Możesz ocenić: Tarnobrzeg-Dzików / podkarpackie - Dwór rycerski rozbudowany w zamek i przebudowany w pałac
Opis
ezydencja w Dzikowie, który został włączony do miasta Tarnobrzega uważana jest
Matki Boska Dzikowska
Słynny jest cudowny obraz Matka Boska Dzikowskiej, przedstawiający Rodzinę Świętą w czasie ucieczki do Egiptu. Na tle ciemnego wnętrza, z jasnym prostokątem okna w prawej górnej części, widnieją postacie Maryi z Dzieciątkiem i św. Józefem. Obraz powstał najprawdopodobniej we Flandrii w latach 1515 – 1540. Gdy rozeszły się wieści o jego cudownych właściwościach - chorzy odzyskiwali bowiem zdrowie, a strapieni pocieszenie, w 1678 r. został przeniesiony z kaplicy zamku dzikowskiego do kościoła Dominikanów ufundowanego przez Tarnowskich. Dzików stał się przez to miejscem kultu Maryjnego, do którego ściągały rzesze pielgrzymów. Pielgrzymował do niego m.in. Jan Paweł II, kiedy był jeszcze biskupem krakowskim.
dziś za pałac, choć wcześniej bezsprzecznie miała charakter obronny i była uznawana za zamek.
Leży ona nieopodal Wisły, niemal przy głównej drodze wyjazdowej z miasta w kierunku Sandomierza i do niedawna był siedzibą technikum rolniczego. To co można dziś zobaczyć, to efekt odbudowy po wielkim pożarze w latach międzywojennych. Niestety postanowiono zmienić styl pałacu, co pozbawiło go wielu efektownych ozdób i dodatków.
Obiekt jest dwukondygnacyjny z głównym korpusem i dwoma skrzydłami bocznymi tworzącymi razem literę U. Po środku stoi czterokondygnacyjna wieża bramna z zegarem tradycyjnym. Drugi zegar - słoneczny umieszczony jest
na prawym skrzydle pośród winorośli. W lewym natomiast znajduje się kaplica, o czym świadczy krzyż przy portalu wejściowym.
Archeolodzy odkryli tam najstarsze partie murów i piwnice pierwotnego dworu wieżowego z XVI wieku.
Rezydencję otacza ładny park z mostkiem i kilkoma budynkami, takimi jak pawilon ogrodowy, ujeżdżalnia koni, powozownia, kuchnie zamkowe. Park powstał w XIX w. w dużej mierze w miejscu dawnych fortyfikacji zamkowych, o których niestety nie wiele wiadomo. Ich resztki to stary mur ceglany i ślady fosy, można domyślać się istnienia bastionów.
AKTUALIZACJA:
Pałac jest po remoncie i można już w nim wiele zobaczyć, w tym piwnice, komnaty, salę balową, ekspozycje oraz wiele pamiątek oddanych w depozyt przez rodzinę Tarnowskich. Niestety tam gdzie się one znajdują nie można robić zdjęć. Zwiedzanie (tylko z przewodnikiem) trwa ok. 70 minut.
W zamku znajduje się również Regionalne Centrum Promocji Obszaru Natura 2000 Tarnobrzeska Dolina Wisły z całkiem ciekawą, szczególnie dla dzieci i darmową wystawą przyrodniczą.
Przedwojenne pocztówki z wnętrzami zamku
Rekonstrukcja
Makieta zamku w XV wieku na ekspozycji w piwnicach
Historia
wyniku ostatnich badań archeologicznych i archiwalnych ustalono, że pierwsza zabudowa obronna w Dzikowie powstała na początku XV w. lub nawet w końcu wieku XIV. Wtedy to postawiono kamienno-ceglany dwór obronny z wieżą. Otaczała go fosa i wały a następnie mur obwodowy . Był to jeden z punktów obronnych na Wiśle, która była wtedy wykorzystywana do transportu. Jako pierwszych właścicieli przyjmuje się ród Toporczyków (zwanych później Ossolińskimi).
