Dzieje zamku w Czarnym Borze były złączone z pobliską warownią Konradów w Grzędach. Miejscowe podania mówią o istnieniu podziemnego połączenia obu warowni.
Ruiny starego zamku stoją w północnej części wsi na podmokłych terenach utworzonych przez potok Lesk. Do dzisiaj zachowały się resztki wieży wysokie na 12 m oraz niewielkie fragmenty murów z przysypaną piwnicą. Znajdują się one na kwadratowym kopcu o boku 23 m otoczonym fosą i wałem. Całość jest porośnięta roślinnością i zabagniona, ale do ruin można się dostać obchodząc je od lewej strony po mostku na rzeczce i idąc wydeptaną ścieżką. Założenie składało się z mieszkalnych skrzydeł: zachodniego i północnego oraz okrągłej wieży. Sądząc po grubości murów i niewielkiej średnicy służyła ona tylko do obserwacji i obrony. Całość była otoczona murem obwodowym. Dostęp do zamku Czarny Bór prowadził tylko po wąskiej i wciąż widocznej grobli. Dookoła rozpościerały się bagna oraz fosa, do której wpuszczono wody potoku.
Zamek posiada nazwę Lubno (Liebenau), którą trudno wyjaśnić. Niegdyś Czarny Bór sąsiadował z wsią o takiej nazwie, ale zniknęła ona z map już w XV wieku. Nazwa Liebenau pojawiła się ponownie w XVIII wieku na niemieckiej mapie sztabowej przy ruinach w Czarnym Borze i od tej pory jest powielana jako nazwa zamku, co wydaje się nieporozumieniem.
Pocztówka z Czarnym Borem z początku XX w. Widać wieżę i barokowy pałac
Plany i rekonstrukcje
Plan zamczyska wg A. Boguszewicza. Na czarno zachowane mury (3 fragmenty).
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego zamku Czarny Bór
Historia, wydarzenia
Zamek w Czarnym Borze datuje się na 1. połowę XIV wieku, ponieważ wtedy pojawia się o nim wzmianka.
Jadnak wiele wskazuje, że jego dzieje sięgają 2. połowy XIII wieku.
Początki wsi Czarny Bór (Schwarzwaldau) nie są znane, ale miejscowość była powiązana z sąsiednim Konradowem (Konradswaldau, dzisiejsze Grzędy).
Konradów podzielony był na część górną, środkową i dolną. Na początku XIV wieku część dolna znika z dokumentów, co skłania do przypuszczeń, że została wydzielona jako osobna wieś Czarny Bór.
Uprawdopodabnia to fakt, iż Czarny Bór nie posiadał kościoła, lecz należał do parafii Konradów.
Obie miejscowości posiadały zamki, których najbardziej prawdopodobnym fundatorem wydaje się być książę Bolko I Surowy, który walczył o swą niezależność z królem czeskim Wacławem II. Tereny te bowiem leżały w strefie granicznej z Czechami i zamki był potrzebne jako jej umocnienia. Późniejsza budowa w pobliżu siebie prawie bliźniaczych warowni nie ma już tak dobrego uzasadnienia. Warto też wspomnieć, że niektórzy niemieccy badacze snują hipotezy, iż zamki Czarny Bór i Konradów stały już ok. 1220 roku.
Również wnuk Bolka I - Bolko II okazał się twardym władcą, jako jeden z dwóch książąt śląskich nie oddał hołdu królowi Czech. Dlatego w 1345 roku król Jan Luksemburski zdobył Kamienną Górę. Inne miejscowości nie zostały wymienione, ale istnieje dokument honorujący górników ze Złotego Stoku, którzy wsparli króla czeskiego w zdobyciu zamków w pobliżu Kamiennej Góry. Wszystko wskazuje, że chodziło mi.in. o Czarny Bór i Konradów.
W 1348 Bolkowi udało się podstępem odbić Kamienną Górę, ale pozostałych zamków nie odzyskał.
Król Karol IV mianował zarządcą swojego zaufanego człowieka - Wittigo z czeskiej miejscowości Rodov. Ten przyjął wkrótce rodowe nazwisko Behem / Boehmen. Bolko II nie zaakceptował tego, nie pogodził się z utratą swoich ziem i walczył o niezależność księstwa, ale z powodu braku męskiego potomka był na straconej pozycji. Porozumiał się więc w końcu z Czechami, którzy zagwarantowali mu dożywotnie władanie księstwem jaworsko-świdnickim.
W 1353 r. Czarny Bór powrócił do księstwa jako lenno. Bolko II zaaprobował w zamku Behemów, ale dopiero gdy Wittigo ożenił się ze Ślązaczką z rodu von Seydlitz. Nie wiadomo jaki był status Czarnego Boru i Konradowa, czy Behemowie w ogóle tu mieszkali, bo obie sąsiadujące warownie stały się gniazdem rycerzy rozbójników. Zakładając, że Behmowie byli godnymi zaufania poddanymi króla czeskiego i trudno ich posądzać o bandytyzm, to obie warownie musieli powierzyć jakimś watażkom dorabiającym sobie na rozbojach.
