"Spojrzałem za siebie i oczy moje spoczęły na zwaliskach zamku, na owe czarne świerki, te nieme świadki tylu wiosen, tylu zim...ten ogród leski był ulubiony memu Ojcu...brzeg Sanu był splotem obnażonych korzeni. Wisiały w powietrzu obnażone lipy; zdawało się, że lada wietrzyk, lada pchnięcie zwalić je potrafi..."
Aleksander Fredro w czasie odwiedzin zamku (za "Trzy po trzy")
Ocena zabytku
Możesz ocenić: Lesko (woj. podkarpackie) - Przebudowany bastejowy zamek szlachecki
Opis i stan obecny
Ośrodek kultury
Zamek Kmitów cieszył się wielką sławą. Bywali tu m.in. Stanisław Orzechowski – znany pisarz polityczny XVI w., Klemens Janicki – słynny pisarz i poeta, autor "Żywotów królów polskich". Natomiast po przejęciu zamku przez Krasickich, przeniesiona została z Dubiecka biblioteka tego rodu.
Zamieniony na hotel, zamek w Lesku, położony jest na wysokiej skarpie nad Sanem. Poniżej przebiegał stary szlak handlowy na Węgry.
Przebudowany i otynkowany zamek zatracił swój dawny wygląd oraz charakter i obecnie nie prezentuje się zbyt okazale. Kiedyś był bowiem znacznie większy. Złożony jest z podłużnego parterowego budynku dostawionego do dawnych murów zewnętrznych wraz z cylindryczną basztą obronną, części mieszkalnej i murów obwodowych od strony Sanu. Położona najdalej od wejścia na teren zamku - część mieszkalna powstała z nadbudowy pierwotnej wieży mieszkalnej rodu Kmitów. Są tam ślady zabudowy jeszcze z XVI w. Gdy jednak spojrzymy na nią od mniej eksponowanych stron zobaczymy brzydkie żółte ściany. W fosie od strony północnej utworzono kort i niewielki basen, a na dziedzińcu dawnej warowni znajduje się ogródek z zadbanymi krzewami.
Dookoła zamku leskiego rozpościera się park, który dawniej również był znacznie rozleglejszy. Dziś znajduje się w nim miejski amfiteatr.
Zdjęcie zamku Lesko po zniszczeniach w czasie I wojny światowej
Plany i rekonstrukcje
Historia, wydarzenia
Zamek w Lesku pochodzi z XVI w. Budowę rozpoczęto w roku 1538 z inicjatywy marszałka wielkiego koronnego Piotra Kmityherbu Szreniawa w miejscu dawnego zamku drewnianego. Ród Kmitów z pobliskiego Sobienia musiał zmienić siedzibę, bowiem dotychczasowa, położona na wysokiej górze nie miała możliwości rozwoju. Poza tym, została poważnie zniszczona przez Węgrów
Ruiny zamku Lesko w 1835 r. (rys. K.W. Kielisiński)
Piotr Kmita
Budowniczy zamku - Piotr Kmita - był jedną z wybitniejszych postaci swojej epoki w Polsce. Funkcjami jakie pełnił można by obdzielić kilka osób, m.in.: marszałek nadworny, marszałek wielki koronny, wojewoda krakowski, wojewoda sandomierski, kasztelan wojnicki, kasztelan sandomierski, starosta krakowski, starosta przemyski, starosta spiski i kolski. Nigdy nie wysługiwał się żadnemu obcemu władcy i nie brał od nikogo pieniędzy. Choć wychowywany był na dworze cesarza Maksymiliana I, to do końca pielęgnował staropolski obyczaj i tradycje. Był zaufanym królowej Bony oraz znanym mecenasem sztuki, otaczał się pisarzami i uczonymi. Dla kraju zasłużył się walcząc z Tatarami, Moskwą i Krzyżakami. Z drugiej strony słynął też z hucznych biesiad i sporej grupy zdolnych do wszystkiego awanturników, będących na jego usługach.
