ZamkoMania - Polskie zamki i dwory obronne (zamkomania.pl) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Możesz ocenić: Gniew (woj. pomorskie) - Gotycki zamek krzyżacki
Jeden z
lepiej zachowanych krzyżackich zamków na Pomorzu stoi na wyniosłej skarpie na lewym brzegu Wisły, tuż przy rynku miejskim. Była to największa warownia zakonna po tej stronie rzeki. Do dzisiaj potężna ceglana bryła zamku Gniew widoczna jest z drogi krajowej Toruń - Tczew.
Obiekt ma kształt bliski kwadratowi o boku 47 m z czterema wieżyczkami w narożach i wewnętrznym dziedzińcem. Wszystkie skrzydła twierdzy mają jednakową wysokość, ale ilość kondygnacji jest różna, ponieważ niektóre sale na piętrze jak np. kaplica i kapitularz w części południowej były znacznie wyższe od innych komnat. W skrzydle północnym mieściły się komnaty komtura, a okresowo i wielkiego mistrza Kuchmeistera, który zrezygnował z urzędu i osiadł w Gniewie. W zachodnim refektarz czyli jadalnia zakonna, we wschodnim dormitorium (sypialnie). Drugie piętro służyło celom magazynowym (np. na zboże), strażniczym i jako zbrojownia. Parter przeznaczono na cele gospodarcze, były tu m.in.: kuchnia, piekarnia i spiżarnia, w piwnicach przetrzymywano więźniów. Zamkowe mury wieńczą wąskie korytarze ze strzelnicami udostępnione zwiedzającym, czyli dawne ganki strażnicze. Elewacje wschodnia i zachodnia posiadają dodatkowo skromne, ale wyróżniające je ozdobny szczyty. Dziedziniec wewnętrzny również ma kształt kwadratu, którego środek zajmuje studnia, natomiast przy murach znajdują się drewniane kramy rzemieślnicze i z pamiątkami. Niegdyś otaczały go krużganki, niżej murowane, wyżej drewniane, wspierane na kamiennych wspornikach. Stąd wchodzi się do muzeum, zbrojowni i dormitorium, które do niedawna jeszcze oferowało noclegi. Całość otaczają mury obwodowe, kiedyś z 3 narożnymi wieżami i potężną basztą - stołpem o wysokości dochodzącej do 48 m. W niższych partiach była czworoboczna, w wyższych ośmioboczna. Pozostały po niej tylko kilkumetrowej wysokości mury wtopione w ściany przy narożniku północno-wschodnim. Wielka szkoda, bo widok musiał być imponujący. Ponoć strażnicy mieli wzrokowy kontakt z warowniami w Kwidzynie i Grudziądzu. Została zastąpiona czwartą wieżyczką czworoboczną, podobną do tych z pozostałych naroży. Zamek właściwy otoczony był parchamem i murem obwodowym z 4 wieżami w narożach oraz wieżą latrynową - gdaniskiem w narożu południowo - zachodnim. Połączenie z gdaniskiem odbywało się gankiem na wysokości drugiej kondygnacji. Niestety, podobnie jak wieża główna nie przetrwało ono pruskich porządków. Fosa otaczająca zamek właściwy miała 15 m szerokości i była nawodniona. Całość otaczało rozległe przedzamcze (ponad 3 hektary) z zabudową gospodarczą. Usytuowanie zamku w jego środku jest unikalnym rozwiązaniem. Przedzamcze było ufortyfikowane murem obwodowym z basztami i 2 wieżami bramnymi. Wjazd do warowni zmieniał się na przestrzeni wieków. Najpierw prowadził od południa bramą Wodną, czyli od strony Wisły i dzisiejszego dziedzińca turniejowego (zostały po nim jeszcze widoczne ślady), następnie od wschodu przez bramę Dybowską. Została ona wzmocniona potężnym szańcem ziemnym (widocznym poniżej na planie Pufendorfa). Komunikację z miastem zapewniała furta od zachodu, powstała XVIII/XIX wieku. Do zamku właściwego prowadzi wjazd od wschodu, lecz do 1420 roku brama znajdowała się od południa. Nadal widać w tym skrzydle wnękę po pierwotnym wjeździe. Od wschodu na przedzamczu stoi duży budynek zamieniony na hotel zwany Pałacem Marysieńki, ponieważ rzekomo zbudował go Jan Sobieski dla swej małżonki. Nie jest to jednak prawda, prawdziwa rezydencja Marii Kazimiery była drewniana i nie ma po niej śladu. Jeśli podczas badań nie natrafiono na jej fundamenty to może oznaczać, że spadła do Wisły wraz z oderwaną skarpą. W rzeczywistości jest to budynek gospodarczy z 2. połowy XVII wieku (prawdopodobnie powstały na fundamentach starszego budynku), potem mieścił pruskie koszary, a następnie magazyny polskiego wojska. Po przeciwnej stronie (od rynku miasta) stoi tzw. Dom Bramny, dawny więzienny budynek administracyjny, w którym znajduje się obecnie muzeum.