Książę Bolko II ukrócił jednak ten proceder zdobywając Czarny Bór i Konradów w 1355 r. Zamki powierzył swoim dalekim krewnym - braciom Hackenborn (Honkenberg). Miały one ochraniać Kamienną Górę i drogi wokół niej.
W 1364 r. potwierdził to nadanie jako lenno dziedziczne rodu Hackenborn.
Po śmierci Bolka w 1368 r. Hackenbornowie nie czując się pewnie pozbyli się tutejszego majątku. O Czarny Bór upomnieli się Behemowie, którzy powrócili tu w 1371 roku.
Od tego czasu do połowy wieku XV nastąpiły skomplikowane i zawiłe podziały, mariaże oraz sprzedaże i przekazywania majątku Czarny Bór, które są różnie interpretowane przez poszczególnych badaczy. Chaos pogłębia fakt, że w ciągu 150 lat do wsi przychodzą i odchodzą przedstawiciele tych samych rodów jak np. Czettritz, Bolcze, Landscron, Zedlitz. Przy tym wszystkim pojawia się jeszcze nazwa Lubno (oryg. Liebenau lub Lybenow). Była to sąsiednia wieś, wzmiankowana już na początku XIV stulecia, włączona później prawdopodobnie do Konradowa. Nie jest znana przyczyna powiązania zamku Schwarzwaldau z tą wsią.
W 1379 roku Hermann von Czettritz nabył Konradów i właśnie Liebenau, stąd przypisuje się Czettritzom władanie zamkiem Czarny Bór, co wydaje się błędne.
Jako właściciele wsi i zamku do końca XIV stulecia pojawiają się nazwiska Thamme von Seydlitz von Laasan, Heinrich von Czirne, Nickel Bolcze, Puotha von Tschastalowitz.
Ok. 1400 roku właścicielem Czarnego Boru zostaje Fritsche von Landscron.
Zamek Czarny Bór na XIX-wiecznym drzeworycie T. Blatterbauera
W 1410 r. - po śmierci Fritsche, jego żona Anna von Landscron z domu von Zedlitz sprzedała Czarny Bór swojemu wujowi Peterowi von Zedlitz. Następnie jego właścicielami byli synowie Petera - Bernhard, Georg/Jorge i Hans von Zedlitz.
Podczas wojen husyckich bramy zamku Czarny Bór zostały podobno otwarte przed najeźdźcami. Zedlitzowie nie sprzyjali jednak husytom - dwóch z braci poległo w walkach z nimi w 1428 r.
W 1436 r. jako pan Czarnego Boru wymieniany jest Menlin Burgult.
W 1437 r. nastąpiło zniszczenie zamków Czarny Bór i Konrtadów, choć z nie do końca jasnych przyczyn.
Ponoć mieszczanie wrocławscy opłacili najemników by w ramach zemsty za wspieranie husytów spalili obie warownie. Jednak tzw. wojny husyckie skończyły się rok wcześniej, a oba zamki w tym okresie posiadały różnych właścicieli. Hermann von Czettritz z Konradowa faktycznie był husytą i miał poważny zatarg z klasztorem w Krzeszowie, co mu długo pamiętano, ale jeśli chodzi o Czarny Bór to Zedlitzowie z husytami walczyli, a Menlin Burgult był postacią, która niczym nie zapisała się na kartach historii.
Pewną wskazówką, że Zedlitzowie mogli wejść na drogę prohusycką po śmierci braci von Zedlitzów były ponoć bliskie kontakty z Hermannem von Czettritzem syna Georga von Zedlitza, również Georga, który odziedziczył Czarny Bór.
Niemieccy historycy piszą z kolei, iż archiwa miejskie Wrocławia tłumaczyły najazd na zamki reakcją na rozboje jakie był stamtąd dokonywane.
W latach 40-tych córka Burgulta - Agnes wyszła za Georga von Tannenberga, który był następnym właścicielem Czarnego Boru.
W 1450 roku do Czarnego Boru powrócili Czettritzowie i to na prawie 400 lat.
Hermannowi von Czettritz (wnuk wspomnianego Hermanna von Czettritz z Konradowa) sprzedał posiadłość Georg Tannenberg.
Na początku XVI wieku nie użytkowana przez właścicieli warownia znów została opanowana przez rabusiów. W roku 1509 na prośbę ograbianych kupców i mieszczan z Wrocławia, wojska króla Czech Władysława II Jagiellończyka najechały Czarny Bór i zniszczyły warownię. Czettritzowie już jej nie odbudowali i nastąpił definitywny koniec zamku.
W 1590 r. Georg von Czettritz wzniósł nieopodal zamku, lecz na prawym brzegu Lesku, nową siedzibę - renesansowy dwór.
W 1775 roku dwór ten spłonął dwór, a wraz z nim cenne dokumenty i pamiątki, których brak uniemożliwia pełne odtworzenie dziejów okolic Kamiennej Góry. Dwór wkrótce odbudowano w formie barokowego pałacu, który dziś funkcjonuje jako szpital.
