Możesz ocenić: Dobczyce (woj. małopolskie) - Średniowieczny zamek królewski
Opis i stan obecny
Zamek dobczycki leży na skalistym wzgórzu nad Rabą, w zachodniej części miasta. Podobnie jak w Niedzicy i Czorsztynie niedaleko zamku zbudowano zaporę, postał wielki zbiornik wodny (Jezioro Dobczyckie), co zmieniło wygląd jego otoczenia.
Do dzisiaj na całym obszarze dawnej warowni przetrwały niezbyt wysokie mury, które w zimie praktycznie całkowicie giną pod śniegiem. Założenie składało się z zamku górnego w kształcie trójkąta i dolnego. Pierwotne wejście prowadziło od południa do zamku górnego, a dawna brama została w XVII w. zamieniona na kaplicę. Do dzisiaj widać tam otwór wejściowy. Obecna brama do zamku dolnego prowadzi od północnego wschodu przez drewniany most (kiedyś zwodzony) ponad wykutą w skale fosą, która oddzielała miasto (tzw. Stare Miasto, czyli pierwotne Dobczyce) od zamku. W okresie świetności obiekt posiadał w sumie ponad 70 sal i 3 wieże: bramną z zegarami, wysoką cylindryczną o średnicy 9 m w środku założenia oraz narożną w południowo zachodnim skrzydle (początkowo umiejscawiano ją koło kaplicy). Pomieszczenia mieszkalne znajdowały się zarówno na zamku górnym jak i dolnym. Musiały się one wspaniale prezentować, co można wywnioskować na podstawie odnalezionych ozdobnych elementów kamieniarskich oraz kafli.
Wyeksponowana dziś studnia zamkowa (odkryta przypadkiem w 1981 r.) o głębokości 8 metrów, była prawdopodobnie cysterną zbierająca deszczówkę, mogła też służyć jako spiżarnia i lodówka, bo wysokie położenie zamku raczej wyklucza obecność w niej wody.
Słowa uznania należą się właścicielom obiektu - PTTK, za to jak znakomicie potrafił przystosować dla potrzeb turystów ruinę, która jeszcze kilkadziesiąt lat temu, poza jednym wyższym fragmentem, była praktycznie pod powierzchnią ziemi. Mury częściowo przykryto dachami i utworzono kilka komnat muzealnych. Surowe kamienne ściany są dobrym tłem dla wystaw, których jest całkiem sporo i to różnorodnych. Jedna z sal poświęcona jest Władysławowi Kowalskiemu z PTTK, który stworzył tutejsze muzeum i był jego kustoszem. W Sali Historycznej prezentowane są pamiątki z dziejów Dobczyc oraz makieta warowni. Sala Pamięci Narodowej upamiętnia walkę i ofiary mieszkańców Ziemi Dobczyckiej podczas obu wojen światowych. Sala Hutnicza pokazuje jak ogrzewane był zamki, stoi tu piec grzewczy i kaflowy, a wystawy pokazują dawne uzbrojenie i naczynia liturgiczne z kaplicy zamkowej. Sama kaplica jest tuż obok i pełni chyba nadal swoje funkcje. W Sali Kominkowej umieszczono przedmioty wykopane na terenie zamku i Starego Miasta, niektóre niewiarygodnie stare. W podziemiach zaś urządzono salę tortur (dość kiczowatą). Na zewnątrz mamy wspaniały punkt widokowy na Jezioro Dobczyckie i zaporę.
Zwiedzając zamek warto też obejrzeć 4 pobliskie obiekty: skansen, kościół pw. Jana Chrzciciela zbudowany z murów zamkowych, lipę Marysieńkę oraz resztki fortyfikacji miejskich z bramą.
Skansen to kilka chat przy samym zamku, obowiązuje na niego ten sam bilet. Budynki posiadają efekty audio, ekran z filmem, jest więc całkiem nowoczesny. Kościół to kolejny sąsiedni budynek, a lipa Marysieńka zasadzona na pamiątkę zwycięstwa króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem rośnie tuż przy nim. Znajduje się na niej figura Matki Boskiej. Mury miejskie leżą kawałek dalej. Dawne Dobczyce położone był bowiem na tym samym wzgórzu co zamek i dopiero w II połowie XVIII wieku z braku miejsca na rozbudowę przeniesiono je do doliny Raby. Obecnie mury udostępniono do zwiedzania i są ciekawym punktem widokowym. W 2022 roku połączono je z zamkiem nową ścieżką widokową.