1538 r. - Lesko stało się własnością Piotra V Kmity, który odziedziczył je po śmierci brata Stanisława. Wkrótce rozpoczął budowę zamku, czy raczej dworu obronnego, bo stanowiła go dwupiętrowa wieża mieszkalno-obronna otoczona murem
1553 r. - bezpotomnie zmarł Piotr Kmita. Lesko przejęli Stadniccy, obniżyli wieżę i dobudowali korpus w stylu renesansowym z attyką. Całość otoczona byłą częściowo murem, a częściowo parkanem. Funkcje murów obronnych pełniły także wysokie budynki zamkowe. Obok znajdowały się zabudowania gospodarcze, ogród oraz zwierzyniec
1656 r. - Stadniccy ponownie przebudowali zamek leski. Na bazie poprzedniej budowli powstał czteroskrzydłowy obiekt z czterema basztami i bastejami
1702 r. - w czasie wielkiej wojny północnej miasto wraz z zamkiem zostało złupione i spalone przez Szwedów, którzy wysłali tu podjazd pod wodzą pułkownika Szperlinga. Celem było schwytanie Jana Stadnickiego, wojewodę wołyńskiego. Nie tylko go zaskoczyli w zamku, ale ponoć odnaleźli wielki skarb. Zniszczeniu uległy wtedy bardzo cenne dokumenty i wyposażenie zamku, a zaraza zdziesiątkowała mieszkańców miasta
1713 r. - sporymi nakładami zamek w Lesku odbudowano
koniec I poł. XVIII w. - zamek był własnością wojewody wołyńskiego Józefa Ossolińskiego, który jednak rezydował w zamku rymanowskim. Po jego śmierci Lesko odziedziczyła córka Marianna Ossolińska. Wyszła ona za Józefa Mniszcha i ten ród był kolejnym właścicielem budowli
1783 r. - wielki pożar spustoszył warownię
Zdjęcie murów obronnych zamku Lesko w okresie międzywojennym
Wincenty Pol w Lesku
Związki Wincentego Pola, znanego poety, etnografa i geografa z Leskiem, datują się na okres po upadku powstania listopadowego. Wraz z hr. Xawerym Krasickim należał do konspiracyjnej organizacji Związek Dwudziestu Jeden. Był łącznikiem przebywającego na emigracji gen. Józefa Bema z patriotami we Lwowie i uciekając przed policja carską zwykle ukrywał się w majątkach hrabiego. Od 1834 r. przeprowadził się na jego zaproszenie do Leska. 2 lata później otrzymał w dzierżawę majątek Krasickich w Kalnicy. Sam Xawery Krasicki mieszkał najczęściej w Posadzie Leskiej, bo zamek w Lesku był w ruinie po pożarze. Do odbudowy siedziby i powierzenia prac Polowi zachęciła hrabiego jego synowa Aniela z Brzostowskich Krasicka. Projekt nie nawiązywał do wcześniejszego wyglądu budowli, lecz rustykalnych willi włoskich i architektury klasycystycznej. Nieregularna, lekka bryła budowli była przeciwieństwem symetrycznych, monumentalnych rezydencji. Główny etap prac zakończono po 2 latach i Pol zamieszkiwał przez krótki czas w zamku. Potem się wyprowadził, utrzymując z rodzina Krasickich ciepłe relacje. Dalsze etapy odbudowy siedziby trwały jeszcze kilkadziesiąt lat. Odbudowana ponowie po zniszczeniach II wojnie światowej budowla nie jest identyczna z projektem Pola. Niektóre elementy i detale zostały zmienione lub usunięte.
1793 r. - zamek w Lesku został opuszczony. Oto jak opisywano jego stan: "dach zamku zgniły i upadły, mury częściowo porozwalane. Na drugim piętrze jedna sala rozwalona, w pozostałych pięciu pokojach sufity i podłogi zgniłe. Większość pomieszczeń bez okien, pieców i kominków"
1799 r. - ruina jako wiano przeszła w ręce Xawerego Krasickiego
Lata 1836-38 – najważniejszy okres odbudowy zamku przez Krasickiego wg projektu Wincentego Pola. W sumie prace trwały przez 38 lat. Obiekt całkowicie zatracił wtedy swój pierwotny wygląd. XIX-wieczny romantyk - Pol nadał mu kształt rezydencji klasycystyczno - neorenesansowej w stylu włoskim. Powstały też dodatkowe oficyny i oranżeria
po 1918 r. - właścicielem rezydencji był legionista August Krasicki, znany przyrodnik. Zniszczony podczas I wojny św. zamek został wyremontowany, a park odnowiony
1924 r. - przy oranżerii postawiono kamienny portal renesansowy przeniesiony z dworu w Laskach Murowanych
1939-45 r. - zamek leski został zdewastowany i okradziony podczas wojny przez Sowietów. Uciekając przed nimi, Krasiccy pozostawili bowiem całe wyposażenie
po 1945 r. - po wojnie działała tu szkoła i przedszkole
1955 r. - zakończono odbudowę zdewastowanej budowli. Powstał w niej ośrodek kolonijny górników kopalni KWK "Makoszowy" z Zabrza
koniec XX wieku - zamek kupiła Gliwicka Agencja Turystyczna i prowadzi w nim hotel, jednak potomkowie rodu Krasickich domagają się zwrotu zabytku. Wojewoda przyznał im rację. W 2000 r. minister Balazs nakazał ponowne rozpatrzenie sprawy.
