Zamek Jawor

Jawor
Średniowieczny zamek książęcy





Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Jawor (woj. dolnośląskie) - Średniowieczny zamek książęcy, później rozbudowany

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
3 stars
Średnia ocena: 3.0 na 5. Głosów: 73

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
2.5 stars
Średnia ocena: 2.4 na 5. Głosów: 64

       
    
 


Opis i stan obecny


Olbrzymia bryła zamku w Jaworze stoi w południowo-zachodnim krańcu starego miasta nad Nysą Szaloną. Jednak, mimo że miasto jest przyjaźnie nastawione do turystów - są tablice informacyjne i znaki kierujące do różnych zabytków, to próżno szukać informacji o zamku. Nic w tym dziwnego, bo w obecnym stanie warownia chluby miastu nie przynosi i widać władze doszły do wniosku, iż lepiej pomijać milczeniem jej istnienie. Jest to karygodne zaniedbanie, ale z drugiej strony fundusze potrzebne do restauracji tak potężnego obiektu musiałyby być ogromne. Dla chcącego nie ma jednak nic trudnego (vide sukcesywny remont klasztoru w Lubiążu).
Widzimy więc obiekt w połowie opuszczony, w połowie zamieniony na mieszkania i zajmowany przez jakieś warsztaty, magazyny, punktu usługowe, a nawet instytucje publiczne. Całość jest szpetnie odrapana i przekształcona, wszędzie brud i śmieci, powybijane szyby etc.
ozdoba
Rezydencja godna cesarza
Starosta prowincji jaworsko - świdnickiej hrabia Otton von Nostitz podjął próbę upodobnienia zamku w Jaworze do rezydencji cesarskiej w Wiedniu. Trudno dziś stwierdzić na ile mu się to udało. Wiadomo, że długo nie cieszył się swoją rezydencją, bo wkrótce po zakończeniu prac zmarł. Zgromadził jednak w zamku cenną kolekcję starodruków i dzieł sztuki. Najcenniejsze egzemplarze przechowywane były na 3. kondygnacji skrzydła zachodniego. Należał do nich m.in. rękopis "O obrotach sfer niebieskich" Mikołaja Kopernika i biblia Jana Gutenberga. Jak wiadomo dzieło to było wpisane na indeks i za posiadanie groziły surowe kary. Nostitz kupił go ok. 1660 roku od czeskiego filozofa i biskupa sekty braci czeskich Jana Amosa Komensky'ego, wygnańca który korzystał z polskiej gościnności, a jak się później okazało był agentem szwedzkim i robił co mógł aby doprowadzić do rozbiorów Rzeczpospolitej. Z kolei katolicki ród Nostitzów był nastawiony bardzo życzliwie do Polski, wiadomo, że wcześniej wspierał Polskę własnym oddziałem podczas wojny trzynastoletniej. Rękopis pozostawał w zamku do śmierci Ottona. Jego syn Wenzel nie szczególnie doceniał jego wartość i wywiózł go do Pragi, gdzie przeleżał w bibliotece aż do XX wieku. W 1956 roku Czesi przekazali go Polsce.
Należy pamiętać, że wielkość, a głównie wysokość zamku nie można uznać za w pełni oryginalną. Jest to skutek nadbudów i przekształceń budowli trwających od połowy XVIII wieku przez Prusaków. Utworzone przez nich więzienie zatarło ślady ważnej warowni, najpierw piastowskiego księstwa jaworskiego, a potem jaworsko - świdnickiego, które przeszło pod władanie Czech (zamek w Jaworze zawsze był jego główną siedzibą).
O ponurej przeszłości, nie tylko więzienia ale i miejsca kaźni przypomina pomnik na dziedzińcu, upamiętniający bojowniczki ruchu oporu z Francji i Norwegii zamordowane na zamku przez Niemców. W ramach ówczesnej akcji zaprowadzania praworządności w Europie, oddziały Wehrmachtu deportowały jeńców na wschód. Kobiety głównie do Jawora, gdzie były męczone i zabijane wg standardów naszych postępowych i pacyfistycznych "przyjaciół" zza Odry. Po II wojnie św. komuniści kontynuowali tę tradycję - torturowali i mordowali na zamku żołnierzy podziemia niepodległościowego.