Zamek został przeznaczony dla turystów dopiero w połowie lat 90-tych XX wieku. Mimo braku oryginalnego wyposażenia, zarządcy tego zabytku dobrze sobie radzili. Atrakcji stale przybywało. Oryginalnym pomysłem był ponad 20-minutowy spektakl poświęcony bitwie pod Grunwaldem puszczany przy końcu zwiedzania. Nie brakowało też w Gniewie dobrych imprez rycerskich. Aktualizacja. Po przejęciu zabytku w Gniewie przez firmę Polmlek jego charakter się zmienił - zamek stał się obiektem czysto komercyjnym, ale funkcje historyczne i turystyczne zostały zachowane. Wiele rzeczy wygląda już inaczej niż podczas moich odwiedzin. Zwiedza się go z przewodnikiem. Trasa turystyczna obejmuje kaplicę zamkową, krużganki obronne, wystawę grunwaldzką (tylko w lecie), wystawę czasową (tylko w lecie), salę II wojny światowej, zbrojownię zamkową. Jest też Historyczny Park Rozrywki z warsztatami rzemiosł dawnych jak garncarstwo, tkactwo, mennica. Pocztówka z ok. 1910 r. z panoramą Gniewu z zamkiem i kościołem św. Mikołaja od strony Wisły Pocztówka z ok. 1904 r. Ponownie od strony Wisły, widać zamek i Pałac Marysieńki
Plan zamku Gniewie wg C. Steinbrechta 1 - dziedziniec wewnętrzny, 2 - przedzamcze, 3 - międzymurze, 4 - fosa wewnętrzna, 5 - fosy zewnętrzne, 6a - brama Wodna od południa, 6b - najpóźniejsza brama od strony miasta, 6c - brama Dybowska od północy, 7 - średniowieczny wjazd na zamek główny, 8 - pierwotny wjazd (zamurowany) Plan piętra i parteru zamku Gniew wg C. Steinbrechta. Piętro. 1 - kaplica, 2 - izba nad pierwotną bramą, tu sterowaną broną, 3 - kapitularz, 4 - refektarz, 5 - pokoje komtura, 6 - hipotetyczna infirmeria, 7 - dormitorium, 8 - wieża główna, 9 studnia Parter z kuchni, piekarnią, spiżarnią. Dokładne lokalizacje nie ustalone. 10 - pierwotna brama od południa, 11 - wejścia z dziedzińca Przekrój zamku Gniew od południa wg C. Steinbrechta. 1 - krużganki północne, 2 - refektarz, 3 - kondygnacja magazynowa i zbrojownia, 4 - dormitorium, 5 - nawodniona fosa zamku właściwego, 6 - wjazd od wschodu z mostem zwodzonym, 7 - wieża główna, 8 - studnia na dziedzińcu Plan zamku i miasta z roku 1655 r. S. Pufendorfa. Od wschodu widać niezachowany szaniec ziemny Rekonstrukcja zamku w Gniewie z XVI wieku autorstwa P. Moszczyńskiego. 1 - brama południowa - Wodna , 2 - brama północna-Dybowska, 3 - miejsce po obecnym wejściu od strony miasta, 4 - gdanisko, 5 - zabudowania gospodarcze przedzamcza, 6 - spichlerz i młyn zamkowy, 7 - wjazd do zamku właściwego od wschodu, 8 - ślady po pierwotnym wjeździe od południa Źródło: Leksykon Zamków w Polsce, L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Arkady 2002
Rekonstrukcja wyglądu zamku Gniew z ok 1600 r. wg K. Maciejowskiego
Zamek wzniesiono w końcu XIII wieku z inicjatywy komtura krzyżackiego Dietricha von Spira. Pierwotna siedziba krzyżacka w Gniewie była strażnicą zbudowaną z materiału pozyskanego z rozbiórki grodu Potteburg. Umiejscawia się ją w obrębie grodziska o nazwie Dybowo.