Zamek z tyłu czyli od północy. Rysunek M. B. Stęczyńskiego z połowy XIX w. Źródło: Zamki i budownictwo obronne ziemi rzeszowskiej, Józef Frazik, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne 1972
Konfederacja Dzikowska
5 listopada1734 r. na zamku dzikowskim pod przywództwem starosty jasielskiego Adama Tarły zawiązano konfederację generalną zwaną dzikowską. Jej celem było przywrócenie na polski tron po śmierci Augusta II Sasa, Stanisława Leszczyńskiego. Ten jednak, nie wierząc w powodzenie walki toczonej tylko polskimi siłami z wojskami saskimi i rosyjskimi, zrezygnował z przejęcia dowództwa nad konfederacją. Zaapelował tylko o pomoc do Francji, Szwecji, Turcji i Prus. Nie doczekawszy się poparcia, wyraził zgodę na abdykację 26 stycznia 1736 roku, otrzymując w zamian dożywotnie panowanie w Księstwie Lotaryngii i Baru oraz prawo używania tytułu królewskiego. Konfederacja dzikowska zakończyła się więc niepowodzeniem.
1522 r. - Jan Spytek Tarnowski herbu Leliwa z Wielowsi koło Tarnowa kupił Dzików od Andrzeja Ossolińskiego z Ossolina. W akcie kupna wymieniony jest dwór (z łaciny curia)
1567 r. - po przejściu Tarnowa w ręce Ostrogskich, Tarnowscy rozpoczęli poszukiwanie miejsca na założenie "Nowego Tarnowa". Kilkadziesiąt lat później wybór padł ostatecznie na tereny Dzikowa, a nieopodal powstało miasto Tarnobrzeg
XVII w. - przyszła siedziba rodowa Tarnowskich musiała zostać powiększona. Fortalicjum w Dzikowie było więc systematycznie rozbudowywane, najpierw przez Michała Stanisława, a następnie w II połowie tego wieku przez Jana Stanisława Tarnowskiego. Postawiono m.in. dwupiętrowy korpus, który stał się główną częścią zamku, oraz kaplicę. Całość otaczała fosa z ziemnymi fortyfikacjami oraz murem. Sama rezydencja zyskała kształt litery L. Rozbudowę przerwała śmierć Jana oraz wojny na ziemiach polskich
II poł. XVIII w. - Jan Jacek Tarnowski, starosta kahorlicki, przebudował zamek w rezydencję barokową. Dobudowane zostało skrzydło wschodnie, gdzie umieszczono bibliotekę i archiwum rodowe, ozdobiono wnętrza
1809 r. - zamek został poważnie uszkodzony oraz ograbiony w wyniku działań wojennych, zaczął popadać w ruinę
1830 r. - Jan Feliks Tarnowski, senator Królestwa Polskiego, postanowił przenieść się na stałe z Warszawy do Dzikowa. Chciał tu stworzyć skarbnicę pamiątek narodowych. Zamek odremontowano i zmodernizowano w stylu neogotyku angielskiego. Projekt wykonał znany włoski architekt, Fraciszek Maria Lanci.
Zmianom poddano także system zamkowych fortyfikacji, zasypano część fos i utworzono park z romantycznymi mostkami. Całość otaczało żelazne ogrodzenie
Skarb zamkowy
W 1974 r. w piwnicach pałacu odkryto skarb w postaci kolekcji starych sreber, wśród których znajdowała się spora ilość cennych polskich wyrobów. Całość została przewieziona do zamku w Łańcucie.