Warownia jaworska była związana z Polską w sumie tylko przez 1,5 wieku, ale jej dzieje są o tyle ciekawie, że zaczynały się od niewielkiej wieży mieszkalno-obronnej, a zakończyły na wyjątkowo okazałym gmachu z kilkoma przybudówkami. Pierwotny budynek wieżowy miał wymiary zaledwie 6,3x7,6 m i zbudowany był z drewna na kamiennym fundamencie, ewentualnie na kamiennym przyziemiu. Obok stał jeszcze drewniany budynek gospodarczy, a całość otoczona była fosą i wałem. Miejsce po tej wieży zostało zlokalizowane na dziedzińcu, przy wspomnianym pomniku. Grubość murów wynosiła tylko 65 cm. Jednak jeszcze w XIII wieku postawiono większy budynek wieżowy, w całości murowany o rozmiarach 10x11m, a grubość muru wzrosła do 110 cm. Warownię otoczono następnie murem obwodowym sprzężonym z fortyfikacjami miejskimi. Na początku XIV wieku warownia składała się z głównego budynku od zachodu i gospodarczego od południa. Skrzydło zachodnie postawiona na planie prostokąta 25x10 m. Była to budowla piętrowa z 2 wielkimi salami o sklepieniu kolebkowym na parterze. Ściany zewnętrzne były równocześnie murem obronnym i miały aż 2,5 m grubości oraz strzelnice. Skrzydło południowe składało się z 6 pomieszczeń z osobnymi wyjściami na dziedziniec. Ten fakt jak i bliskość studni skłania do przypuszczeń, że był to budynek gospodarczy. Reszta zabudowy była drewniana. Wjazd do warowni nie zmienił się od XIII wieku i tak jak dziś prowadził od wschodu (od XIX wieku istniała podwójna brama, ponieważ skrzydło wschodnie poprzedzono wtedy parterową dobudówką z nową neogotycką bramą). Od miasta zamek oddzielała fosa i wał. W XVI wieku budowlę przystosowano do używania broni artyleryjskiej. Na przedłużeniu skrzydła południowego wzniesiono wielką basteję nadająca dziś zadziorności smutnej bryle zamku - więzienia. Niegdyś miała ona dwie lub trzy kondygnacje naziemne, w całości przystosowane do prowadzenia ognia z broni palnej. Dziś jest ona podwyższona, otwory strzelnicze zamurowane, a od wschodu przylega piętrowy budynek, lecz widać wyraźnie charakterystyczny mocno wydłużony kształt, identyczny jak w bastei miejskiej zwanej "Zamkiem Anioła" znajdującej się przy szkole niedaleko rynku. Widać, że obie powstały w tym samym czasie wg tego samego planu.
Następnie wzniesiono wysoką wieżę między skrzydłami zachodnim i południowym. Po umieszczeniu na niej zegara w końcu XVII wieku zwana była wieżą zegarową.
Dalszy stały rozwój zamku sprawił, że w II połowie XVI wieku plan całego założenia zyskał już podobny do dzisiejszą formę nieregularnego trójkąta z wewnętrznym dziedzińcem i ośmioboczną wieżą, a ostateczny kształt nadano 100 lat później podczas przebudowy barokowej. Kolejne przebudowy, to już głównie zeszpecenia, nadbudowa istniejących budynków i dostawianie nowych od zewnątrz. W bryle zamku Jawor można dostrzec 2 inne obiekty wieżo-podobne - cylindryczna na dziedzińcu mieszcząca klatkę schodową i czworoboczna na zewnątrz od północnego zachodu. To późniejsze dobudówki, bez funkcji obronnych. W części wschodniej skrzydła południowego wyróżnia się budynek z wysokimi oknami, będący dawną kaplicą zamkową. Wejście do tego skrzydła z dziedzińca prowadzi przez portal z 1656 r.
Do rezydencji książęcej i starościńskiej w Jaworze należały także tereny od wschodu (cześć ul. Zamkowej i Chrobrego) stanowiące Podzamcze, a z drugiej strony w dole (ul. Dąbrowskiego) rozplanowane były ogrody zamkowe, dziś to miejskie targowisko.

