Zamek Działoszyn

Działoszyn
Szlachecki dwór obronny





Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Działoszyn (woj. łódzkie) - Szlachecki dwór obronny

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
3.5 stars
Średnia ocena: 3.7 na 5. Głosów: 42

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
4 stars
Średnia ocena: 4.0 na 5. Głosów: 28

       
    
 


Opis i stan obecny


Niegdyś obronna rezydencja szlachecka w Działoszynie leży w południowej części miasta, pośród łąk i terenów zalewowych Warty.
ozdoba
Zagadkowa przeszłość
Miejscowe podania mówią, iż zameczek stanął na miejscu starszej budowli. Mógł to być zamek albo dwór rodu Kobylańskich, ale także pogańska świątynia, a może zbór ariański. Jak pisze A. Kosiński w 1855, 20 lat wcześniej pod rezydencją odkryto loch ze starymi urnami i płytami kamiennymi. Także inni XIX-wieczni autorzy wspominają o opowiadaniach ludności, iż pod posadzką głównej komnaty natrafiono na kilkanaście urn słowiańskich.
Do dziś przetrwał jedynie główny korpus dworu otoczony zdziczałym parkiem. Mieszkańcy nazywają go zamkiem i jeśli będziecie szukać drogi to nie pytajcie o dwór czy pałac, bo usłyszycie, że nic takiego tu nie ma!
Budynek jest piętrowy o wymiarach 32 na 9.5 m i grubości ścian od 1,1 do 2 m. Do elewacji frontowej dostawiona jest przybudówka w formie ryzalitu (10 x 4 m) z 3 pomieszczeniami. Stąd prowadzą schody na piętro i do sklepionych kolebkowo piwnic. W elewacji ogrodowej (zachodniej) na piętrze widać balkon wsparty na 7 konsolach. Oryginalnie znajdował się tam wykusz, ale tylko na 3 konsolach, tak więc 4 są dobudowane współcześnie. Jeszcze do niedawna okna parteru zdobione były sgraffitami przedstawiającymi delfiny lecz dziś pozostało po nich tylko wspomnienie. Wnętrza od dawna są zamknięte i czekają na lepsze czasy (które wkrótce po mojej wizycie nadeszły, bo końcem sierpnia 2005 rozpoczęto prace remontowe). Ciekawą kwestią jest kto doprowadził do tak wielkiej dewastacji w ciągu 40 lat, bowiem remont i konserwację zameczku przeprowadzono w latach 60-tych XX wieku!
Co do samych wnętrz to na parterze po prawej od wejścia znajdowały się izby mieszkalne, po lewej sala o charakterze reprezentacyjnym. Piętro nie zachowało dawnych podziałów i nie zostało należycie poznane, ale podobno mieściła się tam kaplica. Wewnątrz widać ślady po kominkach, resztki malowideł ściennych i dekoracji sklepień.
Dawny wygląd całego założenia był zupełnie inny, ale niestety nie zachowały się żadne opisy ani widoki. Archeolodzy odnaleźli ślady co najmniej 4 dobudówek we wszystkich elewacjach. Wiadomo, że do ścian bocznych przylegały parterowe budynki. Od wschodu, czyli frontu znajdowała się niewielka wieża z klatka schodową prowadząca na piętro. Ryzalit w jej miejsce powstał dopiero w XVIII wieku.
Budynki wolno stojące znajdowały się na pewno na południu, południowym wschodzie i północnym zachodzie. Prostopadle do elewacji ogrodowej (zachodniej), przy krawędzi wzgórza odkryto kamienne fundamenty o nieznanym pochodzeniu. Być może są to pozostałości narożnych baszt, których istnienie poświadcza miejscowa tradycja. Obecnie trudno też znaleźć ślady po niskich murach otaczających obiekt, widocznych na fotografiach z początku XX wieku.

Po niespełna 3-letni remoncie prace zostały zakończone. Dwór obronny w Działoszynie wraz z otoczeniem wypiękniał i jest otwarty - mieści lokalne instytucje kultury oraz restaurację "Pałac smaku". Internauci informują jednak, że zdążyły już pojawić się pierwsze oznaki zniszczeń elewacji. Współczesne badania archeologiczne odmłodziły zabytek i obecnie wszystko wskazuje iż powstał dopiero w 2. połowie XVII stulecia. Nie potwierdzono starszych datowań obiektu. Nie znaleziono również gotyckich piwnic, ani średniowiecznych urn pod posadzką, które wspominało kilka XIX-wiecznych źródeł.

