Dąbrówka Starzeńska

Bastejowy zamek szlachecki przebudowany w pałac

Ruiny zamku w Dąbrówce Starzeńskiej stoją nieopodal Sanu, na skraju wsi przy głównej drodze z Dynowa, w otoczeniu parku. Na temat jego wyglądu i historii jest kilka błędów i nieporozumień wynikłych np. z pojawiających się w literaturze pomyłek stron świata.
Do XXI wieku zachowały się dwie basteje od zachodu, nikłe resztki murów obwodowych, budynków oraz fosy. Od wschodu natomiast widać dziury w ziemi prowadzące zapewne do piwnic pierwotnego dworu obronnego. Pierwszą murowaną budowlą obronną był bowiem dwór Stadnickich położony w północno wschodniej części obecnego założenia (zachował się pagórek z fragmentami murów). Nie są znane jego urządzenia obronne. Wiadomo, że został włączony do powstałego później zamku, założonego na planie zbliżonym do kwadratu, częściowo niedomkniętego od wschodu. Budowla posiadała obszerny wewnętrzny dziedziniec i dwie czworoboczne basteje od zachodu. Główny budynek mieszkalny zajmował skrzydło północne, a inne zabudowania znajdowały się od płn.-wsch. (stary dwór) i w narożniku płd.-zach. Całość otaczała fosa. Naturalnym kierunkiem wjazdu powinien być otwarty wschód, jednak opisy zamku albo pomijają tę kwestię albo podają kierunek południowy. Dopiero w XVIII wieku obwód murów został zamknięty od wschodu. W XIX wieku nastąpiły duże zmiany w wyglądzie zamku. Od zachodu do muru kurtynowego Starzeńscy dostawili budynek zwany dworem, a basteje zamienili na cele mieszkalne. Także skrzydło południowe stało się nowym budynkiem mieszkalnym. Niestety brak jest opisów i rysunków zamku, wszystkie dokumenty zostały spalone przez wojska sowieckie po 17 września 1939 r. Dzisiejszy stan wiedzy opiera się tylko na pracach archeologicznych. Badania murów i ukrytych pod ziemią fundamentów pozwoliły dokonać rozwarstwienia obiektu prezentowanego na planie poniżej. Wiadomo jedynie, że bogata w stare woluminy biblioteka i archiwum Starzyńskich mieściły się w izbach we wschodniej części skrzydła południowego, a pokoje ozdobione były cennymi działami sztuki.
Z zamkiem nierozerwalnie związany jest piękny niegdyś park, posiadający XVII-wieczny rodowód, w którym zobaczyć można neoromańską kaplicę grobową Starzeńskich z 1905 r. Prowadzi do niej aleja grabowa.