Zielone Ludowe

Średniowieczny zamek rycerski Homole

Zapomniane ruiny Jeszcze w XIX wieku zamek Homole był wielką atrakcją dla kuracjuszy z Dusznik-Zdroju. Ruiny były bardzo znane i tłumnie odwiedzane. Wytyczony był do nich specjalny szlak z ławeczkami, a na szczycie znajdowała się altanka i pustelnia. W XVIII stuleciu swą wizytę zapowiedział na Homoli nawet król pruski Fryderyk Wilhelm II, ale ostatecznie tu nie dotarł. Obecnie ruiny stoją jakby zapomniane...

Ruiny zamku zwanego Homole, Homola lub Homoli we wsi Zielone Ludowe pomiędzy Lewinem Kłodzkim a Dusznikami-Zdrojem stoją na szczycie zadrzewionego wzgórza Gomola / Gomoła o wysokości 733 m, będącego częścią Gór Orlickich. Zamek wybudowany na planie nieregularnym miał niewielkie rozmiary, szacunkowo 48x23 metry. Do dzisiaj zachowała się tylko wysoka na ok. 8 metrów część wieży (100 lat wcześniej miała ona jeszcze 12 m), w 3 miejscach resztki murów obwodowych i relikty suchej fosy. Widać, że mury wieży były bardzo grube (ponad 2 m), a cała warownia trudna do zdobycia ze względu na strome zbocza wzgórza, na które trzeba się wspinać, aby zobaczyć ruiny.

Obszar chroniony Od 2008 roku góra Gomoła wraz z otoczeniem jest częścią obszaru chronionego Natura 2000. Podłoże bogate w wapń przyczyniło się do występowanie na tym terenie szeregu rzadkich i chronionych roślin jak np. goryczuszka czeska, arnika górska, zaraza wielka, lilia bulwkowata, storczyk męski, pełnik europejski, podkolan zielonawy. Dlatego też w 2020 r. wybudowano kładkę dla turystów, zapobiegającą niszczeniu roślin.

Niektóre źródła szacują wysokość wieży aż na 30 metrów, ale jej obwód jest za mały na taką wielkość. Z pewnością nie przekraczała ona 20 metrów. W skład zamku wchodziła jeszcze warowna brama, budynek mieszkalny (z kaplicą) od południa i prawdopodobnie gospodarczy od północy.
Mimo że okolica jest bardzo ładna, pofałdowana wzniesieniami, to z góry widok jest żaden. Ładnie jest za to u podnóża Gomoły. Być może stawy o nazwie Bukowy Staw i Bukowy Stawik, które się tam znajdują, są pozostałością mokradeł chroniących niegdyś warownię.

Aktualizacja Od 2020 r. Homole nie jest już "dzikim" i zapomnianym miejscem. Powstała ścieżka z drewnianą kładką. Są ławki i tablice informacyjne. Stawy latem przestały być widoczne, zarosły całkowicie. Wejście na Gomołę stało się teraz znacznie prostsze. Szczyt został ogrodzony, a sama wieża również jest otoczona drewnianym pomostem (co sprawia dość dziwne wrażenie) z ławą i dwiema tablicami.

Zamek Homole wzniesiono w końcu XIII w. na planie nieregularnym. Składał się z wieży, budynku mieszkalnego, bramnego i murów obwodowych. Kiedyś cała okolica była pod panowaniem Czech, a zamek stolicą małego państewka feudalnego. Dlatego też jest to jeden z nielicznych zamków na Śląsku, który nie doznał uszczerbku w wyniki wojen husyckich (czeski ruch rewolucyjny przeciw cestarstwu i hierarchii kościelnej). Przypuszcza się, że już znacznie wcześniej, bo od X w. stał tu warowny gród słowiański, broniący bardzo ważnego punktu strategicznego - przełęczy Polskie Wrota. Przechodził nią szlak handlowy z Pragi przez Wrocław nad Bałtyk.


1350 r. - pierwsza wspomnienie o zamku w dokumentach, jego właścicielem był Tyczko Panewicz (von Pannwitz). Panewiczom udało się zgromadzić spory majątek, przejęli więc okoliczne miejscowości i stąd powstało określenie Państewko Homolskie. Przechodziło ono w całości w ręce kolejnych rodów do końca XVI wieku
1366 r.- po raz pierwszy wymieniona jest nazwa zamku - Landfrede
1392 r. - po Panowicach właścicielem zamku został Dietrich von Janowicz (von Janowitz), pan na zamku w czeskim Nachodzie
1403 r. - w zachowanym dokumencie dotyczącym fundacji w kościele w Dusznikach, zamek jest już nazywany Homole

Ulubiona twierdza husytów Zamek Homole był główną siedzibą husytów na ziemi kłodzkiej. Mimo że okoliczni mieszkańcy nękani przez okrutnych Czechów wynajmowali wojsko, które zdobywało zamek, to i tak powracał on wkrótce do przedstawicieli tego ruchu, którzy upodobali sobie warownię na niedostępnym wzgórzu, w malowniczym sudeckim krajobrazie. Husyci z Homola atakowali m.in. klasztor cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim, zdobyli zamek w Niemczy, gdzie utworzyli kolejną bazę do najazdów na śląskie miasta. W 1433 r. Jan Kolda i Mikołaj Trczka z Homola najechali czeski Chocen zabijając 70 mieszczan. Tak ważnego miejsca jak Homole nie mógł pominąć Andrzej Sapkowski w swej Trylogii Husyckiej, wspomina o nim w tomie "Narrenturm".