Gniew na litografii C.A. Manna z 1851 roku
1276 r. - książę lubiszewsko-tczewski Sambor II przekazał ziemię gniewską zakonowi krzyżackiemu 1283 r. - budowa pierwszej krzyżackiej strażnicy w Gniewie ok. 1290 r. - rozpoczęcie budowy zamku. Najpierw postawiono mur obwodowy do wysokości 6 m i 3 narożne kwadratowe wieżyczki, natomiast w narożniku płn.-wsch. potężną wieżę główną - stołp. Następnie powstały skrzydła: północne i południowe pocz. XIV w. - rozbudowa skromnego jeszcze wtedy założenia. Podwyższono mury i wieżyczki, zbudowano budynki od wschodu i zachodu oraz drewniane krużganki na dziedzińcu. Mury zwieńczono gankami obronnymi 1410 r. - po zwycięstwie pod Grunwaldem król Władysław Jagiełło bez walki zajął Gniew na 3 miesiące, owacyjnie witany przez mieszczan ok. 1420 r. - przebudowa zamku Gniew na siedzibę byłego wielkiego mistrza zakonnego Michała Kuchmeistera. Zamurowano wtedy wjazd od południa i wykuto nowy od wschodu, przy wieży głównej. Powiększono dzięki temu kaplicę o izbę wykorzystywaną do obsługi bramy. W północnym skrzydle urządzono komnaty wielkiego mistrza
1440 r. - Gniew przystąpił do anty-krzyżackiego Związku Pruskiego, 1454 r. - zamek ponownie zajęły wojska polskie pod dowództwem rycerza Jana z Jani herbu Ostoja, który został mianowany wojewodą pomorskim i starosta gniewskim. Niestety, Krzyżacy odbili go po kilku miesiącach i rozpoczęła się wojna trzynastoletnia 1464 r. - podczas wojny Gniew zdobył Piotr Dunin z Prawkowic. Po pokoju toruńskim zamek przyłączony został na stałe do Polski i stał się siedzibą starostwa niegrodowego. Starostą został rotmistrz Tomko z Młodkowa. Odtąd miasto było częścią Prus Królewskich 1565 r. - z inicjatywy starosty Achacego Czemy na przedzamczu i przedbramiu przeprowadzono prace remontowe. Sam zamek był w sporej części opuszczony i wymagał kosztownej naprawy, ale urządzenia obronne były konserwowane i w dobrym stanie 1593 r. - król Zygmunta III Waza wraz z królową i całym dworem zatrzymał się na 1 noc w Gniewie. Monarcha płynął Wisłą z Warszawy do Szwecji 1623 r. - na zamku Gniew ponownie gościł król Zygmunt III Waza, podejmowany przez starostę Albrechta Stanisława Radziwiłła 1626 r. - Szwedzi zajęli Gniew na 2 lata 1655 r. - kolejna okupacja szwedzka, krótsza, ale doprowadzająca miasto do upadku. Na zamku najbardziej ucierpiały mury obwodowe, bramy i przedzamcze. Lustracja z 1664 roku stwierdza, iż "podobieństwa nie masz, gdzie co przed tem stało" II poł. XVII w. - na zamku często przebywał Jan Sobieski z żoną Marią Kazimierą. Hetman był wtedy starostą gniewskim 1692 r. - król Jan III Sobieski wybudował przy zamku drewniany dworek dla swojej małżonki, zwany "Pałacem Marysieńki" oraz pałacyk myśliwski przy baszcie - stołpiu 1703 r. - trzeci raz Gniew zajmują Szwedzi. Pustoszą warownię i miasto ok. 1765 r. - oryginalny Pałacyk Marysieńki został zburzony albo runął do Wisły w wyniku osunięcia się skarpy 1772 r. - po rozbiorze Polski Gniew zajęli Prusacy. Król pruski Fryderyk II sprzeciwił się rozbiórce zamku, która była planowana, lecz nakazał dopasować budowlę do nowych potrzeb, czyli koszarów, a następnie magazyn zbożowy. Całkowicie zmieniono wtedy układ wnętrz i otynkowano gotyckie mury. Stary budynek gospodarczy od wschodu zamieniono na koszary, na które przeniesiono potem nazwę Pałacyk Marysieńki. Gniew nazywał się od tej pory Mewe i był częścią Prus Zachodnich. Mury miejskie zostały częściowo rozebrane. 1807 r. - w czasie kampanii napoleońskiej na Pomorzu, na zamku Gniew kwaterę miał gen. Jan Henryk Dąbrowski. Najpierw jego wojska zajmowały dwukrotnie miasto, potem słynny dowódca i autor hymnu narodowego przebywał tu na leczeniu po ranach odniesionych pod Tczewem W latach 1806–1807 Pomorze Gdańskie stało się terenem działań wojsk polskich. Po odniesionych ranach pod Tczewem, przez cztery miesiące przebywał w Gniewie na leczeniu generał Jan Henryk Dąbrowski. po 1822 r. - Wisła zaczęła podmywać skarpę wzgórza zamkowego i zagrażać jego stabilności do tego stopnia, że zmieniono jej nurt. Uratowało to zamek, ale przyczyniło się do zapaści gospodarczej miasta, ponieważ likwidacji ulec musiał port rzeczny 1854 r. - obniżono zamkową wieżę główną i rozebrano część przedzamcza 1855 r. - zamek w Gniewie sprzedano pruskiemu Ministerstwu Spraw Wewnętrznych Gniew na pocztówce z 1910 roku. Duży budynek na prawo od zamku to Sąd Rejonowy lata 1856-1859 - postanowiono zrekonstruować zamek, aby utworzyć w nim więzienie.
