Koziegłowy

Średniowieczny zamek rycerski

Nie ma pewności co do fundatora pierwotnego drewniano-ziemnego założenie obronnego w Koziegłowach w XII stuleciu. Jest to aktualnie przedmiotem badań. W końcu XIII wieku mogła tu istnieć drewniana siedziba wojewody krajowskiego Mikołaja herbu Lis. Zakłada się, że murowany zamek zbudowano pod koniec XIV w. Była to najbardziej na zachód wysunięta strażnica Królestwa Polskiego, a swe położenie zawdzięcza przechodzącemu tędy ważnemu szlakowi handlowemu z Krakowa do Lelowa i Opola.

Krystyn I Krystyn I, budowniczy murowanego zamku w Koziegłowach był najsławniejszym przedstawicielem rodu Lisów. W czasie swojej kariery piastował kilka stanowisk: łowczego królewskiego, starosty bydgoskiego i kasztelana sądeckiego, ale ważniejsze od stanowisk były jego przyjacielskie stosunki z królem Władysławem Jagiełłą. Od kiedy wstąpił on na tron, Krystyn stale przebywał na dworze monarszym. W ciągu 30 lat uzbierało się ponad 100 dokumentów królewskich z jego podpisem. Po raz pierwszy zwrócił na siebie uwagę w 1383 r. podczas konfliktu po śmierci króla Ludwika Węgierskiego. Poparł wtedy Jadwigę i uczestniczył w walkach między rodami Nałęczów (stojących za Jadwigą) i Grzymalitów (stronników Zygmunta Luksemburczyka). W 1393 r. walczył w armii Jagieły przeciw Władysławowi Opolczykowi. W 1410 r. wsławił się w bitwie pod Grunwaldem, gdzie dowodził opłacaną przez siebie 42. chorągwią.

Koniec XIV w. - zamek jak i miasto były własnością kasztelana sądeckiego - Krystyna I herbu Lis. Prawdopodobnie to on przebudował istniejącą drewnianą warownię w zamek murowany. Jego potomkowie zwali się już Koziegłowskimi. Zamek składał się z wieży mieszkalnej i obwodu murów
1409 r. - pierwsza wzmianka o zamku w kronice Jana Długosza. Krystyn I otrzymał pomoc wojskową króla na obronę często napadanych ziem śląskich
I poł. XV w. - któryś z synów Krystyna I wzmocnił zamek wieżą bramną
1426 r. - na zamku Koziegłowy przebywał król Władysław Jagiełło
1470 r. - warownia była własnością Jana Koziegłowskiego
1472 r. - istnieje zapis o przywileju jaki nadał Koziegłowski mieszkańcom miasta oraz obowiązku pracy przy swoim zamku: "W zimie obrąbywać będą lód w fosach i parkany przy zamku naprawiać, a jeśliby wypadło parkany stawiać, użyty będzie do tego celu cieśla, przez dziedzica płatny"
1519 r. - zamek w Koziegłowach wraz z okolicą został sprzedany biskupowi Janowi Konarskiemu i odtąd był własnością biskupów krakowskich, włączoną do Księstwa Siewierskiego
1548 r. - wg zapisków biskupa Samuela Maciejowskiego zamek został opuszczony już kilka lat wcześniej i zaczął popadać w ruinę: "gdy zamek od wielu lat jest opuszczony, do którego obwarowania, ogradzania poddani nasi obowiązani byli, uwalniając ich przeto od takowych robocizn, stanowimy, żeby po groszu od łanu płacili, póki rzeczony zamek przez nas, lub przez naszych następców nie zostanie podźwignięty, co gdy nastąpi, powinni zamek umacniać stosownie do pierwotnego przywileju". Podjęto próby odbudowy warowni
1598 r. - odbudowa raczej nie powiodła się, bo jak mówią ówczesne dokumenty zamek koziegłowski był w całkowitej ruinie
1655 r. - po drodze na Kraków Szwedzi zbombardowali zdewastowaną budowlę armatami. Bronił się w nich przez kilka dni starosta Jacek Stanisław Kawecki, musiał jednak ulec i wycofać się do Siewierza
1865 r. - na polecenie władz carskich mury zamkowe wykorzystano do budowy drogi do Gniazdowa. Na szczęście rozbiórka nie dotknęła fundamentów warowni.
Przez następne lata okoliczni mieszkańcy wykorzystywali resztki zamku do budowy własnych domów
Lata 1966-68 - prace archeologiczne pod kierunkiem dr Włodzimierza Błaszczyka. Napotkani mieszkańcy mówili, że to wtedy zniknęły ostatnie ślady po zamku. Podczas prac natrafiono na ślad tylko jednego budynku w zachodniej części. Z zabytków ruchomych odnaleziono fragmenty ceramiki, przedmioty codziennego użytku, fragmenty kafli piecowych, wiele monet średniowiecznych, groty bełtów, ostrogi i kilkanaście kul armatnich. Wszelkie znaleziska wywieziono do Częstochowy (gdzie można je oglądać w muzeum), a mury zasypano.
2022 r. - kolejne badania reliktów zamku koziegłowskiego pod kierunkiem Artura Gintera, kierownika Pracowni Datowania Luminescencyjnego i Konserwacji Zabytków Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego. W pracach uczestniczą również studenci Uniwersytetu Łódzkiego oraz pasjonaci ze Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego Szaniec 1863 oraz Grupy Częstochowskiej PERUN. Odsłonięto większość wschodniej strony zamku - fundamenty wieży bramnej oraz muru obwodowego wraz z północno-wschodnim narożnikiem. Dzięki temu udało się odtworzyć wielkość i kształt średniowiecznej warowni. Unikatowym odkryciem była połówka pieczęci z herbem rodu Koziegłowskich