Zamek Lidzbark Warmiński

Lidzbark Warmiński
Średniowieczny zamek biskupi





Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Lidzbark Warmiński (woj. warmińsko-mazurskie) - Średniowieczny zamek biskupi

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
4.5 stars
Średnia ocena: 4.4 na 5. Głosów: 191

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
4.5 stars
Średnia ocena: 4.4 na 5. Głosów: 143

       
    
 


Opis i stan obecny


ozdoba
Centrum kultury i sztuki
Z rezydencją lidzbarską związanych było wiele wybitnych osób, którzy sprawili, iż zamek przez wieki stał się znanym, również poza granicami kraju, ośrodkiem nauki, kultury i sztuki. Pierwszym z nich był bp Łukasz Watzenrode. Gruntownie wykształcony, szanowany na dworze królewskim, mimo niemieckiego pochodzenia dążył do ostatecznej likwidacji zakonu krzyżackiego w Prusach. Dzięki niemu w zamku lidzbarskim przebywał siostrzeniec biskupa - Mikołaj Kopernik. Najpierw krótko w 1495 r., a następnie po powrocie z Włoch aż 8 lat (1503-1510). To właśnie wtedy młody Kopernik wyrobił sobie anty-krzyżackie poglądy. W Lidzbarku ukształtował rewolucyjną teorię heliocentryczną, napisał pierwsze epokowe dzieło "Comentariolus" i przetłumaczył z języka greckiego "Listy Teofilaktyka Symokatty". Kopernik odwiedzał zamek Lidzbark również po śmierci wuja, pełnił bowiem funkcję przybocznego lekarza biskupów warmińskich. W 1528 r. po naradzie z biskupem Ferberem ustalił tu ostateczną wersję znanego traktatu o reformie monety w Prusach pt. "Sposób bicia monety". Następny to bp Adam Stanisław Grabowski. Znany z szerokiej działalności artystycznej i naukowej. Z jego inicjatywy ogłoszono drukiem po raz pierwszy kronikę Galla Anonima, a topograf Endersch opracował nowoczesną mapę Warmii. Dzięki Grabowskiemu ziemia warmińska przeżywała wielki rozkwit gospodarczy. Ostatnim polskim biskupem warmińskim przed rozbiorami był słynny poeta, prozaik i komediopisarz Ignacy Krasicki. W warowni lidzbarskiej, gdzie otoczył się wybitnymi artystami i uczonymi, powstała większość jego utworów. Stworzył tu teatr, wieczory literackie, zbudował oranżerię, a jego ogrody były znane w całej Polsce. Zgromadził bogaty księgozbiór, ogromną kolekcję grafik, galerię obrazów oraz zbiory medali. Z innych wybitnych biskupów warmińskich należy wymienić: Jana Dantyszka - humanistę, poetę i pierwszego polskiego zawodowego dyplomatę, Marcina Kromera - wielkiego historyka i pisarza, Andrzeja Batorego - kardynała, wojewodę siedmiogrodzkiego i bratanka króla, Piotra Tylickiego - podkanclerzego koronnego, Szymona Rudnickiego - wielkiego sekretarza koronnego, Jana Olbrachta - syna króla Zygmunta III Wazy, Jana Stefana Wydżgę - znanego poetę i historyka, Andrzeja Załuskiego - czołowego polityka rządów saskich i wydawcę źródeł historycznych.
Okazała warownia w największym niegdyś mieście na Warmii usytuowana jest doskonałym do obrony miejscu - w połowie wąskiego półwyspu między rzekami Łyna i Symsarna. Otoczona dodatkowo z dwóch stron wciąż nawodnioną fosą robi duże wrażenie. Założenie składa się zamku właściwego i oddzielonego od niego suchą fosą podzamcza (przedzamcza) południowego. Nie zachowało się tylko podzamcze północne, gdzie stał zamkowy młyn, ale nie odegrało ono żadnej roli w dziejach budowli.
Zamek w Lidzbarku zbudowano z cegły z kamienną podmurówką na planie kwadratu o boku 48,5 m. W narożniku płn.-wsch. znajduje się potężna wieża (25 m wys.) o 12 kondygnacjach naziemnych i 2 podziemnych. Wieża z licznymi otworami strzelniczymi w dolnej części jest czworoboczna, a w górnej ośmioboczna. Kiedyś zwieńczona była blankami. Na pozostałych narożnikach postawiono małe kwadratowe wieżyczki dekoracyjne, których wygląd zmieniał się na przestrzeni wieków. Zamek posiada dziedziniec z arkadowymi krużgankami na 2 kondygnacjach. Rzadko można spotkać tak klimatyczne, gotyckie krużganki, które zachowały się bez zmian architektonicznych, w dodatku z pozostałościami malowideł.
Zamek Lidzbark przypomina warownię krzyżacką i to nie tylko z zewnątrz. Na reprezentacyjnym piętrze do dzisiaj można tu oglądać: zbrojownię, kaplicę, wielki i mały refektarz, kapitularz, salę audiencyjną i komnaty biskupie. Umieszczono w nich ciekawe ekspozycje poświęcone dawnej broni i biskupom warmińskim, w szczególności Ignacemu Krasickiemu oraz sztuce od XIV do XX wieku. Sale posiadają przepiękne sklepienia gwiaździste oraz gotyckie i renesansowe portale. Na parterze funkcjonowała kuchnia, piekarnia, spiżarnia, browar oraz szkoła. Dwie najwyższe kondygnacje pełniły funkcje spichlerzy oraz obronne - były tam ganki dla straży. Obecnie jest tu galeria malarstwa współczesnego. Dawniej była też bardzo ciekawa wystawa ikon rosyjskich (np. z ikoną Matki Boskiej z 3 rękami), ale zniknęła. Zamek posiadał obszerne kondygnacje piwniczne. Pod skrzydłem wschodnim funkcjonowało więzienie, pod południowym skład piwa.
Przed bramą do zamku właściwego zauważyć można fundamenty nieopisanej budowli - są to relikty barokowego pałacu jaki dobudowano do tego skrzydła w XVII/XVIII wieku. Wiąże się z nim interesująca historia - przez dziesięciolecia budowę błędnie przypisywano bp Wydżdze i taką nazwę też nosił - pałac Wydżgi. Dopiero wnikliwe badania Wojciecha Wółkowskiego w XXI wieku odsłoniły prawdziwe dzieje tej zburzonej części zamku. Pałac wzniesiono znacznie później niż sądzono, w 2 etapach z inicjatywy biskupów Zbąskiego i Szembeka. Z zamkiem właściwym połączony był przejściem pomiędzy biblioteką i kaplicą. Posiadał 3 kondygnacje z reprezentacyjnym piętrem. W elewacji zaznaczone były 3 ryzality. Całkowicie przejął funkcje mieszkalne i rezydencjonalne starej warowni.
Na podzamczu uwagę zwraca odnowiony budynek pałacowy postawiony przez biskupa Grabowskiego z herbem tegoż oraz orderem Orła Białego nad wejściem. Przez długi czas mieściła się w nim biblioteka miejska, a sąsiadowały z nią jeszcze inne instytucje, w tym Straż Miejska. Stoi tu też figura św. Katarzyny. Od zewnętrznej strony zachowała się potężna baszta obronna przystosowana do broni artyleryjskiej.
Obecny wjazd do założenia znajduje się obok narożnika południowo - zachodniego, kiedyś jednak prowadził od północy. Przybysz musiał przejść przez podzamcze północne, potem międzymurzem wzdłuż skrzydła zachodniego zamku i podzamcza, obejść je, wejść na podzamcze skrzydłem południowym i stamtąd do zamku właściwego tak jak dziś od strony południowej, przez wzmacniającą wjazd basztę zwaną Czerwoną Wieżą (nie istnieje). W sumie, dopiero po minięciu 5 warownych bram mógł wejść na dziedziniec.