Widok dawnych Dobczyc (Starego Miasta) w rekonstrukcji 3D autorstwa Tadeusza Bochni
Trupielec
Na przeciw dobczyckiej Góry Zamkowej w kierunku zachodnim koło wsi Burlatka, znajduje się wzniesienie zwane dziś Trupielcem lub Charstkiem, a kiedyś Turzą Górą. W I połowie XV wieku osiedlili się tam zbóje wywodzący się z nie opłacanego i zbuntowanego wojska koronnego pod wodzą herszta o imieniu Charstek. Ich działalność dała się we znaki mieszkańcom, paraliżując handel. W 1467 r. ośmieleni bezkarnością, niespodziewanie zaatakowali miasto oraz zamek Dobczyce i po krótkiej walce zdobyli je. Ufni w swą siłę pozostali w mieście, obsadzili mury miejskie i stanowiska w warowni. Starosta krakowski Mikołaj Pieniążek zareagował jednak szybko. Wysłał wojsko, które odbiło Dobczyce, a uciekających bandytów ścigano aż do ich kryjówki na wzgórzu, którą całkowicie zniszczono. Była to kamienno-drewniana siedziba, o której praktycznie nic nie wiadomo, ale nazywana jest czasem zamkiem.
Pocztówka ze wzgórzem zamkowym w Dobczycach z 1915 roku
Plany i rekonstrukcje
Plan zamku Dobczyce. 1 - zamek dolny, 2 - zamek górny, a - sala hutnicza z piecem dymarkowym, b - sala historyczna z ekspozycją poświęconą dziejom zamku. c - kaplica, d - przedsionek z herbem Jagiellonów i Lubomirskich, e - loch więzienny, kiedyś stała tu wieża, f i g - izby zamkowe, h - dziedziniec zamku górnego, i - studnia, j - katownia ze zrekonstruowaną izbą tortur, k - dawne komnaty zamkowe obecnie niesklepione, l - pokoje służby zamkowej, m - pomieszczenia gospodarcze, n - położenie cylindrycznej wieży zachowanej w szczątkach
Źródło: Leksykon Zamków w Polsce, L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Arkady 2002
+ własne dodatki
Rekonstrukcja zamku średniowiecznego w Dobczycach - widok z murów miejskich autorstwa Tadeusza Bochni
Rekonstrukcja zamku Dobczyce z XVII wieku wisząca w jednej z sal
Historia, wydarzenia
Najstarsza część zamku górnego w południowej części wzgórza pochodzi z I połowy XIII w. Była to murowana strażnica chroniąca komorę celną na szlaku do Węgier. Z tego okresu pochodzi odnaleziony piec hutniczy i wyroby płatnerzy oraz prawdopodobnie resztki cylindrycznej wieży odkrytej przez archeologów. Na ślady jeszcze starszej palisady natrafił Gabriel Leńczyk, co świadczy, iż drewniana warownia stała tu już za pierwszych Piastów. Wg legendy wzniósł ją jeden z wojów Mieszka I - Dobek, który wraz z synami przybył w te strony.
Widok dawnych Dobczyc w rekonstrukcji 3D autorstwa Tadeusza Bochni
Wierni królowi
Pobyt króla w Dobczycach w 1311 r. związany był z buntem wójta Alberta w Krakowie. Dokument konfiskujący dobra krakowskich buntowników podpisany przez króla wystawiony został w dobczyckim zamku, w oryginale: "apud Dobsicz in castris". Mieszkańcy Dobczyc pomogli królowi odbić Kraków i za to jego syn Kazimierz Wielki przywilejem z 1362 r. lokował miasto na prawie niemieckim, uwolnił mieszczan od cła w całym kraju oraz nadał inne przywileje. Zwiększył też ich bezpieczeństwo dzięki nowym fortyfikacjom.