2013 r. - wojewoda podkarpacki potwierdził, że obiekt nie podlegał reformie rolnej. Nie oznacza to jeszcze zwrotu majątku Krasickim, ponieważ zarządcy z GAT i gmina Lesko odwołali się od decyzji. Sprawa jest cały czas w toku i nie widać końca sporu
2019 r. - podczas prac remontowych murów obronnych zamku odkryto wielki kawał żelaza, który okazał się długą na 1,8 metra lufą armatnią o średnicy pocisku 55 mm.
Leżała ona przy baszcie na głębokości ok. 3,5 metra. Do wydobycia przedmiotu konieczna była koparka.
Działo posiada herb Szreniawa rodu Kmitów i miasta Leska, ale czytelne 2 pierwsze cyfry daty - 1 i 7 sugerują, że nie miało ono nic wspólnego z Kmitami, lecz pochodzi z XVIII wieku, zapewne z okresu Konfederacji Barskiej.
Legendy i podania
Legenda mówi, że wraz z przeprowadzką Kmitów do Leska podążyła za nimi Czarna Dama z Sobienia. Był to ponoć duch Anny Kmity, żony Jana. Pewnego razu pod nieobecność Kmity, zamek Sobień został najechany przez węgierskiego króla Macieja Korwina. Długie oblężenie nie przynosiło jednak rezultatów, postanowiono więc zrobić podkop i wysadzić część murów w powietrze. To spowodowało pożar na zamku, ponieważ niektóre elementy były jeszcze drewniane. Anna wraz z kilkoma służącymi zostało odcięta w swojej komnacie od wyjścia. W oczekiwaniu na śmierć przywdziała czarny, żałobny strój. Gdy Jan Kmita powrócił do zamku zobaczył zgliszcza a wśród nich resztki nadpalonej biżuterii żony, którą zawsze na sobie nosiła. Zrozpaczony ślubował, że pozostanie wierny swojej żonie aż do śmierci i nigdy nie będzie miał innej kobiety. Tak prawdopodobnie się też stało, bo wiadomo że nie miał potomków. Również duch Anny pozostał wierny Kmitom, ponieważ po przeniesieniu się tego rodu do Leska zaczęto ją tu widywać. Podobno po raz pierwszy w 1553 r. przed śmiercią Piotra Kmity, następnie widywano ją zawsze przed zgonami kolejnych Kmitów. W 1702 r. zobaczyła ją, przybyła do Leska na bal, pisarka Anna Ponimirska, która opisała w swojej powieści życie pogrążonej w żałobie kobiety.
Skarb zamkowy
W XIX w. gdy właścicielem zrujnowanego zamku był Xawery Krasicki, zamieszkiwał w nim ubogi szlachcic o nazwisku Łysakowski. Pewnego dnia natrafił on w ruinach na wejście do lochu. W obecności Krasickiego i urzędników austriackich odkopano gruzy i otworzono ciężkie drzwi, za którymi znajdowało się pomieszczenie z różnymi rupieciami, armatami i dwiema zagadkowymi beczkami. Krasicki chciał je zbadać osobiście, liczył bowiem iż zawierają pieniądze, zabronił więc otwierania ich. Niestety, sam był zbyt gruby, żeby zmieścić się w wąskim przejściu. Tymczasem na wieść o skarbach w lochach zamkowych zbiegło się mnóstwo ludzi. Krasicki sam odganiał ich kijem. Dopiero na drugi dzień Austriacy powiększyli otwór i razem z Krasickim weszli do lochu, w myślach dzieląc się już pieniędzmi. Jakież był ich zdziwienie, gdy z rozkutych beczek wysypały się pieniądze... ale skórzane z herbem Kmitów! Jedni mówią, że to diabeł zamienił pieniądze złote na skórzane, a inni podejrzewają, że na zamku praktykowano czarną magię i próbowano przemienić bezwartościowe skórzane krążki na złote dukaty. Całe to zdarzenie opisał Łysakowski w swoim pamiętniku.
CZAS Dojście z centrum Leska trwa 5 minut. Oglądnięcie z zewnątrz zajmuje ok. 15 minut.
WSTĘP Wolny na zewnątrz.