Aktualizacja Potencjał tego zamku podczas moich pierwszych odwiedzin nie był wykorzystywany, komuś wyraźnie brakowało pomysłów i wyobraźni. Podzamcze i dziedziniec był puste, zdecydowanie brakowało roślinności, kwiatów czy stylowej knajpki. Na podzamczu pozwalało się parkować samochodom, a czasem jacyś kretyni stawali nawet za mostem przed samą bramą wejściową zamku głównego!
W 2022 r. sytuacja wyglądała już zupełnie inaczej. Nikt nie wjeżdża już autem na teren zamku, całe podzamcze stało się ekskluzywnym hotelem. Na jego dziedzińcu rozłożone są obrazy, chyba jakiegoś lokalnego artysty. Najstarsze skrzydło - południowe - zyskało odtworzoną Wieżę Zegarową. Jest to dawna baszta gotycka, przekształcona w stylu barokowym i zniwelowana na początku XIX wieku. Pałac bp. Grabowskiego od wschodu wygląda efektowniej dzięki zrekonstruowanym barokowym dekoracjom na elewacjach W zachodnim skrzydle działa restauracja, na Wieży Zegarowej utworzono punkt widokowy (jedynie dla gości). Podobno jest możliwość zwiedzania hotelu z przewodnikiem, ale skierowane jest to dla grup zorganizowanych.
Sam zamek główny przeszedł prace konserwatorskie, a dziedziniec zyskał elementy dekoracyjne. Odkryte na krużgankach malowidła zostały odsłonięte, ale nie zrekonstruowane - można zobaczyć ich oryginalne fragmenty i odtworzenie na tabliczkach. Fantastyczną robotę wykonano w piwnicach. Do zwiedzania udostępniono dwie kondygnacje podziemi z gotyckimi sklepieniami krzyżowo-żebrowymi i krzyżowymi na gurtach. Na pierwszej, pod skrzydłem południowym, powstała nowoczesna ekspozycja archeologiczna z multimedialną makietą, na drugiej można podziwiać najstarsze mury zamkowe bez żadnych wystaw.
W salach widać zrekonstruowane malowanie sklepień oraz polichromie ścienne.
Dwie ostatnie kondygnacje wciąż zajmuje, czy raczej okupuje, sztuka współczesna, jakby nieco ciekawsza niż wcześniej. Wychodzi się stąd na wieżę, płatną osobnym biletem. Po kilku kondygnacjach wspinaczki dochodzimy do pomieszczenia na szczycie z zamkniętymi okiennicami, które można otworzyć. Widok jednak taki sobie.
Mury zewnętrzne są aktualnie w rusztowaniach, prowadzony jest kolejny etap prac. W fosie zamku właściwego powstaną ogrody, a kształt pałacu dobudowanego niegdyś od frontu zostanie zarysowany murkiem. Na rzece Łyna pod zamkiem powstała przystań, skąd można wypłynąć w mały rejs.

