Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Melsztyn (woj. małopolskie) - Gotycki zamek rycerski, później rozudowany

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
Średnia ocena: 4.0 na 5. Głosów: 52 4 stars
           
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
Średnia ocena: 3.9 na 5. Głosów: 33 4 stars
           
 


Opis i stan obecny



ozdoba
Otoczenie zamku
Zamek Melsztyn nie był osamotnioną warownią wybudowaną na odludziu. Obok istniała wieś oraz różnego rodzaju zabudowania takie jak np. gotycki drewniany kościółek parafialny p.w. św. Krzyża, znajdujący się niegdyś na przedpolu zamku. Wybudowano go na dobrze do dziś czytelnej trapezoidalnej platformie ziemnej, zajmującej szczyt wzniesienia. Jak głoszą podania, dokładnie w miejscu głównego ołtarza ustawiono istniejącą do dzisiaj figurę Chrystusa Frasobliwego. Źródła wspominają także o pobliskiej plebani oraz otaczających ją ogrodach. Na południowym stoku góry zamkowej mieścić się miała niewielka winnica założona przez ostatnich właścicieli tych dóbr - rodzinę Lanckorońskich. U jej podnóża wznosiła się karczma być może pamiętająca nawet czasy Leliwitów. Obecnie na jej miejscu znajduje się drewniany krzyż ustawiony tam w 1897 r. Na rzekach Wieleń i Dunajec istniały młyny wodne oraz domniemana przeprawa przez ostatnią z tych rzek. Wszystko to jednak podupadło w XVIII w. wraz z zamkiem zniszczonym w czasie walk konfederatów barskich z wojskami rosyjskimi.
Melsztyn jest niewielką miejscowością położoną nad Dunajcem w gminie Zakliczyn. Ruiny zamku wzniesionego w większości z miejscowego piaskowca oraz cegły usytuowane są poniżej szczytu wzgórza 319,2 m npm.
Najlepiej prezentującą się budowlą jest usytuowany w północno zachodniej części ruin donżon. Pozostały po nim dwie niemalże pierwotnej wysokości ściany (mierzące ok. 18m) północno – zachodnia i południowo – wschodnia, na której (na wysokości czwartej kondygnacji) zachowały się od zewnątrz gotycka futryna okienna oraz kroksztyn wspierający niegdyś wykusz sanitarny. Od wewnątrz natomiast pozostałości kominka.
W centralnej części zamku Melsztyn znajdują się fragmenty renesansowego muru z pozostałościami po otworach strzelniczych oraz ciągle poszerzające się zapadlisko po cysternie zamkowej, w chwili obecnej ok. 10 metrowej szerokości (jeszcze w latach 90-tych XX wieku na dziedzińcu widniała tylko niewielka dziura). Ujawnia ono skomplikowany system pomieszczeń doprowadzających do niej wodę.
Warstwy ziemi odsłonięte w wyniku zapadnięcia ukazują położony około pół metra pod ziemią dawny poziom utwardzonego rzecznymi otoczakami dziedzińca. Poniżej widnieje gdzieniegdzie wyraźna, cienka warstwa czarnej gleby będąca być może dowodem na nie odnotowany pożar zaistniały w trakcie użytkowania zamku. W południowo wschodniej części obiektu znajdują się resztki pierwotnego założenia zamkowego, którego najczytelniejszym reliktem jest mur obwodowy zachowany od południowego zachodu do wysokości przekraczającej 5m, połączony z równie dobrze prezentującym się murem oporowym biegnącym tą samą krawędzią w kierunku płn.- zach.
Pierwotna warownia (stary zamek) w Melsztynie o kształcie nieregularnego trapezu jak już wspomniałem zajmowała południowo wschodnią część obecnego obiektu, miejsce o największych walorach obronnych, z trzech stron zamknięte stromo opadającym stokiem. Brak jakichkolwiek badań terenowych obiektu uniemożliwia dokładne rozpoznanie jego faz rozwojowych. Wiadomo jedynie, iż w skład pierwotnego gotyckiego zamku wchodził najprawdopodobniej dom mieszkalny. W renesansowej formie był on trzykondygnacyjnym, podpiwniczonym obiektem położonym na osi płn.-zach. – płd.-wsch. i ciągnącym się wzdłuż południowego krańca zamku starego. Jego najlepiej czytelnymi reliktami są dwie kolebkowo sklepione komory piwniczne, znajdujące się w przyziemiu budowli.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Rysunek ołówkiem z 1794 r. Ruiny melsztyńskie w bardziej okazałej postaci