Położenie i dojazd
Południowa część woj. podkarpackiego. 12 km na południowy wschód od Sanoka. Zobacz na mapie.
Zamek leży nieopodal rynku, należy iść na południowy zachód, w stronę Sanu. Od strony wjazdu z Sanoka należy się kierować wraz z główną drogą do góry, zamek leży po prawej stronie koło zakrętu w lewo. Jadąc samochodem można zaparkować tuż przy zamku.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N49.46929167°, E22.32555278°
format DM (stopnie, minuty): 49° 28.1575002'N, 22° 19.5331668'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 49° 28' 09.45''N, 22° 19' 31.99''E
Czas
Dojście z dworca PKS zajmuje ok. 10 min., z rynku 5 min. Pobieżne oglądnięcie z zewnątrz trwa ok. 10 min
Bibliografia
Frazik Józef - Zamki i budownictwo obronne ziemi rzeszowskiej
Gosztyła Marek, Proksa Michał - Zamki Polski południowo-wschodniej
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Marszałek Juliusz - Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach
Potocki Andrzej - Księga legend i opowieści bieszczadzkich
Proksa Michał - Budownictwo obronno-rezydencjonalne ziemi przemyskiej i sanockiej
Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy
Wnętrze zamku na zdjęciu z okresu międzywojennego
Fotogaleria
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: latem 2006
Materiały wideo
Zamek w Lesku z drona 4K
Odkrycie na Zamku w Lesku 2019
Noclegi
Lesko - OW "Zamek", ul. Piłsudskiego 7, (013) 469 62 68, 469 68 78. Lesko - Motel "Fux", ul. Bieszczadzka 4, tel. ( 0...13 ) 46-98-081 Lesko - Hotelik Ratuszowa, ul. Rynek 12, tel. (013) 469 86 32
Lesko - Pensjonat Gawra, Łączki 80, tel. (013) 469 66 55, gsm 888 959 959
Lesko - Noclegi Romantica, ul. Piłsudskiego 11, tel. (013) 469 85 73
Lesko - Camping z domkami nad Sanem. ul. Turystyczna, tel. (013) 469 66 89 (w sezonie), 469 69 91 (wieczorem), gsm 604 183 315
Lesko - Camping z domkami pod Zamkiem, ul. Turystyczna, tel. (013) 469 68 25
Lesko - Schronisko PTSM Bieszczadnik, ul. Jana Pawła II, tel. (013) 469 62 69
Lesko - Bursa Szkolna, ul. Piłsudskiego 31, tel (013) 469 62 73
Lesko - Agroturystyka "Ranczo Średnia Góra", ul. Osiedlowa 20, tel. (013) 469 68 69
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
wielkie rozczarowanie zamkiem w Lesku Autor: dorota Data: 2018-07-19 20:17:39
Pałakać się chce. Piękne miejsce z historią brudne i zaniedbane. Chcieliśmy przenocować, ale po wejściu do pokoju SUPERIOR!" szybko uciekliśmy, stare tapczaniki z brudną tapicerką, łazienka pamięta lata 70-te. Przygnębiające. Zamiast oddać prawowitym włąscicielom, którzy może przywróciliby dawną świetność lepiej się jako miasto odwoływać i czekać, aż wszystko się rozpadnie. Brawo władze miasta. Turysto pospiesz się, bo za chilę zupełnie NIC nie będzie tu do obejrzenia.
Zamek w Lesku Autor: Witek Data: 2012-07-16 15:08:08
Nie zrażając się poniższą opinią odwiedziłem Zamek i skorzystałem z noclegu. Polecam ciekawa budowla pod względem architektonicznym. Pani na recepcji poinformowała mnie, że prowadzone są prace konserwatorskie i remontowe obiektu oraz badania archeologiczne na terenie parku zamkowego. To widać bowiem taras jest pięknie odnowiony, miło na nim posiedzieć i napić się kawy. Pokoje przyzwoite. Wokół obiektu dużo zieleni.
Zamek w Lesku Autor: Witek Data: 2012-07-16 15:05:03
Nie zrażając się poniższą opinią odwiedziłem Zamek i skorzystałem z noclegu. Polecam ciekawa budowla pod względem architektonicznym. Pani na recepcji poinformowała mnie, że prowadzone są prace konserwatorskie i remontowe obiektu oraz badania archeologiczne na terenie parku zamkowego. To widać bowiem taras jest pięknie odnowiony, miło na nim posiedzieć i napić się kawy. Pokoje przyzwoite. Wokół obiektu dużo zieleni.
(c) 2001-2022 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).