Litografia z zamkiem z 1833 r.
Grafika z zamkiem w Lidzbarku Warmińskim na podstawie litografii z ok. 1833 r. Baszta posiada hełm zniszczony później przez burzę

ozdoba
Potyczki słowne
Gdy bp Krasicki po raz pierwszy znalazł się na zamku tak scharakteryzował jego dawnych założycieli:
"Sterowni o dostatki, zbiór jadła, napojów,
Więcej piwnic, spichrzów mieli niż pokojów".
Mimo że biskup przebywał tu przez długi czas, to jednak zamek nie zawsze dobrze mu służył. Jednej zimy skarżył się w liście: "Jest tu tak zimno, tak zimno, że ledwo utrzymać mogę pióro, w pokoju, którego mimo ustawicznego podtrzymywania ognia nie mogę ogrzać". Dlatego zimą starał się opuszczać Lidzbark.
Pewnego razu, gdy Krasicki podejmował na zamku lidzbarskim Jana Ursyna Niemcewicza, ten zauważył, iż usługuje im bardzo brzydka służąca i zażartował: "Kto z brzydką grzeszy, dwa razy grzeszy, bo i Boga obraża i ludzi śmieszy". Biskup oczywiście nie pozostał dłużny i odrzekł: "Kto z brzydką grzeszy, duszę swą zbawia, bo grzesząc jednocześnie pokutę odprawia".


Panorama Lidzbarka z  1833 r.
Panorama Lidzbarka z ok. 1833 r. autorstwa hrabiny Angeliki von Dohna. Po lewej od zamku wieża kościoła farnego, po prawej na skraju kościół ewangelicki



Zamek Lidzbark na grafice F. von Quasta
Widok zamku Lidzbark od strony płd.-wsch. na grafice Ferdinanda von Quasta z ok. 1850 r., po wyburzeniu barokowego pałacu od południa


Plany i rekonstrukcje

Powrót na górę strony


Plan parteru zamku Plan piętra
Plan parteru (z lewej) i pierwszego piętra (z prawej) zamku Lidzbark Warmiński w połowie XV wieku wg M. Garniec
Parter: 1 - zbrojownia, 2 - spiżarnia, 3 - browar, 4 - kuchnia, 5 - szkoła, 6 - izba straży
Piętro: 1 - kaplica, 2 - Wielki Refektarz, 3 - kaplica biskupa Watzenrodego w wieży, tzw oratorium, 4 - sala audiencyjna, 5 - komnata biskupia, 6 - kredens (pomieszczenie dla służby i zastawy stołowej), 7 - Mały Refektarz, 8 - kapitularz, 9 - komnata zwana Izbą Sybilli, 10 - przejście do niezachowanego gdaniska

Prace budowlane na zamku w XVIII w.
Prace budowlane w XVIII wieku wg opracowania Wojciecha Wółkowskiego (na zielono). Przy okazji autor pokazał tu wszystkie dobudówki zamku właściwego. 1 - pałac bp Batorego z 2. poł. XVI wieku, 2 - pałac bp Zbąskiego z 2. poł. XVII w., 3 - pałac Szembeka z 1. poł XVIII w., 4 - dobudówka bp Grabowskiego z poł. XVIII w.

Rekonstrukcja zamku z 1400 r.
Rekonstrukcja zamku właściwego w Lidzbarku Warmińskim z ok. 1400 roku wg A. Kąsinowskiego

Rekonstrukcja zamku z pocz. XVI w.
Rekonstrukcja całego założenia zamkowego z początku XVI w. wg K. Haukego i w Thimma. Brak wieży w południowym skrzydle podzamcza (przedzamcza) południowego. Na niebiesko długa droga do zamku właściwego. A - podzamcze południowe, B - fosa, C - rzeka Łyna, D - rzeka Symsarna, E - podzamcze północne z młynem, F - sucha fosa, G - zamek właściwy, H - tu pierwotnie była brama na podzamczu i wieża gotycka (potem zegarowa), I - tzw. Czerwona Wieża, współcześni badacze umiejscawiają ją bardziej po środku, nad przejazdem, J - brama dobudowana w XVI w. wraz z basztą szyją wjazdową i drugą basztą

Przekrój przez wschodnie skrzydło
Przekrój podłużny przez wschodnie skrzydło zamku Lidzbark wg planu ze zbioru IS PAN



Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Zamek biskupi powstał w połowie XIV wieku, po przeniesieniu tu głównej siedziby biskupów warmińskich z Ornety. Wcześniej, bo w I połowie XIII wieku, Krzyżacy zbudowali w Lidzbarku drewniano-ziemną warownię, która z kolei stanęła na zgliszczach grodu Lecbarg pruskiego plemienia Pogezanów.

