ZamkoMania - Polskie zamki i dwory obronne (zamkomania.pl) ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | |||||||||||||||||||||
Możesz ocenić: Częstochowa-Mirów (woj. śląskie) - Średniowieczna wieża rycerska (zniszczona)
Obronna siedziba rycerska w Mirowie, będącym dziś dzielnicą Częstochowy, znana jest tylko ze wzmianki w jednym dokumencie z 1555 roku. Mimo że dawno zniszczona, zapomniana i pomijana w większości publikacji, to jednak jej relikty zostały zlokalizowane. Krakowski mediewista Jacek Laberschek wysunął w swoim czasie hipotezę, że warownia mogła być usytuowana na granicy obecnych dzielnic Częstochowy – Wyczerpów i Mirowa – oraz wsi Jaskrów.
Jedyna wchodząca tu w rachubę skała, zwana obecnie w okolicy Skałą Balika, wznosi się na lewym brzegu Warty, w odległości około 0,5 km na północny wschód od mostu na rzece, łączącego Mirów z Wyczerpami. Skała ta jest wapiennym ostańcem, tworzącym rodzaj niewielkiego cypla, wyodrębnionego ze skarpy wysokiego brzegu doliny zalewowej Warty. W pobliżu skały, na szczycie wzniesienia, leży osiedle Zawada, stanowiące część dzielnicy Wyczerpy. Oczywistym potwierdzeniem tego, że Skała Balika faktycznie stanowiła podstawę niewielkiego średniowiecznego zameku, jest charakterystyczne ukształtowanie terenu na porośniętym drzewami i krzewami szczycie ostańca. W obrębie tworzonego przez skałę występu-cypla znajduje się kopiec o średnicy około 20 m i wysokości 2-5 m. Z trzech stron otacza kopiec niedostępne urwisko skalne, natomiast od wyżynnego zaplecza oddziela go zachowany w większości wał o wysokości dochodzącej do 2 m. Przed wałem, po jego stronie zewnętrznej, ciągnie się zachowany częściowo rów. Wschodni kraniec wału został w czasach powojennych rozkopany przez okolicznych mieszkańców, którzy wybierali stąd kamień na potrzeby budowlane (powstałe w tym miejscu wyrobisko jest wykorzystywane w charakterze wysypiska śmieci). W miejscu przecięcia wału wyraźnie widać, że ma on regularną konstrukcję, obejmującą ułożone na przemian warstwy kamienia i ziemi. Także otoczony wałem kopiec wygląda na sztuczny nasyp z kamienia i ziemi. Na południowym skraju ostańca, pomiędzy kopcem a skalnym urwiskiem, rozciąga się niewielki majdan. Również południowo-zachodni skraj wewnętrznej fosy rozszerza się do postaci niewielkiego majdanu. Opisane ukształtowanie terenu na szczycie ostańca wyraźnie przypomina znane z innych miejscowości grodziska stożkowate. Szczególnie uderzające jest podobieństwo obiektu na Skale Balika do dobrze rozpoznanego grodziska średniowiecznego w Będkowicach nad Doliną Będkowską koło Krakowa (grodzisko w Częstochowie - Mirowie stanowi jakby miniaturę tego ostatniego obiektu). Wszystko wskazuje na to, że na Skale Balika zachowały się pozostałości średniowiecznej obronnej siedziby rycerskiej w typowej formie wieży na kopcu, otoczonej zewnętrznym wałem i podwójną fosą od strony możliwego zagrożenia. Ostatecznym potwierdzeniem owej tezy stały się ustalenia poczynione przez autora tego tekstu w marcu 2006 r. Na szczycie Skały Balika znaleziono wówczas pięć drobnych ułamków ceramiki o typowo średniowiecznym wyglądzie, m. in. trzy fragmenty naczyń ozdobionych poziomymi rowkami (tzw. bruzdy gotyckie). Wszystkie ułamki ceramiki zostały znalezione na południowym stoku kopca, w miejscu gdzie sąsiaduje on z niewielkim majdanem wewnętrznym, usytuowanym na skraju ostańca. Charakter i forma znalezionych fragmentów ceramiki pozwalają datować grodzisko na Skale Balika na XIV-XV w., co dobrze koresponduje z historyczną wiedzą na temat warowni mirowskiej. Istotne znaczenie dowodowe mają również takie fakty jak występowanie grubej warstwy próchnicy na szczycie kopca oraz dużej ilości silnie przepalonych kamieni na jego szczycie i stokach. Obecność przepalonych kamieni sugeruje, że wznosząca się na kopcu budowla mieszkalno-obronna (wieża o konstrukcji drewnianej?) padła pastwą ognia. Na zachodnim skraju wzgórza z grodziskiem znajdują się wykute w skale stopnie. Prawdopodobnie prowadziła tędy jedna z dróg na teren warowni. Inna droga mogła prowadzić po krótkiej grobli, przecinającej zewnętrzną fosę po stronie północnej. Za istnieniem w tym miejscu reliktów rycerskiego zameczku przemawia także charakterystyczna dla tego typu obiektów obecność szlachetniejszych gatunków drzew (dęby, buki), silnie kontrastująca z rodzajem zadrzewienia okolic skały (brzozy). Ponadto Skała Balika usytuowana jest na terenach, które jeszcze przed II wojną światową należały do dworu w Mirowie. ![]() Fragmenty ceramiki znalezione na Skale Balika w Częstochowie - Mirowie, o wielkości do 2 cm
