Czchów

Średniowieczny zamek królewski

Plan ruin w Czchowie, przed pracami rekonstrukcyjnymi
Źródło: Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej, Marian Kornecki, Kraków 1966


Rekonstrukcja zamku Czchów z XIII/XIV wieku (z muzeum zamkowego)


Rekonstrukcja zamku Czchów z XVI wieku wg A.Szpunara, rysunek A.Wagnera


Rekonstrukcja warowni czchowskiej z tablicy informacyjnej


Rekonstrukcja zamku i podzamcza (z muzeum zamkowego)

Wieża obronna w Czchowie powstała prawdopodobnie jeszcze w końcu XIII w. z rozkazu króla Wacława II. Dopiero za Władysława Łokietka rozpoczęto budowę pełnego założenia zamkowego. Zamek przez wieki był siedzibą administratora dóbr królewskich - starostwa czchowskiego.


I poł. XIV w. - trwała stopniowa rozbudowa obiektu, kolejno o: mur obwodowy, murowaną bramę (II faza budowy), murowany budynek mieszkalny (III faza),
1327 r. - zachowany jest dokument mówiący o istnieniu w wieży komory celnej dla towarów przywożonych z Węgier

Więzienie i sąd Tradycja ludowa mówi, iż baszta w Czchowie była więzieniem. Być może było tak już za pierwszego znanego burgrabim - Imramie, o którym wiadomo, że utrzymywał policję królewską złożoną z różnych awanturników i pilnował wykonywania wyroków sądowych. Na załogę zamku pracowały 3 wsie oraz młyn na Dunajcu. Jedna z tych wsi - Siemiechów była dość znacznie oddalona od Czchowa więc król Kazimierz Wielki zwolnił ją z obowiązku robocizny i nakazał tylko przekazywać burgrabiemu 1 grzywnę z łanu oraz dostarczać 2 miary owsa, 2 sery, 20 jaj i 2 kapłony. Późniejsze gospodarzenie starostów, szczególnie Seweryna Bonera doprowadziło do upadku kwitnący w średniowieczu zamek. Dopiero król Stanisław August Poniatowski chcąc przywrócenia działalności sądu ziemskiego w Czchowie (najbliższy funkcjonował aż w Krakowie) nakazał odbudowę zamku lub postawienie nowej siedziby. Ówczesny starosta Grabowski nie zdecydował się jednak na odbudowę (widać stan obiektu był tak zły, że nie opłacało się to) i sąd działał w nowo postawionym budynku obok kościoła.

ok. 1340 r. - Kazimierz Wielki nakazał ufortyfikować miasto i otoczyć go murem, zamek miał pozostać poza jego obrębem
1356 r. - wymieniony jest pierwszy znany burgrabia zamku - Imram syn Żegoty
1372 r. - w warowni zatrzymała się królowa Jadwiga podążająca na Węgry
1397 r. - po raz pierwszy zatrzymał się tu król Władysław Jagiełło. Później jeszcze kilkakrotnie gościł w Czchowie
XV w. - aby zwiększyć obronność zamku, postawiono basztę bramną o wymiarach 6 x 7 m wspartą dwiema szkarpami (IV faza)
koniec XV - pocz. XVI w. - starostwo czchowskie sprawowali Melsztyńscy z pobliskiego Melsztyna. Przeprowadzili oni kolejną rozbudowę, powstał parterowy budynek południowy przeznaczony na cele gospodarcze i przybudówka przy wieży (V faza)
lata 1549-1560 - starostami byli Bonerowie, najpierw Seweryn później Stanisław
II poł. XVI w. - następna piastowała tę funkcję Anna Jordanowa z Bonerów i jej mąż kasztelan krakowski Wawrzyniec Spytek Jordan. Kasztelanami czchowskimi w tym czasie był ród Ligęzów (kasztelan stał się tytułem honorowym, Ligęzowie więc nie przebywali w zamku ani w mieście)
1646 r. - zamek całkowicie podupadł i został opuszczony. Wcześniej działał tu sąd ziemski który uległ likwidacji
1772 r. - wraz z rozbiorem kraju zlikwidowane zostało starostwo czchowskie
1892 r. - pierwsze prace badawcze dokonane przez historyka sztuki W. Juszczkiewicza
1928 r. - pierwsza prace konserwatorskie. Basztę w Czchowie nakryto stropem żelbetonowym. Wtedy sądzono jeszcze, iż zamek stanowiła tylko samodzielna wieża. Pogląd ten został zmieniony podczas prac badawczych w roku 1966 pod kierunkiem A. Żakiego, gdy odkopano fundamenty całego założenia zamkowego
1993 r. - powstał Społeczny Komitet Renowacji Ruin Baszty. Rozpoczęto prace archeologiczne i rekonstrukcyjne. Zamek miał być zrekonstruowany, choć nie w całości. Przede wszystkim zaplanowano odtworzenie murów obwodowych o wysokości 2 m, most, piwnicę oraz tarasy widokowe w wieży i skrzydle mieszkalnym
koniec 1999 r. - zrekonstruowano w charakterze trwałej ruiny kilkanaście metrów zachodniego muru zamkowego, w celu odsłonięcia murów przeprowadzono też wycinkę lasu
2003 r. - otwarcie warowni na nowo. W zrekonstruowanej wieży powstał punkt widokowy, odtworzono częściowo zamkowe zabudowania, mury obronne z fundamentami bramy. Powstał punkt informacyjny z pamiątkami.