ozdoba
Pustelnicy
U podnóża południowo zachodniego stoku góry zamkowej mieszkają dwaj pustelnicy. Ich malutkie drewniane chatki stojące na skraju lasu można z łatwością dostrzec z głównej drogi wojewódzkiej.
Całość otaczał dobrze do dziś zachowany mur obwodowy, zbudowany z łamanego kamienia i cegły. Od strony południowej i południowo wschodniej (gdzie stok jest najbardziej stromy i przechodzi w urwistą skałę) był dodatkowo starannie oblicowany bloczkami piaskowca, oraz wsparty potężnymi przyporami. Większość opisów wymienia okrągłą basztę, budowlę najbardziej wysuniętą na południe zamku. Znaczna część dotyczących jej wzmianek pochodzi jednak dopiero z XIX w. a brak jakichkolwiek czytelnych pozostałości w terenie nasuwa tezę, iż mogła ona w rzeczywistości w ogóle nie istnieć.
W północno-wschodniej części zamku starego znajdują się szczątki oszkarpowanej budowli, wysuniętej poza lico murów. Nie znamy dokładnie jej przeznaczenia. Być może była to brama, kurza stopa lub wieża. Przyjmując pierwszą tezę za prawdopodobną można domniemać, iż wjazd prowadził od północy biegnąć zachowaną do dzisiaj ścieżką następnie przechodził w drewniany most zwodzony który po załamaniu pod kątem 90 stopni trafiałby w prześwit bramny podobnie jak w przypadku pierwotnego rozwiązania Dobczyckiego (jest to oczywiście nie poparta badaniami teoria). Takiej bramy nie wymieniają jednak żadne źródła pisane. Można przypuszczać, iż spowodowane było to jej zamurowaniem po rozbudowie obiektu. W północno-zachodniej części zamku starego z pewnością powstała wtedy (o ile nie był to pierwotny wjazd) furta łącząca go z nowo powstałymi zabudowaniami. Tajemnicza budowla mogła także mieścić wymienianą w inwentarzach wolno stojącą kaplicę zamkową.
ozdoba
Kres istnienia zamku
Pod okiem ostatnich właścicieli - Lanckorońskich, warownię w Melsztynie poddano rozbiorce na materiał budowlany, dzięki któremu wzniesiono świątynię w Domosławicach, miejscowości należącej do tej samej rodziny. W kościele tym znajduje się część wyposażenia kaplicy zamkowej, m. in. gotycka chrzcielnica. Według podań ludowych jedyny zachowany (barokowy) portal ponoć pochodzący z zamku trafił do pałacu w Janowicach, gdzie można go obecnie oglądać. W połowie XIX w władze austriackie zakazały rozbiórki murów, a pod koniec tegoż wieku na koszt Karola Lanckorońskiego próbowano ratować ruiny. Zabezpieczono mury zamkowe, wybudowano nawet niewielkie drewniane schronisko służące turystom, zniszczone jednak w czasie I wojny światowej.
Pierwsza rozbudowa zamku Melsztyn polegała na wzmocnieniu najbardziej zagrożonego kierunku płn.-zach. Powstał wówczas melsztyński donżon, potężna prostokątna baszta mieszkalno obronna o kamiennym korpusie, nadbudowanym ceglanym szczytem. Dwie pierwsze oraz ostatnia kondygnacja pełniły funkcje obronne, trzecia i czwarta reprezentacyjne. Baszta otoczona była wielokątnym murowanym tarasem być może będącym wczesną formą architektoniczną bastei taraśniczej, służącej do ostrzału artyleryjskiego przedpola zamku. W tej samej lub późniejszej fazie połączono donżon murem ze starą częścią zamku. Od południowego zachodu wybudowano dodatkowo starannie oblicowany mur oporowy, wsparty przyporami, zapobiegający osuwaniu się dziedzińca. U podnóża baszty znalazła się nowa brama do której wjazd prowadził od północnego – zachodu poprzez most zwodzony, przerzucony nad fosą.
W okresie odrodzenia zamek nowy (powstały w wyniku połączenia donżonu z zamkiem starym), podobnie jak stary uległ przebudowie zainicjowanej przez nowych właścicieli Jordanów, którzy ponoć zatrudnili do tego celu włoskiego architekta Bartłomieja Ridolfiego. Powstał wówczas mur biegnący północno – wschodnią krawędzią wzgórza, zabezpieczony dodatkowo dobrze obecnie czytelnym w terenie wałem ziemnym, usypanym poniżej. Jedyny zachowany fragment tego muru znajduje się w centralnej części zamku. W tym samym okresie zbudowano na zamku cysternę na wodę opadową. W skład zabudowań gospodarczych znajdujących się na zamku wchodziły stajnie, piekarnia, łaźnia oraz dom drewniany. Nie wiadomo kiedy powstały, ani gdzie się dokładnie znajdowały. Być może w centralnej części zamku, gdzie wyraźnie widoczne są relikty jakichś konstrukcji.

