Zamek Malbork

Malbork
Średniowieczny zamek krzyżacki





Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Malbork (woj. pomorskie) - Średniowieczny zamek krzyżacki

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
4.5 stars
Średnia ocena: 4.7 na 5. Głosów: 521

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
4.5 stars
Średnia ocena: 4.3 na 5. Głosów: 520

       
    
 


Opis i stan obecny


Najsłynniejszy polski zamek, choć nie wzniesiony przez naszych przodków, stoi w północnej części dzisiejszego Malborka, na prawym brzegu Nogatu.
ozdoba
Muzeum
Zamek malborski jest jednym z największych muzeów w kraju. Rocznie zwiedza go ok. 450 tys. osób z tego połowa to turyści indywidualni. Polacy stanowią 69% zwiedzających, z zagranicy przybywają głównie Niemcy - 19%. Do swojej dyspozycji muzeum ma ponad 130 przewodników, w tym wyspecjalizowanych w takich językach jak niemiecki, angielski, szwedzki, włoski, hiszpański, czeski, francuski, a nawet migowy. Dlatego aby być pewnym wejścia do placówki, bilety warto rezerwować wcześniej, np. przez system sprzedaży online. Dziennie zabytek może zwiedzić 500 turystów.
Nazywa się go największą kupą cegieł w Europie, ponieważ do jego budowy Krzyżacy zużyli ok. 30 milionów sztuk tego budulca. Inne stare powiedzenie mówi, że tak jak Buda powstała ze skały, Mediolan z marmuru, tak Malbork z błota (z którego wypalano cegły). Obecnie obiekt jest prawie całkowicie odrestaurowany i turyści mogą zwiedzić większą część tej olbrzymiej warowni. Stałych wystaw jest tu bardzo dużo, m.in. bursztynów, zbroi, broni, znalezisk archeologicznych itp. Dodatkowo prezentowane są też ekspozycje czasowe, np. kiedyś była to część kolekcji wspaniałych arrasów z petersburskiego Ermitażu. Tak więc, jeśli ktoś jeszcze nie był na zamku malborskim, powinien jak najszybciej nadrobić tę zaległość, bo w żadnym wypadku nie jest to przereklamowana atrakcja.
Warto też oglądnąć dawny Malbork, który rozłożony był wzdłuż Nogatu. Do dziś zachowały się mury obronne, bramy, ratusz i kościół św. Jana. Miasto i zamek stanowiły niegdyś wielką fortecę, połączoną wspólnymi fortyfikacjami. Niezwykłe jest w tym przypadku to, iż zamek był większy od miasta.
ozdoba
Stolica zakonu
14 września 1309 wielki mistrz Zygfryd von Feuchtwangen przeniósł stolicę zakonu krzyżackiego z Wenecji do Malborka. Dlaczego to zrobił? W zachodniej Europie narastała atmosfera nieprzychylności wobec zakonu wywołana podbijaniem ziem chrześcijańskich zamiast pogańskich. Także fala oskarżeń i prześladowań skierowana przeciw zakonowi Templariuszy bardzo zaniepokoiła wielkiego mistrza. Obawiał się podobnych wystąpień przeciw Krzyżakom. Przeprowadzka do dalekich Prus wydawała się więc koniecznością. Z pewnością bardziej odpowiednim miejscem na stolicę potężnego zakonu byłby Elbląg, jednak tam przeważali zwolennicy Henryka von Plotzke, mistrza krajowego, dążącego bez skrupułów do podbijania kolejnych ziem i lekceważącego całkowicie prawdziwe funkcje i zadania do jakich został powołany zakon. Był to największy przeciwnik Feuchtwangena wewnątrz zakonu, więc stolicą kazał on uczynić Marienburg czyli Malbork. Odtąd na zamku rezydował wielki mistrz i jego zastępca - wielki komtur.
Warownia Malbork składa się z trzech członów i zajmuje ok. 21 ha powierzchni. Jest największym gotyckim zamkiem na świecie. Idąc od strony miasta, czyli od wschodu, mijamy po kolei Zamek Wysoki z wysoką wieżą główną i kościołem NMP wystającym poza główną linię murów oraz Zamek Średni z kwadratową Wieżą Kleszą i skrzydło wschodnie mieszczące sale gościnne. Natomiast nadchodząc od drugiej strony czyli mostem na Nogacie widzimy od prawej: gdanisko, Zamek Wysoki, Bramę Mostową z dwiema basztami, Zamek Średni z bogato zdobionym Domem (Pałacem) Wielkich Mistrzów oraz mury Wielkiego Refektarza. Kasa do niedawna znajdowała się na Zamku Niskim czyli Przedzamczu, w otoczeniu stoisk z pamiątkami, książkami, zabawkami. Jednak od 2014 mieści się bliżej miasta, w Bramie Nowej, przy tzw. Wałach von Plauena (bilety są też dostępne w biletomacie i online przez stronę WWW). Odbudowana niedawno brama, będąca wcześniej w całkowitej ruinie, nazwę zawdzięcza zbudowaniu później niż inne bramy, ale jeszcze w średniowieczu.
ozdoba
Nietoperze
Nie tylko turyści masowo przybywają na zamek malborski, upodobały go sobie również nietoperze. Jest tu największe zimowisko tych ssaków na Pomorzu. W 2015 roku naliczono ich 310. Oczywiście turysta nie ma szans ich zobaczyć, ponieważ przesiadują tylko w najbardziej niedostępnych zakamarkach warowni.
Zamek Niski to największa a zarazem najmłodsza część warowni malborskiej, posiadająca charakter głównie gospodarczy i magazynowy. Mieściła się tu m.in. ludwisarnia, kuszarnia, prochownia, różne warsztaty, stajnie i karwan, w którym składowano uzbrojenie (wciąż stoi). Skrzydło zachodnie, gdzie dziś znajduje się restauracja, zajmował szpital, browar, spichlerze, obora. Działał tu nawet port rzeczny i kościół św. Wawrzyńca.
Wjazd na Zamek Średni prowadzi przez zadaszony drewniany most od strony północnej. Ta część budowli powstała z dawnego przedzamcza, gdy po przeniesieniu stolicy zakonu do Malborka, Zamek Wysoki przestał wystarczać. Można tu zobaczyć potężną bronę (spuszczaną kratę) broniącą dostępu na dziedziniec.
Po prawej stronie od wejścia znajdowała się infirmeria, czyli szpital - przytułek zakonny. Tutaj dożywali swych dni starzy i schorowani rycerze. Infirmeria posiadała własną infrastrukturę - refektarz, kaplicę i łaźnię. W czasach polskiego władania zamkiem były tu mieszkania urzędników królewskich. Dalej jest Wielki Refektarz nazwany później przez Polaków Salą Królewską. Był on przed długi czas wyłączony ze zwiedzania ze względu na osuwanie się budynku i dopiero poświęcenie części piwnic na wypełnienie ich pianobetonem wzmocniło budowlę na tyle, że po remoncie można było przywrócić go do ruchu turystycznego w 2008 roku. A jest co oglądać, bo była to jedna z największych sal w średniowiecznej Europie (wymiary 30 x 15 m, wysokość 9 m), mogąca pomieścić nawet 400 osób. Tutaj przyjmowano przybywających do Malborka gości, rycerstwo z całej Europy, organizowano uczty i biesiady. Pod rządami polskimi sala służyła jako jadalnia oraz miejsce spotkań i zebrań starosty malborskiego. Wnętrze zachwyca wspaniałą architekturą z nowatorską konstrukcją sklepienia, wspartego na trzech smukłych kolumnach. Ściany refektarza były pokryte freskami, a okna kolorowymi witrażami. Z malowideł przetrwał tylko fragment z przedstawieniem Koronacji Najświętszej Marii Panny. W posadzce można zauważyć nakryte metalowymi osłonami otwory, które są pozostałością zaawansowanego systemu ogrzewania pomieszczeń przy pomocy ciepłego powietrza pochodzącego z pieca pod salą.
Dalej stoi najważniejszy element całego zamku - Pałac Wielkich Mistrzów, późniejsza rezydencja polskich monarchów.
ozdoba
Plan filmowy
Zamek Malbork wielokrotnie wykorzystywany był przez filmowców. Kręcono tu m.in. Wiedźmina, Króla Olch z J. Malkovichem, Pana Samochodzika i Templariuszy, a także kilka reklam np. Plus gsm z mnichami (koniec 2004 r.), makaron Malma z Sophią Loren (2002 r.).
Posiada on niezwykłą, wyprzedzającą swoją epokę architekturę. Od reszty zamku odróżnia się szarymi kamiennymi kolumnami, oknami w podobnych kamiennych obramowaniach i narożnymi przyporami zwieńczonymi wieżyczkami. Kamienne elementy stanowią ciekawy kontrast na tle ceglanych murów. Wnętrza były wyposażone w instalacje grzewcze i sanitarne zapewniające najwyższy możliwy komfort. Pałac jest uznawany za najbardziej wartościową artystycznie budowlą Krzyżacką, bogactwem architektonicznym dorównującą najlepszym rezydencjom późnośredniowiecznej Europy. Pomieszczenia najwyższej kondygnacji pałacu, o wysokości prawie 9 m, służyły wyłącznie przywódcom zakonu, dlatego były tu sale, które funkcjonalnie dublowały się z salami dla ogółu rycerzy zakonników. Wielcy mistrzowie posiadali własne sale reprezentacyjne w postaci dwóch kolejnych refektarzy, wykorzystywanych w różnych porach roku: Letni i Zimowy, wspartych na jednej tylko kolumnie, dwie izby urzędowe. Cześć prywatna obejmowała kaplicę św. Katarzyny, sypialnię i 2 komnaty. Kondygnacja niższa o wysokości niespełna 5 m była przeznaczona dla dostojników zakonnych. Urządzono tu 8 komnat mieszkalnych. Dwie najniższe kondygnacje pałacu zajmowało archiwum i kancelaria (jeden z najważniejszych urzędów zakonnych) oraz pomieszczenia magazynowe. W podziemiach udostępnionych w 2009 roku można zobaczyć relikty pierwotnej siedziby wielkich mistrzów.
ozdoba
Piekarze i skarby
W Zamku Wysokim w Malborku mieścił się skarbiec zakonny wypełniony kiedyś kosztownościami i złotymi monetami. Dokładnie pod nim znajdowały się pomieszczenia pierwszej kuchni zamkowej. W II połowie XIV wieku sprytni piekarze wykuli w suficie dziurę i podbierali złoto. Niezbyt ostrożnie jednak wydawali pieniądze i cała sprawa szybko się wydała. Złodzieje zostali oczywiście ścięci.
Część wschodnia Zamku Średniego przeznaczona była na magazyny (parter, piwnice) i mieszkania dla gości zakonnych (piętro). Najciekawsze są tu dziś piwnice mieszczące stałą wystawę bursztynu "Bursztynowe konteksty". W narożniku płd.-wsch. stoi czworoboczna wieża zwana Kleszą, która wraz z dołączonym budynkiem (Domek Dzwonnika) w XVIII w. zniknęła na ok. 100 lat zastąpiona rezydencją jezuitów. Przywrócono ją w XIX stuleciu. Jedyna niezabudowana część to skrzydło południowe. Na dziedzińcu z ładnymi alejkami i ławkami stoją dziś cztery figury. Są to elementy większego pomnika z 1877 r., zniszczonego przez Sowietów podczas wojny. Pomnik przedstawiał króla Prus Fryderyka II otoczonego przez wielkich mistrzów zakonnych: Hermanna von Salzy, Siegfrieda von Feuchtwangena, Winricha von Kniprode oraz Albrechta Hohenzollerna. Dziś pozostały z niego jedynie uszkodzone postacie zakonników.