Carl Abraham Freiherr von Zedlitz und Leipe
W 1731 roku w renesansowym dworze w Czarnym Borze urodził się baron Carl Abraham Freiherr von Zedlitz und Leipe.
W wieku 39 lat, za rządów pruskiego króla Fryderyka II Wielkiego, został on ministrem sprawiedliwości, a następnie ministrem do spraw religii i szkół. Był autorem przełomowej dla Prus reformy edukacji, która wzniosła tamtejsza oświatę na najwyższy poziom w Europie. Jest uznawany za twórcę matury - egzaminu wieńczącego edukację w szkole średniej i dającego przepustkę na studnia wyższe.
Zedlitzowie nie mieli w tym okresie nic wspólnego z Czarnym Borem. Miejscowością władali wtedy Czettritzowie, ale matka Carla Abrahama - Eva von Zedlitz - była córką Abrahama von Czettritza z Czarnego Boru, który 5 lat wcześniej uzyskał tytuł barona.
Carl Abraham był zwolennikiem filozofii Immanuela Kanta, którego znał osobiście i mocno promował.
Za jego protekcją Kant mianowany został profesorem na uniwersytecie w Królewcu. Słynny Filozof odwdzięczył się zadedykowaniem mu swego dzieła "Krytyka czystego rozumu".
Miejsce spoczynku Carla Abrahama Freiherr von Zedlitz und Leipe nie było znane aż do 2014 roku, kiedy to w Walimiu odkryto w krypcie kościoła św. Jadwigi rodzinny grobowiec von Zedlitzów. Dokonał tego miejscowy przewodnik po sztolniach walimskich, a dowiedzenie i potwierdzenie, że jedne z 12 zwłok w grobowcu należą do pruskiego ministra zajęło mu 3 lata!
Następca renesansowego dworu Schwarzwaldau, w którym urodził się Carl Abraham Freiherr von Zedlitz und Leipe - barokowy pałac ukończony w 1784 roku. Grafika z XIX wieku. Budynek służy dziś jako szpital.
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT brak
CZAS Samochodem można zatrzymać się ok. 50 metrów od ruin. Dotarcie na wzgórze zamkowe i oglądnięcie ruin zajmuje ok. 25 minut
Południowo - zachodnia cześć woj. dolnośląskiego. 12 km na zachód od centrum Wałbrzycha, 8 km na wschód od Kamiennej Góry. Zobacz na mapie. Do zamku należy skręcić na skrzyżowaniu w Czarnym Borze w drogę w prawo (patrząc od strony Wałbrzycha) w ul. Zamkową. Po ok. 0,5 km schodzimy w prawo po grobli ku skupisku drzew, pośród których będzie już widać mury. Fosę można przejść mostkiem po lewej stronie.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.77685° E16.12761111°
format DM (stopnie, minuty): 50°46.611'N 16°7.6566666'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50°46'36.66''N 16°07'39.40''E
Przedwojenna pocztówkaz z zamkiem w Czarnym Borze
Bibliografia
Chorowska Małgorzata - Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Guerquin Bohdan - Zamki śląskie
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Mazurska Teresa, Rachwalski Eugeniusz, Załęski Jerzy - Zamki Dolnego Śląska
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: wiosną 2002 i 2016
Noclegi
Czarny Bór - Agroturystyka "ALFA", Grzędy Górne 7, tel. (074) 845 01 83 Wałbrzych - Hotel Prac. BUG Gazobudowa, ul. Wrocławska 58a, tel. (074) 846 70 36, 846 80 54 Wałbrzych - Zajazd, ul. Orkana 92, tel. (074) 843 61 21, 843 61 31
Wałbrzych - Dom Wycieczkowy Harcówka, Park Sobieskiego, tel. (074) 846 31 35 Wałbrzych - Agrobaza, Irena Sierżant, ul. Podgórska 25, tel. (074) 84 216 44 Wałbrzych - Internat, ul. Internatowa 2 (Podgórze), tel. (074) 842 39 21 Wałbrzych - Internat, ul. Ogrodowa 2 (Szczawienko), tel. (074) 840 31 38 Kamienna Góra - Hotel** Karkonosze, ul. Papieża Jana Pawła II 33, tel. (075) 744 22 30 Kamienna Góra - Hotel** Krokus, ul. Parkowa 1b, tel. (075) 744 35 14 Kamienna Góra - Hotel** Pan Tadeusz, ul. Legnicka 2e, gsm 603 484 797 Kamienna Góra - Hotel* Lubavia, pl. Wolności 14, tel. (075) 741 13 21
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Re: Czarny Bor - Castrum Swarczewalde Autor: nikt Data: 2007-03-10 22:02:07
Blode ARSCH
Tu nakręcono film Autor: yy Data: 2005-05-05 18:01:49
W Czarnym Borze nakręcono film ,,Czarne Chmury''.
Czarny Bor - Castrum Swarczewalde Autor: Guenter Boehm Data: 2004-07-10 15:33:08
Erforsche die Zeit der Beheim von Rodov von 1330 bis 1400 auf der Veste Swarczewalde. Wer hat mehr Informationen? Siehe auch:
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).