1225 r. - w książce "Dzikowy Skarb", polski pisarz historyczny Karol Bunsch wspomina o notatce z tego roku, w której czytamy, że wdowa po wójcie w osadzie Dobschicze ubiegała się o mieszkanie w zamku, a rok później biskup Iwo Odrowąż wybudował tu kościół
1311 r. - na zamku przebywał król Władysław Łokietek
1362 r. - wzmianka o dobczyckim zamku w dokumentach. W tym okresie, za Kazimierza Wielkiego został on rozbudowany, być może już wtedy powstał zamek dolny. Także miasto otoczono murem, który zastąpił dotychczasową palisadę
lata 1378-1417 - najstarszymi dzierżawcami starostwa dobczyckiego byli: kupiec krakowski, bankier i zaufany Kazimierza Wielkiego - Mikołaj Wierzynek później podkanclerzy i starosta krakowski - Klemens z Moskorzewa
1390 r. - król Władysław Jagiełło nakazał konserwację warowni, przekazując na ten cel dochody z żup wielickich
1398 r. - w zamku Dobczyce przebywał król Władysław Jagiełło z żona Jadwigą, co zostało upamiętnione herbem Jagiellonów przed wejściem do kaplicy
od 1417 r. - mimo że syn Klemensa z Moskorzewa - Marcin powinien odziedziczyć starostwo to ze względu na "niegodziwe wybryki i zuchwalstwa" wyrokiem sądu królewskiego pozbawiono go dzierżawy (m.in. w 1411 r. napadł i złupił Dobczyce) . Następnymi dzierżawcami zamku byli: Zbigniew z Brzezia, Mikołaj z Brzezia, Piotr z Kamieńca, Stanisław Lanckoroński, Stanisław Czerny z Witowic, Hieronim Bużeński, kolejny Piotr z Kamieńca, Seweryn Boner.
Królewska szkoła
O istotnym znaczeniu zamku dobczyckiego w kraju świadczy fakt, iż za króla Kazimierza Jagiellończyka mieściła się tu "akademia" dla jego synów: Zygmunta, Aleksandra, Władysława, Jana, Fryderyka i Kazimierza, który został później beatyfikowany. Pobierali nauki pod okiem księdza i słynnego kronikarza Jana Długosza. Po nieudanej wyprawie po koronę węgierską król ponownie posłał syna Kazimierza do Dobczyc na kontemplacje. Dlatego stał się on patronem Ziemi Dobczyckiej.
1585 r. - król Stefan Batory, potrzebując gotówki, przekazał Dobczyce za pokaźną sumę Sebastianowi Lubomirskiemu co rozpoczęło okres świetności zamku. Rozbudowano zamek dolny i przeprowadzono przebudowę całości w renesansową rezydencję I poł. XVII w. - starostą był Stanisław Lubomirski, który po rozbudowie zamku w Wiśniczu, przebywał głównie tam, jednak w Dobczycach rezydowała jego żona Zofia z Ostrogskich. Tu wychowywała dzieci. W zamku kazała m.in. wykuć studnię, wybudować kaplicę oraz wzbogacić wieżę o zegary
1611 r. - w zamku odbyło się huczne wesele Barbary Lubomirskiej i Jana Zebrzydowskiego, starosty lanckorońskiego
1649 r. - po Lubomirskich, Dobczyce na prawie 100 lat przejął ród Jordanów. Najpierw podkomorzy krakowski Michał Jordan (przeprowadził on odbudowę murów zamkowych), później kasztelan wojnicki i bracławski - Franciszek i jego syn Michał Jordan
1655 r. - w czasie "potopu" zamek został najechany przez Szwedów. 2 lata później zaatakowały go oddziały siedmiogrodzkie Jerzego Rakoczego idące z pomocą Szwedom. Mimo to zamek nie ucierpiał aż tak bardzo jak inne polskie warownie
Skarb zamkowy
W II poł. XVIII w. w zamku odkryto skarb. Piastunka starosty Dobrzyńskiego zabawiając płaczące dziecko uderzała o ścianę pękiem kluczy. Odpadł tynk i odsłoniła się kryjówka. Był to mały loszek, w którym znaleziono garnek pełen monet i klejnotów. Niestety dało to początek poszukiwaniu skarbów i niszczeniu budowli, w czym pomogli późniejsi starostowie Michał Lewartowski i Kasper Biliński.