Aktualizacja: Od 2017 r. w Melsztynie trwają prace archeologiczne przygotowujące wieżę do częściowej odbudowy i utworzenia punktu widokowego. W 2019 zakończono pierwszy etap prac restauracyjnych, kolejny wymaga dalszych środków finansowych, o które czynione są starania.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Ruin zamku Melsztyn w 2. połowie XIX wieku na litografii N. Ordy



Plany i rekonstrukcje


Plan zamku melsztyn
Plan zamku Melsztyn wg Krzysztofa Moskala
A - donżon, B - pozostałość wieży wielobocznej, C - renesansowy mur ze strzelnicami, D - zapadlisko po cysternie, E - piwnice, F - fragmenty nieokreślonych budowli, G - prawdopodobna lokalizacja schroniska, H - wał ziemny

Plan zamku melsztyn 3
Rekonstrukcja donżonu w Melsztynie wg Krzysztofa Moskala


Rekonstrukcja lub stary widok zamku
Rekonstrukcja zamku melsztyńskiego w XVII wieku wg Krzysztofa Moskala
Źródło: Zamki w dziejach Polski i Słowacji tom II, Krzysztof Moskal, Nowy Sącz 2005


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Zamek wzniesiono w połowie XIV wieku z inicjatywy kasztelana krakowskiego Spycimira Leliwity. Wszedł on w posiadanie okolicznych terenów droga wymiany za wsie Poręba Elbrandowa i Przesławice oraz dopłacając 160 grzywien rycerzom Charzowi (Zachariaszowi) wraz z synami Piotrem i Jakubem. Zamek, a następnie wieś otrzymały pochodzącą z języka niemieckiego nazwę Muhl Stein, oznaczającą dokładnie kamień młyński. Wzięła się ona ponoć od młynów wodnych ustawionych na rzekach Wielenia i Dunajec.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Widok ruin zamku melsztyńskiego od strony południowo – wschodniej (wg rysunku Władysława Łuszczkiewicza) za: Maria Sandoz - "Melsztyn i jego okolice"

punktor 1347 r. - Spycimir wchodzi w posiadanie okolicy i wkrótce potem rozpoczyna budowę swojej drugiej siedziby (po Tarnowie)
punktor 1362 r. - biskup krakowski Bodzęta eryguje, kaplicę zamkową p.w. św. Ducha *
punktor 1363 r. - kaplica zamkowa prawdopodobnie otrzymuje dodatkowego patrona św. Jana *
punktor 26.07.1364 r. - Jan z Melsztyna doprowadza do erygowania kościoła parafialnego w Melsztynie
punktor koniec XIV lub I poł. XV w. -rozbudowa zamku przeprowadzona przez Spytka z Melsztyna wojewodę krakowskiego poległego nad rzeką Worsklą w 1399 r., lub jego syna Spytka kasztelana bieckiego, zagorzałego przeciwnika abp Zbigniewa Oleśnickiego. Powstaje wtedy melsztyński donżon *
punktor 1511 r. - Jan Melsztyński sprzedaje zamek wraz z otaczającymi go dobrami, kasztelanowi wiślickiemu Mikołajowi Jordanowi z Myślenic
punktor ok. 1546 r. - Wawrzyniec Spytek Jordan rozpoczyna renesansową przebudowę zamku melsztyńskiego, zatrudniając do tego celu włoskiego architekta Bartłomieja Ridolfiego
punktor 1597 r. Zamek przechodzi w ręce dwóch sióstr, córek Wawrzyńca Spytka Jordana W drodze małżeństwa Barbary z Andrzejem Zborowskim kasztelanem bieckim, oraz Magdaleny, ze Stanisławem Sobkiem z Sulejowa, kasztelanem sandomierskim, dobra te dostają się w ręce tych dwóch rodzin
punktor 1601 r. - połowa zamku w Melsztynie, drogą małżeństwa Barbary córki Stanisława Sobka, przechodzi w ręce Zygmunta Tarły
punktor 1639 r. - Krystyna Zborowska wychodzi za mąż za Jana Aleksandra Tarłę. Tym samym zamek przechodzi w ręce dwóch odrębnych linii tego samego rodu

Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Widok baszty zamku melsztyńskiego od wschodu (wg rysunku Jana Matejki) za: Maria Sandoz - "Melsztyn i jego okolice"

punktor lata 1655-60 - gdzieniegdzie podawane są informacje iż zamek został obroniony podczas potopu szwedzkiego, jednakże nie ma na to żadnych przekonujących dowodów *
punktor 1744 r. - Adam Tarło ginie w pojedynku z Kazimierzem Poniatowskim. Melsztyn drogą testamentu przeszedł w ręce jego siostrzeńców Stanisława i Macieja Lanckorońskich
punktor 07.04.1770 r. - zamek zajęły i wkrótce obrabowały oddziały konfederacji barskiej.
punktor 22.04.1770 r. - wojska rosyjskie dopełniły dzieła zniszczenia zajmując i rabując zamek opuszczony przez konfederatów
punktor lata 1789-1796 - budowa murowanego kościoła w Domosławicach zainicjowana przez Antoniego Lanckorońskiego, syna ostatniego właściciela Melsztyna Macieja. Kamień na to przedsięwzięcie pochodził ze zniszczonego zamku
punktor 1846 r. po obfitych ulewach zawaliła się jedna ze ścian melsztyńskiego donżonu *
punktor 1848 r. - dewastacji resztek zamku przez ludność zapobiegły władze austriackie, które zakazały rozbiórki murów
punktor lata 1879-1785 - w czasie prac zainicjowanych przez Karola Lanckorońskiego wzmocniono mury donżonu cementem, oraz spięto je klamrami. Na zamkowym dziedzińcu powstało schronisko służące turystom
punktor 1886 r. - Melsztyn przestaję być własnością rodziny Lanckorońskich
punktor I woj. św. - schronisko zamkowe zostaje zniszczone
punktor po II woj. św. - zamek pozostawał bez opieki, a oficjalnym właścicielem zostało Nadleśnictwo w Brzesku
punktor 2004 r. - władze gminne dokonały wycinki krzaków i wykoszenia trawy, która gęsto zarastają ruiny zamkowe
punktor 2005 r. - ruiny przejęła gmina Zakliczyn z planami konserwacji i badań archeologicznych, na które jednak na razie nie ma środków
punktor 2017 r. - na zamku w Melsztynie rozpoczęły się prace archeologiczne, które doprowadziły do odkrycia kamiennych schodów na wieżę i murów ją okalających. Burmistrz Zakliczyna czyni bowiem starania o odbudowę wieży i utworzenie na niej punktu widokowego, a jak się uda pozyskać odpowiednie środki to również galerię sztuki i muzeum.
punktor 2019 r. - zakończono pierwszy etap prac. Pochłonęły 220 tys. zł. Odtworzono wykusz, odbudowano część wieży. Odkryte, zagruzowane pomieszczenie oczyszczono i przygotowano do umieszczenia ekspozycji.
* - Informacje nadesłane przez p. Krzysztofa Moskala

Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Ruiny zamku Melsztyn wg rysunku Jana Matejki


