ZamkoMania - Polskie zamki i dwory obronne (zamkomania.pl) ![]() ![]() | ||||||||||||||||||||||
![]()
Możesz ocenić: Dąbrówka Starzeńska (woj. podkarpackie) - Bastejowy zamek szlachecki przebudowany w pałac
Ruiny zamku w Dąbrówce Starzeńskiej stoją nad rzeka San,
na płaskim cyplu wzgórza wchodzącego w skład Pogórza Przemyskiego, przy głównej drodze z Dynowa.
Do XXI wieku zachowały się dwie spore basteje od zachodu, nikłe resztki murów obwodowych, budynku oraz fosy. Od wschodu natomiast widać dziury w ziemi prowadzące zapewne do piwnic pierwotnego dworu obronnego.
Pierwszą murowaną budowlą obronną był bowiem kamienno-ceglany dwór Stadnickich w typie willi włoskiej, położony w północno wschodniej części obecnego założenia. Zbudowano go na planie prostokąta, od wschodu posiadał loggię. Dolna kondygnacja miała 2 pomieszczenia. Zachował się po nim pagórek z fragmentami murów, ale archeolodzy natrafili na wiele jego reliktów z murami obwodowymi, piwnicami i klatką schodową. Nie są one jednak eksponowane. Prace ujawniły również, iż był otoczony wałem. Dwór został włączony do powstałego później znacznie większego założenia zamkowego, zbudowanego na planie zbliżonym do kwadratu, otwartego na wschód. Po tej stronie usytuowano ogrody, ale co ciekawe miały one własne fortyfikacje w postaci wału i ziemnych bastionów/bastei, o których nie wspominała do niedawna żadna literatura, a widać je dopiero na zdjęciu skanowania laserowego Lidar. Nie wiem więc czy są widoczne i dostępne na miejscu. Budowla posiadała obszerny wewnętrzny dziedziniec i dwie czworoboczne basteje od zachodu, połączone murem kurtynowym. Były to sporych rozmiarów obiekty obronne na planie kwadratu o boku 10 metrów. Z badań wynika, że zabudowa mieszkalna murowana była skromna i znajdowała się tylko od płn.-wsch. (stary dwór) oraz w narożniku płd.-zach. Jeśli stały tu inne budynki to były drewniane. Skrzydło północne, które mogło być największym budynkiem ówczesnego zamku, a którego murowane fundamenty zachowały się, wykazuje ślady spalonej konstrukcji drewnianej z początku XVII stulecia i ustalenia archeologów wykluczyły późniejszą zabudowę. Całość otaczała fosa na bazie rzeczki Kruszelnica, która nieopodal wpada do Sanu. W XIX wieku, nowi właściciele Starzeńscy, zagospodarowali podupadłą budowlę na nowo. Od zachodu do muru kurtynowego dostawili budynek zwany "dworem", a basteje nadbudowali i nadali im funkcje stricte mieszkalne. Także w skrzydle południowym powstał nowy budynek mieszkalny. Niestety brak jest opisów i rysunków zamku, istnieje on na tylko na nielicznych fotografiach i to z okresu tuż przed II wojną św. Budowla wraz całym wyposażeniem i archiwami została zniszczona przez trzy barbarzyńskie żywioły nękające Polaków w XX wieku: Sowietów, Niemców i Ukraińców. Dzisiejszy stan wiedzy opiera się tylko na pracach archeologicznych. Badania murów i ukrytych pod ziemią fundamentów pozwoliły wykonać plan i rozwarstwienie murów prezentowane poniżej. Jednak porównując go z XIII-wieczną mapą można mieć wątpliwości czy są one w pełni prawidłowe. Ze szczegółów zabudowy wiadomo jedynie, że bogata w stare woluminy biblioteka i archiwum Starzyńskich mieściły się w izbach we wschodniej części skrzydła południowego, a pokoje ozdobione były cennymi działami sztuki. Z zamkiem nierozerwalnie związany jest wciąż urokliwy park krajobrazowy, posiadający XVII-wieczny rodowód, w którym zobaczyć można neoromańską kaplicę grobową Starzeńskich. Prowadzi do niej aleja grabowa. Przez pewien czas po II wojnie światowej służyła ona mieszkańcom wsi jako kościół, a na terenie zamkowym postawiono drewnianą plebanię. ![]() Zdjęcie zamku z basteją płn.-zach. zamienioną na budynek mieszkalny i skrzydło zachodnie z lat 30-tych XX wieku. Z archiwum Ilustrowanego Kuriera Codziennego
![]() Plan i rozwarstwienie zamku Dąbrówka Starzeńska. A - skrzydło zamkowe Stadnickich, nigdy nie ukończone, B1 - basteja północno-zachodnia, B2 - basteja południowo-zachodnia, C - baszta widokowa, D - najstarszy dwór Stadnickich ![]() Mapa z ok. 1770 roku. Okręgiem zaznaczony ścisły teren zamku. Zabudowa daleka od współczesnych planów. Widać bardzo wiele budynków, być może drewnianych. Cała wschodnia strona zajęta przez ogrody/park, które ciągną się aż do folwarku. ![]() Mapa z ok. 1860 roku wieku pokazuje już stan pokrywający się z odkryciami archeologicznymi. Widać dwa pełne skrzydła (płd. i zach.) postawione przez Starzyńskich oraz częściowe wschodnie złożone z pierwotnego dworu i późniejszej dobudówki. Zabudowa folwarczna wydaje się przesunięta w inne miejsce - na zachód.