1927 r. - na zamku wybuchł wielki pożar. Mimo specjalnych konstrukcji zabezpieczających zawalił się dach. W ratowaniu bardzo cennych zbiorów i pamiątek brała udział cała wieś oraz młodzież z okolicznej szkoły. 9 osób z pośród nich zginęło w płonącym budynku. Ocalone zbiory zostały po wojnie rozmieszczone w wielu muzeach, archiwach i bibliotekach
1931 r. - zamek odbudowano, ale nadano mu już inny wygląd. Pracami kierował Wacław Krzyżanowski, który zaproponował przebudowę w stylu wczesnego baroku Wazów polskich. Dawna niewielka wieża została zastąpiona masywną sześcioboczną wieżą z zegarem
po wojnie zamek przekazano na potrzeby zespołu szkół rolniczych
2001 r. - dzięki Stowarzyszeniu "Dzików”, kaplicy zamkowej, która po wojnie stała się zwykłą salą lekcyjną, przywrócono pierwotną funkcję. Została ona oddana pod opiekę oo. Dominikanów
2007 r. - rozpoczęto wielki remont zamku z przeznaczeniem na muzeum wnętrz
2009 r. - otwarto dla turystów podziemia zamkowe
Elewacja południowa zamku w 1925 r. niedługo przed wybuchem pożaru Źródło: Zamek Tarnowskich w Dzikowie, Janas A., Wójcik A., Tarnobrzeg 1994
Zamek w 1927 r. po wybuchu pożaru Źródło: Zamek Tarnowskich w Dzikowie, Janas A., Wójcik A., Tarnobrzeg 1994
Zamkowe dzieła sztuki
Tarnowscy zgromadzili w zamku pokaźną kolekcję dzieł sztuki. W XIX w. było tu 250 obrazów, m.in. Tycjana, Rubensa, Rembrandta, Malczewskiego, Matejki. Oprócz malarstwa znajdowały się tutaj także cenne druki jak najstarsza kopia "Kroniki polskiej" Gala Anonima, rękopis "Pana Tadeusza" Mickiewicza, pierwszy odpis Bogurodzicy, oryginał Kronik Wincentego Kadłubka i Statutów Wiślickich. Jeszcze przed I wojną światową słynna była sprawa obrazu Rembrandta "Lisowczyk". Jeden z najcenniejszych obrazów w Polsce znajdował się w dzikowskiej kolekcji Tarnowskich. W 1910 r. został sprzedany i wywieziony do Nowego Jorku, mimo protestów opinii publicznej. Jednak pieniądze z jego sprzedaży Tarnowscy przeznaczyli na wykupienie z niemieckich rąk wielu okolicznych ziem, które mimo że nie leżały w zaborze pruskim, to także były dotknięte germanizacją.
W czasie wojny bezcenne skarby kultury narodowej i europejskiej zostały starannie ukryte w Dzikowie, a także zdeponowane w Muzeum Narodowym w Warszawie i Ossolineum we Lwowie. Później przejęły je różne instytucje państwowe, np. w zamku łańcuckim znajduje się blisko 500 eksponatów z Dzikowa, a w muzeum rzeszowskim ponad 80. Znikoma tylko część zdeponowana została na zachodzie, sporo jednak zaginęło bez śladu wraz z zagarniętymi przez Sowietów wschodnimi terenami Polski. Ostatnio rodzina Tarnowskich wygrała proces w sprawie 9 przedmiotów z Rzeszowa, a wkrótce prawdopodobnie odzyska resztę, ponieważ muzeum nie stać na kosztowne procesy. Zostaną one przeniesione do rezydencji w Dzikowie, która ma w końcu odzyskać dawny blask.
Pocztówka z początku XX w.
Wstęp
Płatny od piwnic: 4,50 zł (2,40 ulg.). Czynne wt. - pt. 10.00 - 16.00, niedz. 12.00 - 16.00, sobota i poniedziałek nieczynne.
Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu: otwórz stronę obiektu
Położenie i dojazd
Północna część woj. podkarpackiego. 75 km na północ od Rzeszowa. Zobacz na mapie.
Dzików to północna dzielnica Tarnobrzega. Dojazd PKS-em z wielu miast, np.
Warszawy, Gdańska, Przemyśla, Rzeszowa, Sandomierza. Pałac stoi przy głównej drodze Rzeszów - Sandomierz. Jadąc od strony Rzeszowa należy przejechać kilka skrzyżowań ze światłami i skręcić przy ostatnim w lewo. Jest charakterystyczne, ponieważ znajduje się przy nim stacja benzynowa. Przy samej drodze widać zresztą mury otaczające park pałacowy.