ozdoba
Posąg Madonny
Ocenia się, iż 8-metrowa figura Madonny z Dzieciątkiem, umieszczona jako zewnętrzna dekoracja niszy okiennej w części prezbiterialnej kościoła zamkowego w Malborku, była największą średniowieczną rzeźbą w Europie. Wykonano ją ok. 1340 roku z gipsu jastrychowego i pokryto polichromią z farb wapiennych. Już 40 lat później rzeźbę pokryto na nowo mozaiką ze szklanych kostek. Szacuje się, że wykorzystano 300 tysięcy elementów szklanej, złoconej i wielobarwnej mozaiki. Nie wiadomo czy miał to być zabieg ozdobny czy warunki atmosferyczne w takim stopniu niszczyły malowanie, że wybrano technikę gwarantującą większą trwałość. Przez wieki rzeźba była symbolem Malborka, wspominali ją przybysze odwiedzający miasto, poeci i uwieczniali malarze, choć zgodnie podkreślano, że postać Maryi nie była ani urodziwa, ani nawet kobieca. Winna była temu technika mozaikowa, która zniekształciła rysy twarzy.
Pierwszy znana renowacja posągu miała miejsce na pocz. XIX wieku, potem co kilkadziesiąt lat konieczne były prace naprawcze, zwykle korzystano z pomocy artystów włoskich. Zniszczyli ją Sowieci podczas bombardowania zamku w 1945 r. Z gruzów udało się wydobyć i zabezpieczyć prawie 8 tysięcy kostek mozaiki oraz wiele fragmentów posągu. Pomogły one w odtworzeniu rzeźby Madonny w latach 2014–1016. Nowe elementy mozaiki sprowadzono z Wenecji, a w Gdańsku część z nich pozłocono. Na uroczyste odsłonięcie posągu przybył aktualny wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego opat Bruno Platter.
Dalej drewniany most zwodzony na grubych łańcuchach prowadzi do Zamku Wysokiego. Jest to najstarsza część warowni. Posiada wymiary 51 x 60 m, nie licząc przedłużenia skrzydła północnego w kierunku wschodnim, które dobudowano nieco później i przeznaczono na cele sakralne. Na wewnętrznym dziedzińcu otoczonym krużgankami znajduje się głęboka na 18 metrów zadaszona studnia. Otwory okienne krużganków posiadają wspaniałe gotyckie maswerki, każdy o innym wzorze. Parter i piwnice były kondygnacjami magazynowymi, gospodarczymi, kuchennymi itp. Reprezentacyjny charakter posiadało I piętro. Znajduje się tu przede wszystkim kościół Najświętszej Marii Panny. Wejście prowadzi przez wspaniały portal z XIII wieku, zwany Złotą Bramą. Jest to przykład bogatej, gotyckiej sztuki zdobniczej. Całość jest misternie udekorowana rzeźbionymi gałązkami winnymi i baśniowymi zwierzętami, a główny akcent stanowią kolumienki z rzeźbami biblijnych panien głupich i mądrych. W ten sposób symbolicznie przedstawiono bramę do Nieba i przestrzegano rycerzy-zakonników przed nierozwagą - powinni dbać swoje życie duchowe, bo nie wiadomo kiedy nadejdzie moment rozliczenia na Sądzie Ostatecznym. Kościół w XVII wieku przejęli jezuici i przekształcili jego gotyckie wnętrza w stylu barokowym. Najbardziej charakterystyczny element świątyni znajdował się na zewnątrz. Był to wielki posąg Madonny z Dzieciątkiem we wnęce prezbiterium (patrz ciekawostka). Pod kościołem mieściła się kaplica św. Anny, pełniąca rolę kaplicy grobowej wielkich mistrzów. Natomiast teren międzymurza na południe od niej był cmentarzem zakonnym.
Na zachód od kościoła usytuowany był kapitularz, do którego prowadzi piękny portal z XIV wieku. Tutaj obradowała kapituła zakonna, wybierano wielkiego mistrza, decydowano o polityce międzynarodowej i najważniejszych dla zakonu sprawach. Wystrój nie jest oryginalny - malowidła witraże pochodzą z XIX wieku, ale galeria wielkich mistrzów na ścianach naśladować ma oryginalną, która istniała tu od średniowiecza. Pozostałą część piętra Zamku Wysokiego zajmowały dormitoria. Znajduje się tu też najwyższa na zamku malborskim 10-kondygnacyjna, 66-metrowa (licząc z poziomu suchej fosy, z dziedzica 50 m) wieża obronna, ale pełniąca też funkcję dzwonnicy. Jest ona udostępniona turystom jako punkt widokowy, ale za osobną opłatą.
ozdoba
Obronne gdanisko
Wieża gdanisko zachowała swoje funkcje obronno-strażnicze aż do XX wieku. Jej przydatność w kontroli wjazdu do zamku od zachodu i południa potwierdziły wojska niemieckie, które w marcu 1945 roku właśnie z gdaniska zniszczyły kilka czołgów sowieckich nadjeżdżających od strony miasta.
Od Zamku Wysokiego prowadzi długi na 64 metry ganek na wielkich arkadach do wieży - gdaniska. Pełniła ona funkcje latryny (przepływająca niżej woda zabierała nieczystości), strażnicze oraz miejsca ostatniej obrony (część ganku była drewniana i w razie zagrożenia obrońcy mogli go spalić i długo jeszcze bronić się w potężnej wieży). Za murem, na parchamie południowym, rozciągał się ogród wielkich mistrzów.
Do tak wielkiego założenia musiało oczywiście prowadzić wiele bram. Od południa stała Brama Szewska, chroniona przez Basztę Wróblą oraz niewielka furta z drogą łączącą zamek ze starym miastem. Od zachodu usytuowano Bramę Mostowa flankowaną dwiema basztami. Ta brama była połączona z drewnianym mostem na Nogacie, który na drugim brzegu posiadał również umocniony przyczółek.
Od wschodu wjazd chroniła Brama Nowa z potężną basztą, a zaraz za nią Brama Snycerska z 2 basztami: Podstarościego i Wójtowską. Za zewnętrzną linią murów istniały też bramy wewnętrzne po zachodniej stronie, jak Brama św. Mikołaja i Brama św. Wawrzyńca.
Zamek otoczony jest jeszcze wieloma wieżami, wieżyczkami i innymi obwarowaniami (np. ziemny bastion płn.-wsch.), a fortyfikacje dopełniały fosy, zasilane wodą z jezior: Dąbrówka (6 km od Malborka), a potem Dzierzgoń (40 km). Obecnie zachowane fosy są suche.
TYLE DŁUGIEGO OPISU, resztę niech opowie zamkowy przewodnik...


Opcje zwiedzania zamku
Od 2024 roku obowiązują nowe zasady zwiedzania malborskiego zamku na czterech trasach.