ozdoba
Ród Melsztyńskich
Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Jan Melsztyński - ostatni właściciel zamku z tego rodu na tryptyku ze Szczepanowa (po 1512 r.)
Protoplastą świetnych rodów Melsztyńskich i Tarnowskich był Spycimir herbu Leliwa. Jest on pierwszym ze znanych nam członków tej gałęzi Leliwitów. Spycimir przyszedł na świat w II poł. XIII w. w bliżej nieokreślonym miejscu, wiadomo jedynie że wsiami wchodzącym w skład jego ojcowizny były Piasek Wielki, Piasek Mały, Zagajów i Godawa, wszystkie położone w powiecie wiślickim. Po raz pierwszy figuruje on w dokumencie pod rokiem 1312 r. jako łowczy krakowski. Od tego czasu jego kariera szybko się rozwija. Spycimir otrzymuję stanowiska kasztelana sądeckiego (1317 r.) oraz kasztelana wiślickiego (1319 r.). Być może za postawę sprzyjającą objęciu władzy przez Władysława Łokietka w roku koronacji (1320 r.), zostaje nagrodzony stanowiskiem wojewody krakowskiego. W 1330 lub 31 r. Spycimir osiąga najwyższe stanowisko państwowe jakim był urząd kasztelana krakowskiego. Tego samego roku uczestniczył w wyprawię zbrojnej przeciwko Krzyżakom, znanej z osławionej bitwy pod Płowcami.
Po śmierci króla Spycimir został zaufanym doradcą Kazimierza Wielkiego, u którego boku dokonał najwięcej w polityce, dążąc do zacieśnienia stosunków z Węgrami oraz we własnych interesach, poszerzając zasięg swoich dóbr ziemskich. W ich skład wchodziły między innymi Brzesko, Żabno, Melsztyn, miasto Tarnów lokowane w 1330 r., oraz inne dobra otaczające te miejscowości. Spycimir zmarły przed 1356 r. pozostawił czterech synów. Dwóch z nich zostało kanonikami Jan najstarszy odziedziczył po ojcu Melsztyn najmłodszy Rafał - Tarnów.
Jan nie był osobowością tak wybitną jak Spycimir, pomimo iż podobnie jak ojciec piastował wysokie stanowiska państwowe. Między innymi zastąpił swojego krewnego Jurę na stanowisku kasztelana krakowskiego. Do historii wpisały się za to wszystkie jego dzieci, których matką była jego żona Zofia z Książa.Druga urodziła się Jadwiga żona Ottona z Pilczy matka, trzeciej żony Władysława Jagiełły polskiej królowej Elżbiety Granowskiej.
Spytek urodzony jako pierwsze dziecko Jana, stał się największym ze wszystkich członków rodziny Melsztyńskich. Już jako młodzieniec objął w 1381 r. urząd wojewody krakowskiego. Jego polityka była odmienna od prowadzonej przez Spycimira. Spytek po śmierci Ludwika Węgierskiego usilnie dążył do zerwania unii Polski z Węgrami i wprowadzenia na tron Władysława Jagiełły. Odegrał on kluczową rolę przedsięwzięciu połączenia Polski z Litwą za sprawą unii personalnej, zawartej w 1385 r. w Krewie, sfinalizowanej w Krakowie chrztem i ślubem Jagiełły z Jadwigą Andegaweńską. Spytek był wielkim rycerzem uczestniczącym u boku króla w wielu wyprawach zbrojnych. Za udaną kampanię zmierzającą do zajęcia Rusi Halickiej nadano mu pod dziedziczne władanie obwód Samborski (1387 r.). W 1389 lub 90 r. został dodatkowo mianowany starostą krakowskim. Kolejnymi nadaniami przyznanymi mu były liczne dobra ziemskie na Śląsku, którymi został obdarowany w podzięce za walki stoczone z Władysławem Opolczykiem w 1391 i 1396 r. Rok 1395 przyniósł Spytkowi wielki zaszczyt został on bowiem władcą zachodniej części Podola na prawach przysługujących książętom litewskim (stał się panem między innymi Kamieńca Podolskiego.) Ostatnim bardzo chlubnym dokonaniem w jego życiu było uczestnictwo w wyprawie wojennej księcia Witolda przeciwko złotej Ordzie. Bezpośrednio przed decydującą bitwą stoczoną12 sierpnia 1399 r. nad rzeką Worsklą tatarski dowódca miał oferować mu czepiec gwarantujący nietykalność ze strony jego żołnierzy. Odważny Spytek odmówił i poniósł śmierć. Poległy Melsztyński był największym polskim możnowładcą końca XIV w. W samym województwie małopolskim posiadał trzy lokowane w 1385 r. na prawie niemieckim przez królową Jadwigę miasta Żabno, Brzesko, Książ oraz 34 wsie w 7 kluczach ziemskich. Jego żoną była jedna z dwórek królowej Jadwigi - Elżbieta córka Emeryka Lczkfi, po śmierci męża powtórnie zamężna z księciem ziębickim Januszem. Spytek miał z nią trzy córki Dorotę - klaryskę, Jadwigę którą jeszcze za życia zaręczył z księciem niemodlińskim Bernardem, bratankiem Władysława Opolczyka, oraz Katarzynę, która wyszła za mąż za księcia mazowieckiego Janusza Młodszego. Mariaże z książętami świadczą o wysokiej randze rodu Melsztyńskich, a fakt iż szukali oni poprzez nie dochodów, licząc na ogromne posagi dobitnie to potwierdza.
