TARNOBRZEG - DZIKÓW
¤ Dwór rycerski rozbudowany w zamek i przebudowany w pałac ¤

wyniku ostatnich badań archeologicznych i archiwalnych ustalono, że pierwsza zabudowa obronna w Dzikowie powstała na początku XV w. lub nawet w końcu wieku XIV. Wtedy to postawiono kamienno-ceglany dwór obronny z wieżą. Otaczała go fosa i wały a następnie mur obwodowy . Był to jeden z punktów obronnych na Wiśle, która była wtedy wykorzystywana do transportu. Jako pierwszych właścicieli przyjmuje się ród Toporczyków (zwanych później Ossolińskimi).

Konfederacja Dzikowska 5 listopada1734 r. na zamku dzikowskim pod przywództwem starosty jasielskiego Adama Tarły zawiązano konfederację generalną zwaną dzikowską. Jej celem było przywrócenie na polski tron po śmierci Augusta II Sasa, Stanisława Leszczyńskiego. Ten jednak, nie wierząc w powodzenie walki toczonej tylko polskimi siłami z wojskami saskimi i rosyjskimi, zrezygnował z przejęcia dowództwa nad konfederacją. Zaapelował tylko o pomoc do Francji, Szwecji, Turcji i Prus. Nie doczekawszy się poparcia, wyraził zgodę na abdykację 26 stycznia 1736 roku, otrzymując w zamian dożywotnie panowanie w Księstwie Lotaryngii i Baru oraz prawo używania tytułu królewskiego. Konfederacja dzikowska zakończyła się więc niepowodzeniem.

1522 r. - Jan Spytek Tarnowski herbu Leliwa z Wielowsi koło Tarnowa kupił Dzików od Andrzeja Ossolińskiego z Ossolina. W akcie kupna wymieniony jest dwór (z łaciny curia)
1567 r. - po przejściu Tarnowa w ręce Ostrogskich, Tarnowscy rozpoczęli poszukiwanie miejsca na założenie "Nowego Tarnowa". Kilkadziesiąt lat później wybór padł ostatecznie na tereny Dzikowa, a nieopodal powstało miasto Tarnobrzeg
XVII w. - przyszła siedziba rodowa Tarnowskich musiała zostać powiększona. Fortalicjum w Dzikowie było więc systematycznie rozbudowywane, najpierw przez Michała Stanisława, a następnie w II połowie tego wieku przez Jana Stanisława Tarnowskiego. Postawiono m.in. dwupiętrowy korpus, który stał się główną częścią zamku, oraz kaplicę. Całość otaczała fosa z ziemnymi fortyfikacjami oraz murem. Sama rezydencja zyskała kształt litery L. Rozbudowę przerwała śmierć Jana oraz wojny na ziemiach polskich
II poł. XVIII w. - Jan Jacek Tarnowski, starosta kahorlicki, przebudował zamek w rezydencję barokową. Dobudowane zostało skrzydło wschodnie, gdzie umieszczono bibliotekę i archiwum rodowe, ozdobiono wnętrza
1809 r. - zamek został poważnie uszkodzony oraz ograbiony w wyniku działań wojennych, zaczął popadać w ruinę
1830 r. - Jan Feliks Tarnowski, senator Królestwa Polskiego, postanowił przenieść się na stałe z Warszawy do Dzikowa. Chciał tu stworzyć skarbnicę pamiątek narodowych. Zamek odremontowano i zmodernizowano w stylu neogotyku angielskiego. Projekt wykonał znany włoski architekt, Fraciszek Maria Lanci. Zmianom poddano także system zamkowych fortyfikacji, zasypano część fos i utworzono park z romantycznymi mostkami. Całość otaczało żelazne ogrodzenie

Skarb zamkowy W 1974 r. w piwnicach pałacu odkryto skarb w postaci kolekcji starych sreber, wśród których znajdowała się spora ilość cennych polskich wyrobów. Całość została przewieziona do zamku w Łańcucie.

1927 r. - na zamku wybuchł wielki pożar. Mimo specjalnych konstrukcji zabezpieczających zawalił się dach. W ratowaniu bardzo cennych zbiorów i pamiątek brała udział cała wieś oraz młodzież z okolicznej szkoły. 9 osób z pośród nich zginęło w płonącym budynku. Ocalone zbiory zostały po wojnie rozmieszczone w wielu muzeach, archiwach i bibliotekach
1931 r. - zamek odbudowano, ale nadano mu już inny wygląd. Pracami kierował Wacław Krzyżanowski, który zaproponował przebudowę w stylu wczesnego baroku Wazów polskich. Dawna niewielka wieża została zastąpiona masywną sześcioboczną wieżą z zegarem
po wojnie zamek przekazano na potrzeby zespołu szkół rolniczych
2001 r. - dzięki Stowarzyszeniu "Dzików”, kaplicy zamkowej, która po wojnie stała się zwykłą salą lekcyjną, przywrócono pierwotną funkcję. Została ona oddana pod opiekę oo. Dominikanów
2007 r. - rozpoczęto wielki remont zamku z przeznaczeniem na muzeum wnętrz
2009 r. - otwarto dla turystów podziemia zamkowe

Zamkowe dzieła sztuki Tarnowscy zgromadzili w zamku pokaźną kolekcję dzieł sztuki. W XIX w. było tu 250 obrazów, m.in. Tycjana, Rubensa, Rembrandta, Malczewskiego, Matejki. Oprócz malarstwa znajdowały się tutaj także cenne druki jak najstarsza kopia "Kroniki polskiej" Gala Anonima, rękopis "Pana Tadeusza" Mickiewicza, pierwszy odpis Bogurodzicy, oryginał Kronik Wincentego Kadłubka i Statutów Wiślickich. Jeszcze przed I wojną światową słynna była sprawa obrazu Rembrandta "Lisowczyk". Jeden z najcenniejszych obrazów w Polsce znajdował się w dzikowskiej kolekcji Tarnowskich. W 1910 r. został sprzedany i wywieziony do Nowego Jorku, mimo protestów opinii publicznej. Jednak pieniądze z jego sprzedaży Tarnowscy przeznaczyli na wykupienie z niemieckich rąk wielu okolicznych ziem, które mimo że nie leżały w zaborze pruskim, to także były dotknięte germanizacją. W czasie wojny bezcenne skarby kultury narodowej i europejskiej zostały starannie ukryte w Dzikowie, a także zdeponowane w Muzeum Narodowym w Warszawie i Ossolineum we Lwowie. Później przejęły je różne instytucje państwowe, np. w zamku łańcuckim znajduje się blisko 500 eksponatów z Dzikowa, a w muzeum rzeszowskim ponad 80. Znikoma tylko część zdeponowana została na zachodzie, sporo jednak zaginęło bez śladu wraz z zagarniętymi przez Sowietów wschodnimi terenami Polski. Ostatnio rodzina Tarnowskich wygrała proces w sprawie 9 przedmiotów z Rzeszowa, a wkrótce prawdopodobnie odzyska resztę, ponieważ muzeum nie stać na kosztowne procesy. Zostaną one przeniesione do rezydencji w Dzikowie, która ma w końcu odzyskać dawny blask.