Aktualizacja. Zamkiem zarządza Muzeum Regionalne. Można już zwiedzać jego fragment oraz wejść na 25-metrową wieżę z punktem widokowym. Na poddaszu znajduje się wystawa poświęcona historii zamku, twórczości regionalnych artystów oraz jaworskie losy rękopisu Kopernika "O obrotach sfer niebieskich".

Rycina z 1887 r. z zamkiem
Zamek na rycinie z 1887 r.



Zdjęcie Lidar Jawora
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu zamkowego w Jaworze. A -zamek, B - wielka basteja, NS - rzeka Nysa Szalona


Plany i rekonstrukcje


Plan zamku wg J. Pilcha
Plan zamku Jawor wg J. Pilcha + własne dodatki.
1 - pierwsza wieża mieszkalno-obronna z drewna, 2 - druga wieża mieszkalno-obronna murowana, A - dom główny - skrzydło zachodnie, B - skrzydło południowe, Bb - kaplica w skrzydle południowym, C - wieża zegarowa, D - wielka basteja, E - dobudówka pruska do bastei z XIX w., F - neogotycka brama dobudowana w XIX w., G - przejazd bramny oryginalny, H - wieża cylindryczna z klatką schodową, I - skrzydło wschodnie, J - parterowa przybudówka od wschodu z XIX w., K - miejsce po studni, L - wieża północno-zachodnia, M - skrzydło zachodnie.

Szwedzki plan Jawora z XVII w.
Szwedzki plan Jawora z XVII w., widok od zachodu. 1 - zamek, 2 - brama Bolkowska, 3 - klasztor bernardynów, 4 - brama Strzegomska, 5 - brama Legnicka, 6 - kościół św. Marcina, 7 - rynek, 8 - brama Złotoryjska, 9 - rzeka Nysa Szalona, 10 - rzeka Młynówka

Plan Jawora z 1868 r.
Plan Jawora z 1868 r. Zamek pod nr 24 w narożniku południowo-zachodnim

Widok Jawora wg  Wernera
Plan miasta od północy z ok. połowy XVIII wieku wg F. B. Wernera. Zamek zaznaczony


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Pierwotna wieża mieszkalno-obronna, z której powstał z czasem zamek, zbudowana została w I połowie XIII w. Była to niewielka drewniana strażnica otoczona fosą i wałem przy brodzie na Nysie Szalonej. Istnieją hipotezy, że teren zamku zajmował gród już w IX stuleciu.

Najstarszy widok miasta
Najstarszy widok Jawora z 1562 r. od strony dzisiejszej ulicy Głuchej autorstwa wrocławskiego malarza Jakuba Waltera. Zamek jeszcze bez wieży stoi po lewej stronie, między dwiema bramami. Widać najstarsze skrzydła południowe i zachodnie. Charakterystyczna jest nazwa miejscowości pisana po polsku - Jawor, a nie zniemczone "Jauer". Poniżej powiększenie

