłów aż do agresji Sowietów na Polskę w 1939 roku. Przedziwne zrządzenie losu sprawiło, że bolszewicki komisarz, mający z rozkazu okupanta zarządzać dobrami nieświeskimi nosił nazwisko Sierotka...
ok. 1388 r. - z niedawno odkrytego dokumentu wynika, iż bracia Marcin i Mikołaj z Baruchowa sprzedali wieś Ćmielów z zamkiem za 6 tysięcy grzywien Gniewoszowi z Dalewic, podkomorzemu krakowskiemu
1415 r. - właścicielem zamku był niejaki Dersław z Ćmielowa
1425 r. - Ćmielów kupił Jana z Podlowa, herbu Janina
koniec XV w. - a następnie Jakub Szydłowiecki herbu Odrowąż
1509 r. - po śmierci Jakuba, dobra ćmielowskie dostały się w ręce Mikołaja, przyrodniego brata zmarłego, a następnie Krzysztofa Szydłowieckiego, późniejszego kanclerza wielkiego koronnego
lata 1519-1531 - warownia została całkowicie przebudowana przez kanclerza i rozbudowana na miarę renesansowej rezydencji magnackiej
1532 r. - po śmierci kanclerza zamek odziedziczyła jego żona, Zofia Targowiska, a potem jej wnukowie
od II poł. XVI w. - właścicielami zamku Ćmielów przez krótki okres byli kolejno Tarnowscy, Radziwiłłowie, Zborowscy
od 1606 r. - warownia przeszła na własność Janusza Ostrogskiego herbu własnego i jego potomków. Książę Ostrogski traktował zamek jako swą główna siedzibę, dlatego też dodatkowo go zabezpieczył czterema bastionami i sporym oddziałem wojskowym pod dowództwem kpt. Jakuba Szczurskiego.
1621 r. - po bezpotomnej śmierci Ostrogskiego jego dobra przeszły na krewnych Zasławskich. Właścicielem Ćmielowa został książę Franciszek Zasławski
1657 r. - "potop" szwedzki doprowadził do zniszczenia zamku. Kwaterowały tu szwedzkie wojska okupacyjne w oczekiwaniu na połączenie z oddziałami księcia Siedmiogrodu Jerzego Rakoczego. Przy odejściu kazano zapewne zniszczyć zamek
1702 r.- podczas wielkiej wojny północnej nastąpił ostateczny upadek budowli, duża jej część została rozebrana. Właścicielami w tym czasie byli Wiśniowieccy
1709 r. - kolejnym przedstawicielem wielkich rodów panujących nad dobrami ćmielowskimi został Aleksander Dominik Lubomirski
1753 r. - a następnie kanclerz wielki koronny Jacek Małachowski herbu Nałęcz
1773 r. - Małachowscy, dzięki którym powstała w Ćmielowie słynna fabryka porcelany, próbowali odbudować zamek, ale budynki zaadaptowano w końcu na browar w 1800 roku
XIX w. - potomkowie Małachowskiego sprzedali Ćmielów Teresie z ks. Druckich-Lubeckich hrabinie Scipio del Campo i jej szwagrowi Wojciechowi Pusłowskiemu
pocz. XX w. - od ich potomka ruiny zamku kupił Kacper Bargieł, funkcjonowała w nich jeszcze łaźnia parowa
1944 r. - w wieży bramnej zamku Ćmielów okupanci niemieccy utworzyli szpital wojskowy
2009 r. - ruiny zostały ogrodzone siatką i były dozorowane przez stróża. Wszystko za sprawą przejęcia go przez prywatnego inwestora z Zabrza, który chciał przywrócić mu dawną świetność. Przeprowadzono prace archeologiczne pod kierunkiem dr Mariusza Ziółkowskiego, również na niedostępnej wyspie. Nowy właściciel jawił się jako miłośnik zabytków i chciał powołać Centrum Edukacji Historycznej "Zamek Ćmielów" mające za cel odbudowę warowni, a następnie uczynić z niej centrum kulturalno i naukowe regionu
2010 r. - w ruinach odbyły się pierwsze imprezy historyczne. Na wyspę poprowadzono drewniany most
2012 r. - inwestor, który kupił ruiny i zaczął je restaurować wycofał się nagle z dalszych prac, a wszystko co było zrobione przez jego ekipę zostało zniszczone.
Rozkradziono fragmenty kamiennych okiennic oraz inne cenniejsze znaleziska, które były ulokowane na wystawie w przedzamczu.
2022 r. - małżeństwo z Gdańska kupiło od poprzedniego właściciela ruiny i zamierza w nich zamieszkać. Pod okiem konserwatora i archeologa zamek zostanie zbadany i częściowo odbudowany.
