Jaćmierz to podsanocka miejscowość z bogatą historią, o której pamięć niestety już się zaciera. Dawne miasto posiadające niegdyś
dwa przedmieścia, kościół, zbór kalwiński, obronną siedzibę rycerską i rezydencję dworską jest obecnie niewielką wsią.
Dziś mało kto wspomina nawet o XVIII-wiecznym dworze, po którym zostały jeszcze ogrody i stawy, a co dopiero o dworze obronnym z XV wieku. Dlatego też trudno znaleźć jakiekolwiek informacje o tym obiekcie. Na szczęście wciąż funkcjonuje lokalna nazwa jednego ze wzgórz - "Zamczysko".
Wędrówkę rozpocząłem od strony ładnego, drewnianego kościoła (piękne wnętrze!), ponieważ Zamczysko
miało leżeć za porośniętą drzewami górką, która leżała całkiem blisko.
Jej szczyt jednak okazał się nie do przekroczenia z powodu krzaków, musiałem więc je obejść i gdy w końcu wszedłem w las błądziłem po kolejnych wzgórzach, których okazało się być kilka. Żadne jednak nie pasowało mi do miejsca po siedzibie obronnej i dopiero na końcu, już zrezygnowany natrafiłem na właściwe wzniesienie. Tylko ono miało spłaszczony szczyt i było z trzech stron otoczone stromizną (czwarta strona jest dla mnie zagadką, bo zasłania ją pas wysokich chwastów). Ponadto poniżej wzgórza płynie rzeczka i teren jest bardzo podmokły - na ścieżce musiano położyć drewniane bale. Miejsce na siedzibę obronną było więc znakomite.
Na Zamczysko prowadzą dwie ścieżki, jego zbocza i część szczytu nie są zbyt zarośnięte - głównie rosną tam wysokie drzewa. Na górze widać jakby płaską platformę, która została prawdopodobnie sztucznie wyrównana przed budową obronnej siedziby (jak wspomniałem, sąsiednie wzgórza nie były takie płaskie) a nieco w głębi w bardziej zarośniętej części lekkie ale charakterystyczne pofałdowania, w tym jedno większe wgłębienie - w tej okolicy musiał stać budynek dworu. Nie ma żadnych śladów po murach.
Jak się później okazało Zamczysko jest położone bardzo blisko miejsca po dawnym dworze z folwarkiem, do którego prowadzi całkiem dobra droga. I to jest właściwy sposób dotarcia do tego miejsca. Niecałe 5 minut drogi w las
i jesteśmy przy Zamczysku!
Niestety nie można nic powiedzieć o wyglądzie dworu obronnego, w Jaćmierzy bo jest pomijany w fachowej literaturze. Przypuszczać należy, iż był obiektem murowanym i rozbudowanym wraz ze wzbogacaniem się rycerskiego rodu Jacimirskich, którzy z czasem stali się typową szlachta ziemiańską.
Wspomina o nim natomiast Przemysław Dąbkowski opisując 100 lat temu tę rodzinę. Na podstawie starych dokumentów autor nad "obwarowanym dworem" w Jaćmierzu Fryderyka Jacimirskiego wyraźnie wyżej stawia siedzibę jego syna Jana w Niebieszczanach, którą nazywa "twierdzą". Obiekt ten posiadał fortyfikacje bastionowe, których najwyraźniej pozbawiony był dwór w Jaćmierzu, pozostając fortalicją starego typu.
Dosyć dziwne informacje podaje Juliusz Marszałek w swoim "Katalogu grodzisk i zamczysk". W Jaćmierzu miano jakoby poszukiwać grodziska wczesnośrednowiecznego, ale badania zakończyły się negatywnie. Ani słowa o Zamczysku, ani o siedzibie właścicieli miasta.
UWAGA! Z powodu niejasności co do opisywanego miejsca tekst wymaga weryfikacji!
Jaćmierz wzmiankowany był już w 1390 roku jako własność niemieckiego rycerza Fryderyka Myssnara z Miśni.
Wieś otrzymał od króla Władysława Jagiełły za zasługi wojenne. O prawa miejskie dla Jaćmierza wystarał się w 1437 roku jego syn, również Fryderyk zwany już Jacimirskim. Pełnił on funkcję miecznika sanockiego. Któremuś z Fryderyków należy więc przypisać budowę siedziby obronnej na Zamczysku. Jakie były dalsze losy fortalicjum, nie wiadomo.
Miasto w II poł. XVI wieku było własnością kasztelana przemyskiego Stanisława Drohojewskiego, w XVII Adama Bala, w XVIII kasztelana brzeskiego Śleszyńskiego, w XIX Leona Grotowskiego.
W XVIII wieku lub wcześniej w Jaćmierzu istniał już nowy dwór z folwarkiem otoczony przez ładne ogrody, być może więc stare fortalicjum uległo zniszczeniu w burzliwym wieku XVII (w 1624 r. miasto spustoszyli Tatarzy), choć nie wykluczone że zostało opuszczone przez właścicieli znacznie wcześniej. Położenie na obronnym wzgórzu ograniczało jego rozbudowę i przystosowanie do nowożytnych funkcji rezydencjonalnych. "Zamczysko" stało się więc częścią rozległego terenu dworskiego. Nowy dwór przebudowano w XIX wieku, a w latach 60-tych XX wieku na jego miejscu postawiono niski blok mieszkalny (!), który stoi dziś opuszczony, a poniżej powstał PGR albo coś w tym rodzaju. W międzyczasie (1919 r.) Jaćmierz stracił prawa miejskie.
Centralna cześć woj. podkarpackiego. 50 km na północny wschód od Rzeszowa. Zobacz na
mapie.
Dojazd PKS-em z Sanoka.
Należy zapytać się o dojazd do tzw. "Kołchozu" - tak nazywa się miejsce po dawnym dworze.
![punktor]()
Ogrody i parki województwa krośnieńskiego - Jerzy Piórecki
![punktor]()
Fryderyk Jacimirski, miecznik sanocki. Studium historyczno-obyczajowe z XV wieku - Przemysław Roman Dąbkowski
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem. 
Ogrody i parki województwa krośnieńskiego - Jerzy Piórecki