Powiększenie zamku

punktor 1224 r. - pierwsza wzmianka o jaworskiej warowni. Jednak istnienie jaworskiej kasztelanii i przypisywanie jej rycerzowi Radosławowi z Bolesławca, powtarzane za literaturą niemiecką, jest obecnie kwestionowane przez niektórych badaczy jako błędna interpretacja starego dokumentu
punktor 1241 r. - zniszczenie miasta i zameczku przez Mongołów wracających spod Legnicy. Warownię odbudowano
punktor 1274 r. - Jawor stał się stolicą odrębnego księstwa wydzielonego z księstwa legnickiego przez Bolesława II Rogatkę dla syna Henryka. Ówczesny zameczek został więc rozbudowany - przy drewnianej wieży mieszkalnej postawiono większą, murowaną.
punktor po 1280 r. - za panowania Bolka I zbudowano miejskie mury obronnych. Następnie fortyfikacje zamku (fosa i wał) zostały zastąpione grubym murem obronnym połączonym z fortyfikacjami miejskimi. Zamek zapewne też został rozbudowany, bo książę scalił swoje ziemie w rozległe księstwo jaworsko-świdnickie. Zamek jaworski był jego główną siedzibą w latach 1279-1287. W XIII-wiecznych dokumentach Bolko I zwany jest "książę Śląska", "książę z Jawora" i "pan na Jaworze".
punktor 1292 r. - przy okazji informacji o wybudowanym młynie pojawia się kolejna wzmianka o zamku
punktor 1301 r. - następnym księciem jaworsko-świdnickim został Bernard, syn Bolka I. Główną jego siedzibą był jednak Lwówek
punktor 1312 r. - po ponownym wydzieleniu księstwa jaworskiego dla Henryka I, władca ten panował już w miejscowym zamku, złożonym z dwóch prawdopodobnie 2-kondygnacyjnych budynków: zachodniego i południowego
punktor 1346 r. - po śmierci Henryka I, zjednoczonym ponownie księstwem jaworsko-świdnickim władał jego bratanek Bolko II Mały. Burgrabim zamku był Peczolde von Betschau, a od 1377 r. Gunther Rohnau
punktor od 1392 r. - po śmierci małżonki Bolka II - Agnieszki (Agnes) księstwo przeszło pod rządy czeskie. Jawor zyskał tytuł miasta królewskiego, a za zamku przez kolejnych 350 lat rezydował starosta, czyli naczelnik prowincji jaworsko-świdnickiej. Pierwszym był Benesz z Chuśnika

Panorama Jawora z 1615 r.
Panorama Jawora na miedziorycie Fryderyka Kühna z 1615 r. 4 - zamek, 11 - furta do zamkowych ogrodów. Obok 1 - kościół św. Marcina, 2 - wieża ratusza. Poniżej powiększenie zamku

Powiększenie zamku z panoramy


ozdoba
Bunt na zamku
15 maja 1527 roku w zamku Jawor doszło do głośnej awantury wywołanej przez dużą grupę chłopów z pobliskich Piotrowic. Domagali się oni uwolnienia protestanckiego kaznodziei, którego aresztowano z rozkazu starosty Hansa von Zedlitza za przejście z katolicyzmu na luteranizm i złamanie celibatu. Chłopi wdarli się do komnaty starosty uzbrojeni w długie noże i pobili zarówno jego jak i służbę. Prowodyrów zajścia ścięto w Świdnicy, reszta napastników ocalała dzięki wstawiennictwu burmistrza miasta. Mieszkańcy Piotrowic musieli się jednak ukorzyć przed starostą, idąc na klęczkach ze świecami w rękach od bramy strzegomskiej aż do zamku błagając o wybaczenie. Za karę nie mogli też używać sprawnych, naostrzonych noży przez okres 10 lat, stąd powiedzenie "ostry jak piotrowicki nóż".
Najnowsze badania traktują jednak część tej opowieści jako legendę i propagandę protestantów. W rzeczywistości powody buntu były inne - chodziło o wysokość pańszczyzny mieszkańców Piotrowic wobec feudała Fryderyka von Nimptsch. Spór miał być rozsądzony w Jaworze, lecz chłopi nie wierząc w pozytywny werdykt przybyli tłumnie na zamek i zaczął się tumult. Ponieważ był to okres wojny chłopskiej i różnych buntów, potraktowano ich łagodnie, nikt nie został ścięty, a najcięższą karą była banicja. Zakaz używania noży faktycznie zapadł.