Panorama Lidzbarka z 1704 r.
Panorama miasta z zamkiem po prawej z 1704 r. na miedziorycie J. Lithena oparta na grafice S. Fabera



punktor1241 r. - zakon krzyżacki zdobył gród Lacberg - była to pierwsza wzmianka historyczna o Lidzbarku
punktor1243 r. - utworzono biskupstwo warmińskie. Następnie plemiona pruskie dwukrotnie odbijały gród z drewniano-ziemną warownią
punktor1273 r. - warownia lidzbarska została ostatecznie zdobyta i przejęta przez biskupów warmińskich.
punktorlata 1315–1321 - pełniła funkcję tymczasowej siedziby biskupa warmińskiego Eberharda z Nysy.
punktor lata 1350-1355 - początek budowy murowanego zamku lidzbarskiego przez bp Jana I z Miśni. Za jego życia powstały mury obwodowe i fundamenty 3 skrzydeł warowni. Nie ma pewności czy stanęła ona dokładnie w miejscu grodu pruskiego i pierwszej siedziby biskupiej
punktor lata 1335–1342 - znany jest tutejszy wójt - Henryk von Luter
punktor lata 1355-1373 - prace kontynuował następca bp Jana I - Jan II Stryprock, który prawdopodobnie był pierwszym biskupem zamieszkałym na zamku
ozdoba
Zmagania z Krzyżakami
Mimo że na mocy drugiego pokoju toruńskiego Warmia na stałe przypadła Polsce, nie był to koniec zmagań z zakonem krzyżackim. 18 sierpnia 1520 roku pod Lidzbark podeszły wojska wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna. Przez 5 godzin ostrzeliwały miasto i zamek, lecz nie poczyniły większych strat. Celne odpowiedzi artylerii zamkowej, którą dowodził starosta Albrecht Luzjański zniechęciły Krzyżaków do dalszych ataków. Kolejną próbę podjęli jednak dość szybko, bo dwa miesiące później oblężeniem osobiście dowodził wielki mistrz. Tym razem zebrał znacznie większe siły i prowadził silny ostrzał artyleryjski przez kilka dni. Na zamek i miasto padało ok. 100 pocisków dużego kalibru dziennie. Znów jednak nie przynosiło to zamierzonego efektu, więc zaczęto bombardować miasto pociskami zapalającymi. Obrońcy wsparci siłami królewskimi nie zasypywali gruszek w popiele i w końcu praktycznie bez strat odparli również i ten atak. Na przykład 19 października podczas jednego z wypadów za mury (tzw. wycieczki) w starciu na otwartym polu rozbili oddział krzyżacki zabijając 30 zbrojnych.

punktor lata 1373-1401 - zasadniczą fazę budowy zakończył kolejny biskup warmiński Henryk III Sorbom. Zamek z Lidzbarku miał cztery skrzydła mieszkalne z wewnętrznym dziedzińcem i dwa warowne przedzamcza. Bp Henrykowi zamek zawdzięcza m.in. wykończenie dziedzińca z arkadowymi krużgankami i doprowadzenie wody. Na podzamczu południowym powstało najpierw skrzydło południowe z wieżą po środku, potem skrzydło zachodnie (siedziba wójta) i wschodnie (gospodarcze)
punktor 1442 r. - wielki pożar uszkodził zamek
punktor 1454 r. - po przystąpieniu Lidzbarka do propolskiego Związku Pruskiego, miejscowa ludność opanowała zamek i usunęła z niego stronnika Krzyżaków biskupa Franciszka Kuhschmulza. Warownię zajęło zaciężne wojsko czeskie w służbie polskiej
punktor 1461 r. - biskup Paweł Legendorf przejął władzę nad zamkiem
punktor 1466 r. - po podpisaniu pokoju toruńskiego Lidzbark został przyłączony do Polski i kolejni biskupi byli już Polakami, i to wybitnymi
punktor 1497 r. - następny pożar zniszczył budowlę. Przy odbudowie bp Watzenrode zmienił nieco sylwetkę zamku. M.in. dodał i pięknie udekorował 3 narożne gotyckie wieżyczki, zlikwidował ozdobne szczyty, podwyższył mury obwodowe. Na podzamczu wzniesiono cylindryczną basztę w narożniku płd.-wsch.
punktor 1520 r. - Krzyżacy pod wodzą Albrechta Hohenzollerna kilkakrotnie nieudanie szturmowali zamek i miasto (patrz ciekawostka)
punktor 1559 r. - ponownie ogień strawił budynki zamkowe
punktor lata 1589-1599 - bp Andrzej Batory dobudował do skrzydła północnego gotycki budynek zwany "pokojami kardynalskimi" lub pałacem Batorego. Rozebrano go w roku 1767. Na podzamczu powstał nowy silnie obwarowany wjazd z basztami i szyją wjazdową od strony południowo - zachodniej
punktor 1627 r. - zamek lidzbarski otoczono nowymi umocnieniami ziemnymi, mającymi wzmocnić obronę przed Szwedami, którzy zdewastowali go rok wcześniej
punktor lata 1666-1673 - na ten okres cała niemalże literatura przypisuje rozbudowę zamku. Dokonać jej miał bp Jan Stefani Wydżga, a najbardziej spektakularnym jej elementem był barokowy pałac przy południowym skrzydle zamku. W rzeczywistości, jak dowiódł badacz W. Wółkowski, pałac nie istniał jeszcze w czasach tegoż biskupa, a on sam przeprowadził tylko niewielki remont podupadającej rezydencji. Jedyną pamiątką po nim jest fryz z herbami biskupów warmińskich na ścianie Wielkiego Refektarza. Wg inwentarzy w miejscu późniejszego pałacu stała parterowa oficyna z użytkowym poddaszem.
punktor lata 1679-1689 - początek barokowej przebudowy z inicjatywy kardynała Michała S. Radziejowskiego. Dotknęła ona przede wszystkim kaplicy zamkowej, zakrystii oraz wnętrza Małego Refektarza. Kardynał odnowił też krużganki
punktor lata 1689-1697 - szerzej zakrojone plany odnowienia siedziby biskupiej miał Stanisław Zbąski, który zastanawiał się nawet czy nie zburzyć starego zamku i wznieść go od nowa. Ostatecznie z braku funduszy rozbudował oficynę przy skrzydle południowym do dwukondygnacyjnego budynku pałacowego z ryzalitami, który przejął funkcje mieszkalne. Powstała więc wtedy połowa (wschodnia) barokowego pałacu, niesłusznie przypisywanego bp Wydżdze. Mieszkało w nim ostatnich ośmiu biskupów warmińskich (rozebrano go w roku 1840). Gotycki zamek zaś przeznaczono na cele reprezentacyjne. Biskup Zbąski wykonał w nim jeszcze szereg prac o charakterze dekoracyjnym i renowacyjnym, w tym odnowienie fontanny na środku dziedzińca zamkowego. Na południe od rezydencji, w ogrodach biskupich, w miejscu skromnej letniej willi biskupiej postawił nową okazałą budowlę, być może wg projektu Tylmana z Gameren
punktor lata 1703-1705 r. - podczas wojny północnej warownię zajął król szwedzki Karol XII. Ograbił ją ze zbiorów bibliotecznych i dzieł sztuki. Część z nich, jak portrety biskupów warmińskich, przechowywana jest do dziś w pod-sztokholmskim zamku Skokloster. Szwedzi spalili również willę letnią bp Zbąskiego