2023 r. - w czasie prac rewitalizacyjnych wyspy zamkowej natrafiono na ciekawostkę - grę planszową sprzed pół tysiąca lat. Na fragmencie posadzki lub schodów wyryte są ślady po grze w młynek. Całość ma kształt kwadratu o boku 13,5 cm.
Ruiny w Ćmielowie na zdjęciu z okresu międzywojennego z Archiwum Ilustrowanego Kuriera Codziennego
Legendy i podania
Legenda dotycząca zdobycia zamku Ćmielów podczas "potopu" mówi, iż była to bardzo trudna do zdobycia fortecą. Mokradła w jego otoczeniu sprawiały, iż ataki Szwedów tak skuteczne przy zdobywaniu wielu innych polskich fortyfikacji, tutaj zawsze kończyły się niepowodzeniem. Gdy wydawało się, że najeźdźcy już zrezygnowali, posłużyli się sprytnym podstępem. Dobrze poznali zwyczaje panujące w Rzeczypospolitej i wiedzieli jak huczne bywają wesela. Młode pary wędrowały po całej okolicy i bawiły się z gospodarzami w ich dworach i zamkach. Szwedzi przygotowali więc fikcyjne wesele, przebrali żołnierzy w stroje orszaku weselnego i wysłali do zamku. Brama została oczywiście otwarta, bo Szwedzi byli ponoć daleko, a nie przyjęcie młodej pary zostałoby uznane za ogromny nietakt. Po wdarciu się na zamek Szwedzi łatwo wyrżnęli zaskoczonych obrońców.
Brama zamkowa i ruiny kaplicy na pocztówce z początku XX wieku
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT brak
CZAS Oglądnięcie ruin i obejście dookoła zajmuje ok. 35 minut.
WSTĘP Kiedyś wolny, a na wyspę można było próbować się dostać tylko zimą, gdy zamarzał staw.
Od 2022 roku wstępu już nie ma. Trwają prace archeologiczne i remontowe.
Południowo - wschodnia cześć woj. świętokrzyskiego. 9 km na południowy wschód od Ostrowca Św., 38 km na północny zachód od Sandomierza. Zobacz na mapie. Ruiny znajdują się na wschód od miasta. Po wjechaniu do Ćmielowa od strony Sandomierza należy zaraz skręcić w prawo, minąć przejazd kolejowy i po prawej zobaczymy zamek.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.891575° E21.51921667°
format DM (stopnie, minuty): 50°53.4945'N 21°31.1530002'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50°53'29.67''N 21°31'09.18''E
Bibliografia
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Kuczyński Janusz - Zamki województwa kieleckiego
Sypkowie Agnieszka i Robert - Zamki i warownie ziemi sandomierskiej
Mirowski Roman - Świętokrzyski Album
Wróblewski Sławomir - Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu
Gosztyła Marek, Proksa Michał - Zamki Polski południowo-wschodniej
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: wiosną 2004
Zdjęcia wykonane przez Damiana Nowaka wiosną 2009 przy zamku podczas prac archeologicznych i na zwykle niedostępnej wyspie
Filmy wideo
lokalna.tv - Poznajemy tajemnice zamku
Ruiny zamku w Ćmielowie z drona
Noclegi
Ożarów-Wyszmontów - Motel "Biała Róża", tel. (015) 861 18 11
Ostrowiec Św. - Motel "Wichrowe Wzgórze", ul. 3-go Maja 13, tel. (041) 265 21 51
Ostrowiec Św. - Motel "Victoria", ul.Opatowska 4, tel. (041) 265 30 55
Ostrowiec Św. - Hotel Gromada "Łysica", al. 3 Maja 13, tel. (041) 265 31 81 do 88
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Re: Zamek w ćmielowie Autor: bozena Data: 2011-03-26 14:45:04
jest wspanialy
Re: Zamek w ćmielowie Autor: wolf Data: 2010-10-13 11:03:17
Bylem tam wczoraj i.. cisza spokoj, zywej duszy, pieknie zarosniety staw, w zamku woda (rzeczywiscie jest tam podmokly teren), na wysepke mozna dojsc na piechote bo zostala usypana drozka, jest na czym usiasc, przy brzegu jakas czapla i slady po duzej ilosci bobrow. Szkoda tylko ze musialem wchodzic przez dziure w siatce. Najogolniej bylem mile zaskoczony widokiem i zdjecia nie oddaja w zaden sposob tego uroku ktory tam panuje, bylem bardzo POZYTYWNIE zaskoczony! Z checia tam kiedys wroce...
Re: Zamek w ćmielowie Autor: M Terczak Data: 2009-07-23 11:05:58
Zamek zmienił właściciela trwają prace archologiczne i przygotowawcze. Ma powstać w tym obiekcie miejsce spotkań i konferencji. Zamek raczej nie będzię odbudowywany. Jest teraz ogrodzony, teren został uprzątnięty..zapraszam www.cmielow.ovh.org<br>
Marek
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).