1415 r. - właścicielem został rycerz Bocek von Kunstadt
1427 r. - za 1000 kup groszy praskich, warownię kupił czeski rycerz Mikołaj Trczka (Mikuláš Trčka) z Lipy
1428 r. - skrajne skrzydło husytów - taboryci najechali na Śląsk. Homole zostało zdobyte, czy też przekazane (bo Trczka sam był taborytem) Piotrowi (Petrowi) z Wolfiny zwanemu Polakiem, który zajmował go przez ok. 6 lat. Jako że zamek nie ucierpiał w walce, stał się bazą wypadową husytów. W tym czasie spora część miejscowej ludności, zapewne przerażona rozpętanym terrorem, przeszła na husytyzm
1433 r. - miasta śląskie zorganizowały wyprawę mająca na celu odbicie zamku. Zakończyła się ona pełnym sukcesem. Piotr Polak został wzięty do niewoli. Spokój jednak nie zapanował, bo wkrótce warownię znowu przejął taboryta Jan Kolda z Žampachu
ok. 1444 r. - zamek Homole przeszedł ręce kolejnego husyty Hynko Krusziny z Lichtenburga, który wykorzystując zamieszanie wojenne zaczął powiększać swoje posiadanie na Ziemi Kłodzkiej
1454 r. - następnym właścicielem został Jerzy z Podiebradu. 4 lata później mianowano go królem Czech. Burgrabią zamku mianował Václava Holý
1477 r. - warownię otrzymał w lenno od syna Jerzego - Henryka rycerz Hildebrand Kauffung
pocz. XVI w. - kolejny Kauffung - Zygmunt, zszedł na zbójecką drogę. Podobno tak zastraszył okoliczną ludność, że chłopi obawiając się wychodzić z domu za dnia, pracowali na polach w nocy. Dopiero wojsko cesarskie (tron Czech przekazano Habsburgom) zakończyło zbójecki proceder Kauffunga, kiedy to w 1534 r. schwytano go i ścięto głowę w Wiedniu
1520 r. - zamek Homole kupił hrabia kłodzki Ulryk von Hardegg
1540 r. - następnie odkupił go Jerzy Zeidlitz, a rok później Johann von Pernstein, po którym Homole odziedziczył jego syn Vratislav von Pernstein
1549 r. - kolejnym właścicielem zamku i jak całego hrabstwa kłodzkiego został Ernst von Bayern Wittelsbach. Majątek szybko przekazał swojemu synowi Eustachiuszowi, który został nobilitowany przez cesarza Karola V i mógł od tego czasu zwać się Eustach von Landfried (Landfried - inna nazwa Homola). Był on ostatnim użytkownikiem zamku, przeniósł się do dworu w Dusznikach, a opuszczona budowla popadała w ruinę
1561 r. - cesarz Ferdynand I kupił zamek wraz za całą okolicą
1595 r. - całość została następnie wykupiona od cesarza przez miasto Duszniki za 10 000 talarów. Zamek był już w całkowitej ruinie
1788 r. - z inicjatywy dusznickiego urzędnika skarbowego nieopodal ruin homolskich wybudowano letni domek i pustelnię oraz doprowadzono do nich drogę z uzdrowiska
1810 r. - na wzgórzu Gomoła przeprowadzono pierwsze prace wykopaliskowe. Odkryte korytarze i pomieszczenia podziemne zasypano. Hipotetycznie uznano, że zabudowa zamku rozpoczynała się do 8 m poniżej ówczesnego poziomu gruntu
1962 r. - na terenie zamku Homole rozpoczęto prace archeologiczne, które doprowadziły do odkrycia pod murem obwodowym sklepionej komnaty. Znaleziono w niej XIII-wieczną ceramikę
2020 r. - Lasy Państwowe wykonały drewnianą ścieżkę do ruin. Ma ona chronić przed wydeptywaniem rzadkich górskich roślin. Okolica posiada bowiem specyficzne podłoże bogate w wapń. Dzięki temu spotkać tu można rzadkie gatunki roślin chronionych jak storczyk, róża kłodzka, arnika górska, zimowit, goryczuszka.