Młodzi synowie Jan i Spytek nie mogli samodzielnie sprawować władzy nad Podolem i Samborszczyzną nadaną im przecież dziedzicznie. W posunięciu Jagiełły, który odebrał im te ziemie należy szukać niechęci młodych Melsztynskich do obozu wówczas rządzącego. Po śmierci króla cała władza skupiła się wokół biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, któremu nieprzychylny był Spytek. Być może nie przekonania religijne lecz nienawiść do niego sprawiła, iż zaczął interesować się husytyzmem, ruchem religijnym tępionym przez Oleśnickiego. Potęga mocno osłabionego rodu musiała sprawiać nadal ogromne wrażenie skoro biskup starał się przeciągnąć Spytka na swoją stronę. Pokój udało zawrzeć się na niespełna dwa lata, kiedy to w 1436 r. Spytek otrzymał od Władysława Warneńczyka (zapewne za namową biskupa) nigdy nie zrealizowany mandat, na podstawie którego Samborszczyzna miała zostać mu wrócona, oraz urząd kasztelana Bieckiego. Już w 1438 r. Spytek najechał włości biskupie, a rok później 3 maja, w Nowym Mieście Korczynie zawiązał konfederację wymierzoną przeciwko Oleśnickiemu. W dzień po tym najechał Korczyn w celu wymordowania przebywających tam ludzi biskupa. Akt ten nie spodobał się nawet samym konfederatom, którzy odstąpili od niego. Zdradzony Spytek pozbawiony sił by stawić czoła królewskim wojskom w otwartym polu cofnął się pod wieś Grotniki gdzie założył obóz chroniony przez rzekę Nidę, począł okopywać swoją pozycję, ustawiać tabory na sposób husycki. Na niewiele się to zdało, gdyż jego wojska zostały rozgromione a nad konającym Spytkiem zawisła kara śmierci oraz wyrok konfiskaty dóbr. Nagie ciało poległego Spytka leżało na polu bitwy jeszcze przez trzy dni dopóki jego żona Beatrycza córka, Dobrogosta z Szamotuł nie ubłagała o zezwolenie na pogrzeb, który odbył się w pobliskim Piasku Wielkim. W zasadzie na śmierci Spytka zakończyła się świetność rodu Melsztyńskich, który począł powoli podupadać. Jego potomkowie Jan i Spytek prezentowali poglądy zgoła inne niż ich ojciec, zacieśniając stosunki z duchowieństwem. Byli oni nawet przychylni Zbigniewowi Oleśnickiemu, który objął ich swoją opieką oraz cofnął haniebne wyroki ciążące na ich zmarłym rodzicu. Właśnie przez te poglądy podobnie jak ich ojciec, ale w zgoła inny sposób przeszli do opozycji. Jeszcze w 1454 r. Jan uczestniczył wraz z królem Kazimierzem Jagiellończykiem w bitwie pod Chojnicami, po której dostał się do niewoli krzyżackiej. W 1461 r. sprzeciwiał mu się już wyraźnie narażając się na karę śmierci, kiedy to ukrywał w murach swego zamku skazanego na wygnanie, krakowskiego biskupa nominata - Jakuba z Sienna. W świcie goszczącej wówczas na zamku przebywał niezwykle zaprzyjaźniony z Melsztyńskimi Jan Długosz. W tym samym czasie goszczono tam także rajcę krakowskiego Jana Kreidlara, obawiającego się oskarżeń w sprawie morderstwa, dokonanego na Andrzeju Tęczyńskim. Zginął on w czasie wywołanych przez siebie zamieszek mieszczan krakowskich - pobił płatnerza Klemensa uważając, iż cena za wykonaną dla niego zbroje była zbyt wysoka. Ledwo z życiem uszedł wtedy brat Jana - Spytek który również ścigany był przez rozwścieczony tłum. Pod koniec życia Jan wstąpił do zakonu Bernardynów jako Wiktoryn. Zmarł w Tarnowie po 1374r opiekując się chorymi braćmi. Nawet tak pobożnemu człowiekowi jakim był, nie udało się jednak pozostać bez skazy. W jego dawnej służbie figurował bowiem zbój Jan Botenwalder zwany Krzweterem, ongiś rabujący kupców i składujący skarby na Melsztynie. Jego brat przejął wszystkie dobra na własność a następnie przekazał swemu potomkowi Janowi, pomijając przy tym drugiego syna Wincentego. Jan opętany ideą pielgrzymki do grobu Chrystusowego wyprzedał większość dóbr ziemskich wraz z Melsztynem a ponieważ nie miał dzieci, przeszły one na jego zonę Annę. Wincenty utracjusz i hulaka miał syna Jana - sługę Tarnowskich o którym wiemy tyle, iż ukradł srebrny kubek i zakończył linię rodową Melsztyńskich. W taki oto smutny sposób zakończyła się wspaniała historia rodu, który równie szybko pojawił się na kartach historii, jak z nich zniknął.



Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Zakliczyn i ruiny zamku Melsztyn - litografia Z.B. Stęczyńskiego z 1847 r.


Legendy i podania

Powrót na górę strony

Zamek jest tematem wielu podań ludowych. Podobno średniowieczna siedziba istniała tu jeszcze przed zamkiem Leliwitów i gościła w nim księżna sandomierska i krakowska Kinga, kanonizowana w 1999 r. Lochy zamkowe ciągną się ponoć pod Dunajcem do oddalonego w linii prostej o 3 km klasztoru reformatorów w Zakliczynie. W jednej z odnóg podziemi miały zostać ukryte wielkie skarby Melsztyńskich. Jednak ich poszukiwacze odnaleźli tylko rozpadającą się ze starości beczkę wypełnioną jeszcze winem.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Ruiny zamku Melsztyn na rysunku M.B. Stęczyńskiego z 1848 r.


Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorbrak

CZAS
punktor Dojście do ruin z dedykowanego parkingu zajmuje niecałe 5 minut. Zwiedzanie trwa ok. 30 minut.

WSTĘP
punktor Wolny.


Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Zamek Melsztyn na grafice z 1. połowy XIX wieku


Położenie i dojazd


Centralno wschodnia część woj. małopolskiego. 23 km na południowy zachód od Tarnowa, 5 km na zachód od Zakliczyna. Zobacz na mapie.
Zamek leży przy głównej drodze, a wieża jest widoczna z daleka. U podnóża wzgórza zamkowego znajduje się restauracja Podzamcze, gdzie można zostawić samochód.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N49.86923889°, E20.77222222°
format DM (stopnie, minuty):   49° 52.1543334'N, 20° 46.3333332'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   49° 52' 09.26''N, 20° 46' 20.00''E 



Bibliografia



punktor Daniel Barbara – Melsztyn. z dziejów zamku rodu Leliwitów (praca opublikowana na stronie spstroze.republika.pl.)
punktor Dworzaczek Włodzimierz – Leliwici Tarnowscy
punktor Krupiński Andrzej – Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego
punktor Łojek Józef – Matka Boża Domosławicka Królowa Doliny Dunajca
punktor Marszałek Juliusz – Katalog Grodzisk i Zamczysk w Karpatach
punktor Moskal Krzysztof – Zamki w dziejach Polski i Słowacji. Między Wisłą a Hornadem część I i II.
punktor Sandozówna Marya – Melsztyn i jego okolice
punktor Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych państw Słowiańskich

Rekonstrukcja lub stary widok zamku melsztyn
Pocztówka z początku XX wieku



Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Melsztyn - Donżon po remoncie Melsztyn - Donżon od strony drogi Melsztyn - Schody na taras widokowy w donżonie Melsztyn - Okna na parterze donżonu Melsztyn - Piętro donżonu Melsztyn - Taras widokowy w donżonie Melsztyn - Dolina Dunajca z donżonu Melsztyn - Okno z widokiem w kierunku płn. Melsztyn - Widok na teren zamku Melsztyn - Widok na zachowany mur renesansowy i donżon z zamku starego Melsztyn - Teren zamku starego Melsztyn - Narożnik zamku od południa - pozostałość wieży
Zdjęcia wykonane po remoncie donżonu, wiosną 2022

