Frombork

Inkastelowana średniowieczna katedra

Zmagania z Krzyżakami Szczególnie burzliwe czasy dla katedry fromborskiej to II poł. XV wieku. W 1454 r. antykrzyżacki Związek Pruski planował zdobycie warowni uważanej za siedzibę stronników Zakonu. Jednakże, gdy 10 grudnia tegoż roku komtur elbląski Henryk Reuss von Plauen obrabował i spalił Frombork oszczędzając tylko niebronioną katedrę za cenę bardzo wysokich kontrybucji, obsadzenie wojskiem warowni stało się koniecznością dla samych biskupów. Zadanie to powierzono czeskim zaciężnym pod dowództwem Jana Skalskiego. Nie był to dobry pomysł, bo 3 miesiące później niewielki oddział krzyżacki Bartłomieja Liebenwalda zdołał niespodziewanym szturmem zdobyć katedrę. Był jednak za słaby, aby ją utrzymać. W 1461 r. biskup warmiński Paweł Lagendorf wbrew ogłoszonej neutralności próbował zająć katedrę na czele oddziałów złożonych z mieszczan i chłopów braniewskich. Załoga czeska z pomocą wojsk polskich odparła atak. W następnym roku biskup podjął zakrojoną na znacznie większą skalę akcję wspólnie z z wielkim mistrzem krzyżackim Ludwikiem Erlichshausenem. Otoczyli oni katedrę drewniano-ziemnymi fortyfikacjami i prowadzili regularne oblężenie, jednak obrońcy zdołali wytrwać do czasu nadejścia odsieczy króla polskiego. Najeźdźcy musieli uciekać zostawiając spore zapasy żywności. Dłuższy spokój Fromborkowi zapewniło dopiero wypowiedzenie wojny Krzyżakom przez biskupa w 1466 roku. W międzyczasie zmieniona została czeska załoga katedry na polską bowiem Czesi dopuszczali się rabunków i dewastacji. W 1478 roku miał miejsce jeszcze jeden incydent. Biskup Mikołaj Tungen wywołał bunt chcąc oderwać Warmię od Polski. Szybko jednak został "sprowadzony na ziemię" i musiał ukorzyć się przed królem Kazimierzem Jagiellończykiem potwierdzając prawa króla polskiego do Warmii. Frombork został wtedy zdobyty i odebrany biskupowi przez polskiego zaciężnego Jana Żelezińskiego.

1274 r. - biskup Henryk I Fleming przeniósł stolicę biskupstwa warmińskiego z Braniewa do Fromborka. Wtedy też powstała prawdopodobnie pierwsza drewniana świątynia z ziemno-drewnianymi fortyfikacjami
1278 r. - pierwsza wzmianka o drewnianym założeniu katedralnym nazywanym wtedy castrum (zamek)
1284 r. - kolejna wzmianka w dokumentach o zamku fromborskim
lata 1329-1388 - budowa nowej murowanej katedry godnej znaczącego biskupstwa warmińskiego. Rozpoczął ją bp Henryk II Wogenap,a zakończył bp Henryk Sorbom. Katedra otoczona była murem wzmocnionym basztami i wieżami. Z tego okresu zachowała się wieża, będąca mieszkaniem Mikołaja Kopernika
1414 r. - w czasie tzw. wojny głodowej wojska polsko-litewskie spaliły miasto i ograbiły katedrę bowiem biskupi warmińscy byli jeszcze wtedy sojusznikami Krzyżaków
I poł. XV w. - powstała brama z dwiema półcylindrycznymi basztami oraz wielka basteja w narożniku południowo zachodnim. Powoli bo aż do XVI wieku utworzono zupełnie nowe fortyfikacje. Wykopano nowe fosy i pogłębiono stare, wzniesiono baszty przystosowane do ostrzału artyleryjskiego. Wjazd do założenia prowadził od południa i zachodu. Obie bramy posiadały brony (żelazne kraty)
1478 r. - niemiecki biskup Mikołaj Tungen wywołał bunt chcąc oderwać Warmię od Polski. Szybko jednak został "sprowadzony na ziemię" i musiał ukorzyć się przed królem Kazimierzem Jagiellończykiem potwierdzając prawa króla polskiego do Warmii. Frombork został zdobyty przez polskiego zaciężnego Jana Żelezińskiego
lata 1510-1543 - kanonikiem katedralnym był Mikołaj Kopernik. W liście do przyjaciela określał Frombork jako "najdalszy kraniec ziemi". To tutaj napisał najsłynniejsze swe dzieło "O obrotach sfer niebieskich". Dokonał też przebudowy wnętrza wieży w narożniku płn.-zach., w której mieszkał oraz restauracji katedralnych fortyfikacji
pocz. XVI w. - rozbudowano pałac biskupi, od wschodu powstała wysunięta na zewnątrz murów baszta Ferbera (nazwa od nazwiska biskupa)
1537 r. - bp Feber dobudował przedbramie (barbakan)
1551 r. - wielki pożar nadwątlił stan katedry. Bezpowrotnemu zniszczeniu uległy obronne ganki. Odbudowa zatarła już wszelkie cechy obronne
koniec XVI w. - postawiono baszty i basteje dookoła katedry znacznie wzmacniając obronność całego założenia
1626 r. - Frombork zdradziecko zajęli Szwedzi niszcząc i ograbiając całe wzgórze katedralne
1630 - pożar spustoszył pałac biskupi. Odbudował go bp Stefan Wydżga w 1666 r.
1655 r. - podczas "potopu" szwedzkiego w katedrze schronił się przed zarazą król Karol X Gustaw. Szwedzi ponownie zdewastowali wszystko co mogli

