DOBCZYCE
¤ Średniowieczny zamek królewski ¤

Wierni królowi Pobyt króla w Dobczycach w 1311 r. związany był z buntem wójta Alberta w Krakowie. Dokument konfiskujący dobra krakowskich buntowników podpisany przez króla wystawiony został w dobczyckim zamku, w oryginale: "apud Dobsicz in castris". Mieszkańcy Dobczyc pomogli królowi odbić Kraków i za to jego syn Kazimierz Wielki przywilejem z 1362 r. lokował miasto na prawie niemieckim, uwolnił mieszczan od cła w całym kraju oraz nadał inne przywileje. Zwiększył też ich bezpieczeństwo dzięki nowym fortyfikacjom.

1225 r. - w książce "Dzikowy Skarb", polski pisarz historyczny Karol Bunsch wspomina o notatce z tego roku, w której czytamy, że wdowa po wójcie w osadzie Dobschicze ubiegała się o mieszkanie w zamku, a rok później biskup Iwo Odrowąż wybudował tu kościół
1311 r. - na zamku przebywał Władysław Łokietek
1362 r. - wzmianka o dobczyckim założeniu zamkowym w dokumentach. W tym okresie, za Kazimierza Wielkiego, zamek został rozbudowany, być może już wtedy powstał zamek dolny. Także miasto otoczono murem, który zastąpił dotychczasową palisadę
lata 1378-1417 - najstarszymi dzierżawcami starostwa dobczyckiego byli: kupiec krakowski, bankier i zaufany Kazimierza Wielkiego - Mikołaj Wierzynek później podkanclerzy i starosta krakowski - Klemens z Moskorzewa
1390 r. - król Władysław Jagiełło nakazał konserwację zamku, przekazując dochody z żup wielickich na ten cel
1398 r. - w zamku przebywał król Władysław Jagiełło z żona Jadwigą co zostało upamiętnione herbem Jagiellonów przed wejściem do kaplicy
od 1417 r. - mimo, że syn Klemensa z Moskorzewa - Marcin powinien odziedziczyć starostwo to ze względu na "niegodziwe wybryki i zuchwalstwa" wyrokiem sądu królewskiego pozbawiono go dzierżawy (m.in. w 1411 r. napadł i złupił Dobczyce) . Następnymi dzierżawcami zamku byli: Zbigniew z Brzezia, Mikołaj z Brzezia, Piotr z Kamieńca, Stanisław Lanckoroński, Stanisław Czerny z Witowic, Hieronim Bużeński, kolejny Piotr z Kamieńca, Seweryn Boner.

Królewska szkoła O istotnym znaczeniu zamku dobczyckiego w kraju świadczy fakt, iż za króla Kazimierza Jagiellończyka mieściła się tu "akademia" dla jego synów: Zygmunta, Aleksandra, Władysława, Jana, Fryderyka i Kazimierza, który został później beatyfikowany. Pobierali nauki pod okiem księdza Jana Długosza. Po nieudanej wyprawie po koronę węgierską król ponownie posłał syna Kazimierza do Dobczyc na kontemplacje. Dlatego stał się on patronem Ziemi Dobczyckiej.

1585 r. - król Stefan Batory, potrzebując gotówki, przekazał Dobczyce za pokaźną sumę Sebastianowi Lubomirskiemu co rozpoczęło okres świetności zamku. Rozbudowano zamek dolny i przeprowadzono przebudowę całości w renesansową rezydencję
I poł. XVII w. - starostą był Stanisław Lubomirski, który po rozbudowie zamku w Wiśniczu, przebywał głównie tam, jednak w Dobczycach rezydowała jego żona Zofia z Ostrogskich. Tu wychowywała dzieci. W zamku kazała m.in. wykuć studnię, wybudować kaplicę oraz wzbogacić wieżę o zegary
1611 r. - w zamku odbyło się huczne wesele Barbary Lubomirskiej i Jana Zebrzydowskiego, starosty lanckorońskiego
1649 r. - po Lubomirskich, Dobczyce na prawie 100 lat przejął ród Jordanów. Najpierw podkomorzy krakowski Michał Jordan (przeprowadził on odbudowę murów zamkowych), później kasztelan wojnicki i bracławski - Franciszek i jego syn Michał Jordan
1655 r. - w czasie "potopu" zamek został najechany przez Szwedów. 2 lata później zaatakowały go oddziały siedmiogrodzkie Jerzego Rakoczego idące z pomocą Szwedom. Mimo to zamek nie ucierpiał, aż tak bardzo jak inne polskie warownie

