Kormanice

Bastionowy zamek szlachecki

Ruiny zamku w otoczeniu reliktów fortyfikacji bastionowych znajdują się na północno-wschodnich peryferiach wsi. Istnieją spore kontrowersje co do lokalizacji budowli, mniej więcej w równej liczbie materiałów można się natknąć na miejscowość Kormanice jak i Fredropol. Fredropol został wydzielony z Kormanic i choć jest kilka razy mniejszy od Kormanic to został siedzibą gminy, a nazwy i granice wsi są traktowane dość dowolnie, nawet w urzędach. Jednak stare mapy katastralne jednoznaczne wskazują, iż zamek leży w Kormanicach (podziękowania dla p. S. Krycińskiego).
Z zamkniętej czteroskrzydłowej budowli zachowała się część skrzydła zachodniego w postaci niezadaszonego piętrowego budynku mieszkalnego z basteją o średnicy 10 m (prawdopodobnie funkcjonowała w niej studnia). Brama oddzielała go od drugiego budynku w skrzydle zachodnim. Wg badaczy resztę skrzydeł stanowił mur obwodowy z narożnymi bastejami. Takiej wizji zamku przeczy jednak stara mapa, pokazująca kwadratowy budynek po stronie wschodniej, przy narożniku północnym. Ulokowanie w nim głównego domu zamkowego wydaje się bardziej prawdopodobne niż w 2 skromnych budynkach przy bramie. Całość otaczały jeszcze ziemne fortyfikacje z fosą, budowla była więc dobrze obwarowana, choć nie potrafiła oprzeć się wrogim wojskom. Dlatego już pod koniec XVII wieku zniszczone skrzydła nie były odbudowane.
Dziś zabytek pozostaje w ruinie, mimo że jest prywatną własnością i miał już dawno przejść remont.
Szkoda, bo otoczenie zostało ładnie uporządkowane, a stawy utworzone zapewne na bazie dawnej fosy, nadają z zewnątrz ruinom bardzo malowniczy wygląd. Uroku dodaje również stojąca przy nich kapliczka z gniazdem bocianim oraz kawałek muru na bastionie. Niestety wnętrza zabytku pozostały wysprejowane.

Ok. 500 metrów na południowy wschód od zamku znajduje się tajemniczy obiekt nazwany na austriackiej mapie "Alte Schanz". Na zdjęciach lotniczych widać w tym miejscu zarys fortyfikacji ziemnych w kształcie sześcioramiennej gwiazdy. Obecnie jest to zaorane pole, dawno splantowane. Na miejscu fortyfikacja jest więc słabo czytelna. Nikt nie wie co się tu znajdowało, ale narzucają się 3 możliwości. Może to być dzieło Tatarów, bowiem wiadomo że podczas jednego z najazdów w 1672 r. koło Kormanic znajdował się tzw. kosz czyli obóz tatarski, z którego urządzano napady na okolicę. Drugą możliwością jest fortyfikacja polowa wykonana z polecenia Andrzeja Maksymiliana Fredry, który był autorem tekstów poświęconych wojskowości. W jednym z nich postulował pokrycie terytorium Polski regularną siecią twierdz, wybudowanych staraniem poszczególnych ziem. Trzecia opcja to relikty wcześniejszej siedziby Fredrów z XVI wieku.
Od niedawna zamek jest własnością prywatnej fundacji z Przemyśla zajmującej się leczeniem i rekonwalescencją zwierząt. Czy to dobrze czy źle - czas pokaże. Ma ona bardzo różne opinie. Brak również informacji o dostępności zabytku dla turystów.