1702 r. - ponowny najazd Szwedów doprowadził miasto do upadku. Zamek także pozostawili w opłakanym stanie, choć nadal był zamieszkiwany przez kolejnych starostów Andrzeja Moszyńskiego i Walentego Dobrzyńskiego
1782 r. - zamek został opuszczony
lata 1830-1834 - z rozebranych murów dobczyckiego zamku postawiono nieopodal stojący do dziś kościół, oraz domy pod Górą Zamkową. Cegły i kamienie z zamku zawędrowały aż do Krakowa, gdzie były wykorzystywane przy budowie Wałów Wiślanych. Ruiny zostały całkowicie zagruzowane, zarośnięte roślinnością i powoli znikały z powierzchni ziemi. Później miejscowa ludność traktowała ten teren jako pastwisko XIX w. - przy zamku działał kamieniołom. W wyniku jego pracy osunęła się zachodnia część zamku dolnego
1900 r. - Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej doprowadziło do objęcia ochroną ruin w Dobczycach, a rok później rozpoczęto prace archeologiczne i zabezpieczające
7.11.1960 r. - odgruzowywanie zamku i kolejne prace archeologiczne. Ogromne zasługi dla odsłonięcia dawnej warowni miał miejscowy nauczyciel Władysław Kowalski, który został później kustoszem zamkowego muzeum
1964 r. - otworzono muzeum
11.12.1977 - zamek odwiedził kardynał Karol Wojtyła, późniejszy papież i święty
2014 r. -
zakończono prace związane z podwyższeniem murów zamkowych oraz odbudowie pomieszczeń na piętrze skrzydła wschodniego, przy bramie wjazdowej. W tym celu zlikwidowano zadaszenie tego skrzydła i wieży na tzw. dach pogrążony, który nie jest widoczny z zewnątrz. Po drodze do zamku można już również zwiedzić fragment wyremontowanych miejskich murów obronnych
2021 r. -
przy zamku oddano do użytku ścieżkę widokową wzdłuż murów miejskich
2022 r. -
wykonano kładkę pieszo-rowerową łączącą zamek z zaporą
Ruiny murów obronnych zamku Dobczyce, przy których dzieci pasą kozę. Zdjęcie z okresu międzywojennego z Ilustrowanego Kuriera Codziennego
Sebastian Lubomirski
Sebastian Lubomirski, twórca potęgi swojego rodu uczynił z zamku dobczyckiego swą główną rezydencję. Majątku dorobił się dzięki wygraniu czegoś w rodzaju przetargu na stanowisko żupnika soli wielickiej i bocheńskiej. Był on podobno najbardziej bezwzględnym eksploatatorem złóż solnych w historii, na czym cierpiała pracująca tam ludność jak i same kopalnie, które nie były remontowane. Olbrzymie dochody i bardzo skrupulatne spłacanie swoich powinności wobec skarbu królewskiego zjednały mu poparcie Stefana Batorego i Zygmunta III. Wkrótce Lubomirski stał się nieformalnym skarbnikiem królewskim, ponieważ regularnie dokonywał płatności w imieniu króla, udzielał pożyczek zarówno jemu jak i innym dostojnikom państwowym. Jeśli dłużnik nie był w stanie spłacić pożyczki w terminie, oferował Lubomirskiemu jakiś majątek ziemski, który ten chętnie przyjmował i powiększał w ten sposób swoje włości. Dodatkowo otrzymał i odkupił kilka starostw, tak że ze średniego szlachcica szybko stał się magnatem.
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT Zamek królewski w Dobczycach - ul. Stare Miasto, Dobczyce
CZAS Z centrum miasta idzie się ok. 10 minut. Oglądnięcie zamku zajmuje ok. 40 minut. + skansen ok. 30 min
WSTĘP Płatny i czynny tylko w miesiącach kwiecień - październik. Godziny otwarcia w ścisłym sezonie: 10-19, w październiku do 16. Bilet normalny 10 zł, ulgowy 8 zł, rodzinny 25 zł. Płatność tylko gotówką.
Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zabytku: Zamek w Dobczycach
Ruiny murów obronnych zamku. Zdjęcie z okresu 1918 - 1932 r. z Ilustrowanego Kuriera Codziennego
Położenie i dojazd
Centralna część woj. małopolskiego. 12 km na południe od Wieliczki, 13 km na wschód od Myślenic. Zobacz na mapie.
