JAWOR
🏰 Średniowieczny zamek książęcy, później rozbudowany 🏰

lbrzymia bryła zamku stoi w południowo-zachodnim krańcu starego miasta nad Nysą Szaloną. Jednak mimo, że Jawor jest przyjaźnie nastawiony do turystów - są tablice informacyjne i znaki kierujące do różnych zabytków, to próżno szukać informacji o zamku. Nic w tym dziwnego, bo w obecnym stanie warownia chluby miastu nie przynosi i widać że władze doszły do wniosku iż lepiej pomijać milczeniem jej istnienie. Jest to karygodne zaniedbanie, ale z drugiej strony fundusze potrzebne do restauracji tak potężnego obiektu musiałyby być ogromne. Dla chcącego nie ma jednak nic trudnego (vide sukcesywny remont klasztoru w Lubiążu), a z tego co wiem władze miasta nawet nie próbowały szukać prywatnego kupca czy pozyskać fundusze z UE.
Widzimy więc obiekt w połowie opuszczony, w połowie zamieniony na mieszkania i zajmowany przez jakieś warsztaty, magazyny, punktu usługowe a nawet instytucje publiczne. Całość jest szpetnie odrapana i przekształcona, wszędzie brud i śmieci, powybijane szyby etc. Idąc wzdłuż murów napotykamy na liczne drzwi i bramy, być może można by nimi wejść do środka, ale strach pomyśleć co lub kogo można tam spotkać...

Rezydencja godna cesarza XVII-wieczna przebudowa dokonana przez starostę von Nostitza miała upodobnić zamek do rezydencji cesarskiej w Wiedniu. Trudno dziś stwierdzić na ile mu się to udało. Wiadomo, że długo nie cieszył się swoją rezydencją, bo wkrótce po zakończeniu prac zmarł. Zdążył jednak przenieść tu swoją bogatą bibliotekę, w tym rękopis "De revolutionibus orbium celestium" Mikołaja Kopernika, którą jednak po śmierci wywieziono do Pragi.

Należy pamiętać, że wielkość, a głównie wysokość zamku nie można uznać za w pełni oryginalną. Jest to skutek nadbudów i przekształceń budowli trwających od połowy XVIII wieku przez Prusaków. Utworzone przez nich więzienie zatarło ślady świetności dawnej rezydencji starostów z Czech i Austrii. O ponurej przeszłości przypomina pomnik na dziedzińcu, upamiętniający bojowniczki ruchu oporu z Francji i Norwegii zamordowane na zamku przez Niemców. O dziwo nie spotkałem się z żadnymi legendami o straszących ludzi zjawach i duszach zamęczonych tu więźniów.
Dzieje warowni były związane z Polską w sumie tylko przez 1,5 wieku, ale są o tyle ciekawie, że zaczynały się od wyjątkowo niewielkiej wieży mieszkalno-obronnej a zakończyły na wyjątkowo okazałym gmachu z kilkoma przybudówkami. Pierwotny budynek wieżowy miał wymiary zaledwie 6,3x7,6 m i zbudowany był z kamienia. Obok stał jeszcze drewniany budynek gospodarczy, a całość otoczona była fosą i wałem. Miejsce po tej wieży zostało zlokalizowane na dziedzińcu, przy wspomnianym pomniku. Grubość murów wynosiła tylko 65 cm. Jednak jeszcze w XIII wieku skromna siedziba została powiększona do rozmiarów 10x11m, a grubość muru wzrosła do 110 cm. Warownię otoczono też murem obwodowym, później wzbogaconym o fortyfikacje bastejowe. Dalszy stały rozwój zamku sprawił, że w II poł. XVI wieku plan całego założenia zyskał już podobny do dzisiejszego kształt nieregularnego trójkąta z wewnętrznym dziedzińcem i ośmioboczną wieżą, a ostateczny kształt nadano 100 lat później podczas przebudowy barokowej. Do zamku należały także tereny od wschodu (cześć ul. Zamkowej i Chrobrego) stanowiące Podzamcze, a z drugiej strony w dole (ul. Dąbrowskiego) rozplanowane były ogrody zamkowe, dziś to miejskie targowisko. Dalsze przebudowy, to jak już wspomniałem tylko zeszpecenia, nadbudowa istniejących budynków i dostawianie nowych od zewnątrz.
Prócz wysokiej wieży z zegarem, w bryle zamku można dostrzec 2 inne obiekty wieżopodobne - cylindryczna na dziedzińcu mieszcząca klatkę schodową i czworoboczna dobudówka na zewnątrz od północy. Nie znalazłem niestety bliższych informacji o nich. Wjazd prowadzi od wschodu przez podwójną bramę, ponieważ w XIX wieku skrzydło wschodnie poprzedzono parterową dobudówką z nową neogotycką bramą. Na przedłużeniu skrzydła zachodniego znajduje się wielka basteja nadająca nieco zadziorności smutnej bryle zamku - więzienia. Niegdyś miała ona dwie lub trzy kondygnacje naziemne, w całości przystosowane do prowadzenia ognia z broni palnej. Dziś jest ona podwyższona, otwory strzelnicze zamurowane, a od wschodu przylega piętrowy budynek, lecz widać wyraźnie charakterystyczny mocno wydłużony kształt, identyczny jak w bastei miejskiej zwanej "Zamkiem Anioła" znajdującej się przy szkole niedaleko rynku. Widać, że obie powstały w tym samym czasie (pocz. XVI w.) wg tego samego planu. W skrzydle zachodnim wyróżnia się jeszcze część z wielkimi oknami, będąca dawną kaplica zamkową. Wejście do tego skrzydła z dziedzińca prowadzi przez portal z 1656 r. W jednej z sal na piętrze znajduje się podobno oryginalne sklepienie z herbem księstwa jaworskiego.