punktor 1393 r. - w zamku Jawor odbyło się pierwsze posiedzenie sejmu prowincji
punktor 1408 r. - zakończono rozbudowę obiektu przez króla Czech Wacława IV. Skrzydło południowe zyskało trzecią kondygnację oraz kaplicę. Prawdopodobnie powstały też murowane zaczątki pozostałych skrzydeł, które później zamknęły dziedziniec ze wszystkich stron i baszty w murach obwodowych
punktor 1427 r. - pod Jawor podeszli Husyci. Zniszczyli okolicę, ale dobrze ufortyfikowanego miasta z zamkiem nie odważyli się zaatakować. Sytuacja powtórzyła się 2 lata później
punktor 1459 r. - w zamku gościł król Czech Jerzy z Podiebradu
punktor 1488 r. - wzmianka w ówczesnym dokumencie o kaplicy zamkowej pw. św. Jadwigi z dwoma ołtarzami
punktor 1490 r. - król czeski Władysław Jagiellończyk przyjął Jaworze hołd stanów miejskich. Uroczystość odbywała się najpierw na rynku, potem w zamku
punktor przełom XV/XVI w. - jako starosta wymieniony jest książę cieszyński i głogowski Kazimierz
punktor po 1510 r. - rozbudowa fortyfikacji miejskich oraz zamkowych. Warownię przystosowano do użycia broni palnej. Prócz fortyfikacji bastejowych otaczających zamek, powstała również zachowana do dziś w przekształconej postaci basteja na przedłużeniu skrzydła zachodniego
punktor 1527 r. - Jawor wraz całym Śląskiem przeszedł pod władanie austriackie (Habsburgów)
punktor 1572 - zakończono przebudowę warowni w stylu renesansowym, m.in. wybudowano wysoką wieżę w pustym dotychczas narożniku południowo-zachodnim i podwyższono istniejące budynki, w tym skrzydło zachodnie. Na zamku gościł elektor saski Albrecht von Wettin
punktor 1587 r. - zapiski mówią, że na zamku Jawor wystawnie podejmowano księcia legnickiego wraz z małżonką
punktor 1602 r. - cesarz Rudolf Habsburg sprzedał zamek stanom prowincji jaworsko - świdnickiej za 20 tys. talarów śląskich
punktor 1612 r. - rezydencję użytkował naczelnik prowincji(starosta) Casparowi von Wahrnedorf
punktor 1648 r. - podczas wojny 30-letniej warownia uległa spaleniu z prawie całym miastem podczas odbicia go z rąk szwedzkich przez Austriaków pod wodzą płk. Villaniego
punktor 1656 r. - kolejne zniszczenia w wyniku wielkiego pożaru
punktor lata 1663-65 - ówczesny starosta - hrabia Otto von Nostitz odbudował i rozbudował w stylu barokowym zamek, a raczej już rezydencję starościńską. Wieża wzbogaciła się o dzwonu, który zachował się do dziś. Widnieje na nim napis "Ave Mariae" i data 1665

Panorama C. F. Stuckarta
Panorama Jawora z 1819 roku autorstwa C. F. Stuckarta. Zamek oznaczony

punktor 1673-1674 r. - wzmianka w dokumentach mówi, iż zamek jaworski prowadził sprzedaż piwa, a skrzydło południowe zyskało manierystyczny portal zachowany do dziś
punktor 1677 r. - teren należący do zamku został uszczuplony. Miasto odkupiło od starosty całe podzamcze wraz z ogrodami
punktor 1687 r. - w zamku jaworskim nocowała królowa Marysieńka Sobieska, będąc w drodze do Cieplic, gdzie udawała się na leczenie. Nocowała tu również w drodze powrotnej do Wilanowa. Dwór królowej składał się z 700 powozów i 1800 koni
punktor 1746 r. - po przejęciu Jawora przez Prusy, Fryderyk II nakazał urządzić w zamku szpital dla obłąkanych, a następnie również główne więzienie Dolnego Śląska. Przez następne 100 lat obiekt został znacznie przekształcony, szczególnie wnętrza. Skrzydła wschodnie i zachodnie nadbudowano, a przed wjazdem dodatkowo postawiono parterową przybudówkę z neogotycką bramą, przez która wchodzi się odtąd na dziedziniec, przebudowano południową część zamku, podwyższając ją i urządzając tam dalsze cele więzienne. Wieża zegarowa została wzniesiona na nowo w 1751 r., prawdopodobnie w celu lepszej kontroli więźniów
punktor lata 20-te XIX - w zamku wybuchł bunt przeciw trudnym warunkom panującym w tutejszym więzieniu
punktor poł. XIX w. - skrzydło południowe zostało całkowicie przebudowane
punktor lata 1888-1945 - więzienie w zamku przeznaczone zostało tylko dla kobiet
punktor 1945 r. - z maksymalnie przepełnionego więzienia (1555 kobiet z wielu krajów europejskich na 500 miejsc) rozpoczęto wywózki z obozu koncentracyjnego w Ravensbruck i więzienia w Aichach
punktor po 1945 - po wojnie zamek był zakładem pracy przymusowej
punktor 2004 r. - w Jaworze powstało Stowarzyszenie Zamek Piastowski
punktor 2012 r. - remont wieży i przyległych pomieszczeń
punktor 2013 r. - zarządzające zamkiem Muzeum Regionalne udostępniło turystom odremontowaną część południowo – zachodniego skrzydła zamku wraz z punktem widokowym na wieży