Rycina z zamkiem Lidzbark w początku XIX w.
Panorama miasta z zespołem zamkowym po prawej stronie wg ryciny z początku XIX wieku.

punktor 1712 r. - biskupem warmińskim został Teodor Potocki, który przystąpił do odbudowy zdewastowanej siedziby. Postawił również nową letnią willę
punktor 1724 r.- biskup Krzysztof Andrzej Jan Szembek kontynuował dzieło poprzednika i miał największy wkład w przywrócenie zamkowi dawnej świetności. Do 1727 r. rozbudował on pałac bp Zbąskiego od południa o skrzydło zachodnie, tworząc znany ze starych grafik tzw. pałac Wydżgi. Podzamcze południowe zyskało paradny dziedziniec, a gotycka wieża w środku skrzydła południowego została przekształcona w stylu barokowym i zyskała sztukaterię. Nazwano ją Wieżą Zegarową. Przebudowie uległ również most między podzamczem a pałacem oraz utworzony poniżej w suchej fosie ogród
punktor 1741 r. - kolejny biskup Adam Stanisław Grabowski zajął się głównie podzamczem. Całkowicie przebudował skrzydło wschodnie, dodając jedną kondygnację i ryzalit z tympanonem po środku. Odtąd budynek ten zwano pałacem bp Grabowskiego. Działał tu sąd i urząd wójta. Skrzydło zachodnie podzamcza zaś przeznaczono na cele gospodarcze. Na paradnym dziedzińcu postawiono figurę św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Kaplica zamkowa otrzymała nowe barokowe organy i dekorację rokokową, a dziedziniec z krużgankami nowe kolory. Do barokowego pałacu dostawiono od wschodu podobną stylistycznie, trójkondygnacyjną przybudówkę z sypialnią biskupią i gabinetem lustrzanym
ozdoba
Napoleon w zamku
10 czerwca 1807 r. w pobliskim Ignalinie rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami francuskimi a koalicją rosyjsko-pruską. Brał w niej udział sam cesarz Napoleon Bonaparte. Sławny wódz kierował swoimi oddziałami z Góry Wiatracznej, leżącej około dwóch kilometrów na północny zachód od Ignalina. Po bitwie, którą uważa się za nierozstrzygniętą, Bonaparte przez 4 godziny odpoczywał na zamku w Lidzbarku, a dokładnie w Pałacu bp Grabowskiego.

