Modliszewice

Bastejowy dwór obronny

Plany i rekonstrukcje

Plan dworu Modliszewice wg E. Gąssowskiej i L. Kajzera


Plan całego założenia wg E. Gąssowskiej i L. Kajzera. I - dwór, II - budynek bramny, III - "kuźnia"


Modliszewice na mapie z XVIII wieku. Widać dwór na wodzie, park po stronie wschodniej, ogrody po zachodniej, folwark na północnym wschodzie

Dwór obronny w Modliszewicach postawił właściciel tych ziem Andrzej Dunin herbu Łabędź w końcu XVI wieku, na miejscu dawnego zamku lub dworu Odrowążów z XIV stulecia. o którym niestety nic nie wiadomo. Duninowie pochodzili z Krajowa i po przybyciu na tereny koneckie w 1430 r. przyjęli nazwisko Modliszewickich.

Andrzej Modliszewicki Budowniczy zameczku w Modliszewicach - Andrzej Modliszewicki był starostą łomżyńskim i kolneńskim. Mimo że nie piastował zbyt ważnych stanowisk to był człowiekiem obytym w świecie i znającym najnowsze trendy mody i kultury. Od najmłodszych lat przebywał bowiem na dworze cesarza Maksymilian II, a następnie Anny Jagiellonki. Znany jest jego renesansowy nagrobek w katedrze łomżyńskiej dłuta słynnego włoskiego architekta i rzeźbiarza Santi Gucciego (lub z jego kręgu warsztatowego). Dwór obronny w Modliszewicach również przypisuje się Santi Gucciemu, choć nie ma na to stuprocentowych dowodów.

W pierwszej kolejności powstał główny korpus obiektu, a następnie dostawiono dwie półokrągłe basteje ze strzelnicami. Do dworu prowadził drewniany most zwodzony.
pocz. XVII w. - Modliszewice kupił Jan Lipski herbu Łada, późniejszy arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski
ok 1630 r. - od strony północnej dobudował on piętrowy budynek bramny, a całość otoczył niewysokim murem obwodowym. Mimo obronnego wyglądu siedziba ta była traktowana tylko jako letnia rezydencja Lipskich
koniec XVII w. - dwór przeszedł w ręce Humięckich
I poł. XVIII w. - po ślubie Izabelli Humieckiej z Janem Nałęcz - Małachowskim, kanclerzem wielkim koronnym stał się własnością Małachowskich. Oni to dobudowali przylegający do bramy budynek zwany "kuźnią". W jego murze wykryto fragmenty kamieniarki z dworu, a więc musiał on być już w ruinie
Następnymi właścicielami byli Tarnowscy, ale nie poczynili żadnych starań o odbudowę dworu. Zamieszkali oni natomiast w nowym drewnianym dworku, stojącym niegdyś za obecną siedzibą ośrodka rolniczego
poł. XIX w. zrujnowany zameczek częściowo rozebrano (skrzydło południowe)

Plener filmowy W 1958 r. w ruinach modliszewickiego dworu kręcono film "Trzeci warunek" Wojciecha Fiwka na bazie scenariusza Aleksandra Kamińskiego (autora "Kamieni na szaniec"). Film przedstawia formowanie się drużyny zuchów w małym miasteczku.

1939-43 - podczas okupacji Modliszewice były siedzibą wyjątkowo okrutnego Niemca o nazwisku Fitting (po wysiedleniu hrabiny Anny Tarnowskiej zajął jej drewniany dworek, nie mieszkał w zrujnowanym zameczku jak się to często podaje). Zmuszał on Polaków do morderczej pracy i grabił całą okolicę. W obawie przed zamachem kazał dewastować okoliczne żydowskie cmentarze i z macew postawić wieżę strzelniczą. Nie pomogło mu to jednak, bo został zabity na rozkaz Armii Krajowej przez dowódcę II Zgrupowania Partyzanckiego Waldemara Szwieca "Robota" w 1943 roku
1976 r. - badania archeologiczne w Modliszewicach przeprowadzili E. Gąssowska i L. Kajzer
1986 r. - prace zostały wznowione przed planowaną odbudową zabytku
lata 1983-1985 - Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego odbudował budynek bramny i kuźnię
lata 1985-1990 - odbudowywano sam dwór, ale prace zostały przerwane z powodu braku środków finansowych
Aktualnie modliszewicki dwór jest własnością Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego

Bibliografia