Możesz ocenić: Gołańcz (woj. wielkopolskie) - Średniowieczny zamek rycerski
Opis i stan obecny
Zamek w Gołańczy stoi na płn.-wsch. brzegu jeziora Smolary. Było to niewielkie założenie obronno-rezydencjonalne zbudowane z cegły. Do dzisiaj zachowała się sporych rozmiarów wieża mieszkalna o wysokości 20 m, otoczona czterometrowym murem 4 m z wieżyczką flankującą oraz bramą. Grubość murów dochodzi do 2 m. Wieża posiadająca 2 piętra + kondygnację podziemną, wsparta jest w narożach szkarpami. Wejście do niej prowadzi od strony północnej przez późnogotycki portal. Jest on nieco cofnięty, ponieważ wjazd był chroniony spuszczaną kratą, tzw. broną. Dodatkowo znajdował się tam otwór do rzucania pocisków.
Wieża Gołańcz była w średniowieczu niezwykle nowoczesną budowlą - posiadała system kanalizacji i ogrzewania gorącym powietrzem. Do dzisiaj zachowały się gotyckie umywalki i pisuar. Największa, reprezentacyjna komnata znajdowała się na najwyższej kondygnacji.
Niegdyś obok wieży stał jeszcze podłużny budynek, który zamykał całe założenie zamkowe od południa. Przez ostatnich kilkanaście lat, zamek próbowało rekonstruować kilku kolejnych prywatnych właścicieli, ale nic z tego nie wyszło.
Być może przyznanie dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, o jaką starają się lokalne władze, pozwoli przywrócić mu dawną świetność.
Podziemia
Podobno, gdy przed laty remontowano stary klasztor w Gołańczy, pod organami odkryto tajne wejście. Po otwarciu zobaczono drabinę prowadzącą w dól. Jeden z budowlańców zszedł po niej do lochu i po chwili zobaczył kolejne tym razem żelazne drzwi. Za nimi były schody w dół, a ponieważ zgasła mu latarnia zszedł tylko kilka stopni i wrócił. Korytarz ten prowadził ponoć do zamku. Co się z nim stało, nie wiadomo...
Plany i rekonstrukcje
Plan zamku Gołańcz w XV wieku wg A. Kąsinowskiego
Rekonstrukcja zamku
Rekonstrukcja zamku Gołańcz w XV w. wg J. Salma
Źródło: Leksykon Zamków w Polsce, L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Arkady 2002
Historia, wydarzenia
Początki zamku sięgają II poł. XIV w. Wybudował go ktoś z rodu Pałuków, bowiem Gołańcz leżał w ich kluczu majątkowym. Ostatnie badania pozwalają przypisać budowę biskupowi włocławskiemu Maciejowi z Gołańczy (zm. w 1368 r.), który często bywał w rezydencji papieskiej w Awinionie
i wiedział o planach budowy przez Benedykta XII papieskiego donżonu nazwanego Wieżą Aniołów.
Być może więc tym kierował się biskup nadając swej rezydencji kształt donżonu (wolno stojącej wieży mieszkalno-obronnej).
Budowla o wymiarach 17x11 m z drewnianymi budynkami gospodarczymi otoczona była wałem z palisadą oraz mokradłami. Wjazd prowadził przez czworoboczną wieżę bramną od strony zachodniej.