punktor lata 1767-1795 - na zamku rezydował bp Ignacy Krasicki (patrz dwór Smolajny). Pomimo rozbiorów budowla w dalszym ciągu błyszczała przepychem i była znana z pięknych ogrodów. "Książę poetów" bardzo lubił tu przebywać. Pod koniec jego "kadencji" widać było już pierwsze oznaki schyłku. Gdanisko i ganek łączący go z zamkiem były zrujnowane, rozebrano tzw. pałac Batorego. Krasicki dokonał przebudowy i upiększenia Wielkiego Refektarza, powiększenia biblioteki i remontów w komnatach tego wymagających
punktor po 1795 r. - następni biskupi Karol i Józef Hohenzollernowie zaniedbali zamek tak, że całkowicie wyprowadzili się z niego do opactwa w Oliwie pod Gdańskiem
punktor XIX w. - w zamku urządzono szpital wojskowy, piekarnię oraz koszary. Całe założenie zostało totalnie zdewastowane. Władze pruskie nakazały nawet jego rozbiórkę, lecz po proteście mieszkańców miasta ograniczono się tylko do usunięcia tzw. pałacu Wydżgi (1840 r.), obniżono też Wieżę Zegarową na podzamczu do wysokości skrzydła południowego.
punktor 1857 r. - za sprawą bp Ambrożego Geritza na zamku powstał szpital i sierociniec Fundacji św. Józefa. Prace remontowe i adaptacyjne w zamku przeprowadził architekt lidzbarski Jester. Sierociniec przetrwał aż do roku 1932
punktor 1926 r. - rozpoczęto prace konserwatorskie pod kierunkiem Karla Haukego, a rok później utworzono muzeum regionalne.

Panorama Lidzbarka wg Quasta
Panorama Lidzbarka z zamkiem po lewej na grafice Ferdinanda von Quasta z ok. 1850 r.

punktor lata 1933–1939 - równolegle z muzeum w zamku działał katolicki ośrodek oświatowy
punktor po 1939 r. - Niemcy urządzili w piwnicach zamkowych więzienie dla sowieckich jeńców. Sam zamek nie ucierpiał bezpośrednio od działań wojennych, lecz zbiory muzeum zostały rozgrabione i zniszczone
punktor 1953 r. - skrzydło południowe i część północno-wschodniego zaadaptowano na potrzeby męskiego internatu Liceum Pedagogicznego
punktor 1963 r. - zamek Lidzbarku Warmiński został uznany za zabytek klasy 0 i przeszedł pod zarząd Muzeum Mazurskiego w Olsztynie
punktor 1972 r. - rozpoczęto prace konserwatorskie, zarysowano mury rozebranego pałacu barokowego, choć niezbyt wiernie
punktor 1985 r. - w obiekcie utworzono Muzeum Warmińskie, nadal pod zarządem muzeum w Olsztynie
punktor 1994 r. - pożar zniszczył pałac na podzamczu oraz część wielkiej baszty narożnej
punktor 2005 r. - odkryto nieznane dotychczas podziemia zamku. Wielka sala powstała z połączenia dwóch kondygnacji piwnic, pełniąca niegdyś funkcje gospodarcze przeznaczona zostanie na cele konferencyjne. Turyści także będą mogli ją zwiedzać
punktor 2011 r. - po 4 latach zakończyły się prace konserwatorskie i archeologiczne na zamku. Odnalezione materiały źródłowe i XVIII-wieczna inwentaryzacja pozwoliły na odtworzenie Wieży Zegarowej na podzamczu. Remont objął dachy, dziedziniec, krużganki, portale, zegar słoneczny, a w kaplicy zajęto się ołtarzem, któremu po odnowieniu przywrócono historyczny wygląd. W murach wymieniona została też cała instalacja. Podzamcze zyskało Wieżę Zegarową Wielką niespodzianką było odkrycie na krużgankach, pod wieloma warstwami farby, malowideł z końca XIV wieku. Historycy sztuki określają je jako rewelację na skalę światową. Znakomite pod względem artystycznym polichromie przedstawiają m.in. patronkę zamku - św. Katarzynę, postacie świętych oraz sceny z życia Chrystusa. Ich stan jest różny, często zupełnie nieczytelny dla laika, więc zadaniem na przyszłość dla dyrekcji zamku jest ich lepsze wyeksponowanie i być może częściowa rekonstrukcja. Odkrycie konserwatorów zmienia wizerunek warowni lidzbarskiej. Przed wiekami posiadała ona wyjątkowy dziedziniec, mieniący się kolorami jak żaden inny zamek na ziemiach polskich! Poza tym prace pozwoliły ustalić, że kamienie użyte do budowy krużganków pochodzą z bałtyckich wysp Gotlandii i Olandii, skąd czerpano też budulec dla zamku w Malborku. Podzamcze zostało sprzedane (lub wydzierżawione) i działa w nim Hotel Krasicki.