Melsztyn - Zarośnięte ruiny zamkowe i  Dunajec Melsztyn - Donżon Melsztyn - Donżon Melsztyn - Szczyt donżonu Melsztyn - Donżon Melsztyn - Fragment oblicowanego muru oporowego zamku nowego Melsztyn - Renesansowy mur zamku nowego Melsztyn - Renesansowy mur zamku nowego Melsztyn - Mur oporowy zamku nowego Melsztyn - Dziedziniec zamku nowego z widokiem na zapadlisko po cysternie oraz fundamenty zabudowań gospodarczych po lewej Melsztyn - Jedno z wejść do piwnic zamku starego Melsztyn - Piwnica domu mieszkalnego usytuowanego na zamku starym Melsztyn - Zarys wału ziemnego od strony północno-wschodniej Melsztyn - Resztki zamku starego Melsztyn - Domniemana brama zamku starego Melsztyn - Przypora na zamku starym Melsztyn - Fragment muru zamku starego Melsztyn - Prawdopodobne miejsce usytuowania schroniska zamkowego Melsztyn - Być może dawna droga do zamku starego Melsztyn - Figura Chrystusa Frasobliwego poniżej ruin, tu stał kiedyś kościół Melsztyn - Zbliżenie na figurę Chrystusa Frasobliwego Melsztyn - Kościół w Domosławicach wzniesiony przy użyciu kamieni z zamku Melsztyn - Gotycka chrzcielnica z 1490r. pochodząca z Melsztyna, obecnie w Domosławicach Melsztyn - Portal z datą 1695 w Janowicach pochodzący jakoby z zamku Melsztyn - Krzyż ustawiony w 1897r. na miejscu karczmy Melsztyn - Chaty pustelników widziane z  drogi
Zdjęcia wykonane: latem 2005 i wiosną 2006 przez Jakuba Janigę

Melsztyn - Widok z oddali na wzgórze zamkowe Melsztyn - Górujący donżon Melsztyn - Ściana donżonu Melsztyn - Zamek Melsztyn - Mur renesansowy z XVI wieku Melsztyn - Zamek Melsztyn - Zamek Melsztyn - Donżon Melsztyn - Donżon Melsztyn - Zamek
Zdjęcia wykonane latem 2002 przez bd


Materiały wideo


Rekonstrukcja 3D zamku w Melsztynie




Zamek Melsztyn zimą z drona 2022



Noclegi


punktor Zakliczyn - Gospodarstwo agrot.Edward Ogonek, Wesołów 164, tel. (014) 665 36 40,gsm 502 294 966
punktor Zakliczyn - Gospodarstwo agroturystyczne, Grażyna Trytek, ul. Spokojna 17, tel. (014) 665 31 42

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Dofinansowanie       Autor:  Mieszkaniec gminy zakliczyn      Data:  2013-04-23 22:48:08
    Witam.   Mieszkam w gminie Zakliczyn mam 14 lat i nawet ja wiem że są dofinansowania z unii europejskiej (Nie wiem czy na takie rzeczy ale są) i dlaczego Gmina nie może zgłosić zamku o dofinansowanie z unii na rekonstrukcję? Unia powinna dać pieniądze ponieważ jest to dobro, które pomoże nam nie zapomnieć o dawnych czasach. Jeśli się tego nie odbuduje albo choć nie zabezpieczy przed dalszym powiększaniem się dziury i niszczeniu ruin za kilka lat tego nie będzie wcale. Nawet koledzy, którzy tam byli mówili mi że kiedyś były schody w donżuanie a teraz już nie ma. Więc według mnie burmistrz powinien pisać o dotacje z unii lub o dofinansowanie ze skarbu państwa, można też zorganizować jakiś festyn z którego dochód zostanie przeznaczony na rekonstrukcję zamku w Melsztynie. NIE MOŻEMY ZAPOMNIEĆ O NASZEJ HISTORII trzeba ją pielęgnować. Kto wie może w ruinach znajdzie się coś co zmieni cały świat? Tego nikt nie wie więc warto spróbować i na ich miejscu zrekonstruował i odbudował cały zamek, ludzie z chęcią by przyjeżdżali.  
  • zamek       Autor:  Jacek      Data:  2011-08-07 07:05:37
    ciekawe miejsce
  • Zabezpieczenie ruin       Autor:  pawel       Data:  2011-07-30 21:47:44
    "Złożony w grudniu 2010 roku wniosek na kolejny etap prac konserwatorskich na melsztyńskim wzgórzu zyskał akceptację Zarządu Województwa, dzięki czemu gmina otrzyma od Urzędu Marszałkowskiego dotację w wysokości 30.000 zł. środki te wraz z wkładem własnym gminy zostaną przeznaczone na zabezpieczenie muru arkadowego w północnej części wzgórza melsztyńskiego, zwłaszcza na odbudowę kamiennych filarów." z:
    http://www.melszty­n.pl/artykuly/prace.­htm     Potwierdzam, zabezpieczenie w formie płotów z drewnianych żerdzi, podstemplowanie muru arkadowego, oraz tablicy zakazującej wstępu do ruin wieży zostały wykonane (28.VII 2011)





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2023 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.