W 1564 miejscowość przejęli Stadniccy i wybudowali nowy kamienno-ceglany dwór obronny. Na początku XVII stulecia rozszerzono założenie o drewniany budynek na kamiennych fundamentach od północy. Spłonął on ok. 1616 roku i murowana zabudowa od tej strony już nie powstała. W latach 1627-33 Stadniccy rozbudowali dwór w trójskrzydłowy zamek z 2 narożnymi bastejami od zachodu. Od wschodu powstały ogrody, w tym typu włoskiego, które sięgały do końca wzniesienia i również z były ufortyfikowane. W 1663 Anna Stadnicka wyszła za Jana Karola Czartoryskiego i wniosła mu w wianie Dąbrówkę. Z kolei Teofilia Czartoryska w 1689 r. wniosła Dąbrówkę w wianie Ogińskim. Któryś z tych rodów (albo oba) prowadził prace budowlane po wschodniej, czyli wcześniej niezabudowanej stronie zamku. Powstał budynek dostawiony do najstarszego dworu Stadnickich, a dalej mur domykający budowlę od wschodu. Dodatkowo w narożniku południowo-wschodnim postawiono okrągłą basztę. Po śmierci Kazimierza Marcina Ogińskiego w 1727 roku, Dąbrówka przeszła na własność córki Katarzyny, potem jej małżonka generała Józef Antoni Podolskiego, a po 1779 r. na krewnych Ogińskich - Parysów. W 1789 roku majątek kupił Piotr Starzeński. Za sprawą jego rodziny zamek był zamieszkiwany do wybuchu II wojny światowej, a wieś otrzymała w nazwie człon "Starzeńska".
W 1938 roku najstarszy dwór Stadnickich został zburzony z powodu złego stanu. Końcem września 1939 r., gdy rezydował tu Kazimierz Starzeński, zajęli go sojusznicy Hitlera - Armia Czerwona. Jak miało w zwyczaju bolszewickie żołdactwo, zamek zdewastowali i ograbili, a bibliotekę i archiwum spalili. Sprofanowali też zwłoki Starzeńskich w kaplicy grobowej. Od 1941 obiekt zajęli Niemcy, a od 1944 ponownie Sowieci niszcząc to co jeszcze pozostało. 25 lutego 1947 r. wysadziła go w powietrze UPA doprowadzając do stanu całkowitej ruiny. W 1970 roku pierwsze badania archeologiczne w Dąbrówce Starzeńskiej prowadziła Irena Kutyłowska. 5 lat później ruiny badał Andrzej Hunicz. Kolejne prace, na znacznie szerszą skalę, miały miejsce w latach 2009-2012. Odsłonięto mury obwodowe dworu Stadnickich z klatką schodową, przedsionkiem i piwnicami. Zabezpieczono mury bastei północno-zachodniej, przeprowadzono konserwację kaplicy. Ciekawym odkryciem były relikty kanału odwadniającego z przełomu XVIII / XIX wieku. Starzeńskim musiała dokuczać wilgoć, więc pod murami zachodnimi i południowymi poprowadzili kamienny kanał odprowadzający wodę. Miał on długość przynajmniej 30 metrów. ![]() Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego okolicy zamku w Dąbrówce Starzeńskiej. B - basteje, N skrzydło północne, S - skrzydło południowe, W - skrzydło zachodnie, D - pierwotny dwór obronny Stadnickich, I - baszta widokowa, O - teren ogrodów, P - park krajobrazowy, K - kaplica grobowa, F - bastiony/basteje ziemne - fortyfikacje na terenie ogrodowym, G - fortyfikacja ziemna pierwotnego dworu(?), RK - rzeka Kruszelnica.
ADRES I KONTAKT
![]() CZAS ![]() WSTĘP ![]()
Centralna cześć woj. podkarpackiego. 3 km na południe od Dynowa, 41 km na południowy wschód od Rzeszowa. Zobacz na mapie.
Zamek w Dąbrówce Starzeńskiej stoi przy samej drodze. ![]() Współrzędne geograficzne: Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps format D (stopnie): N49.78208333° E22.23540278° format DM (stopnie, minuty): 49°46.9249998'N 22°14.1241668'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 49°46'55.50''N 22°14'07.45''E
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]()
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
![]() ![]()
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza. Ostatnie wpisy
![]() Powrót do strony startowej
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów. |
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Odśwież stronę