Możesz ocenić: Koziegłowy (woj. śląskie) - Średniowieczny zamek rycerski (zniszczony)
Opis i stan obecny
Skarby historii
W latach 60-tych archeolodzy na terenie zamku znaleźli skarb - 107 denarów jagiellońskich, liczne ozdoby i przedmioty codziennego użytku z okresu średniowiecza.
Podczas niedawnej konserwacji monet wykonano badania spektrometrem, które wykazały że wszystkie są pieniądzem fałszywym! Wykonane były z miedzi pokrytej cienką warstwą cyny lub srebra. Świadczy to, iż Krystyn I i jego synowie najprawdopodobniej prowadzili w zamku nielegalną mennicę.
Na kolejne ważne znalezisko natrafiono w 2022 r. - połówka rytualnie zniszczonej pieczęci z herbem rodu Lisów. Jest to znalezisko unikatowe na skalę europejską - fragment tłoka pieczętnego jednego z właścicieli zamku. Poza tym cennym odkryciem jest też zachowany w idealnym stanie średniowieczny topór ciesielski.
Z innych odkryć ciekawy jest fakt, iż Moskale w XIX wieku urządzili na terenie zamku strzelnicę. Znaleziono bowiem liczne pociski do broni czarnoprochowej, w tym skupisko pocisków spłaszczonych. Miejsce na ćwiczenia z broni strzeleckiej wybrano zapewne z powodu wałów, które tworzyły naturalne kulochwyty.
Zamek w miejscowości Koziegłowy pod Częstochową, po którym przetrwały jedynie trudno dostępne fortyfikacje ziemne, okazał się dużo ciekawszy niż sądzono. Najnowsze badania dowiodły iż warownię postawiono na starszym, drewniano-ziemnym założeniu obronnym z czasów Bolesława Krzywoustego (XII wiek!).
Zamek miał kształt prostokąta o wymiarach 50x25 m. Składał się z wieży bramnej o wymiarach 9x9 m i grubości murów do 2,4 m, budynku - wieży mieszkalnej, niewielkiego dziedzińca oraz murów obwodowych. Wjazd prowadził przez groblę usypaną na bagnach. Przed zamkiem znajdował się majdan gospodarczy - dawne podgrodzie, także otoczony umocnieniami i fosą. Budowlę wzniesiono w centrum pierścienia wałów wczesnośredniowiecznego grodziska z podgrodziem. Współczesne wykopaliska zmieniły pogląd na początki zamku murowanego. Pierwsza warownia składała się tylko z wieży mieszkalnej i obwodu murów. Dopiero w drugim etapie powstała wieża bramna.
W przeciwieństwie do sąsiednich zamków na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, ten nie był usytuowany na wzniesieniu. Rozpościerające się dookoła bagna, dwie linie wałów oraz nawodniona fosa (napotkani mieszkańcy Koziegłów mówili, że jeszcze długo po II wojnie prowadzono w niej hodowlę ryb) w zupełności to rekompensowały. Pierwsza linia umocnień - wał z drewnianym parkanem znajdowała się przy przepływającym tu potoku Sarni Stok, druga - wał pierścieniowaty - wzmocniony był palisadą i kamieniami.
Obecnie dookoła warowni rozpościera się bagnista łąka, co może utrudnić dostęp, ale latem 2023 dało się spokojnie dojść. Nieopodal biegnie droga krajowa 91 w kierunku Częstochowy. Można z niej skręcić w polną drogę tuż przed znakiem informacyjnym o pałacu w Koszęcinie. Mimo prowadzonych prac wykopaliskowych roślinność w lecie wysoka i dokuczliwa. Można było dostrzec słabo zarysowaną fosę i wał, ale nie pierścieniowaty kształt znany ze skanowania LIDAR. Założenie jest ogólnie mało czytelne i oglądanie go w obecnej postaci nie ma wielkiego sensu. Odkopane przez archeologów mury są schowane pod brezentem. Miejscami brezent jest zniszczony, więc da się zobaczyć jedynie ich małe fragmenty.
Może zmieni się to w latach 2024-2025 roku. Po zakończeniu badań miał być utworzony park archeologiczny z wyeksponowanymi pozostałościami zamku i grodu, choć mam wątpliwości czy nastąpi to tak szybko. Badania miały być kontynuowane w 2023 roku, ale na miejscu nie widać było świeżych śladów po archeologach.
Prace archeologiczne na zamku koziegłowskim w 2022 roku. Widać mury wschodnie zamku i wieżę bramną. Zdjęcie: UGiM Koziegłowy
Plany i rekonstrukcje
Plan założenia zamkowego w Koziegłowach A - zamek, B - fosa, C - wał pierścieniowaty, D - fosa, E - wał, F - majdan gospodarczy, G - przekop archeologiczny
Rekonstrukcja wyglądu zamku Koziegłowy z roku 1650 wg Zygmunta Lisa
Źródło: Zamki i inne warownie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Jolanta Fidura
Zamek w Koziegłowach na obrazie Tadeusza Puszczewicza
Rekonstrukcja zamku średniowiecznego od płd.-wsch. wg Krzysztofa Moskala (najbliższa rzeczywistości)
Wizualizacja możliwej rewitalizacji zamku wg. A. Roka (od płn.-wsch.)