1914 r. - podczas I wojny światowej zlikwidowano więzienie, budowlę zajęła armia niemiecka 1920 r. - Gniew został włączony do Polski przez wojska gen. Józefa Hallera. Zamek zajęła polska administracja, a następnie wojsko lipiec 1921 r. - na zamku wybuchł wielki pożar. Przetrwało jedynie skrzydło południowe 1930 r. - między zamkiem a pałacem Marysieńki zbudowano nowe koszary. Obecnie budynek ten jest hotelem po 1939 r. - Niemcy utworzyli na terenie gniewskiego zamku więzienie dla blisko 2000 Polaków z terenu Pomorza po 1945 r. - zrujnowany założenie zajęło polskie wojsko. Wykorzystywano nowsze budynki, główną siedzibą był Pałac Marysieńki, a sam zamek niszczał 1957 r. - wojsko się wyprowadziło, a jego miejsce zajęły Gniewskie Zakłady Podzespołów Radiowych lata 1967-1975 - z inicjatywy dyrektora Zakładów Mechanizmów Okrętowych "FAMA" przystąpiono do restauracji ruiny. W pełni odbudowano jednak tylko Pałac Marysieńki 1986 r. – kolejna firma - Zakłady Hotelowe SA w Warszawie podjęła się restauracji budowli lata 1992-1997 - uruchomione przez gminę roboty publiczne doprowadziły do odgruzowania i oczyszczenia zamku. Wykonano stropy i zaadoptowano wnętrza w 3 trzech skrzydłąch m.in. na schronisko, karczmę, sale muzealne z eksponatami Muzeum Archeologicznego w Gdańsku otwarte w 1994 roku, salami konferencyjno – bankietowe. 1997 r. - kaplica zamkowa odzyskała sakralny charakter. Biskup Jan Bernard Szlaga ustanowił patronów: św. Huberta i św. Jerzego oraz powołał kapelana 2003 r. - Gmina założyła Fundację Zamek Gniew, do dalszego zarządzania kompleksem zamkowym. Zabytek stał się popularnym "produktem" turystycznym regionu. Działało tu bractwo rycerskie, organizowano turnieje. 2010 r. - z powodu braku możliwości dalszego finansowania utrzymania i konserwacji zamku, Gmina sprzedała zamek grupie mleczarskiej Polmlek, która zobowiązała się do utrzymania dotychczasowych funkcji i odbudowania w pełni wszystkich elementów kompleksu. Od tej pory zamek Gniew jest obiektem konferencyjno-hotelarskim firmy Polmlek. Firma rozpoczęła realizację projektów mających uczynić z zabytku międzynarodowy ośrodek turystyczny i kulturalny. Pierwszy został wyremontowany Pałac Marysieńki jako hotel 2012 r. - zakończono prace na dziedzińcu zamku, który poza remontem "zyskał" też zadaszenie. 2014 r. – budynek koszar zamieniono na kolejny hotel i restauracja "Hotel Rycerski" 2016 r. - remont muru obronnego 2018 r. - następnie zamku, pałacu myśliwskiego, domu bramnego
Płonący zamek Gniew w 1921 roku
Pocztówka z zamkiem Gniew i pałacem z ok. 1904 r.