Widok zamku w Gołańczy od płd.-wsch. w I poł. XIX w. wg E. Raczyńskiego
Źródło: Zamki w Polsce, Bohdan Guerquin, Arkady 1984
1383 r. - pierwsza wzmianka w dokumentach o dworze / zamku, własności Jakuba Kusza. Nie wiadomo czy tekst odnosi się do zamku czy może wcześniejszego dworu obronnego
lata 60-te XV w. - zamek przeszedł na własność Grudzińskich. Obiekt został rozbudowany. Główny budynek nadbudowano o 2 kondygnacje, przekształcając w wieżę mieszkalno-obronną i zwieńczono hurdycjami, wał z palisadą zastąpiono ceglanym murem obwodowym. W narożniku płn.-zach. powstała okrągła wieża a od zachodu czworoboczna wieża bramna. Zbudowano też budynek przy kurtynie południowej z 3 izbami i hipotetyczną wieżę od wschodu
pocz. XVII w. - następnie warownię Gołańcz przejęli Smoguleccy
1-3.05.1656 r. - podczas "potopu" zamek broniony przez 200 chłopów i niewielką grupę miejscowej szlachty zniszczyli Szwedzi, którzy zaatakowali go ciężką artylerią. Obrońcy zostali brutalnie wycięci
po 1660 r. - Smoguleccy rozpoczęli odbudowę budowli. Zniszczoną wieżę bramną zastąpiono barokową bramą
wjazdową z gzymsami i pilastrami. Następnie przekształcono główny budynek pozbawiając go funkcji obronnych. Przykrył go zwykły czterospadowy dach, dobudowano przybudówkę widoczną na rycinie z XIX w.
XVIII w. - zamek był w rękach generała F. Fleminga, a potem Przebendowskich i Mielczyńskich
I poł. XIX w. - warownia została opuszczona. Należała wtedy do Czarneckich
pocz. XX w. - hrabia Bogdan Hutten-Czapski planował odbudowę zamku w Gołańczy, ale na planach się skończyło
lata 1941-43 - ruiny były badane przez archeologów niemieckich. Odnaleźli oni fundamenty gotyckiej wieży bramnej
lata 1951-53 - przeprowadzono prace konserwatorskie
1989 r. - ruiny kupiła Lidia Sałacka-Ryder, Polka mieszkająca w USA
przed 2000 r. - rozpoczęto niemrawe prace rekonstrukcyjne przy zamku, ale zakończyły się one fiaskiem
2009 r. - po latach beznadziejnego zarządzania zabytkiem przez prywatnych właścicieli, został on przejęty przez miasto i gminę. Przeprowadzono badania archeologiczne pod kierunkiem Tomasza Olszackiego i Artura Różańskiego, które doprowadziły m.in. do odkopania ponad 3200 zabytków takich jak fragmenty glinianych naczyń, kafli piecowych, przedmiotów żelaznych, szkła.
Legendy i podania
Legenda związana za zamkiem nawiązuje do czasów "potopu". Piękna kasztelanka z Gołańczy chcąc uniknąć ślubu z oficerem wojsk szwedzkich rzuciła się w toń jeziora smolarskiego. Od tej pory, co roku w noc świętojańską 23 czerwca wynurza się z wody jej duch z wieńcem lilii na głowie i krąży po ruinach zamku. Inna wersja legendy mówi, iż kasztelanka popełniła samobójstwo, gdy dowiedziała się, że obrońcy zamku zgodzili się na warunki kapitulacji. Zawstydzili się obrońcy, iż niewiasta bardziej o honor dba niż mężowie i bronili zamku do ostatka.
Przedwojenna pocztówka
Kolejna zjawa pojawiająca się na murach zamku Gołańcz jest białą damą z rozpuszczonymi włosami trzymającą pęk kluczy. To duch siostry dawnego właściciela, który słynął z surowości i był bardzo nielubiany w okolicy. Miał on jedną ukochaną córkę, w której zadłużył się syn sąsiada. Gdy pewnego razu zobaczył zakochaną parę razem, bez wahania zabił chłopaka. Jakiś czas potem pan Gołańczy musiał wyruszyć na wojnę, zostawił więc córkę pod opieką siostry. Ta pilnowała jej jak mogła, co wieczór zamykała wszystkie bramy i drzwi. Sąsiadom jednak udało się do niej dostać i wydostać z zamku. Gdy po powrocie z wojny pan dowiedział się o tym w gniewie ściął głowę swej siostry. Od tej pory jej duch tuła się o północy i nieraz już wystraszy przechodniów.