Trasa Historyczna. Podstawowy szlak zwiedzania zabytku obejmujący wszystkie wnętrza zamku i część Trasy Spacerowej (patrz niżej).
Trasa Spacerowa/Zielona. Powstała w 2020 roku i prowadzi głównie po zewnętrznych częściach warowni, nie ma wejścia do wnętrz. Turyści zaczynają zwiedzanie na Wale Plauena i przechodzą przez Przedzamcza, przejazdy bramne, dziedzińce Zamku Średniego i Wysokiego, kaplicę św. Anny, tarasy wraz z ogrodem wielkich mistrzów, fosy i międzymurza.
Trasa Klasztorna Najnowsza trasa z 2024 roku. Prowadzi przez Wały von Plauena, Przedzamcze, Zamek Średni, ale zwiedzanie skupia się na Zamku Wysokim. Pojawiają się tu dwie postacie z różnych epok, których konwersacja pozwala zwiedzającym poznać szczegóły życie braci zakonnych na średniowiecznym zamku. Podobno zwiedzanie zabytku w tej formie znacznie różni się od zwiedzania na pozostałych trasach.
Trasa Rodzinna/Dziecięca (dla rodzin z dziećmi). Powstała w 2016 r. Dzieci w czasie zwiedzania poznają tajemnice malborskiej twierdzy, rozwiązują zadania i zdobywają hasło do krzyżackiego skarbca by na końcu zostać pasowanymi na Odkrywców Zamkowych Tajemnic. Działa tylko w wakacje.

Szczegóły o cenach i dostępności można sprawdzić w sekcji Informacje praktyczne.



Rekonstrukcja Malborka w XV w.
Widok zamku od południowego wschodu z 1802 r. Autor nieznany. Zamek Wysoki z nieoryginalnymi otworami okiennymi, przebudowanym dachem, otynkowanymi ścianami i bez fortyfikacji. Za kościołem zamkowym widać budynek z mansardowym dachem - to rezydencja jezuicka.

ozdoba
Ukryty ołtarz
W zamku malborskim przechowywane było wspaniałe dzieło sztuki - misternie rzeźbiony ołtarzyk polowy wielkiego mistrza Ulryka von Jungingen. Polacy zdobyli go po bitwie pod Grunwaldem. Przez wieki znajdował się on w katedrze gnieźnieńskiej, do której trafił jako dar od króla Władysława Jagiełły. Jednak po rozbiorze Polski skradli go Prusacy i złożyli w Malborku. W czasie działań wojennych w 1945 roku Polacy próbowali zabezpieczyć zamek, aby oszczędzić muzealne zbiory. Mimo to, mnóstwo przedmiotów zaginęło lub zostało poukrywanych. Wiele mógłby wyjaśnić kustosz zamku, ale nikt nie mógł go znaleźć. Gdy w końcu udało się ustalić jego adres, odnaleziono tylko zwłoki ze śladami postrzałowymi. Prawdopodobnie zlikwidowano go, aby nie zdradził tajemnic zamkowych. Wkrótce potem zauważono w nocy za murami grupę ludzi, która przedostała się do zamku nieznanym przejściem. Urządzono obławę, ale intruzi ostrzeliwując się z broni automatycznej zbiegli. Zgubili jednak dokument, który zaprowadził Polaków do pewnego domu, gdzie w skrytce w piwnicy odnaleziono cenny ołtarz zawinięty w płaszcz niemieckiej żandarmerii. Natomiast w skarbcu na Zamku Wysokim odkryto świeżo zrobioną dziurę. Tam właśnie był ukryty ołtarzyk. Odzyskany cenny zabytek stał się eksponatem Muzeum Narodowego w Warszawie, ale czy dziś jeszcze tam jest, tego nie wiem...


Plany i rekonstrukcje

Powrót na górę strony

Plan dawnego Malborka. 1 - Zamek Wysoki, 2 - Zamek Średni, 3 - Zamek Niski (Przedzamcze), 4 - nieistniejące Stare Miasto,
A - Pałac Wielkich Mistrzów, B - Brama i Baszty Mostowe, B1 - Brama św. Mikołaja, C - Gdanisko, D - Kaplica, E - Karwan (postój dla wozów i zbrojownia), F - Wieża  Maślankowa, G - Bastion ziemny, H -  brama wjazdowa z basztą, zwana Bramą  Nową, Piaskową lub Bramą Hindenburga (niedawno odbudowana), 
I - wały von Plauena, gdzie odbywają się coroczne inscenizacje 'Oblężenia Malborka', 
J1 - baszta Wójtowska, J2 - baszta Podstarościego, J3 - Brama Snycerska - Główna (obiekty J są połączone), 
K - dom Podstarościego, 
L - baszta Prochowa,
M - baszta Sześcioboczoa (Trójścienna),
N - baszta Szarysz,
O - kanał Juranda,
P - baszta Kominki,
R - pomnik pruskiego króla Fryderyka II Wielkiego, 
S - kościół św. Wawrzyńca (Lorenza) i Brama św. Wawrzyńca,
T - baszta Kęsa, 
U - Brama Mariacka, 
V - Brama Garncarska, 
W - Kościół św. Jana,
X - Brama Szewska, na lewo od niej stała nie narysowana Baszta Wróbla,
X1 - furta do miasta, 
Y - ratusz Starego Miasta,
Z - Furta Rybacka
Plan dawnego Malborka wg Conrada Steinbrechta z 1918 roku [kliknij, aby powiększyć] .1 - Zamek Wysoki , 2 - Zamek Średni, 3 - Zamek Niski (Przedzamcze), 4 - nieistniejące Stare Miasto, A - Pałac Wielkich Mistrzów, B - Brama i Baszty Mostowe, B1 - Brama św. Mikołaja, C - Gdanisko, D - Kaplica, E - Karwan (postój dla wozów i zbrojownia), F - Wieża Maślankowa, G - Bastion ziemny, H - brama wjazdowa z basztą zwana Bramą Nową, Piaskową lub Bramą Hindenburga (niedawno odbudowana), I - wały von Plauena, gdzie odbywają się coroczne inscenizacje "Oblężenia Malborka", J1 - baszta Wójtowska, J2 - baszta Podstarościego, J3 - Brama Snycerska - Główna (obiekty J są połączone), K - dom Podstarościego, L - baszta Prochowa, M - baszta Sześcioboczna (Trójścienna), N - baszta Szarysz, O - kanał Juranda, P - baszta Kominki R - pomnik pruskiego króla Fryderyka II Wielkiego, S - kościół św. Wawrzyńca (Lorenza) i Brama św. Wawrzyńca, T - baszta Kęsa, U - Brama Mariacka, V - Brama Garncarska, W - Kościół św. Jana X - Brama Szewska, na lewo od niej stała nie narysowana Baszta Wróbla, X1 - furta do miasta, Y - ratusz Starego Miasta, Z - Furta Rybacka

Plan Zamku Wysokiego i Średniego
Plan przyziemia Zamku Wysokiego i Średniego w Malborku, na podstawie planu Antoniego Franaszka i Kazimierza Solaka.
Zamek Średni:
1 - wjazd do Zamku Średniego (wejście do muzeum), 2 - most zwodzony, 3 - przedbramie, 4 - wartownie, 5 - infirmeria, 6 - kaplica infirmerii, 7 - refektarz infirmerii, 8 - spiżarnia, a za ścianą powyżej izba kucharza, 9 - kuchnia, 10 - Wielki Refektarz, 11 - 2 komnaty mieszkalne, 12 - kancelaria, 13 - studnia, 14 - łaźnia, 15 - Pałac Wielkich Mistrzów - komnaty urzędowe, 16 - wjazd na Zamek Wysoki, 17 - magazyny i pomieszczenia gospodarcze, 18 - kaplica św. Bartłomieja, 19 - parcham (międzymurze), 20 - baszta narożna, 21 - baszta Kurza Stopa, 22 - dziedziniec.
Zamek Wysoki:
A - most zwodzony B - przedbramie, C - baszta obronna, D - dom klucznika, E - piekarnia, F - kuchnia, G - magazyny i pomieszczenia gospodarcze, H - kaplica św. Anny, I - cela "Witold", J - wartownia, K - międzymurza, K1 - cmentarz zakonny, K2 - ogród wielkich mistrzów, L - gdanisko, L1 - filary korytarza do gdaniska, M - młyn, N - studnia, O - dziedziniec, P - wieża krużganki, R - dom ogrodnika, S - baszta Dietricha, T - Wieża Klesza, U - Domek Dzwonnika, V - fosa.

Rekonstrukcje
Rekonstrukcje zamku malborskiego z 1335 r. Narysował Timm Radt na podstawie danych Christofera Herrmanna. Wyżej zamek Średni i Wysoki od strony Nogatu, niżej Średni z pierwszym Pałacem Wielkich Mistrzów od strony dziedzińca. Linie łączą odpowiadające sobie budynki, widoczne z innej strony

Rekonstrukcje
Widok na to samo skrzydło jak powyżej, lecz z dołu i ok. 65 lat później. Widać Pałac Wielkich Mistrzów po przebudowie w końcu XIV wieku (autor Timm Radt na podstawie danych Christofera Herrmanna).

Rekonstrukcje
Rekonstrukcje
Rekonstrukcje
Rekonstrukcje
Rekonstrukcje zamku Malbork (bez Zamku Niskiego) w latach: 1280, 1420, 1800 i 1840 (po pierwszym etapie odbudowy) wg C. Steinbrechta.




Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Zamek wzniesiono na surowym korzeniu w II połowie XIII wieku z inicjatywy mistrza krajowego Teodoryka Gatrislebe i komtura dzierzgońskiego Hermanna von Schoennberg. Początkowo zajmował teren obecnego Zamku Wysokiego i miał plan prostokąta. W narożach stały wieże z wysuniętym z zachodniego narożnika gdaniskiem, a wjazd prowadził przez przedzamcze od północnego zachodu.