Współrzędne geograficzne:
format D (stopnie): N 50.57953056°, E 21.67663333°
format DM (stopnie, minuty): N 50° 34.7718336', E 21° 40.5979998' format DMS (stopnie, minuty, sekundy): N 50° 34' 46.31'', E 21° 40' 35.88''
Czas
Z dworca PKS do pałacu jest chyba spory kawałek, bo przejazd autobusu (nr 10) do Dzikowa trwa 20 min. Na szczęście jeździ w miarę często. Samochodem można zaparkować tuż przy bramie. Pobieżne oglądnięcie z zewnątrz wraz z parkiem zajmuje ok. 20 min.
Okoliczne atrakcje
klasztor barokowy OO Dominikanów z cudownym obrazem Matki Boskiej - tuż przy Rynku,
kościół na Miechocinie - ostatnio odkryto freski średniowieczne,
pałac myśliwski na Mokrzyszowie,
pomnik Bartosza Glowackiego na Rynku z lufa armatnia skierowana w kierunku wschodu (ciekawostka - podobno jedyny tak zorientowany w czasach komunizmu)
klasztor sióstr Dominikanek w Wielowsi
Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega - ul. Pawłowskiego 14, mieszczące się w dawnym spichlerzu dworskim z 1843 roku
czworaki na osiedlu Sielec, obecnie stadnina koni, albo jakaś szkoła jazdy konnej, ale strasznie zaniedbane wręcz augiaszowe...
tajemnicze bunkry - zbiorniki (?) w lesie Zwierzyniec sztuk bodaj 16 o których nie wiele wiadomo - obecnie nie zbadane bo zalane wodą...
informacje nadesłane przez AT
Przedwojenne pocztówki z wnętrzami zamku
Bibliografia
Frazik Józef - Zamki i budownictwo obronne ziemi rzeszowskiej
Gosztyła Marek, Proksa Michał - Zamki Polski południowo-wschodniej
Janas A., Wójcik A. - Zamek Tarnowskich w Dzikowie
Praca zbiorowa - Przemiany architektury rezydencjonalnej w XV-XVIII wieku na terenie dawnego województwa sandomierskiego
Zdjęcia
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: wiosną 2018
Zdjęcia wykonane: jesienią 2003
Zdjęcia wykonane: latem 2002
Z lotu ptaka
Widok opisywanego obiektu (lub miejsca na którym stał) z satelity
Noclegi
Tarnobrzeg - Hotel Dworek pod Lipami, ul. Sienkiewicza 206, tel. (15) 822 40 15
Tarnobrzeg - Hotel Kameleon, ul. Warszawska 2A, tel. (15 ) 822 22 20
Tarnobrzeg - Hotel Karolina, ul. Kochanowskiego 5, tel. (15) 822 97 00
Tarnobrzeg - Hotel Mieszko, os. Piastów, tel. (15) 822 22 46
Tarnobrzeg - Hotel Koga, tel. (15) 823 59 55
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Re: Re: OFIARY POZARU - tyle lat uplynelo i nic Autor: vida Data: 2018-05-16 22:13:26
Widzę,żale socjalistów na forum.Prawda jest taka,że tobie podobni nadawali się tylko do pracy u kogoś,kto warunki do pracy stwarzał.
Re: OFIARY POZARU - tyle lat uplynelo i nic Autor: Azarel Data: 2014-12-03 21:06:01
Jan Zdzisław Tarnowski, ówczesny dziedzic Dzikowa upamiętnił ofiary pożaru zamku w Dzikowie tablicą pamiątkową, która usytuowana jest w kaplicy zamkowej. tablica zawiera imiona i nazwiska wszystkich 9 ofiar- bohaterów, którzy zginęli w pożarze ratując biblioteczne zbiory.
Re: Dzków Autor: Peszko Data: 2013-11-09 15:04:12
Zamek w Dzikowie jest pięknie odnowiony ! Warto go zwiedzić, bo czynne są już nie tylko piwnice, ale i komnaty parteru. Muzeum Historyczne m.Tarnobrzega, które mieści się w zamku, urządziło jego wnętrza z wielkim pietyzmem. Udało się w nich zgromadzić wiele autentycznych, tj. pochodzących z Dzikowa z czasów Tarnowskich, mebli, obrazów i innych pamiątek.Z tego, co mówił przewodnik, mają zamiar urządzić jeszcze kilkanaście sal. Trzymam kciuki, oby się to udało !
(c) 2001-2021 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).