Panorama Jawora z 1840 r.
Rycina z panoramą Jawora z 1840 r. Zamek po lewej


Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorZamek Piastowski - ul. Zamkowa 1, Jawor

CZAS
punktor Oglądnięcie z zewnątrz wraz z obejściem dookoła zajmuje ok. 30 minut. Zwiedzanie udostępnionego fragmentu również ok. 30 minut.

WSTĘP
punktor Wolny na dziedziniec. Płatny do południowo – zachodniego skrzydła z punktem widokowym - 2 zł. Otwarte w miesiącach maj - październik od środy do niedzieli w godz. 12:00 i 15:00.


Stara pocztówka z zamkiem
Zamek w Jaworze ok. połowy XIX wieku na starej pocztówce. Widok na skrzydło południowe z kaplicą po prawej



Położenie i dojazd


Centralno - północna część woj. dolnośląskiego. 17 km na południe od Legnicy. Zobacz na mapie.
Zamek stoi w południowo zachodnim krańcu dawnego Jawora, ok. 300 metrów od ratusza. Tuż obok jest przystanek PKS i duży parking przy drodze do Jeleniej Góry, ale nie warto od razu uciekać z miasta, bo rynek i zabytki Jawora są naprawdę warte oglądnięcia.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N51.04986667° E16.19075278°  
format DM (stopnie, minuty):   51° 2.9920002'N 16° 11.4451668'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   51° 02' 59.52''N 16° 11' 26.71''E 



Bibliografia



punktor Pacak Piotr - Kalendarium Historii Jawora
punktor Chorowska Małgorzata - Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne
punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Guerquin Bohdan - Zamki śląskie
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Mazurska Teresa, Rachwalski Eugeniusz, Załęski Jerzy - Zamki Dolnego Śląska


Galeria zdjęć


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Jawor - Skrzydło południowe, po prawej kaplica Jawor - Skrzydło południowe, widać basteję i wieżę zegarową Jawor - Widok  na basteję Jawor - Basteja Jawor - Widok od zachodu - basteja i pruska dobudówka z XIX w., a dalej wieża Jawor - Skrzydło zachodnie Jawor - Wieża od północnego zachodu Jawor - Skrzydło wschodnie z  przybudówką i pruską neogotycką bramą z XIX w. Jawor - Brama wjazdowa Jawor - Wieża zegarowa na dziedzińcu Jawor - Dziedziniec
Zdjęcia wykonane: latem 2006


Filmy wideo


Zamek piastowski w Jaworze z drona



Noclegi



punktor Jawor - Hotel Jawor, ul. Staszica 10, tel. (0..76) 871-06-24
punktor Jawor - Hotel Sportowy, ul. Parkowa 7, tel. (076) 870-21-41
punktor Jawor - Motel, ul. Dąbrowskiego 15, tel. (076) 870-29-39
punktor Jawor - Internat przy PCKZ, ul. Starojaworska 7, tel. (076) 870-28-39
punktor Jawor - Camping, ul. Myśliborska 15, tel. (076) 870-38-13

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Re: Brakuje zdjęcia w Historii       Autor:  zamki.res.pl      Data:  2016-05-05 13:30:06
    dziękuję, poprawione
  • Brakuje zdjęcia w Historii       Autor:  Anonim      Data:  2016-05-05 11:58:41
    W kodzie strony wkradł się błąd i niestety nie wyświetla się zdjęcie "Rekonstrukcja lub stary widok zamku jawor" z podpisem "Najstarszy widok miasta z 1562 r. Zamek jeszcze bez wieży stoi po lewej stronie, między dwiema bramami" -
    http://zamki.res.p­l/foto10/jawor-r3.jp­g
  • znane       Autor:  Anonim      Data:  2012-01-08 22:34:23
    piekne miasteczko turystyczne ,tylko trzeba zainwestowac.,zreszt­a moje rodzinne.





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.