Seria najstarszych widoków zamku.
Rekonstrukcja Malborka w XV w.
Rekonstrukcja Malborka w XV w.
Oblężenie Malborka w 1454 r. przez wojska gdańskie podczas wojny trzynastoletniej na zaginionym obrazie z 1480 roku i powiększenie zamku. Dobrze widać 8-metrową figurę Madonny z Dzieciątkiem, największą średniowieczną rzeźbę w Europie, niedawno zrekonstruowaną.

Rekonstrukcja Malborka w XV w.
Rekonstrukcja Malborka w XV w.
Rekonstrukcja Malborka w XV w.
Obraz z 1536 roku Martina Schonincka "Oblężenie Malborka w 1460 roku" z powiększeniami najciekawszych fragmentów. Dzieło bywa różnie interpretowane, ale bardziej prawdopodobne, że jest to oblężenie z 1454 r. Krajobraz fantazyjny, z nieistniejącymi górami, mostem, zamkami w tle i brakiem rzeki. Po środku widać króla Kazimierza Jagiellończyka. Wyraźnie pokazuje zamek i fortyfikacje miejskie z licznymi wieżami, choć wygląd zamku raczej współczesny autorowi.
ozdoba
Zabójstwo wielkiego mistrza
W 1330 roku na zamku malborskim podstępnie zamordowano wielkiego mistrza Wernera von Orseln wychodzącego z mszy świętej. Początkowo umiejscawiano to zdarzenie przy Złotej Bramie, jednak obecnie stawia się bardziej na wyjście z kaplicy św. Anny, ponieważ było to jedyne miejsce, które Orseln odwiedzał bez ochrony. Zasztyletował go jeden z braci zakonnych nazwiskiem Endorf, który jak twierdzili Krzyżacy był obłąkany. Bardziej jednak prawdopodobne jest, że było to zaplanowane morderstwo zwolenników polityki wspomnianego już mistrza krajowego Henryka von Plotzke. Werner von Orseln, po wielu latach sporów z Polską, chciał w końcu zawrzeć pokój i zreformować zakon przywracając mu jego religijny charakter. Pośród zainteresowanego władzą, wpływami i łupami rycerstwa zakonnego na Pomorzu było to mało popularne.

punktor 1275 r. - początek budowy zamku. Najpierw wzniesiono mur obwodowy, potem skrzydło północne, a następnie zachodnie
punktor 1280 r. - w skrzydle północnym postawiono kościół NMP, kapitularz i dormitorium
punktor 1281 r. - komturstwo zantyrskie zostało zamienione na malborskie, komtur z Zantyra - Henryk von Wildenau przeniósł się na stałe do Malborka
punktor 1285 r. - ukończono skrzydło zachodnie z komnatami dla komtura, kuchnią i gankiem prowadzącym do gdaniska
punktor 1300 r. - stało już skrzydło południowe z refektarzem i sypialniami. Zamek otoczono nowym murem obronnym, tak więc powstało międzymurze, które przeznaczono na ogrody i cmentarz
punktor 1309 r. - Malbork stał się stolicą całego zakonu krzyżackiego.
punktor po 1320 r. - w swojej dotychczasowej postaci nie mógł oczywiście spełniać tej funkcji, przystąpiono więc do długotrwałej rozbudowy zamku. Intensyfikacja prac na Zamku Wysokim nastąpiła w latach 30-tych za rządów wielkiego mistrza Lutra z Brunszwiku. Uformowano go na nowo i otoczono go potężnymi umocnieniami. Podwyższono wieżę dzwonną i przedłużono skrzydło północne w kierunku wschodnim i utworzono tam nowy kościół i kaplicę (1344 r.). Następnie na miejscu dawnego przedzamcza powstał Zamek Średni z pierwszym Pałacem Wielkich Mistrzów, Wielkim Refektarzem, siedzibą wielkiego komtura
punktor 1341 r. - pod nowym kościołem zakonnym spoczął pierwszy wielki mistrz Dietrich von Altenburg
punktor 1366 r. - wielki mistrz krzyżacki Winrych von Kniprode podejmował na zamku malborskim króla Kazimierza Wielkiego
punktor 1398 - z rozkazu Konrada Zoellner von Rotenstein ukończono budowę nowego Pałacu Wielkich Mistrzów
punktor 1410 r. - pierwsze oblężenie zamku Malbork bronionego przez wielkiego mistrza Henryka von Plauena. Wojskom króla Władysława Jagiełły nie udało się go zdobyć. Von Plauen kazał następnie wzmocnić zewnętrzny pierścień obwarowań od wschodu i północy nowymi fosami i wałami.
punktor 1418 r. - w ramach zabezpieczania warowni od wschodu powstała Brama Nowa

Panorama Malborka z 1824
Panorama Malborka od strony Nogatu z 1824 roku J. F. Rosmäslera (kierownik prac budowlanych na zamku). Od lewej: przedzamcze, Zamek Średni, Zamek Wysoki.

Zamek na rycinie z 1832
Malbork na rycinie z 1832 r. od wschodu. Od lewej: Zamek Wysoki, nieistniejąca rezydencja jezuitów, Zamek Średni
ozdoba
Siedziba królów
Po przejęciu Malborka od Krzyżaków, zamek stał się jedną z siedmiu oficjalnych rezydencji polskich królów i zawsze otaczany był specjalną opieką, choć z powodu stale świecącego pustkami skarbca królewskiego nie mógł być utrzymany na dawnym poziomie. Taki status zachował aż do 1772 roku. Władcy mieszkali na Zamku Średnim, w Pałacu Wielkich Mistrzów, który mimo pochodzenia z końca XIV stulecia był na tyle komfortowy i nowoczesny że przez kilkaset lat nie trzeba było wykonywać żadnych większych przebudów! W 1504 roku mieszkał tu Aleksander Jagiellończyk, w 1576 podczas walk ze zbuntowanym Gdańskiem rezydował Stefan Batory. Zygmunt III Waza przebywał w Malborku w latach 1593 i 1623, wydał tu m.in. polecenie przeprowadzenia remontu Domu Wielkich Mistrzów. Pobyt jego syna Władysława IV w 1637 r. wiązał się prawdopodobnie z modernizacją fortyfikacji. W 1676 roku w czasie wielkiej powodzi na Żuławach zatrzymał się tu Jan II Sobieski. August II mieszkał na zamku dwukrotnie w 1697 i 1710 roku. Z jego rozkazu położono na zamku nowe dachy i zwieńczenie wieży głównej.

punktor 1457 r. - podczas wojny trzynastoletniej zamek był bezskutecznie oblegany przez Polaków, ale w końcu został wykupiony i ostatecznie przejęty z rąk Krzyżaków. Odtąd zamkiem malborskim zarządzał starosta królewski i podległy mu burgrabi, a stolicą zakonu został Królewiec. Niektóre części warowni zmieniły swoje dotychczasowe przeznaczenie, np. Zamek Wysoki przestał być klasztorem i pełnił funkcje gospodarcze oraz magazynowe. Jeszcze w tym samym roku zakon przejął miasto od zbuntowanych rajców, ale zamek pozostał przy Polsce i był pod oblężeniem wojsk krzyżackich
punktor 1458 r. - starostą malborskim i dowódcą obrony zamku był Ścibor Chełmski z Ponieca. Podobno to on obmyślił wcześniej udany plan zdobycia Malborka, nie poprzez łożenie pieniędzy na własne wojska zaciężne, lecz na wypłacenie zaległego żołdu najemnikom krzyżackim. Na polecenie króla plan ten wcielił w życie Andrzej Tęczyński
punktor 1459 r. - starostą malborskim został Jan Kościelecki, zaufany towarzysz króla Kazimierza Jagiellończyka, uczestnik wielu wojen i ówcześnie dowodzący obroną zamku w Malborku
punktor 1466 r. - mocą II pokoju toruńskiego cały Malbork stał się polskim miastem
punktor 1475 r. - po śmierci Jana Kościeleckiego starostą został jego syn Mikołaj Kościelecki, późniejszy wojewoda brzesko-kujawski, który jednak nie dbał o utrzymanie w gotowości bojowej tak ważnej twierdzy jak Malbork
punktor 1478 r. - starostwo malborskie przekazano Piotrowi Duninowi, wybitnemu wodzowi w bitwach z Krzyżakami. Wraz z bp Zbigniewem Oleśnickim, który na własny koszt zaopatrzył zamek w proch, sól i inne zapasy, przygotował on Malbork na ewentualne kolejne starcie z zakonem. Załogę utworzono z wojsk zaciężnych opłacanych z pieniędzy pożyczonych od miasta Gdańsk.
punktor XVI w. - zamek otoczyła niska zabudowa mieszkalna i usługowa rzemieślników pracujących dla zamku i konkurujących z cechami miejskimi
punktor 1626 r. - zamek w Malborku zdobyli Szwedzi i okupowali go przez 3 lata. Następnie przejęło go od nich wojsko elektora brandenburskiego. Szwedzi otoczyli miasto i zamek nowoczesnymi fortyfikacjami ziemnymi z 11 bastionami
punktor 1635 r. - na mocy rozejmu polsko-szwedzkiego Malbork powrócił do Rzeczypospolitej
punktor 1644 r. - na Zamku Wysokim wybuchł pożar, który strawił krużganki oraz dachy. Odbudowane krużganki nie miały już charakteru gotyckiego, lecz barokowe
punktor 1652 r. - przywilejem Jana Kazimierza większość Zamku Wysokiego otrzymali w użytkowanie jezuici. Starostwo i siedziba królewska znajdowały się na Zamku Średnim.
punktor 1656 r. - podczas "potopu" Szwedzi ponownie zajęli Malbork. Wystraszeni mieszczanie samowolnie otworzyli przed nimi bramy miasta. Zamek bronił się przez 3 tygodnie, lecz musiał skapitulować z powodu braku żywności i amunicji
punktor 1675 r. - zawaliły się sklepienia w skrzydle południowym i kapitularzu. Pomimo trudności finansowych zdołano jednak dokonać wielu niezbędnych napraw