Skarb zamkowy W II poł. XVIII w. w zamku odkryto skarb. Piastunka starosty Dobrzyńskiego zabawiając płaczące dziecko uderzała o ścianę pękiem kluczy. Odpadł tynk i odsłoniła się kryjówka. Był to mały loszek, w którym znaleziono garnek pełen monet i klejnotów. Niestety dało to początek poszukiwaniu skarbów i niszczeniu zamku w czym pomogli późniejsi starostowie Michał Lewartowski i Kasper Biliński.

1702 r. - ponowny najazd Szwedów doprowadził miasto do upadku. Zamek także pozostawili w opłakanym stanie, choć nadal był zamieszkiwany przez kolejnych starostów Andrzeja Moszyńskiego i Walentego Dobrzyńskiego
1782 r. - zamek został opuszczony
lata 1830-1834 - z rozebranych murów zamkowych postawiono nieopodal stojący do dziś kościół, oraz domy pod Górą Zamkową. Cegły i kamienie z zamku zawędrowały aż do Krakowa, gdzie były wykorzystywane przy budowie Wałów Wiślanych. Ruiny zamku zostały całkowicie zagruzowane, zarośnięte roślinnością i powoli znikały z powierzchni ziemi. Później miejscowa ludność traktowała ten teren jako pastwisko
XIX w. - przy zamku działał kamieniołom. W wyniku jego pracy osunęła się zachodnia część zamku dolnego
1900 r. - Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej doprowadziło do objęcia ochroną ruin, a rok później rozpoczęto prace archeologiczne i zabezpieczające
7.11.1960 r. - rozpoczęto odgruzowywanie zamku i kolejne prace archeologiczne. Ogromne zasługi dla odsłonięcia zamku miał miejscowy nauczyciel Władysław Kowalski, który został później kustoszem zamkowego muzeum
1964 r. - otworzono muzeum
2014 r. - po drodze do zamku można zwiedzić fragment wyremontowanych miejskich murów obronnych

Widok na Górę Zamkową z lat 60-tych, od strony dzisiejszego zalewu
Źródło: Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej, Marian Kornecki, Kraków 1966

Sebastian Lubomirski Sebastian Lubomirski, twórca potęgi swojego rodu uczynił z zamku dobczyckiego swą główną rezydencję. Majątku dorobił się dzięki wygraniu czegoś w rodzaju przetargu na stanowisko żupnika soli wielickiej i bocheńskiej. Był on podobno najbardziej bezwzględnym eksploatatorem złóż solnych w historii, na czym cierpiała pracująca tam ludność jak i same kopalnie, które nie były remontowane. Olbrzymie dochody i bardzo skrupulatne spłacanie swoich powinności wobec skarbu królewskiego zjednały mu poparcie Stefana Batorego i Zygmunta III. Wkrótce Lubomirski stał się nieformalnym skarbnikiem królewskim, ponieważ regularnie dokonywał płatności w imieniu króla, udzielał pożyczek zarówno jemu jak i innym dostojnikom państwowym. Jeśli dłużnik nie był w stanie spłacić pożyczki w terminie, oferował Lubomirskiemu jakiś majątek ziemski, który ten chętnie przyjmował i powiększał w ten sposób swoje włości. Dodatkowo otrzymał i odkupił kilka starostw, tak że ze średniego szlachcica szybko stał się magnatem.