Pociągiem najbliżej można dojechać do Krakowa lub Wieliczki. Dobczyce mają dogodne połączenie autobusowe z okolicznymi miastami: Krakowem, Myślenicami, Wieliczką, jest także dużo przewoźników prywatnych. Do zamku prowadzi droga pod górę z centrum miasta, koło siedziby straży pożarnej. Patrząc od północy w prawo. Jadąc samochodem należy zaparkować w centrum ponieważ droga ta posiada zakaz wjazdu. Po kilku minutach skręcamy z niej w prawo na schody, mijamy cmentarz, kościół, skansen i dochodzimy do zamku.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N49.87698333° E20.08500278°
format DM (stopnie, minuty): 49° 52.6189998'N 20° 5.1001668'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 49° 52' 37.14''N 20° 05' 06.01''E
Bibliografia
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Kornecki Marian - Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej
Kowalski Władysław - Dobczyce
Marszałek Juliusz - Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach
Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Jury Krak.-Częst.
Trzej mężczyźni w ruinach murów obronnych zamku Dobczyce. Zdjęcie z okresu międzywojennego z Ilustrowanego Kuriera Codziennego
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: latem 2021
Zdjęcia wykonane: latem 2003 i zimą 2002/2003
Filmy wideo
Model 3D Dobczyc z okresu średniowiecza wykonany przez Tadeusza Bochnię
Zamek Dobczyce z drona 2022
Noclegi
Dobczyce - Biuro Zakwaterowań, ul. Podgórska 1, tel. (012) 271 11 76
Dobczyce - Dom Wycieczkowy PODGÓRZE, ul. Szkolna 20 b, tel. (012) 271 10 71
Dobczyce - Dom Wycieczkowy TKKF, ul. Podgórska 2, tel. (012) 271 10 41
Dobczyce - Internat ZSR, ul. Górska 31, tel. (012) 271 01 00, 271 12 10
Dobczyce - Ośrodek Sportu i Rekreacji DOBEK, ul. Turystyczna 1, tel. (012) 271 14 39
Dobczyce - Ośrodek Wypoczynkowy MPWiK, ul. Góra Jałowcowa, tel. (012) 278 17 07
Dobczyce - Hotel "Nowa Gawęda", Brzączowice 270, tel. (012) 272 39 24
Dobczyce - Agroturystyka Stefania Cygan, ul. Mostowa 10a, tel. (012) 271 11 31
Dobczyce - Agroturystyka Jan Nowak, ul. Jałowcowa 22a, tel. (012) 271 12 24
Dobczyce - Agroturystyka Danuta Głuś, ul. Kasztelana Dobka 9, tel. (012) 271 20 03
Dobczyce - Camping CAPITOL, ul. Mostowa 1a, tel. (012) 271 14 39
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Jak milo wspominac dziecinstwo spedzone w naszych kochanych Dobczycach! Autor: Olek Data: 2018-01-26 01:08:43
Z dalekiej Ameryki przesylam Wam wszystkim serdeczne i gorace pozdrowienia.Przegladajac stronę internetowa o zamku w Dobczycach tak bardzo ciepło wspominam własne dzieciństwo spędzone w tym moim rodzinnym mieście.Wspominam gromadki dzieciaków bawiących się na ulicy.Zbieranie borówek i grzybów w pobliskich lassach.Najbardziej zimowe zabawy na śniegu, a szczególnie karkołomne zjeżdżanie na sankach z góry zamkowej, z Miedzucha czy z Nowej Drogi!
Jeszcze raz pozdrawiam wszystkich mieszkańców Dobczyc, tego przepięknego i kochanego królewskiego miasta!
Obóz harcerski A.D. 1965 - wspomnienie Autor: Druh boruch Data: 2015-06-09 05:52:04
Więc namioty rozbite tuż obok ruin zamku, kąpiele w Rabie, mecze piłkarskie na boisku miejscowego klubu Raba. I wieczorne ogniska, zawsze z finalnym "Słoneczko już / gasi złoty blask, za chwilę niebo / błyśnie czarem gwiazd / Dobranoc już! O samym zaś nader przyjaznym, zacnym grodzie mówiło się - z sympatią - coś takiego: Te Dobczyce miasto bycze / cztery domy dwie ulice!
Niechże takim pozostanie!
piękny Obraz Autor: cortes Data: 2014-02-20 10:48:19
Spójrzcie tylko na ten piękny Obraz:
http://www.debuton.com/obrazek.php?13263
ależ ten zamek jest wspaniały!!
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).