Rycina z Mapy Warmii Enderscha
Tu widać nieistniejący barokowy budynek niesłusznie zwany pałacem Wydżgi, dobudowany do południowego skrzydła warowni, rycina z Mapy Warmii Enderscha z 1755 roku

Obraz Bornkama z pocz. XIX w.
Zamek z pałacem - widok od południowego wschodu na obrazie Bornkama z początku XIX wieku


Legendy i podania

Powrót na górę strony

Legendy o zamkowych bogactwach ściągały do zrujnowanej w końcu XVIII w. rezydencji biskupiej wielu poszukiwaczy skarbów. Jeden z nich odnalazł podziemne korytarze, w których jednak zgasła mu pochodnia. Próbował znaleźć wyjście, ale nie udawało mu się to, aż po kilku dniach wyczerpany zobaczył światło i kobiecą postać ubraną na biało. Biała dama kiwnęła na niego ręką aby szedł za nią. Po chwili stanęli w pomieszczeniu ze skrzynią pełną kosztowności. Następnie zjawa zaprowadziła człowieka do miejsca skąd wszedł do lochów i powiedziała, aby nikomu nie wspominał o skarbach, bo surowo ukaże jego i jego rodzinę. Tajemnica została ujawniona na łożu śmierci poszukiwacza, ale dziś nikt już nie wie gdzie było wejście do podziemi i loch ze skarbami.

Litografia z zamkiem z 1833 r.
Litografia hrabiny Angeliki von Dohna z ok. 1833 r.



Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorZamek - Muzeum Warmińskie - pl. Zamkowy 1, Lidzbark Warmiński

CZAS
punktor Z rynku idzie się ok. 10 minut. Z oficjalnego parkingu podobnie. Obejście dookoła, oglądnięcie z zewnątrz i zwiedzenie wnętrz zajmuje ok. 2 godziny.

WSTĘP
punktor Płatny. Do muzeum - 26 zł, ulgowy 20 zł, rodzinny 60/82 zł. Wejście na wieżę 12 zł. Wejście jedynie na dziedziniec i do piwnic 7 zł. Czynne codziennie poza poniedziałkami do godz. 17.00, ale wejść trzeba godzinę wcześniej. Dedykowany turystom parking znajduje się przy ul. Kanałowej.

Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zabytku:
Zamek w Lidzbarku Warmińskim

Grafika Zuseke z  1890 r.
Grafika Zwickera z okresu międzywojennego
Grafiki przedstawiająca podobne ujęcia panoramy Lidzbarka Warmińskiego. Pierwsza autorstwa Zuseke z ok. 1890 r., druga K. Zwickera z okresu międzywojennego




Położenie i dojazd


Północna część woj. warmińsko-mazurskiego. 25 km na południowy-zachód od Bartoszyc, 50 km na północ od Olsztyna. Zobacz na mapie.
Zamek znajduje się na wschód od centrum miasteczka. Samochód najlepiej zaparkować na centralnym placu Wolności.



GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N54.12577222° E20.58305278°  
format DM (stopnie, minuty):   54° 7.5463332'N 20° 34.9831668'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   54° 07' 32.78''N 20° 34' 58.99''E 



Okoliczne atrakcje


punktor Kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła z II poł. XIV wieku z ogromną 70-metrową wieżą
punktor W centrum miasta stoi dwubasztowa Wysoka Brama
punktor Resztki całkiem wysokich murów miejskich
punktor Przy zamku, po drugiej stronie ulicy rozciąga się malowniczy wąwóz rzeki Symsarny

Akwarela A. Holma
Widok na zamek lidzbarski od strony dzisiejszej ul. Mikołaja Reja, akwarela A. Holma z ok. 1900 r.



Bibliografia



punktor Czubiel Lucjan - Zamki Warmii i Mazur
punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów
punktor Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
punktor Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy
punktor Koperkiewicz Arkadiusz - Badania archeologiczne na południowym tarasie zamku biskupów w Lidzbarku Warmińskim
punktor Wółkowski Wojciech - Od gotyckiego zamku do barkowej rezydencji,dzieje budowlane zamku biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim w XVII i XVIII wieku

Pocztówka z 1920 r.
Widok od strony przedzamcza południowego ma pocztówce z 1920 r.


Galeria zdjęć


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Lidzbark Warmiński - Wejście do zamku przez podzamcze  z mostem (obecnie skrzydło hotelowe) Lidzbark Warmiński - Potężna baszta chroniąca podzamcza i pałac bp Grabowskiego Lidzbark Warmiński - Skrzydło zachodnie podzamcza - dziś restauracja hotelowa Lidzbark Warmiński - Skrzydło południowe podzamcza ze zrekonstruowaną Wieżą Zegarową Lidzbark Warmiński - Barokowy pałac bp. Grabowskiego Lidzbark Warmiński - Zamek właściwy i figura św. Katarzyny Lidzbark Warmiński - Dziedziniec Lidzbark Warmiński - Dziedziniec z krużgankami Lidzbark Warmiński - Widok z krużganków Lidzbark Warmiński - Tu widać malowidła na krużgankach Lidzbark Warmiński - Zbrojownia z wystawą militarną Lidzbark Warmiński - 1. kondygnacja piwnic z ekspozycją Lidzbark Warmiński - Podświetlana makieta zamku Lidzbark Warmiński - 2. kondygnacja piwnic Lidzbark Warmiński - Pomieszczenie na 2. kondygnacji piwnic Lidzbark Warmiński - Komnata poświęcona biskupom warmińskim ze zrekonstruowanym  sklepieniem Lidzbark Warmiński - Kaplica Lidzbark Warmiński - Komnata biskupia Lidzbark Warmiński - Mały refektarz Lidzbark Warmiński - Wielki refektarz Lidzbark Warmiński - Ściana z eksponatami sakralnymi w Wielkim refektarzu Lidzbark Warmiński - Wąskie zejście w Wielkim refektarzu do skarbca i więzienia w wieży Lidzbark Warmiński - Zejściem dochodzimy do salki z wyciągiem, może do podawania więźniom jedzenia? Lidzbark Warmiński - Kolejna komnata z interesującym sklepieniem Lidzbark Warmiński - Kondygnacja ze sztuką współczesną Lidzbark Warmiński - Na szczycie wieży Lidzbark Warmiński - Widok z wieży Lidzbark Warmiński - Fosa widziana z wieży Lidzbark Warmiński - Zamek z wieży Lidzbark Warmiński - Widok na zamek z przystani Lidzbark Warmiński - Zamek nad Łyną od północy
Zdjęcia wykonane: wiosną 2022