Istnieje też legenda o nieodkrytych jeszcze skarbach w Gołańczy, ale wiążą się one nie z samym zamkiem, ale z zamkowym jeziorem. Podczas którejś z wojen szwedzkich u bardzo bogatej mieszczanki kwaterował wrogi oficer. Wkrótce zakochał się w swojej gospodyni, lecz ona odrzucała jego amory. W końcu postanowiła uciec. Spakowała więc swoje skarby do worka i poszła przez zamarznięte jezioro. Zobaczył ją Szwed i wbiegł za nią na jezioro. Lód się jednak załamał i oboje utonęli.
Informacje praktyczne
Własność prywatna, ale można obejść dookoła i oglądnąć z zewnątrz
Położenie i dojazd
Północno-wschodnia część woj. wielkopolskiego. 70 km na północny-wschód od Poznania, 30 km na wschód od Chodzieży. Zobacz na mapie.
Dojazd pociągiem z Poznania, Bydgoszczy i Wągrowca. Także PKS-em z tych miast. Zamek stoi na wschód od rynku (trzeba iść ul. Kościelną lub Piotrowskiego. Samochodem dojeżdża się do niego drogą wzdłuż torów (ul. Składowa) koło dworca PKS i PKP, następnie przy dworcu PKS skręcamy w prawo w ul. Dworcową i prosto dojeżdżamy do ul. Zamkowej, powinno być już widać jezioro i ruiny.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N52.94386667°, E17.30510278°
format DM (stopnie, minuty): 52° 56.6320002'N, 17° 18.3061668'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 52° 56' 37.92''N, 17° 18' 18.37''E
Czas
Z rynku i dworca PKS idzie się ok. 10 min. Pobieżne oglądnięcie zajmuje ok. 15 min.
Bibliografia
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Olejnik Karol - Grody i zamki w Wielkopolsce
Fotogaleria
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: latem 2003
Noclegi
Gołańcz - Internat ZSR, tel. (067) 261 23 13 w. 72, 261 58 69
Gołańcz - Gospodarstwo Zofia Frieske, Chojna 48
Gołańcz - Jolanta i Paweł Maryniewscy, Morakówko 8, tel. (067) 261 51 99
Gołańcz - Anna i Eugeniusz Konwińscy, Panigródz 19, tel. (...67) 261 58 12
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Re: Re: Korekta Autor: Piotr Wójcik Data: 2012-09-03 12:23:39
jestem świeżo po wizycie w zamku,ciekawi mnie efekt tych wykopalisk oraz los odkrytych szkieletów obrońców,myslę że warto by było jakos uczcic tych cichych bohaterów.Sama historia tej obrony też warta upowszechnienia oraz fakt ludobójstwa dokonany przez zacnych Szwedów wybitnych niszczycieli i złodziei majątku Rzeczpospolitej,niepoczuwających sie do zadnej odpowiedzialności za wyrządzone szkody.EUROPEJCZYCY!Wszak to awangarda postepu...
Re: To nie zamek... Autor: Piotr Wójcik Data: 2012-09-03 12:05:47
Zamek!byłem,widziaem bardzo ciekawa budowla szkoda że zaniedbana i miasto nie ma pomysłu na wykorzystanie i pomocje miejscowości z takim zabytkiem.Spełniłem swoje marzenie z dzieciństwa by zobaczyc ten zamek po lekturze Katalogu Duchów Polskich.polecam odwiedziny w tym ciekawym miejscu.Wielki szacunek dla Twórcy strony podziwiam i pozdrawiam z Dąbrowy Górniczej
Artukuł z Głosu Wągrowieckiego o Zamku w Gołańczy Autor: maksforest Data: 2011-04-28 16:13:13
(c) 2001-2021 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
1383 r. - pierwsza wzmianka w dokumentach o dworze / zamku, własności Jakuba Kusza. Nie wiadomo czy tekst odnosi się do zamku czy może wcześniejszego dworu obronnego