Zamek średni w 1853
Zamek średni od północy, czyli od strony bramy wjazdowej, po przebudowie na rysunku J.C. Schultza z 1853 roku

Malbork od strony Nogatu
Zamek widziany od strony Nogatu ok. 1850 r., na podstawie pejzażu Domenico Quaglio


punktor od 1700 r. - podczas wojny północnej warownia w Malborku przechodziła z rąk do rąk. Stacjonowały tu wojska rosyjskie, saskie i szwedzkie
ozdoba
Pruskie porządki
Już po I rozbiorze zamek zajęli Prusacy i potraktowali go po barbarzyńsku. Dewastacja postępowała w zastraszającym tempie. Najpierw zamurowano krużganki i wykuto nową bramę do miasta w skrzydle południowym. W Wielkim Refektarzu urządzono ujeżdżalnię koni, zerwano ceramiczną posadzkę, zamurowano okna, gotyckie wnętrza dzielono drewnianymi konstrukcjami na małe salki dla żołnierzy. W latach 80-tych w Pałacu Wielkich Mistrzów pojawiła się przędzalnia bawełny, mieszkania dla tkaczy i szyprów rzecznych. W 1801 r. Zamek Wysoki przebudowano na magazyn zbożowy, wykuwając nowe otwory okienne, zmieniano też oryginalną wysokość kondygnacji. Niejaki Dawid Gilly opracował plan całkowitej rozbiórki zamku i budowy z pozyskanego w ten sposób budulca koszar. Dopiero protest studenta - poety z Królewca zamieszczony w 1803 r. w berlińskiej prasie doprowadził do wstrzymania rozbiórki. Rok później król pruski Fryderyk Wilhelm wydał zakaz niszczenia zamku. Po jakimś czasie kłamliwa propaganda niemiecka, winę za dewastację budowli zrzucała na rządy przedrozbiorowej Rzeczpospolitej. Jadnak fakty były takie, że nawet mimo zmiany podejścia Prusaków do zamku, degradacja starych fortyfikacji postępowała jeszcze w II poł. XIX wieku. Dotknęło to zwłaszcza mury i baszty na Zamku Niskim, przez który przeprowadzono wiadukt mostu na Nogacie.

punktor lata 1756-1767 - w suchej fosie przy kościele NMP, na miejscu Wieży Kleszej zbudowano gmach rezydencji jezuickiej. Połączono w ten sposób Zamek Wysoki i Średni. Jezuici, którzy od połowy XVII wieku opiekowali się kościołem zamkowym, cieszyli się poparciem pułkownika Michała Ernesta Rexina, zaufanego króla Augusta III, który załatwił im budulec
punktor od 1772 r. - zamek w Malborku przejął zaborca pruski, zupełnie lekceważąc jego wartość historyczną. Zamek Wysoki przekształcono w 2 etapach na koszary i magazyny. Stacjonował tu regiment piechoty dowodzony przez hrabiego Wilhelma Döringa von Krockow.
punktor 1807 r. - podczas wojny francusko - pruskiej na zamku stacjonowała armia Napoleona. Wykorzystała budynki m.in. na szpital i magazyn
punktor 1816 r. - powołana została instytucja pod nazwą Zarząd Odbudowy Zamku w Malborku. Rok później rozpoczęto rekonstrukcję trwającą ponad 100 lat. Brali w niej udział architekci, malarze i historycy, m.in. August Gersdorff, Karol F. Schinkel, Johannes Voigt, Ludwig Haebler, Conrad Steinbrecht. Szczególnie początkowe prace nie miały wiele wspólnego z historyczną odbudową, a były tylko wytworem fantazji niemieckich architektów i budowniczych. Zajęto się głównie Zamkiem Średnim, bo Wysoki cały czas zajmowała armia pruska, podobnie było z Zamkiem Niskim. Zlikwidowano też wtedy drobną zabudowę dookoła zamku. Budynek rezydencji jezuickiej, którego istnienie nie miało żadnego uzasadnienia historycznego, jeszcze podwyższono w 1828 r. Dopiero po 60 latach C. Steinbrecht nakazał jego rozbiórkę i odtworzenie wieży Kleszej z Domkiem Dzwonnika.
punktor 1882 r. - pruski minister wyznań religijnych von Gossler powołał komisję, która powierzyła nadzór nad wszelkimi pracami na zamku Conradowi Steinbrechtowi.
punktor 1902 r. - koniec prac na Zamku Wysokim, a 20 lat później Średnim.
punktor 1922 r. - wciąż prowadzono jeszcze prace w skromniejszym zakresie na Zamku Niskim i przy fortyfikacjach pod kierunkiem Bernhard Schmida
ozdoba
Przykład rekonstrukcji

Zamek Średni - północna elewacja w roku 1802 zeszpecona przez Prusaków oraz po rekonstrukcji 1851 r. [kliknij aby powiększyć]

punktor I poł. XX w. - w zabytku funkcjonowało muzeum wnętrz i militariów z eksponatami od czasów cesarstwa rzymskiego do XIX wieku
punktor po 1933 r. - po dojściu do władzy Hitlera, na zamku malborskim często odbywały się uroczystości niemieckich specjalistów od praworządności i integracji europejskiej z NSDAP
punktor 1945 r. - wykorzystywany propagandowo zamek w Malborku musiał być obroniony, dlatego Niemcy stawiali zaciekły opór armii sowieckiej. Przez 3 miesiące walk stał się ruiną, ocalały tylko zachodnie części Zamku Wysokiego i Średniego. Ocenia się, że zniszczenia objęły ponad 50% założenia zamkowego
punktor po 1945 r. - zamek malborski został najpierw zabezpieczony przed dalszą dewastacją, a następnie był stopniowo odbudowywany. Mimo że praca polskich konserwatorów została bardzo wysoko oceniona przez światowych ekspertów, to nie w pełni powrócono do dawnego wyglądu warowni, zachowując pewne ahistoryczne cechy nadane jej przez Niemców
punktor 1959 r.- na Zamku Średnim wybuchł pożar, który zniszczył głównie dachy, ale przyczynił się do szybszej odbudowy całej warowni
punktor 1961 r. - otworzono Muzeum Zamkowe
punktor 1997 r. - zamek Malbork został wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO
punktor 2014 r. - zakończyły się prace rekonstrukcyjne i konserwacyjne przy Bramie Nowej. Była to jedyna część zamku nie odbudowana po wojnie. Warownia zyskała więc nowe wejście oraz budynek z kasą, sklepikiem, recepcją. Odbudowano też całe otoczenie bramy, które było w ruinie: barbakan, basztę, mosty.
punktor 2016 r. - odsłonięto zrekonstruowany 8-metrowy posąg Madonny z Dzieciątkiem na zamkowym kościele NMP. W samej świątyni odbudowano sklepienia gwiaździste i wyremontowano wnętrza. W umieszczonej pod kościołem kaplicy św. Anny zrekonstruowano tynki, zakonserwowano posadzki, odtworzono mensę ołtarzową.
punktor 2024 r. - zakończono prace rekonstrukcyjne dwóch piętrowych i podpiwniczonych budynków gospodarczych na przedzamczu, które zniszczono w czasie II wojny św. Wykorzystano do tego oryginalne mury. Nową powierzchnię (2500 m2) zaadaptowano na bibliotekę naukową, 7 pracowni konserwatorskich, pracownię digitalizacji zbiorów, zamkowe archiwa oraz Centrum Badań nad Dziedzictwem Pokrzyżackim.


Hindenburg w Malborku
Widok Pałacu Wielkich Mistrzów od strony południowo-zachodniej na obrazie olejnym Domenico Quaglio z 1834 r.

ozdoba
Przejęcie zamku od Krzyżaków
Wojna trzynastoletnia przyniosła bardzo długie i zacięte walki wokół Malborka. Od początku zamek został wzmocniony licznymi wojskami z okolicznych miast krzyżackich, jego załoga liczyła aż 3000 ludzi. Oddziały oblężnicze powołane przez Gdańsk i miasta pruskie nie były ani tak liczne, ani doświadczone, ani wyszkolone. Gdy działa Gdańszczan zaczęły zagrażać murom zamku, dowodzący obroną wielki szpitalnik i komtur elbląski Henryk Reuss von Plauen urządził wypad, który po ciężkich walkach doprowadził do całkowitego rozbicia atakujących i odebrania dużych ilości żywności oraz 10 dział. Posiłki pod dowództwem rajcy gdańskiego Wilhelma Jordana na niewiele się zdały. Oblężenie było prowadzone nieumiejętnie, nie potrafiono odciąć dostaw żywności do warowni. Wkrótce część oddziałów musiała odejść, aby wspomóc wojsko oblegające Sztum, co rozzuchwaliło Krzyżaków na tyle, że z obleganych stali się stroną atakującą. Dopiero końcem 1454 r. Gdańsk wysłał pod Malbork 3000 ludzi. Tym razem nie dano szansy Krzyżakom, w Lesie Warnowskim wykonane szańce i postawiono palisadę. Kolejny wypad wojsk zakonnych zakończył się ich dużymi stratami. Jednakże próby ataków Gdańszczan na przyczółki zamku również nie kończyły się powodzeniem. Spróbowano więc spalić most na Nogacie puszczając po osłoną dział brandery, czyli płonące łodzie. Udawało się w ten sposób zniszczyć kilka przęseł, ale Krzyżacy zawsze w porę dokonywali naprawy mostu i nie było możliwości spalenia go całkowicie. Klęska Polaków w bitwie pod Chojnicami, zdrada nie opłacanych wojsk zaciężnych i rozbicie przez Krzyżaków kolejnych posiłków nadciągających z Gdańska sprawiły, iż oddziały oblężnicze wycofały się w popłochu. Wkrótce jednak także Krzyżakom zaczęło brakować pieniędzy na żołd dla swojego wojska, w przytłaczającej większości zaciężnego. Dług rósł z każdym miesiącem, aż w końcu w lutym 1455 r. wyniósł zawrotną sumę 500 000 złotych węgierskich. Na mocy wcześniejszej umowy, w przypadku braku żołdu, zaciężni mieli prawo przejąć zamki, w których stacjonują i zrobić z nimi co zechcą. Jako, że dochody z nich nie były w stanie pokryć długów, czescy zaciężni pod dowództwem Oldrzycha Czerwonki zaoferowali królowi polskiemu Malbork, Tczew, Sztum i Gniew za sumę, którą winny był im zakon. Pertraktacje trwały dwa lata, w tym czasie Krzyżacy próbowali przeszkodzić w porozumieniu, ale w końcu ustalono kwotę 190 000 zł węgierskich za Malbork, Tczew i Iławę. 6 czerwca 1457 załoga krzyżacka wraz z wielkim mistrzem opuściła Malbork. Dwa dni później wkroczył do niego król Kazimierz Jagiellończyk. Pierwszym starostą malborskim został w nagrodę Czech Oldrzych Czerwonka. który zasłużył się również tym że nie pozwolił wielkiemu mistrzowi von Erlichshausenowi wywieźć z zamku cennego wyposażenia. Jego ludzie nadal obsadzali zamek i miasto, tym razem służąc Polakom. Nie zakończyło to wcale walk wokół Malborka, ponieważ władze miasta zbuntowały się i poddały wojskom zakonnym von Plauena. Krzyżacy zaciekle oblegali zamek, ale nie zdołali go zdobyć. Polska załoga pod wodzą Czerwonki, potem Ścibora z Ponieca, Jana Kościeleckiego i Prandotę Lubieszowskiego broniła się dzielnie przez 3 lata. Król słał pospolite ruszenie, aby przeszkadzać Krzyżakom w oblężeniu, ale ci zawsze rozprawiali się ze słabo wyszkolonymi oddziałami. Pokonało ich dopiero wojsko koronne wysłane na początku 1460 r. 5 sierpnia 1460 miasto było z powrotem polskie. Zdrajcy, którzy oddali Malbork zakonowi z burmistrzem na czele zostali straceni.
Rycina ze sceną z 1454
Negocjacje wielkiego mistrza Ludwiga von Erlichshausena z dowódcami wojsk najemnych w twierdzy Malbork w 1454 r. Siedzi wielki mistrz, a gestykuluje i stawia żądania Bernard von Zinnenberg (Bernard Szumborski), czeski dowódca najemników. Rycina pochodzi z XIX wieku i czasem jest błędnie podpisywana jako wykupienie Malborka przez króla Kazimierza Jagiellończyka od krzyżackich najemników.


Pałac Wielkich Mistrzów w1839
Pałac Wielkich Mistrzów w Malborku na litografii Eduarda Pietzscha z 1839 r.

Pałac Wielkich Mistrzów ok. 1850
Pałac Wielkich Mistrzów w Malborku od strony zachodniej, akwarela z ok. 1850 r.


ozdoba
Szwedzi w Malborku
Osobną kartę w dziejach zamku stanowią wojny polsko - szwedzkie. 19 lipca 1626 roku niezdobyta dotychczas twierdza padła po 3 dniach oblężenia. Szwedzkie wojsko liczyło 7500 ludzi i 85 dział. Niestety ówczesna wielka obszarowo Rzeczpospolita nie była w stanie zapewnić odpowiednio licznej załogi i uzbrojenia dla wszystkich zagrożonych zamków. Polski dowódca - rotmistrz Pęcławski - miał do dyspozycji niewiele ponad 200 żołnierzy piechoty i 100 zaciężnych w podeszłym wieku, hakownice i rusznice starego typu, używane jeszcze w zmaganiach z Krzyżakami i tylko 17 dział średniego i małego kalibru. Z braku puszkarzy, działa musieli obsługiwać oficerowie. Mimo tego, obrońcy dobrze sobie radzili, choć tchórzliwi mieszczanie wpuścili Szwedów do miasta. W końcu, jeden ze szturmów szwedzkich okazał się skuteczny. Król Gustaw Adolf docenił męstwo obrońców, zezwolił im na honorową kapitulację i puścił wolno. Malbork został zamieniony na wielki szwedzki magazyn broni i żywności. Dlatego też otoczono go dodatkowymi ziemnymi umocnieniami bastionowymi. Przydały się one 3 lata później, gdy zamek próbowały odbić zwycięskie w kilku bitwach ze Szwedami oddziały polskie. Ataki nie powiodły się, ale mury zamkowe zostały poważnie nadwątlone, co wykazała lustracja po pokojowym odzyskaniu zamku w 1635 roku. Kolejne oblężenie szwedzkie miało miejsce w 1656 roku. Tym razem wyposażenie zamku było lepsze: 66 dział, choć o krótkim zasięgu oraz 1300 ludzi. Nawet jednak taka ilość żołnierzy była zbyt mała i nie pozwalała bronić się na nowych umocnieniach, które znacznie zwiększyły obwód warowni. Załoga musiała oprzeć się więc na średniowiecznych murach, co przy silnej i nowoczesnej artylerii szwedzkiej nie mogło wróżyć powodzenia. Gdy ostrzał zaczął zagrażać zamkowi, urządzono wypad za mury, zakończony dotkliwymi stratami. Wystraszyło to mieszczan do tego stopnia, że znów otworzyli oni bramy miasta przed najeźdźcą. W tej sytuacji załoga zamku skapitulowała. 3 lata później zamek próbował odbić marszałek wielki Jerzy Sebastian Lubomirski, mający już spore sukcesy w odzyskiwaniu twierdz z rąk szwedzkich. Postawił w tym celu bardzo rozbudowane fortyfikacje polowe za Nogatem i prowadził skuteczny ostrzał artyleryjski. Niestety, właściwe oblężenie rozpoczęto dopiero 22 grudnia, po uprzednim zdobyciu twierdzy Głowa pod Gdańskiem. Wkrótce silne mrozy i ogólnie niekorzystna pogoda zmusiły Polaków do wycofania się. Zamek powrócił jednak do Rzeczpospolitej na mocy traktatu pokojowego w Oliwie.

Odbudowa zamku w 1889
Dziedziniec Zamku Wysokiego w XIX-wieku przekształcony, a raczej zniekształcony przez Prusaków. Na drugim zdjęciu w trakcie prac restauracyjnych

Odbudowa zamku w 1889
Ostatnie etapu przebudowy zamku w latach 80-tych XIX wieku. Widać jeszcze wieżę ze starym zwieńczeniem


Malbork po zniszczeniach wojennych
Widok zamku Malbork zniszczonego po II wojnie św. od wschodu

Malbork po zniszczeniach wojennych 2
Widok zamku Malbork zniszczonego po II wojnie św. od strony dziedzińca


Legendy i podania

Powrót na górę strony

Opowieści związanych z zamkiem jest wiele, oto kilka z nich.

Hindenburg w Malborku
Obraz H. Vogela przedstawiający feldmarszałka Hindenburga w Malborku, późniejszego prezydenta Rzeszy przy prowizorycznym moście na Nogacie 23.08.1914. Hindenburg kierował ewakuacją ludności cywilnej z Prus Wschodnich.

Zamek ze Starym Miastem w 1915
Pocztówka z 1915 roku. Spław drewna na Nogacie z panoramą zamku i nieistniejącego już Starego Miasta w Malborku

Wspomniano już w opisie, iż potężna wieża dołączona gankiem na wysokim arkadowym moście do Zamku Wysokiego to dawna ubikacja (gdanisko) jak i baszta obronna. Jak się jednak okazuje mogła ona pełnić również inne funkcje. W czasach gdy komturem był Eberhard von Pappke na zamku przebywało dwóch nieco ekscentrycznych braci. Herman był okropnym grubasem, natomiast Willy potwornym chudzielcem. Łączyła ich jednak skłonność do żartów i wygłupów, a na polu walki obaj nie wykazywali się odwagą. Byli bardzo lubiani przez braci zakonnych, z jednym wyjątkiem. Ich zachowania nie mógł ścierpieć komtur, który nakładał na braci różne kary, nie przynoszące jednak żadnych rezultatów. Pappke obawiał się, że swoją błazenadą zarażą innych zakonników. Pewnego dnia Herman i Willy zniknęli. Przypomniano sobie, iż ostatni raz słyszano ich przedrzeźniania i śmiechy dochodzące z gdaniska. Nigdy więcej już ich nie widziano. Dla wszystkich stało się jasne, że to komtur kazał pozbyć się niewygodnych braci, a gdanisko było idealnym do tego miejscem. Od tej pory fosa pod gdaniskiem pochłonęła ponoć jeszcze wiele ofiar. Delikwenta upijano, a następnie, gdy szedł za potrzebą do gdaniska otwierała się zapadnia i jego ciało znikało bez śladu w fosie.

Brama wejściowa na pocz. XX w.
Pocztówka z Malborka z ok. 1895 roku. Widok na Zamek Średni i Wysoki od zachodu, zza Nogatu

Brama wejściowa na pocz. XX w.
Pocztówka z Malborka z początku XX wieku. Główna brama wejściowa (na Zamek Średni)
Podczas oblężenia Malborka rozpoczętego 10 dni po bitwie pod Grunwaldem w 1410 r. doszło do pamiętnego zdarzenia. Wojska króla Władysława Jagiełły nie dysponowały wystarczająco dużą ilością piechoty do szturmowania tak potężnej twierdzy. Ograniczono się więc do zablokowania dostaw żywności i ostrzału z artylerii, licząc na poddanie się obrońców z dopiero co pobitego zakonu. Czas jednak mijał, Krzyżacy zmobilizowani przez komtura ze Świecia Henryka von Plauen nie zamierzali się poddać. Zdobycie zamku wcale się więc nie przybliżało, a sytuacja polskich oddziałów pogarszała na skutek braku zaopatrzenia i szerzących się chorób. W końcu postanowiono posunąć się do podstępu. Plan krzyżackiej warowni był w dużym stopniu znany i wiedziano o specyficznej konstrukcji Letniego Refektarza. Dzięki pojedynczemu filarowi podtrzymującemu strop, mógł on stać się przy sprzyjających okolicznościach grobowcem całej starszyzny zakonnej, bez której obrona zamku nie byłaby możliwa. Sprowadzono więc wielką bombardę i posłużono się polskim agentem usługującym Krzyżakom. Gdy w Letnim Refektarzu odbywało się codzienne zebranie, sługa wystawił przez okno kolorową czapkę, co było znakiem dla obsługi potężnego działa. Narada Krzyżaków została przerwana potężnym hukiem, a zaraz potem rozprysły się witraże i do sali wpadła wielka kula. Niestety, chybiono o włos i kula minęła podporę i rozbiła tylko posadzkę. Komtur Henryk von Plauen uznał to za cud, bo celny pocisk z pewnością doprowadziłby do zwalenia się refektarza. Ponoć stwierdził, że Opatrzność nigdy nie zezwoli na upadek zakonu i kazał wmurować kawałek pocisku w ścianę razem z pamiątkową tabliczką, aby każdy kto na nie spojrzy wiedział, że Malborka nie da się zdobyć a zakonu pokonać. Pocisk na ścianie refektarza można zobaczyć do dzisiaj, niestety tabliczki, która mogłaby potwierdzić to podanie jednak nie ma. Pierwsze oblężenie Malborka zakończyło się więc niepowodzeniem. Po 3 miesiącach Jagiełło musiał się wycofać.

Dziedziniec Zamku Średniego na pocz. XX w.
Pocztówka z Malborka z początku XX wieku. Dziedziniec Zamku Średniego

Dziedziniec Zamku Wysokiego na pocz. XX w.
Dziedziniec Zamku Wysokiego na pcoztówce z ok. 1910 roku

Kolejne podanie dotyczy czasów późniejszych. Twierdza była już w rękach polskich, a starostą malborskim Piotr Dunin. Zarządcą zamku z jego nadania został Maciej z Budzewa i właśnie w jego córce Cecylii zakochał się (i to ze wzajemnością) dobry, ale ubogi żołnierz Marcin Kania. Gdy związek ten wyszedł na jaw, rozgniewany Maciej rozkazał zamknąć córkę w komnacie, a żołnierza wrzucić do lochów. Burgrabia zamknął więc swojego żołnierza w więzieniu pod skrzydłem północnym Zamku Wysokiego. Po kilku dniach uwięzienia Marcin Kania zwrócił uwagę na lekki przeciąg panujący w celi, choć było tu tylko jedno okienko. Zaczął przeszukiwać i opukiwać dokładnie całe pomieszczenie, aż natrafił w kącie w podłodze na żelazną klapę przysypaną ziemią i gruzem ceglanym. Czyżby odkrył legendarny tunel, o którym mówiło się po wygnaniu Krzyżaków, ale nikt nie potrafił go znaleźć? Wg opowieści mógł prowadzić nawet do Elbląga! Nie zdążył jednak tego sprawdzić, bo usłyszał hałas na schodach. Ledwo zdążył zakryć klapę, a już weszli jego towarzysze z załogi zamkowej. Wyprowadzili go w milczeniu, tak iż przez chwilę myślał nawet, że idzie na śmierć. Okazało się jednak, że burgrabia dbający o swoich ludzi postanowił mu pomóc i potajemnie uwolnić. Dostał pieniądze i informacje jak opuścić zamek. Gdy po zmierzchu przekradał się już ze swoim skromnym dobytkiem do bramy południowej, ujrzał przechadzającą się po dziedzińcu pod czujnym okiem macochy Cecylię. Wiedział już, że nie może odejść bez niej. Naśladując głos kosa udało mu się zwieść macochę i zbliżyć do Cecylii. Padli sobie w ramiona i postanowili uciec razem odkrytym przez Marcina tunelem, bo przez bramę z pewnością razem by nie wyszli. Szli w ciemności bardzo długo, aż wreszcie zobaczyli w oddali jakieś światło. Było on dziwnie purpurowe, jednak zbiegowie radowali się, myśląc że wreszcie dotarli do wyjścia z lochu. Gdy byli już bardzo blisko, ich oczom ukazał się straszliwy widok. W purpurowej poświacie stały 3 kościotrupy. Z ich kości zwisały kawałki mięsa, widać też było resztki płaszczy z czarnymi krzyżami. Makabryczne postacie ruszały szczękami jakby chciały coś powiedzieć. Marcin już miał rzucić się na nie z tasakiem, który trzymał za pasem, ale powstrzymała go Cecylia mówiąc że oni bardziej potrzebują modlitwy niż nienawiści. Zaczęli się więc oboje modlić i prosić o zmiłowanie dla cierpiących dusz rycerzy zakonnych. Wkrótce maszkary zniknęły, a purpurowe światło stało się błękitne. Zakochana para ruszyła już bez obaw w jego blasku przed siebie. Podobno widziano ich później szczęśliwych w Gdańsku. Gorszy los spotkał pogoń z Maciejem z Budzewa na czele. Również on dzięki psom odnalazł tajne wejście i natrafił na zjawy zakonników. Jednak zachował się zupełnie inaczej, zaczął przeklinać i siekać zjawy mieczem. Był tak wściekły, że nie zauważył, iż nie czyni kościotrupom żadnej krzywdy, natomiast kruszy wąskie ściany tunelu. W końcu z wielkim hukiem runął strop, grzebiąc okrutnego zarządcę.
W rzeczywistości istniał loch biegnący z zamku pod Nogatem i to sporych rozmiarów. Odkopano go przypadkiem przed II wojną światową, ale dość szybko zasypano. Przedtem jednak zrobiono zdjęcia. Ponoć opublikowano je w ówczesnej lokalnej gazecie.

Malbork na starej pocztówce
Pocztówka z Malborka z początku XX wieku. Na głównym planie Zamek Wysoki od płd.-wsch.


Widokówka z Malborka
Widokówka z początku XX wieku. Zamek Wysoki od płn.-zach. i most łączący go z zamkiem Średnim.


Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorMuzuem Zamek Krzyżacki - ul. Starościńska 1, Malbork

CZAS
punktor Czas zwiedzania Trasą Dziecięcą/Rodzinną oraz Klasztorną to ok. 2 godziny. Trasa Historyczna zajmuje 3,5 godziny. Trasa Spacerowa ok. 1,5 godziny.
Zwiedzenie zamku z przewodnikiem, mimo wielu godzin, jest tak prędkie, iż warto przejść się jeszcze raz samemu.
Kupując bilet nie wejdziemy od razu, lecz trzeba oczekiwać na swoja kolejkę, w szczycie sezonu nawet kilka godzin. Tak więc, aby dokładnie oglądnąć go z zewnątrz i wewnątrz trzeba przeznaczyć minimum. 5 godzin, a najlepiej cały dzień.

WSTĘP
punktor Muzeum Zamkowe w Malborku jest czynne od poniedziałku do niedzieli w godzinach 9.00-20.00 (po sezonie do 16.00).

Trasa Historyczna w sezonie dostępna jest od wtorku do piątku w godz. 9.00-17.00 (ostanie wejście o 17:00). Po sezonie krócej o 4 godziny. Zwiedzanie odbywa się obowiązkowo z przewodnikiem lub audioprzewodnikiem. Opłata uwzględniona w cenie biletu wstępu. Bilet normalny – 80,00 zł, Bilet ulgowy – 60,00 zł, Bilet rodzinny (2+2) - 260,00 zł.
Trasa Spacerowa/Zielona w sezonie jest dostępna tylko późnymi popołudniami, od 17:15 do 18:30 (ostatnie wejście 18:30), poza sezonem od godz. 13:15-14:30. W poniedziałki przez cały dzień. Obejmuje część Przedzamcza, przejazdy bramne, dziedzińce Zamku Średniego i Wysokiego, kaplicę św. Anny, tarasy wraz z ogrodem wielkich mistrzów, fosy i międzymurza. Bilet normalny - 35,00 zł, Bilet ulgowy - 25,00 zł, Bilet rodzinny (2+2) - 110,00 zł.
Trasa Klasztorna. Dostępna w sezonie z przewodnikiem (po godz. 16:30) lub audioprzewodnikiem (od 9:00). Trasa prowadzi przez Wały von Plauena, dziedziniec Zamku Średniego, wnętrze Kaplicy Św. Anny, tarasy wraz z ogrodem Wielkich Mistrzów, dziedziniec oraz wnętrza Zamku Wysokiego. Na Zamku Wysokim snuta jest opowieść o życiu rycerzy zakonnych w średniowiecznym Malborku. Bilet normalny – 70,00 zł, Bilet ulgowy – 50,00 zł, Bilet rodzinny - brak.
Trasa Dziecięca/Rodzinna. Dostępna tylko w wakacje kilka razy dziennie. Bilet normalny - 65 PLN, Bilet ulgowy - 50 PLN, Dzieci do lat 7 - bezpłatnie.