Od XVII wieku Wisła zaczęła podmywać zamek, co doprowadziło do odsłonięcia ciekawych znalezisk. Z tym wiąże się podanie o wielkim ludzkim żebrze znalezionym na miejscu przedsionka dawnego przedzamcza. Podobno głośno o nim było już w XIII wieku, gdy natrafiono na niego podczas budowy zamku i przykuto na pamiątkę do muru zamku. Miały to być pozostałości olbrzyma lub czarownika nękającego niegdyś okolicę. W rzeczywistości były to zapewne szczątki bliżej nieznanego dużego zwierzęcia, ponieważ w Gniewie wielokrotnie odnajdywano kości np. nosorożca i hipopotama (konia rzecznego).
Zamek posiada swojego dobrego ducha - opiekuna. W 1410 roku komtur gniewski Zygmunt von Ramungen otrzymał od Ulricha von Jungingena wezwanie do stawienia się na wojnę z Polską. Wyruszył więc z oddziałem zakonnym, ale przygnębiony i bez entuzjazmu. Był ponoć dobrym gospodarzem i sprawiedliwym panem, nie zepsutym przez rządzę władzy i bogactwa jak inni Krzyżacy. Nie widział żadnego sensu w wojnie z chrześcijańskim krajem. Gdy jeden z zakonników zapytał go komu pozostawia warownię na czas nieobecności, rozeźlony odparł "a choćby i złym duchom”. Wielki Mistrz posłał go do walki w pierwszym szeregu i Zygmunt szybko poległ. Od tego czasu zaczęto widywać zjawę przypominającą z postury i wyglądu komtura gniewskiego, zwłaszcza w trudnych dla budowli okresach, podczas walk i zaniedbywania przez zarządców. Od wieków mówi się, że to duch Zygmunta von Ramungena pilnuje swojego zamku.
ADRES I KONTAKT
Zamek krzyżacki - ul. Zamkowa 3, Gniew
tel. +48 734 155 230
CZAS Zamek leży 2 min. od centrum miasta. Oglądnięcie z zewnątrz i w środku zajmuje ok. 1,5 godziny. WSTĘP Płatny 20 zł / 15 zł ulgowy, rodzinny 50 zł. Otwarte przez cały rok, zwiedzanie w sezonie o godzinach 11:00, 13:00, 15:00, bez poniedziałków. Po sezonie tylko w pt.-niedz. Zwiedzanie w grupach do 20 osób. Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu: Zamek w Gniewie Zdjęcie z lat powojennych, ok. 1950 r., widok z centrum miasta
Południowa część woj. pomorskiego. 17 km na północny-zachód od Kwidzyna, 29 km na południe od Tczewa. Zobacz na mapie.
Współrzędne geograficzne: Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps format D (stopnie): N53.83438333°, E18.82778611° format DM (stopnie, minuty): 53° 50.0629998'N, 18° 49.6671666'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 53° 50' 03.78''N, 18° 49' 40.03''E wypożyczalnia samochodów kraków
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy Pocztówka z okresu międzywojennego. Zamek Gniew po pożarze
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Ciekawe lokacje - Zamek w Gniewie z drona 2022 Żywa historia na Kociewiu - Zamek Gniew Prezentacja Zamku Gniew 2012 Zamek Gniew na sprzedaż - dokument z 1978 r.
Gniew - Dormitorium w Zamku, ul. Zamkowa 3, tel. (058) 535 25 37 Gniew - Hotel "Marysieńka" przy Zamku, ul. Zamkowa 3, tel. (058) 535 49 49 Gniew - Kwatera E. Dunajska, ul. Górny Podmur 3, tel. (058) 535 35 55 Gniew - Kwatera D. Thiel, ul. Piłsudskiego 4, tel. (058) 535 31 61 Gniew - Pokoje gościnne, ul. Czyżewskiego 10, tel. (058) 535 23 80, gsm 506-180-510 Opalenie - Kwatera E. Głowala, Opalenie 179, tel. (058) 535 18 80 Opalenie - Kwatera J. Brzycka, Widlice 38, gsm. 605 376 021 OpaIenie - Gospodarstwo Agroturystyczne "Miodowe Rajskie Pólka", działa 15.06- 30.09, tel. (058) 535-19-26, gsm 601 791 522, (068) 457 34 05 (poza sezonem) Mała Karczma - Zajazd "Gniewko", ul. Rakowiec 108, tel. (058) 535 15 27 Mała Karczma - Pens. Mała Karczma, tel. (058) 535 15 95, 620 91 50, gsm 605 251 318, 607 273 253
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza. Ostatnie wpisy
Powrót do strony startowej
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów. |
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Odśwież stronę