Krupe

Renesansowy zamek szlachecki

Pierwotny, niewielki zamek wzniósł tu Jerzy Krupski (Krupa) herbu Korczak w końcu XV w. Znacznej rozbudowy i przebudowy obiektu do obecnego wyglądu dokonał wiek później podkomorzy chełmski i starosta surażski Paweł Orzechowski herbu Rogala.

Jerzy Krupski (Krupa) Budowniczy pierwszego zamku w Krupem zasłynął ratując przyszłego króla Polski Jana Olbrachta w bitwie pod Koszycami w 1491 r. Podał mu konia w czasie odwrotu. Za to właśnie król podarował mu starostwo bełskie i urząd wojewody bełskiego. Krupski był też uznawany za najbardziej przedsiębiorczego szlachcica na ziemi chełmskiej, dlatego powierzano mu prowadzenie prac budowlanych na królewskich zamkach w tym rejonie. O innym Krupskim podania mówią, iż należał do przeciwników Władysława Jagiełły i do końca nie chciał uznać go królem. Jan Kochanowski napisał nawet o tym w swojej fraszce: "Król Jagiełło bił Krzyżaki, I pan Krupa chciał być taki, Na co porwał się nieboże, Krupa Jagłą być nie może"

ok.1492 r. - Jerzy Krupski rozpoczął budowę niewielkiego zamku. Nie zachował się opis tej warowni
1523 r. - pierwsza wzmianka o budowli obronnej w dokumentach. W Metryce Koronnej jest wzmianka "fortalitium"
Następnym właścicielem był Samuel Zborowski herbu Jastrzębiec oraz jego potomkowie - Gnoińscy. Zborowski otoczył zamek murem kurtynowym z drewnianymi gankami strzelniczymi. Wiadomo, że warownia miała wtedy 4 baszty ozdobione herbem Jastrzębiec oraz wieżę bramną. Dodatkowo budowlę broniła fosa, rozlewiska i most zwodzony
1577 r. - od Heleny Krupskiej zamek kupił Paweł Orzechowski herbu Rogala. Był to bogaty i wpływowy szlachcic, późniejszy podczaszy, podkomorzy chełmski, starosta suraski i marszałek sejmu zwyczajnego. Wzniósł on skrzydło płn-zach. z krużgankami i wielkimi salami reprezentacyjnymi oraz płd.-zach. z basztą. Mieściły się tam kuchnie, spiżarnie oraz izba stołowa. Całość wieńczyła attyka i gzymsy
1608 r. - kolejna znaczna rozbudowa i przebudowa zamku. Odpowiadał za nią prawdopodobnie syn Pawła - Stanisław Orzechowski. Powstało trzypiętrowe skrzydło płd-zach. z wielką salą reprezentacyjną, przedzamcze z zabudowaniami gospodarczymi, dodano attykę, zmodernizowano baszty narożne na basteje. Zamek otaczały dwa ogrody
1644 r. - Orzechowskich oddali zamek w Krupem w dzierżawę. Pierwszym dzierżawcą był starosta owrucki Władysław S. Niemirycz
1648 r. - Kozacy z Chmielnickim na czele zdobyli zamek Krupe, 3 lata później prawdopodobnie zdewastowały go jeszcze wojska kozacko-moskiewskie
1663 r. - właścicielką warowni została Teofila Buczacka
1665 r. - po wybuchu pożaru mury zamkowe były w bardzo złym stanie, dachy pokryto słomą. Spłonęła cała zabudowa gospodarcza założenia, w jej miejsce pobudowano prowizoryczne budy, które w razie zagrożenia były schronieniem dla mieszkańców okolicznych wsi


1670 r. - częściowo z ruin warownię podnieśli dopiero następni właściciele - Reyowie
po 1780 r. - starosta nowokorczyński Jan Michał Rej wzniósł obok zamku zachowany do dziś dwór. Wkrótce potem majątek krupski przeszedł w ręce Adama Mrozowickiego, starosty stężyckiego
1794 r. - na zrujnowanym zamku wybuchł pożar. Nikt nie miał już ochoty go odbudowywać
1795 r. - ruiny kupił Ignacy Kuczewski
1817 r. - potem Wincenty Poletyłło, a następnie kolejno Michał Chmieleński, Konstanty Smoleński, Waleria ze Smoleńskich Piotrowska. Właściciele starali się chronić ruiny. Zostały one ogrodzone, ponieważ złodzieje podbierali budulec.
1915 r. - podczas I wojny św. ruiny zostały ostrzelane. Ucierpiało skrzydło południowo-zachodni
I poł XX w. - ostatnią prywatną właścicielką była Julia z Kulickich Kozarynowa, której komuniści skonfiskowali majątek w 1944 r
lata 1939-1944 - niemieccy specjaliści od demokracji i praworządności potrzebowali budulca w swoich magazynach amunicji, rozebrali więc resztki kurtyny południowo-zachodniej i południowo-wschodniej zabytku oraz mury bastei południowej
1952 r. - zawaliła się attyka w skrzydle północno-zachodnim
lata 60-te XX w. - podjęto prace konserwacyjne i remontowe. Wzmocniono ściany przyporami od wewnątrz, odnowiono elewacje. Podczas prac archeologicznych odkryto pozostałości po drewnianych budowlach wcześniejszych niż zamek. Część znalezisk można oglądać w Muzeum Regionalnym w Krasnymstawie
1993 r. - po zawaleniu kamiennej ściany od północy podjęto decyzję o kolejnych pracach zabezpieczających. Wzmocnione zostały wiązania ścian, odtworzono attyki oraz piwnice w części północno-zachodniej, odbudowano basztę zachodnią do wysokości piętra
2016 r. - za sprawą gminy Krasnystaw powstał plan zagospodarowania ruin. Nieistniejące mury wraz z bastejami mają zostać odtworzone jako zarys, basteja będzie posiadać taras widokowy, powstać ma sala muzealna, trasa po zamkowych piwnicach, iluminacja nocna. Koszt inwestycji 9,4 mln zł. Trwają starania o pozyskania dofinansowania.
maj 2019 - plan rewitalizacji i odbudowy zamku upadły. 8,5 mln zł miały zostać dofinansowane w ramach projektu unijnego, ale wójt i radni nie zgodzili się na wyłożenie 1,5 mln zł jako wkładu własnego




Z zamkiem związana jest legenda o postaci w kontuszu wyłaniającej się w mgliste wieczory koło jeziora. Krąży ona wokół murów, aż w końcu rozpływa się w nich. Podobno jest to strażnik pilnujący wielkich skarbów ukrytych do dziś w zamku.

KONTAKT
brak

CZAS
Pobieżne oglądnięcie ruin trwa ok. 30 min.

WSTĘP
Wolny




Centralna cześć woj. lubelskiego. 10 km na północ od Krasnegostawu, 20 km na południowy zachód od Chełma. Zobacz na mapie.
Zamek stoi pośród drzew przy głównej drodze. Obok wejścia stoi tabliczka informacyjna. Tam też można zatrzymać się samochodem.


Współrzędne geograficzne: