Stara Łomnica

Średniowieczna wieża mieszkalno-obronna

W tej starej śląskiej wsi tuż przy drodze widać potężną kamienną wieżę z resztkami muru obwodowego (w lecie jednak może być zakryta drzewami). Zbudowana na planie prostokąta o wymiarach ok. 13x11 m i wysokości 14 m, posiada obecnie pięć kondygnacji, ale pierwotnie było ich cztery. Wysoki parter (6 m) posiadał niegdyś funkcje gospodarcze. Prowadziło do niego dzisiejsze wejście dolne, natomiast na pierwsze piętro, gdzie było drugie wejście, wiodły drewniane schody, łatwe do zniszczenia w razie zagrożenia zewnętrznego.
Odmiennie niż w starszych wieżach rycerskich (sprzed poł. XIV w.) sala reprezentacyjna w Starej Łomnicy mieściła się właśnie na tym piętrze, a nie na drugim, które w tym przypadku było podzielone na dwie izby mieszkalne. Przy ścianie płn.-wsch. znajdowały się schody łączące poszczególne kondygnacje.
Patrząc z zewnątrz należy wspomnieć, iż wieża posiada nieregularnie rozmieszczone niewielkie otwory okienne, kamienny portal oraz ślady po wykuszu w ścianie zachodniej. Od południa do wieży przylega mur z tego samego budulca, a właściwie jest to zrujnowany podłużny budynek, którego zewnętrzna cześć to dawny mur obwodowy. Być może budynek gospodarczy stał tu już w średniowieczu. Od wschodu założenie zamyka kolorowo otynkowany budynek z XVI wieku zwany "dworem środkowym". Obecnie to dom mieszkalny i tam trzeba pytać o pozwolenie oglądnięcia wieży. Niegdyś był to zapewne o wiele bardziej stylowy obiekt, dziś jedyną ozdobą jest portalik wejściowy, a nad nim herby Pannewitzów i Habsburgów oraz mało wyszukane obramowania w kilku oknach. Być może budynków należących do XVI-wiecznej rezydencji Pannewitzów było więcej, ale nie ma już po nich śladu, podobnie jak po sporej części muru obwodowego. Poniżej wieży, po drugiej stronie drogi znajduje się staw, zapewne pozostałość fosy.
Stan zabytku w Starej Łomnicy jest bardzo zły. Jak to bywa w tych rejonach, nie ma pieniędzy, a zapewne i ochoty na przeprowadzenie nawet podstawowej konserwacji. Jako, że wieża stoi na prywatnej posesji, państwo o niej zapomniało, a gospodarz przez lata wykorzystywał jako magazyn na siano i inne rzeczy. Dzięki jego pracom zabezpieczającym wieża nie zawaliła się jeszcze, choć w środku jest całkowicie zrujnowana i wejście na wyższe kondygnacje nie jest już możliwe. Bez fachowej pomocy wkrótce może zawalić się albo zostanie po prostu rozebrana...

Wieżę wznieśli pod koniec XIV wieku przedstawiciele rodu Pannewitzów (Panowiców), którzy otrzymali Łomnicę od króla Czech ok. połowy XIV wieku. W 1409 roku Konrad Pannewitz jako pierwszy pisał się "z Lomnicz".

Amerykanie w Łomnicy W czasie II wojny światowej w wieży łomnickiej przetrzymywano żołnierzy amerykańskich wziętych do niewoli. Pracowali oni przy czyszczeniu rzeki w Różance.

W XV wieku wieża łomnicka była zbyt skromnym założeniem dla możnego rodu, zbudowano więc przynajmniej jeden nowy budynek oraz mur obwodowy zamykający powiększony dziedziniec od zachodu. Budynek ten został w XVI wieku rozbudowany w tzw. dwór środkowy, bowiem od XVI wieku, w Łomnicy istniały jeszcze dwie inne niewielkie renesansowe rezydencje Pannewitzów zwane dworami dolnym i górnym. W 1617 r. w wieży wybuchł pożar. Prawdopodobnie przy odbudowie zmieniono układ wnętrz, dzieląc przede wszystkim wysoki parter na dwie kondygnacje. W 1625 r. za poparcie rebelii antycesarskiej w Czechach Pannewitzowie stracili dwór środkowy ze średniowieczną wieżą na rzecz arcybiskupa Karola. Ten sprzedał go szlachcie austriackiej. Od tej pory każda z 3 rezydencji łomnickich miała innego właściciela (Pannewitzowie utrzymali się jeszcze w dworze górnym). Po wojnie wieża z resztkami średniowiecznych murów stała się częścią prywatnych zabudowań. Właściciel wzmocnił ją i tymczasowo zapobiegł jej zawaleniu, ale to było już dawno temu i nowe prace są bezwzględną koniecznością.

Bibliografia