![]() Plan grodziska w Częstochowie - Mirowie
Na terenie dzisiejszej dzielnicy Mirów istniała w średniowieczu wieś królewska, wzmiankowana po raz pierwszy w 1345 r. Przy wiosce tej funkcjonowała warownia, wzmiankowana w dokumencie z 1555 r., wystawionym przez króla Zygmunta Augusta i dotyczącym przejęcia przez starostwo olsztyńskie niektórych gruntów należących do klasztoru kanoników regularnych w Mstowie (w zamian za zatwierdzenie przez króla wcześniejszego nadania dla klasztoru soli z żup wielickich). W dokumencie tym wspomina się o opuszczonej warowni na szczycie położonej nad Wartą skały Grodzisko (łac. in vertice Grodziszko rupis flumini Warthae impedentis prope locum desertum eiusdem rupis fortalitii).
Z treści dokumentu jednoznacznie wynika, że chodzi tu o skałę wznoszącą się na lewym brzegu rzeki.
Jedną z postaci historycznych, którym można byłoby przypisać budowę zameczku w Mirowie, wydaje się być żyjący w XV w. Jan Służka z Mirowa. Rycerz ten, należący niewątpliwie do najbarwniejszych postaci XV-wiecznej Polski, był synem ruskiego bojara, przybyłym do naszego kraju w charakterze jeńca wojennego. Zrobił on błyskotliwą karierę, zawdzięczając to zarówno własnym zasługom wojennym, jak i protekcji Jana Odrowąża ze Szczekocin, który należał do najbardziej wpływowych panów Królestwa ( wieloletnia służba dla Odrowąża przyniosła naszemu bohaterowi przydomek „Służka” ). W latach 1426-1455 Służka był tenutariuszem czyli dzierżawcą królewskiej wsi Mirów, a od 1444 r. – również tenutariuszem Wyczerpów. Musiał on cieszyć się niemałym zaufaniem kolejnych trzech władców: Władysława Jagiełły oraz Władysława Warneńczyka i Kazimierza Jagiellończyka, skoro trzykrotnie – i to w szczególnie trudnych dla państwa czasach – powierzano mu odpowiedzialną funkcję burgrabiego zamku królewskiego w Olsztynie: w latach 1429, 1441-1444 oraz 1454-1455. W 1436 r. nadano Służce polskie szlachectwo. Jest wysoce prawdopodobne, że to właśnie Jan Służka wzniósł warownię w Mirowie. Z racji swojego usytuowania i znacznych walorów obronnych, warownia ta mogła spełniać nie tylko rolę siedziby tenutariusza, ale i rolę strażnicy strzegącej przeprawy przez Wartę. W tym ostatnim charakterze mogłaby ona spełniać funkcje pomocnicze w stosunku do odległego o 10 km na południowy wschód zamku olsztyńskiego, którego burgrabią był Służka. Inną postacią, która mogłaby mieć związek z budową warowni, był Wiernek z Pławniowic, tenutariusz Mirowa w latach 1405-1426. J. Laberschek wysunął też przypuszczenie, że budowniczym warowni mógł być książę Władysław Opolczyk, który w 1382 r. przekazał sprowadzonym przez siebie z Węgier paulinom warownię na Jasnej Górze i w związku z tym mógł widzieć potrzebę zbudowania sobie nowej siedziby obronnej w rejonie Częstochowy. Wiadomo, że Opolczyk przebywał w Mirowie w 1383 r. ![]() Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego grodziska w Częstochowie - Mirowie
ADRES I KONTAKT
![]() CZAS ![]() WSTĘP ![]()
Północna część woj. śląskiego. Zobacz na mapie.
Mirów to dzielnica Częstochowy, położona we wschodniej części miasta. Można dojechać autobusami komunikacji miejskiej linii „18” i „33”. ![]() Współrzędne geograficzne: Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps format D (stopnie): N50.82419871°, E19.20727855° format DM (stopnie, minuty): 50° 49.4519226'N, 19° 12.436713'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 49' 27.12''N, 19° 12' 26.20''E
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
![]() ![]() ![]()
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza. Ostatnie wpisy
![]() Powrót do strony startowej
(c) 2001-2023 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów. |
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Odśwież stronę