Poniedziałek jest dniem bezpłatnego zwiedzania Muzeum Zamkowego w Malborku. W tym dniu dostępna jest tylko trasa Spacerowa.

Muzeum nie posiada własnego parkingu. Miejsca trzeba szukać na terenie miasta. UWAGA na parkingi prywatne z wywindowanymi stawkami. Głośna w Malborku była sprawa rachunków za parkowanie jakie płacili turyści po wyjściu z zamku sięgające 55 zł!

Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zabytku:
Zamek w Malborku
dodatkowe informacje
inne przydatne informacje

Widok refektarza zamkowego z 1841 r.
Wielki Refektarz na zamku Malbork (niedawno otwarty dla zwiedzających ) na akwareli J.K. Schultza z 1841 r.

Zdjęcie kapitularza zamkowego
Kapitularz na zdjęciu z 1906 roku


Położenie i dojazd


Wschodnia część woj. pomorskiego. 30 km na południ owy zachód Elbląga, 52 km na południowy wschód od Gdańska. Zobacz na mapie.
Zamek leży w pobliżu centrum miasta, nad rzeką Nogat.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N54.040819° E19.028664°  
format DM (stopnie, minuty):   54° 2.44914'N 19° 1.71984'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   54° 02' 26.95''N 19° 01' 43.19''E 

Widok letniego refektarza w 1835
Letni Refektarz na obrazie olejnym Domenico Quaglio z 1835 r., ze zbiorów Staatliche Kunsthalle Karlsruhe

Widok letniego refektarza w XIX w.
Ten sam Letni Refektarz na obrazie olejnym nieznanego autora XIX w., ze zbiorów Kunsthistorisches Museum Wiedeń


Bibliografia



punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Guerquin Bohdan - Zamek w Malborku
punktor Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów
punktor Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
punktor Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy
punktor Stokowski Marek - Legendy i opowieści zamku Malbork
punktor Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Państwa Krzyżackiego cz. 2
punktor Zbierska Eleonora - Zamek w Malborku
punktor Bukal Grzegorz - Konserwacja zamku w Malborku jako przykład kształtowania się doktryny konserwatorskiej
punktor Herrmann Christofer - Der Hochmeisterpalast auf der Marienburg
punktor Steinbrecht Conrad - Die Wiederherstellung des Marienburger Schlosses

Izba Konwentu w 1905 r.
Izba Konwentu na pocztówce z ok. 1905 roku

Izba Konwentu w 1900 r.
Inny widok Izby Konwentu na pocztówce z ok. 1900 roku



Galeria zdjęć


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Ogólne
Malbork - Widok zza Nogatu. Po prawej dwie wieże tworzące Bramę Mostową Malbork - Widok zza Nogatu Malbork - Widok zza Nogatu Malbork - Widok zza Nogatu Malbork - Zamek w świetle księżyca. Oświetlona na czerwono wieża to znak, że właśnie trwa pokaz 'Światło Dźwięk' Malbork - Widok zza Nogatu

Zamek Wysoki
Malbork - W fosie odbywały się różne pokazy rycerskie Malbork - Zamek Wysoki od strony miasta Malbork - Zamek Wysoki zza fosy Malbork - Wieża Malbork - Wieża  od strony dziedzińca Malbork - Mury Zamku Wysokiego Malbork - Pod Zamkiem Wysokim działał jarmark Malbork - Dziedziniec ze studnią Malbork - Widok na dziedziniec przez jeden z ozdobnych maswerków Malbork - Na pierwszym planie kościół,    wieża główną a dalej Wieża Klesza Malbork - Widok nocny

Zamek Średni
Malbork - Most zwodzony z Zamku Wysokiego Malbork - Widok na bramę od strony dziedzińca Malbork - Dom Wielkiego Mistrza od strony dziedzińca Malbork - Dziedziniec Zamku Średniego Malbork - Wjazd na Zamek Średni z broną Malbork - Dom Wielkich Mistrzów od strony zachodniej Malbork - Wejście do Wielkiego Refektarza zwanego później  Salą  Królewską Malbork - Skrzydło północne Zamku Średniego Malbork - Skrzydło wschodnie Zamku Średniego od strony dziedzińca Malbork - Mury Zamku Średniego od strony północnej, widać most wejściowy Malbork - Porośnięta ściana  przy Domu Wielkiego Mistrza Malbork - Mury wschodnie i fosa Zamku Średniego

Fortyfikacje i inne
Malbork - Baszta Prochowa, kiedyś część bramy wjazdowej od wschodu Malbork - Wieża we wschodnim  murze obwodowym Malbork - Resztki fortyfikacji wschodnich - Brama Nowa przed odbudową Malbork - Widok od strony płd.-zach. z gdaniskiem Malbork - Jedna z dwóch baszt mostowych  od zachodu Malbork - Fosa przy Zamku Wysokim od południa i gdanisko Malbork - Zabudowany drewniany most prowadzący do Zamku Średniego Malbork - Widok na Nogat i w oddali  Basztę Maślankową Malbork - Widok na Zamek Średni (na wprost) i Wysoki  (po prawej) Malbork - Wieża-gdanisko nocą

Wnętrza
Malbork - Skarbiec zakonny Malbork - Piękne zdobienia na Zamku Wysokim Malbork - Letni Refektarz wielkiego mistrza z pojedynczym filarem Malbork - Kuchnia zakonna
Zdjęcia wykonane: latem 2004


Filmy wideo


Rekonstrukcja 3D zamku




Pomniki Historii - Malbork




National Geographic - największy średniowieczny zamek w Europie




Życie codzienne na zamku w Malborku



Akwarela Schultza z 1841
Widok na Pałac Wielkich Mistrzów z bramy Zamku Wysokiego. Akwarela Johanna Carla Schultza (1841).


Noclegi


punktor Malbork - Hotel "Zamek", ul.Starościńska 14, tel. (055) 246 02 20
punktor Malbork - Hotel "Stary Malbork", ul. 17-Marca 26-27, tel. (055) 647 24 00
punktor Malbork - Hotel "Dedal", ul. Gen. de Gaulle'a 5, tel. (055) 272 68 50
punktor Malbork - Hotel "Zbyszko", ul. Kościuszki 43, tel. (055) 272 33 94
punktor Malbork - Hotel "Parkowy", ul.Portowa 3, tel. (055) 272 30 12
punktor Malbork - Pensjonat "U Błażeja I", ul. Saperów 4, tel. (055) 272 30 81
punktor Malbork - Pensjonat "U Błażeja II", ul. Lubelska 23, tel. (055) 272 30 81
punktor Malbork - Pensjonat "Patryk", ul. Rzemieślnicza 14, tel. (055) 272 60 73
punktor Malbork - Dom wycieczkowy "Saturn", ul. Słowackiego 75, tel. (055) 272 29 50, 647 22 50
punktor Malbork - Schronisko Młodz. w Gimnazjum, ul. Żeromskiego 45, tel. (055) 272 24 08 - g. 8-10,17-21
punktor Malbork - Camping - Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Portowa 3, tel. (055) 272 30 12, 272 24 13
punktor Malbork - Agroturystyczne Gospodarstwo Rolne, Kamionka 24, tel. (055) 272 90 15

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • zdziwiony       Autor:  luke      Data:  2023-01-21 23:23:37
    Na zamku byłem trzeci raz tym razem z audioprzewodnikiem i jestem rozczarowany i zdziwiony sposobem prezentacji krzyżaków jako dobrotliwych mnichów leczących ludzi których zaatakował Polski król!!! Brakuje w głównych miejscach chronologi kiedy zamek powstał i dlaczego informacji o podrobieniu dokumentow i oszukaniu Polakow a tym samym prxycxyn bitwy pod Grunwaldem informacji z czasow funkcjonowanys jako zanek krolewski w rzeczypospolitej,pot­em okres niemieckie i ponownie w rzeczypospolitej
  • zwiedzanie       Autor:  Margarita 35      Data:  2014-07-25 13:11:54
    chciałabym pochwalic i naszego przewodnika i jakosc opieki nad obiektem..Zamek jest przepiekny robi ogromne wrazenie podbnie jak dziedziniec i kruzganki wokół Pan Przewodnik (niestety imienie nie pamietam)w swa opowiesc o Zamku i Historii Zakonu wplatał mnóstwo anegdot osobistych watków zwiazanych z historią Polski taa..zwiedzanie ponad 3godzinne było czysta przyjemnoscia dziekuję
  • zamek jest boski       Autor:  czytelnik      Data:  2013-02-25 08:23:45
    szkoda tylko, ze zagraniczni turysci maja opracowana trase ciekawych miejsc po okolicy a my ograniczamy sie do zamku...   naprawde nie wiemy co mamy za skarby..na zulawach czy warmiii

Izba Konwentu w 1905 r.
Izba Konwentu na pocztówce z ok. 1905 roku




Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.