Kruszwica

Średniowieczny zamek królewski

Za sprawą legend o złym władcy Popielu, którego zjadły w wieży myszy i Piaście Kołodzieju jest to jeden z najsłynniejszych zamków w kraju, choć kojarzony głównie ze stołpem zwanym "mysią wieżą". Zamek w Kruszwicy jest jednak znacznie młodszy niż mówi legenda i nie może pamiętać czasów wczesnopiastowskich.

Czakram z Graalem Kruszwicę próbuje się wypromować jako "miejsce mocy". Ma się tu jakoby znajdować czakram czyli hinduski "gruczoł ziemi" - kamień emitujący pozytywną energię i leczniczo działający na ludzi. Na świecie jest tylko 7 czakramów w tym jeden pod Wawelem, ale zakłada się prawdopodobieństwo istnienia czakramów pomocniczych i na takim właśnie stoi "mysia wieża". Skąd się tu dostał? Ponoć przeniesiono go z Krakowa, gdzie był jeszcze w XIV wieku, choć dyrekcja Wawelu zaprzecza, żeby kiedykolwiek znajdował się on pod tamtejszą kaplicą. Druga hipoteza mówi, że przywieźli go ze sobą Tatarzy z Indii. Możliwe nawet, że olbrzymia siła jego oddziaływania (odwiedzającym znacznie polepsza się samopoczucie, a nawet mijają drobne dolegliwości) bierze się z faktu, iż ma w sobie kielich świętego Graala. Taki właśnie bełkot zarządca zamku, czyli PTTK, podawał turystom podczas mojego pobytu na biletach wstępu, zamiast rzetelnej informacji o historii zamku. A prawda o "miejscach mocy" i "czakramach" jest taka iż wymyślono je w 1. połowie XX wieku na fali zainteresowania kulturą Azji. Jeszcze w XIX stuleciu nikt o czymś takim na Wawelu czy w Kruszwicy nie słyszał...

Był za to ważną warownią na pograniczu polsko-krzyżackim.
Zbudowany na planie prostokąta miała początkowo wymiary maks. 40x50 m. Mury obwodowe o wysokości 11 m i grubości blisko 2,5 m z gankami strażniczymi otaczały drewniane zabudowania. Dominującym elementem była ponad 30-metrowa wieża od północnego zachodu, mieszcząca w dolnych kondygnacjach więzienie. Wejście do niej jako miejsca ostatniej obrony prowadziło nie z powierzchni ziemi, lecz z ganku (dziś są brzydkie zakręcane schody). Całość broniła drewniana palisada, od południa fosa oraz jezioro Gopło (niegdyś obecny półwysep Rzępowski, na którym stoi zamek był wyspą). Wjazd prowadził od północnego wschodu przez most zwodzony.
Po rozbudowach w XVI wieku warownia zyskała murowane piętrowe budynki, wieża posiadała machikuły i wysoki spiczasty hełm, wzniesiono też zewnętrzny wieżowy budynek bramny. Jak widać na rycinie z XVII wieku prezentowała się okazale, jednak nie była to twierdza nowoczesna, która mogłaby obronić się przed nowożytną artylerią. Nie oparła się więc Szwedom. Istniały jednak plany przekształcenia zamku w twierdzę bastionową, nigdy niestety nie zrealizowane.

Popularny plener W literaturze Kruszwicę rozsławili Juliusz Słowacki w Balladynie oraz Józef Ignacy Kraszewski w Starej Baśni. "Mysią wieżę" uwieczniali także liczni malarze i rysownicy tacy jak np. N. Orda, Podbielski, Dietrich, Minutoli, A. Oleszczyński, Jentsch, T. Mielcarzewicz, G, Simon, F.B.Chotomski.

Dziś, poza "mysią wieżą" zachował się przylegające do niej krótkie odcinki muru obwodowego oraz parę luźnych szczątków murów rozrzuconych po wzgórzu zamkowym. Na wieży jak i murze widać liczne otwory - są to pozostałości po rusztowaniach, wykorzystywanych przez budowniczych zamku. W ziemi tkwią jeszcze fundamenty i są one aktualnie badane przez archeologów. Z wieży rozciąga się piękny widok na malowniczą okolicę, jednak aby zwiedzanie Kruszwicy nie trwało tylko 20 minut, warto przepłynąć się regularnie kursującym po Gople stateczkiem, co pozwoli zobaczyć wieże z dalszej perspektywy, przespacerować się po półwyspie obsadzonym kwiatami z plażą na końcu oraz odwiedzić małe muzeum w neogotyckim budynku pod wzgórzem zamkowym. W samej wieży do oglądania jest niewiele - kilka plansz, zdjęć i rysunków.
Problemem, którym ktoś powinien się zająć stają się drzewa, coraz bardziej przysłaniające wieżę.

AKTUALIZACJA. Po pracach archeologicznych i rewitalizacyjnych atrakcyjność zamku znacznie wzrosła. To już nie tylko wieża, ale także piwnice na jednym krańcu dziedzińca oraz most zwodzony na drugim. W piwnicy pokazano kilka scenek historycznych z figurami (kupców rycerzy), a most jest fajnie wykonany, choć brakuje prezentacji jego działania. Przybyło też sporo murów, bo odsłonięte fundamenty zostały zabezpieczone na powierzchni ziemi, tak aby widać było obrys całej warowni, choć nie tworzą one zamkniętego kształtu i wyglądają zbyt nowocześnie.