Historia, wydarzenia
Nie ma pewności co do fundatora pierwotnego drewniano-ziemnego założenie obronnego w Koziegłowach w XII stuleciu. Jest to aktualnie przedmiotem badań.
W końcu XIII wieku mogła tu istnieć drewniana siedziba wojewody krajowskiego Mikołaja herbu Lis. Zakłada się, że murowany zamek zbudowano pod koniec XIV w. Była to najbardziej na zachód wysunięta strażnica Królestwa Polskiego, a swe położenie zawdzięcza przechodzącemu tędy ważnemu szlakowi handlowemu z Krakowa do Lelowa i Opola.
Krystyn I
Krystyn I, budowniczy murowanego zamku w Koziegłowach był najsławniejszym przedstawicielem rodu Lisów.
W czasie swojej kariery piastował kilka stanowisk: łowczego królewskiego, starosty bydgoskiego i kasztelana sądeckiego, ale ważniejsze od stanowisk były jego przyjacielskie stosunki z królem Władysławem Jagiełłą.
Od kiedy wstąpił on na tron, Krystyn stale przebywał na dworze monarszym. W ciągu 30 lat uzbierało się ponad 100 dokumentów królewskich z jego podpisem.
Po raz pierwszy zwrócił na siebie uwagę w 1383 r. podczas konfliktu po śmierci króla Ludwika Węgierskiego. Poparł wtedy Jadwigę i uczestniczył w walkach między rodami Nałęczów (stojących za Jadwigą) i Grzymalitów (stronników Zygmunta Luksemburczyka). W 1393 r. walczył w armii Jagieły przeciw Władysławowi Opolczykowi. W 1410 r. wsławił się w bitwie pod Grunwaldem, gdzie dowodził opłacaną przez siebie 42. chorągwią.
Koniec XIV w. - zamek jak i miasto były własnością kasztelana sądeckiego - Krystyna I herbu Lis. Prawdopodobnie to on przebudował istniejącą drewnianą warownię w zamek murowany. Jego potomkowie zwali się już Koziegłowskimi. Zamek składał się z wieży mieszkalnej i obwodu murów
1409 r. - pierwsza wzmianka o zamku w kronice Jana Długosza. Krystyn I otrzymał pomoc wojskową króla na obronę często napadanych ziem śląskich
I poł. XV w. - któryś z synów Krystyna I wzmocnił zamek wieżą bramną
1426 r. - na zamku Koziegłowy przebywał król Władysław Jagiełło
1470 r. - warownia była własnością Jana Koziegłowskiego
1472 r. - istnieje zapis o przywileju jaki nadał Koziegłowski mieszkańcom miasta oraz obowiązku pracy przy swoim zamku: "W zimie obrąbywać będą lód w fosach i parkany przy zamku naprawiać, a jeśliby wypadło parkany stawiać, użyty będzie do tego celu cieśla, przez dziedzica płatny"
1519 r. - zamek w Koziegłowach wraz z okolicą został sprzedany biskupowi Janowi Konarskiemu i odtąd był własnością biskupów krakowskich, włączoną do Księstwa Siewierskiego
1548 r. - wg zapisków biskupa Samuela Maciejowskiego zamek został opuszczony już kilka lat wcześniej i zaczął popadać w ruinę:
"gdy zamek od wielu lat jest opuszczony, do którego obwarowania, ogradzania poddani nasi obowiązani byli, uwalniając ich przeto od takowych robocizn, stanowimy, żeby po groszu od łanu płacili, póki rzeczony zamek przez nas, lub przez naszych następców nie zostanie podźwignięty, co gdy nastąpi, powinni zamek umacniać stosownie do pierwotnego przywileju". Podjęto próby odbudowy warowni
1598 r. - odbudowa raczej nie powiodła się, bo jak mówią ówczesne dokumenty zamek koziegłowski był w całkowitej ruinie
1655 r. - po drodze na Kraków Szwedzi zbombardowali zdewastowaną budowlę armatami. Bronił się w nich przez kilka dni starosta Jacek Stanisław Kawecki, musiał jednak ulec i wycofać się do Siewierza
1865 r. - na polecenie władz carskich mury zamkowe wykorzystano do budowy drogi do Gniazdowa. Na szczęście rozbiórka nie dotknęła fundamentów warowni.
Przez następne lata okoliczni mieszkańcy wykorzystywali resztki zamku do budowy własnych domów
Lata 1966-68 - prace archeologiczne pod kierunkiem dr Włodzimierza Błaszczyka. Napotkani mieszkańcy mówili, że to wtedy zniknęły ostatnie ślady po zamku. Podczas prac natrafiono na ślad tylko jednego budynku w zachodniej części.
Z zabytków ruchomych odnaleziono
fragmenty ceramiki, przedmioty codziennego użytku, fragmenty kafli piecowych, wiele monet średniowiecznych, groty bełtów, ostrogi i kilkanaście kul armatnich.
Wszelkie znaleziska wywieziono do Częstochowy (gdzie można je oglądać w muzeum), a mury zasypano.
2022 r. - kolejne badania reliktów zamku koziegłowskiego pod kierunkiem Artura Gintera, kierownika Pracowni Datowania Luminescencyjnego i Konserwacji Zabytków Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
W pracach uczestniczą również studenci Uniwersytetu Łódzkiego oraz pasjonaci ze Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego Szaniec 1863 oraz Grupy Częstochowskiej PERUN.
Odsłonięto większość wschodniej strony zamku - fundamenty wieży bramnej oraz muru obwodowego wraz z północno-wschodnim narożnikiem. Dzięki temu udało się odtworzyć wielkość i kształt średniowiecznej warowni. Unikatowym odkryciem była połówka pieczęci z herbem rodu Koziegłowskich
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego grodziska i zamku w Koziegłowach. A - wieża bramna, B - mur obwodowy, C - budynek mieszkalny , D - fosa, E - wał I, F - wał II, G - podzamcze/podgrodzie, strzałka - wjazd do zamku po grobli
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT brak
CZAS Oglądnięcie reliktów zamku i grodziska na łące zajmuje ok. 15 minut. Dotarcie z drogi krajowej 91 ok. 10 minut.
WSTĘP Wolny, ale utrudniony przez trawy, a miejscami mokradła.
Położenie i dojazd
Zachód Jury Krakowsko-Częstochowskiej, pomiędzy Częstochową (23 km na południe) a Siewierzem (17 km na północ). Zobacz na mapie Jury lub woj. śląskiego. Zamek znajdował się na zachód od szosy na Częstochowę.
Należy zjechać z drogi nr 91 przy znaku na pałac i iść ścieżką w kierunku ciemnożółtego domu o adresie ul. Zamkowa 32. Dom omijamy i idziemy łąką wzdłuż pola aż pojawi się ścieżka, którą jeżdżą maszyny rolnicze (ślady opon). Skręcamy w lewo, mijamy rzekę (latem było tylko lekkie błoto) i zaraz skręcamy w prawo. Przed sobą powinniśmy mieć miejsce po zamku. Poniżej zdjęcie ułatwiające dotarcie.
Można też zatrzymać się przy ul. Woźnickiej (droga nr 789) i przejść między domami na łąki ok. 500 m, ale wtedy widzimy grodzisko od innej, mniej dostępnej strony i w lecie obejście przez wysokie trawy jest trudne.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.60333056° E19.14620278°
format DM (stopnie, minuty): 50° 36.1998336'N 19° 8.7721668'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 36' 11.99''N 19° 08' 46.33''E
Bibliografia
Fidura Jolanta - Zamki i inne warownie wyżyny krakowsko-częstochowskiej
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Antoniewicz Marceli - Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej
Krajewski Robert, Kubiszyn Robert Orle gniazda i warownie jurajskie
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zbliżenia na grodzisko z początku XXI wieku autorstwa Zbigniewa Bereszyńskiego
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Re: Re: historia zamku Autor: Diana Nożewska Data: 2015-10-29 23:41:24
Ród Lisów nie jest protoplastą herbu koziegłowy , miejscowość została przez nich odebrana Sobkom i Daczkom , ta historia jest opisana wyraźnie tak się składa że moja prababka była z domu Daczko dlatego mnie to bardzo interesuje bo jeśli byli buntownikami i zostali wypędzeni to bardzo możliwe że tak było
Re: Re: historia zamku Autor: Historyk Data: 2013-10-22 14:06:24
Ja dla odmiany sprawę herbu potraktowalby .... naukowo
Dla wyjasnienia dodam tylko że Koziegłowscy h. Koziegłowy wg. Bartosza Paprockiego -"Herby..." wydanie II strona 44- mieli mieć nadany herb przez rokiem 1006r. i "za napady na okoliczne dwory" Kazmierz Sprawiedliwy mial im w/w Kozieglowy odebrac"
Zgodnie z badaniami naukowymi w/w legenda jest oczywista bzdura gdyz herby wsrod polskich rycerzy zaczely pojawiac sie dopiero w XIII wieku (nie mylic ze znakmi przed heraldycznymi np. palatyna Sieciecha, Marka Swiebody zwanego Gryfita itp. /
Sami herbowi "kozieglowy"&"kozleglowy"&"zerwijkaptur" istnieli jeszcze za czasow Paprockiego w sądeckim wojewodztwie
mam nadzieje ze pomoglem :
Re: może rodzina? Autor: Anonim Data: 2012-12-15 18:35:54
Szanowna Pani Mario, zainteresował mnie Pani mail.
Proszę uprzejmie o kontakt na a.adam@interia.eu
serdecznie pozdrawiam
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).