Zdjęcie zamku z 1890 r.
Zdjęcie "zamku Działoszyn" ze zbiorów Instytutu Sztuki PAN z ok. 1890 roku. Widać tu jeszcze mur otaczający rezydencję oraz przylegające po bokach budynki
Źródło: Materiały do dziejów rezydencji w Polsce tom 1, Wanda Puget, Warszawa 1990



Plany i rekonstrukcje

Powrót na górę strony

Plan dworu
Stary plan dworu w Działoszynie wg E. Budlewskiego i W. Jankowskiego z 1954 r. Piwnice, parter, piętro.
Źródło: Materiały do dziejów rezydencji w Polsce tom 1, Wanda Puget, Warszawa 1990


Plan dworu nowy
Nowszy plan parteru, wykonany prawdopodobne podczas prac remontowych w 2005 roku. Żródło: Karta zabytku

Zdjęcie lidar Działoszyna
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu dworu / zamku w Działoszynie. D - dwór, K - kopiec na wodzie, wskazywany jako miejsce po pierwotnym dworze obronnym


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Dwór obronny w Działoszynie wzniósł prawdopodobnie kasztelan wieluński Andrzej Męciński z Kurozwęk po 1660 roku. Ostatnie badania przeczą datowaniu obiektu na I połowę XVI wieku. Znajdujący się nad wejściem detal architektoniczny z wyrytą datą 1536 rok pochodzi raczej z jakiejś innej rezydencji, ponieważ nie stwierdzono w okolicy pałacu w Działoszynie śladów istnienia starszej budowli. Wykluczono "podejrzany" kopiec na wodzie ok. 300 metrów na płd.-zach. od pałacu, ma którym rzekomo odnajdywano starą ceramikę. Brak również dowodów pozwalających datować dwór na 1600 rok, jak jest to podawane w starszej literaturze. Gdyby dwór powstał jednak wcześniej, fundację należałoby przypisać komuś z rodu Kobylańskich herbu Grzymała, którzy byli właścicielami Działoszyna od początku XVI wieku.
ozdoba
Gustowna rezydencja
Najświetniejszy okres w dziejach rezydencji działoszyńskiej przypada na II połowę XVIII wieku, kiedy to Stanisław Męciński, starosta wieluński, wychowanek króla Stanisława Leszczyńskiego i przyjaciel Stanisława Augusta Poniatowskiego przebudował obronny dwór na piękny pałac. Ostatni król Polski przybył tu nawet z wizytą, stąd niektóre komnaty zwane były później królewskimi. Wspaniały wygląd zyskało otoczenie, w którym znajdowały się groty muszlowe, szpalery drzew i roślin egzotycznych, winnica, kanały wodne i stawy z wysepkami (jedną z takich wysepek typowano nawet na miejsce pierwotnej siedziby obronnej z XVI stulecia, ale badania tego nie potwierdziły). Podobno nad bramą umieszczono napis "Ktoś tam sobie dumny z Puław i Tulczyna, a ja jestem kontent z swego Działoszyna" (Tulczyn Potockich i Puławy Czartoryskich należały do najsłynniejszych ówczesnych rezydencji). Wewnątrz wisiały obrazy pędzla Bacciarellego, w tym portret króla oraz samego właściciela, który na mapie świata wskazywał Działoszyn. Ściany zdobione były piękną boazerią i sztukaterią.

Zameczek posiadał cechy obronne do XVIII wieku, potem zostało przebudowany na pałac przez Stanisława Męcińskiego. Całość powiększono, upiększono wnętrza, założono też nowe ogrody. Budynki gospodarcze zostały usunięte z obronnego wzgórza i położone znacznie dalej od głównej siedziby. Wtedy też powstał ryzalit w miejsce wieżyczki w elewacji frontowej.
Od 1804 roku nowymi właścicielami byli Myszkowscy, a później Wzdulscy. Jedynie ci pierwsi dokonali zmian w ryzalicie, przebito okrągłe okienka, zamurowane dwa boczne wejścia.
W 2. połowie XIX wieku obiekt przechodził z rak do rąk drobnych posiadaczy, aż w końcu osiedlili się tu Żydzi. Nastąpiła wtedy zastraszająca dewastacja dawnej rezydencji, oto co wzmiankuje Słownik Geograficzny Ziem Królestwa Polskiego: "...budynki pałacowe [...] na szczątkach dawnego zamku, w których rozmieścili się izraelscy dziedzice z rodzinami swemi przedstawiają się w prawdziwie wstrętnej poniewierce, [...] całe piętro pustkami stoi, gdzieniegdzie zachowały się niezupełnie jeszcze odrapane freski. Park zdziczał".
Podczas I wojny światowej zniszczeniu uległo część murów i dach. W latach 1957-1961 obiekt został odbudowywany z przeznaczeniem na szkołę zawodową i ośrodek kolonijny.
W 1965 roku przejęło go Łódzkie Przedsiębiorstwo Instalacji Elektrycznych i utworzyło ośrodek wypoczynkowy. Potem, aż do w XXI wieku funkcjonował tu Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. Od dłuższego czasu dwór Działoszyn stał jednak pusty, aż wreszcie w 2005 roku przystąpiono do jego kapitalnego remontu oraz rewitalizacji parku. Obecnie mieści Powiatowy Ośrodek Kultury, restaurację i Powiatową Bibliotekę Publiczną.