Lidzbark Warmiński - Wjazd do zamku właściwego przez most Lidzbark Warmiński - Zamek zza fosy Lidzbark Warmiński - Widok zza fosy na podzamcze z cylindryczną basztą Lidzbark Warmiński - Pałac bp Grabowskiego Lidzbark Warmiński - Widok z podzamcza Lidzbark Warmiński - Narożnik z wysoką wieżą Lidzbark Warmiński - Widok na pałac bp Grabowskiego i most prowadzący do zamku Lidzbark Warmiński - Jedna z wieżyczek narożnych Lidzbark Warmiński - Widok zza fosy Lidzbark Warmiński - Skrzydło zachodnie Lidzbark Warmiński - Kapitularz Lidzbark Warmiński - Armata w piwnicach zamkowych Lidzbark Warmiński - Krużganki na dziedzińcu Lidzbark Warmiński - Widok spod krużganka Lidzbark Warmiński - Krużganki na dziedzińcu Lidzbark Warmiński - Jedna z sal zamkowych Lidzbark Warmiński - Kaplica Lidzbark Warmiński - Wielki refektarz Lidzbark Warmiński - Wielki refektarz Lidzbark Warmiński - Sala poświęcona Krasickim Lidzbark Warmiński - Od strony miasta zamek jest zasłonięty przez drzewa
Zdjęcia wykonane: latem 2004


Filmy wideo


Pomniki Historii - Lidzbark Warmiński




Zamek biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim z drona 2020



Noclegi


punktor Lidzbark Warm. - "Zacisze Leśne", tel. (089) 767 24 21 (dobre tanie noclegi, należy jechać najpierw na Bartoszyce, przed stadionem skręcić w prawo na Jeziorany i dalej będzie reklama)
punktor Lidzbark Warm. - Hotel PTTK, ul. Wysokiej Bramy 2, tel.: (089) 767 25 21 (chyba już nie działa)
punktor Lidzbark Warm. - Hotel, ul. Spółdzielców, tel.: (089) 767 52 59 (90 zł 2os/doba)
punktor Lidzbark Warm. - Hotel "Pod Kłobukiem", ul. Olsztyńska 4, tel. (089) 767 32 91 (ekskluzywny)
punktor Lidzbark Warm. - Agroturystyka Cytowicz Stanisława, ul. Dąbrowskiego 24, tel. (089) 767 29 13
punktor Lidzbark Warm. - Agroturystyka Anna Kulpińska, Koniewo 16, tel: (089) 767 49 76
punktor Lidzbark Warm. - Pokoje gościnne Tomaszewska Krystyna, ul. 30 - lecia 4, tel. (089) 767 33 78

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Zamek malowany       Autor:  Katarzyna Sołoducha      Data:  2015-12-11 09:48:22
    Na zamku w Lidzbarku Warmińskim można podziwiać kolejne efekty prac konserwatorskich przeprowadzonych w ramach projektu „Konserwacja i restauracja XIV-wiecznego zamku w Lidzbarku Warmińskim – perły architektury gotyckiej w Polsce – II etap”.   Zakończono już restaurację ścian oraz sklepień 1.piętra krużganków.   Restauracji malowideł towarzyszyło także rozpoznanie i opracowanie historycznych graffiti – pozostawionych przez gości i mieszkańców lidzbarskiego zamku. Na polichromowanych   ścianach zamkowych krużganków zidentyfikowano około 140 różnych   inskrypcji i rysunków: 50 na ścianie północnej, 40 na południowej, 34 na zachodniej, 21 na wschodniej. Wszystkie zostały zbadane i poddane renowacji.
  • komunikacja społeczna       Autor:  warmbrunner      Data:  2014-11-04 07:44:33
    szkoda że prowadzicie to tylko w języku polskim.   niemiecki byłby tu całkiem na miejscu o angielskim nie wspominając.   pozdrawiam z dolnego śląska
  • Miła atmosfera       Autor:  Teresa      Data:  2014-02-09 12:17:59
    Zwiedzaliśmy w 2 osoby zamek. Była ok. godz. 15. Zamek czynny jest do 16.00. Udostępniono nam wszystkie pomieszczenia zamku, otworzono zbrojownię. Pan, który nas oprowadzał był niezwykle miły. Nikt nas nie poganiał, że już niedługo będą zamykać. Wszystkie zbiory bardzo mi się podobały i obsługa również.





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.