Lubartów

Zamek szlachecki przebudowany w pałac

Plany i rekonstrukcje

Plan pałacu Lubartów z roku 1837


Mapa Lubartowa z XVIII wieku z terenem zamkowym. Zamek-pałac zaznaczony na czerwono

Pierwotny dwór czy też zameczek lewartowski wzniósł Piotr II Firlej herbu Lewart (wojewoda lubelski, a następnie ruski, starosta radomski i kazimierski), w końcu I poł. XVI w. wkrótce po lokowaniu miasta. Obiekt miał charakter willi w stylu włoskim z dwoma obronnymi alkierzami otoczonej fosą i mokradłami.

1549 r. - zachowana jest relacja, iż obiekt był już zbudowany
1553 r. - zamek w Lewartowie odziedziczył Mikołaj II Firlej, późniejszy kasztelan wiślicki i wojewoda lubelski. Był on kalwinem i przywódcą innowierców małopolskich. Gościł tu m.in. Jana Kochanowskiego. Dokonał znacznej rozbudowy rezydencji i zwiększenia jej funkcji obronnych. Pisano, iż przy budowie nie liczył się z kosztami, a efekt był powszechnie podziwiany. Powstały dwa boczne skrzydła, alkierze zostały przebudowane na pięcioboczne basteje i bardziej wysunięte. Parter zajmowała izba stołowa, kaplica w prawym skrzydle i ok. 10 pokoi. Na górze w alkierzu znajdowała się biblioteka, reprezentacyjna sala w głównym korpusie, duży apartament i kilka pokoi. Zamek urządzono w klasycznej zasadzie symetrii i osiowości. Za zewnątrz powstał wspaniały ogród
pocz. XVII w. - właścicielką zamku w Lewartowie była córka Mikołaja II - Elżbieta
1624 r. - jej synowie sprzedali dobra lewartowskie Januszowi Zasławskiemu-Ostrogskiemu herbu Ostrogski
II poł. XVII w. - w wyniku małżeństwa Teofili Zasławskiej z Józefem Karolem Lubomirskim herbu Szreniawa zamek dostał się w ręce tego rodu. Planowano dokonać przebudowy pod kierunkiem nadwornego architekta Lubomirskich - Tylmana z Gameren. Zachowały się plany nowej trójkondygnacyjnej wieży zegarowej z portalem, na którym widniały herby obu rodów. Nie wiadomo jednak czy plany zostały zrealizowane
1705-1706 r. - podczas wojny północnej zamek został zniszczony, całkowicie spustoszono piękne ogrody
ok. 1710 r. - po śmierci żony - Marianny Lubomirskiej miasto i zamek przejął Paweł Karol Sanguszko herbu Pogoń Litewska. Przeprowadził on przebudowę budowli na barokową rezydencję. Jak napisał Stronczyński, zatarł wszelkie ślady pierwotnego zamku. Prace budowlane prowadził Paweł Antoni Fontana, nadworny architekt księcia Sanguszki
lata 1750-1839 - Lewartów dziedziczyło kilku przedstawicieli rodu Sanguszków
1744 r. - na prośbę Sanguszki, wywodzącego swój ród od legendarnego przodka Lubarta, syna wielkiego księcia litewskiego Gedymina, król August III zezwolił na zmianę nazwy miasta na Lubartów
1830 r. - ostatnia właścicielka z rodu Sanguszków - Klementyna Małachowska, podjęła się przebudowy wg projektu warszawskiego architekta Adolfa Schucha. Wyburzono wtedy oficyny, a styl parku zamieniono na angielski. Prace zostały jednak przerwane po powstaniu listopadowym.
1839 r. - pałac stał się własnością znanego przemysłowca Henryka Łubieńskiego. W stajniach pałacowych utworzył on fabrykę porcelany. Potem właścicielem był Bank Polski (którego wiceprezesem był Łubieński)
lata 1843-1858 - umieszczono w nim szpital wojskowy



1858 r. - pałac w Lubartowie przejął i częściowo wyremontował poseł na galicyjski sejm krajowy Stanisław Mycielski
po 1867 r. - rezydencja jest opisywana jako podupadła i opuszczona
1918 r. - podczas I wojny św zabytek został poważnie uszkodzony
1925 r. - pałac kupili misjonarze ze Zgromadzenia Zakonnego Braci Kresowych w celu założenia tu zakonu i szkoły
1933 r. - strawił go wielki pożar. 2 lata później cały teren wykupiło miasto
lata 1939-45 - Niemcy dokonali dalszych zniszczeń
po 1947 r. - przystąpiono do remontu budowli wg projektu Tadeusza Witkowskiego. Trwał on 20 lat
1999 r. - odbudowana rezydencja została siedzibą władz powiatu lubartowskiego