CZUDEC
🏰 Średniowieczny zamek rycerski 🏰

ie wiele informacji pozostało po zamku czudeckim. Już we wczesnym średniowieczu był tu gród warowny broniący szlaku handlowego w dolinie Wisłoka. Zamek postawił być może Gryfita - Teodor Czador, wojewoda krakowski, który schronił się w tej okolicy przed księciem Leszkiem Białym.
1264 r. - Czucz (bo tak zwał się wtedy Czudec) był wymieniony jako twierdza graniczna Małopolski i ziemi przemyskiej
poł. XIV w. - do tego czasu był to ważny punkt obronny wschodnich granic naszego kraju, potem Kazimierz Wielki przesunął granicę bardziej na wschód
1346 r. - zachował się dokument mówiący o nadaniu przez króla, Rzeszowa i okolicznych wsi Janowi Pekosławicowi, w którym napisano, że jego ziemie sięgać będą zamku czudeckiego
przełom XIV i XV w. - wymienieni są dziedzice miasta: Wojtek, Zawisza i Pakosław Strzyżowski herbu Gozdawa

Znaleziska archeologiczne Podczas prac archeologicznych natrafiono na pokaźny zbiór pięknych kafli renesansowych, które nie odbiegają od podobnych kafli z Wawelu i innych większych ośrodków miejskich tamtego okresu.

1461 r. - właścicielami Nowogrodu (kolejna nazwa dawnego Czudca) byli Jan i Mikołaj Strzyżowscy, zamek stanowił ich siedzibę
XVI w. - kolejni Strzyżowscy rozbudowali zamek w stylu renesansowym. Istnieje też wzmianka mówiąca, iż był on jedną z twierdz okalających magnacką siedzibę panów na Łańcucie
1610 r. - właścicielami Czudca na ponad 200 lat zostali Grabieńscy herbu Pomian
1624 r. - Tatarzy Kantymira murzy napadli i zdobyli miasto oraz zamek
1692 r. - kolejny najazd Tatarów. Właścicielom - Władysławowi i Helenie Grabieńskim ledwo udało się uciec z płonącego zamku, który nie został już odbudowany. Za ocalenie ufundowali oni Matce Boskiej wotum dziękczynne. Mury zamkowe zostały rozebrane i wykorzystane przy budowie kościoła św. Trójcy
1955 r. - prof. Gabriel Leńczyk dokonał pierwszego odsłonięcia murów zamkowych
2001 r. - rozpoczęto badania wykopaliskowe na szerszą skalę pod kierunkiem A. Lubelczyka z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie.
2002 r. - kolejny etap prac archeologicznych. Przekopano całe wzgórze zamkowe, odsłonięto fundamenty sześciokątnej baszty, ścięto część drzew. Zamkiem zainteresowały się lokalne władze, w planach jest stworzenie ścieżki turystycznej oraz skansenu.
2003 r. - dalsze prace badawcze. Dokopano się m.in. do zamkowego dziedzińca, odsłonięto duże fragmenty murów obwodowych, olbrzymią piwnicę domu zamkowego, czworokątną basztę, nawet piec chlebowy i żarna. Z braku środków na zabezpieczenie odkrytych murów miały one zostać zakopane. Jednak po artykułach w prasie lokalnej mówiło się o utworzeniu skansen archeologicznego. Plany nie zostały jednak zrealizowane.


Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego wzgórza zamkowego i okolicy. A - zamek, B - Wisłok

egenda mówi że w lochach zamku czudeckiego przetrzymywano zbójów napadających na kupców. Gdy pewnego razu pod zamek podeszły hordy tatarskie (co zdarzało się wielokrotnie w historii Czudca), a kasztelan był nieobecny, dowództwo objęła jego żona Zofia. Widząc ogromną przewagę napastników postanowiła posłużyć się podstępem. Obiecała więźniom że ich winy zostaną darowane jeśli uda im się zabić przywódcę Tatarów. Przystał na to tylko jeden więzień i uzbrojony w kuszę zaczaił się koło zamku. Gdy Tatarzy na czele ze swoim wodzem rozpoczęli szturm, ukryty w krzakach więzień ugodził go strzałą w pierś. Zaskoczeni napastnicy wycofali się i ruszyli w stronę Strzyżowa, który doszczętnie spustoszyli, zamek jednak cudem ocalał. Stąd też wg legendy powstała nazwa Czudec.