Zdjęcie dworu z 1934 r.
Zdjęcie M. Walickiego po zniszczeniach I wojny światowej z 1934 r. (ze zbiorów Instytutu Sztuki PAN)
Źródło: Materiały do dziejów rezydencji w Polsce tom 1, Wanda Puget, Warszawa 1990


Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorZespół Pałacowo - Parkowy - ul. Zamkowa 22, Działoszyn
tel. +48 43 843 00 00  (Powiatowy Ośrodek Kultury),   +48 43 843 00 15  (Biblioteka Publiczna) kliknij, aby zadzwonić

CZAS
punktor Z centrum miasteczka do zamku idzie się ok. 5 minut. Oglądnięcie z zewnątrz i wewnątrz zajmuje ok. 25 minut.

WSTĘP
punktor Wolny. Wnętrza dworu w Dzałoszynie otwarte są codziennie poza poniedziałkiem w godzinach: Powiatowy Ośrodek Kultury: wt. - 8:00-18:30, śr. - 8:00-18:30, czw.- 8:00-16:00, pt. - 8:00-16:00, sb. - 16:00-21:00, ndz. - 16:00-21:00,
Powiatowa Biblioteka Publiczna: wt. - 8:00-16:00, śr. - 10:00-18:00, czw. - 8:00-16:00, pt. - 8:00-16:00, sb. - 8:00-16:00, ndz. nieczynne

Zdjęcie dworu z 1934 r.
Zniszczony zabytek przed odbudową, zdjęcie z ok. 1954 r.
Źródło: Materiały do dziejów rezydencji w Polsce tom 1, Wanda Puget, Warszawa 1990



Położenie i dojazd


Południowa część woj. łódzkiego. 45 km na zachód od Radomska, 27 km na południowy wschód od Wielunia. Zobacz na mapie.


GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N51.11354167° E18.857775°  
format DM (stopnie, minuty):   51° 6.8125002'N 18° 51.4665'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   51° 06' 48.75''N 18° 51' 27.99''E 



Bibliografia


punktor Puget Wanda - Materiały do dziejów rezydencji w Polsce tom 1 Warszawa 1990


Galeria zdjęć


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Działoszyn - Dwór po remoncie Działoszyn - Dwór po remoncie Działoszyn - Dwór po remoncie Działoszyn - Zbliżenie na fuszerkę budowlaną Działoszyn - Zbliżenie na fuszerkę budowlaną Działoszyn - Ogród
Zdjęcia nadesłane przez Katarzynę Maciejską, wykonane latem 2021. Mimo stosunkowo niedawnego remontu, zabytek już się sypie, ale restauracja godna pochwały.


Działoszyn - Elewacja frontowa Działoszyn - Widok od płd.-wsch. Działoszyn - Elewacja frontowa Działoszyn - Ściana zachodnia z balkonem Działoszyn - Południowy bok fortalicji Działoszyn - Droga do dworu przez zdziczały park
Zdjęcia wykonane: latem 2005, przed remontem



Noclegi


punktor Działoszyn - Hotel Malibu, Zalesiaki 14, tel. (043) 841 41 78
punktor Działoszyn - Schronisko Młodzieżowe, ul. Buczka 2, tel. (043) 841 31 97

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Re: kontakt       Autor:  Anonim      Data:  2013-04-06 20:14:07
    hej rok temu poznalem dziewczyne z ornety, moze ja znasz alicja julka budlewska.
  • Re: Re: Nowe ZDJęCIA       Autor:  zamki.res.pl      Data:  2012-04-20 01:11:54
    proszę przesłać na adres bartosz@dawida.pl
  • Re: Nowe ZDJęCIA       Autor:  ernest      Data:  2012-04-16 07:16:32
    posiadam nowe zdjęcia,tylko jak je dodać





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.