II poł. XVII w. - bp Radziejowski odbudował katedrę ze zniszczeń, nadbudował też wielką basteję. Powstała dzwonnica zwana wieżą Radziejowskiego
1708 r. - zamurowano furtę od północy i wschodu
1735 r. - bp Szembek dobudował do katedry barokową kaplicę Zbawienia
I poł. XVIII w. - przebudowano pałac biskupi w stylu barokowym nadając mu obecny kształt
lata 1844 - 1845 - po przeniesieniu stolicy biskupów warmińskich z Lidzbarka do Fromborka postanowiono wznieść nowy pałac biskupi, poza warownią na sąsiednim wzgórzu (od wschodu). Jest to okazały neogotycki gmach, pełniący obecnie funkcję plebanii
XIX w. - zaborcy pruscy rozebrali barbakan
1945 r. - całe założenie zostało poważnie zniszczone przez Sowietów
1948 - otworzono dla zwiedzających muzeum
lata 1950-1954 - zrekonstruowano ganki strażnicze na murach obwodowych
lata 1965-1970 - pałac został odbudowany na potrzeby muzealne
1967 r. - rozpoczęła się harcerska akcja "Operacja 1001 Frombork". Postawiono sobie za cel odbudowę miasta Mikołaja Kopernika. Przez kilka lat w wakacje harcerze z całego kraju w czynie społecznym pomagali w odbudowie miasta i katedry
1970 r. - odnaleziono i odsłonięto fundamenty barbakanu
lata 1972-1973 - odbudowano Wieżę Radziejowskiego
2005 r. - po trwających 1,5 roku pracach archeologicznych w katedrze, dokopano się wreszcie do grobu Mikołaja Kopernika. Tak jak przypuszczano był on pochowany koło ołtarza którym się opiekował. Jego szczątki, jako jedne z najstarszych w tym miejscu były 13 jakie odnaleźli archeolodzy. Co ciekawe powyżej jego grobu znaleziono szczątki kobiety i dziecka
2022 r. - Wieża Kopernika przechodzi remont, w przyszłym roku ma zostać oddana do zwiedzania wraz z nową ekspozycją

Szwedzi we Fromborku Śledząc dzieje katedry w Fromborku cudem może wydawać się to, iż do dzisiaj prezentuje się ona tak pięknie i okazale. Była przecież wielokrotnie niszczona i najeżdżana przez Krzyżaków, Szwedów, Brandenburczyków, Sowietów, Polaków, Litwinów, a także trawiona przez pożary. Największe jednak szkody w dziejach wzgórza katedralnego poczynili Szwedzi. Najpierw Gustaw Adolf wkroczył do nie ufortyfikowanego miasta w 1626 roku. Pod nieobecność biskupa Jana Olbrachta Wazy warownia broniona była przez kanonika Jana Hirtenburg-Pastoriusa, pozostali kanonicy ewakuowali się już wcześniej. Godził się on poddać pod warunkiem nienaruszenia katedry. Niestety podczas prowadzenia negocjacji szwedzcy barbarzyńcy wdarli się na dziedziniec katedralny i rozpoczęli wielki rabunek i dewastacje. Nie oszczędzając ołtarzy ani epitafiów znieważyli nawet zmarłych. Ledwie ukończono odbudowę, dzięki ofiarności ludzi z całego kraju, Szwedzi w 1655 roku ponownie wtargnęli do Fromborka. Kolejna fala wandalizmu zniszczyła miasto i katedrę jeszcze dotkliwiej. Po rozkradzeniu wszystkiego co można było ukraść w budynku katedry utworzono stajnie. Zniszczono praktycznie wszystkie pozostałe budynki i rozwalono mury obronne. Szwedzi zajęli Frombork jeszcze w 1703 roku, największe jednak szkody poczynili tym razem w mieście. Tym samym wszystkie pamiątki po Mikołaju Koperniku, nie mówiąc już o cennych zbiorach gotyckiej i renesansowej sztuki sakralnej oraz wspaniałym księgozbiorze znalazły się w Szwecji. W 1780 r. król Stanisław August Poniatowski próbował drogą dyplomatyczną odzyskać przynajmniej te mniej cenne dla grabieżców przedmioty, a ważne dla Polaków pamiątki narodowe. Szwedzi jednak nie oddali niczego. Do dzisiaj niewiele już z tych skarbów przetrwało, ale część wciąż można oglądać w Szwecji.

Okoliczne atrakcje