Zamek Zawiercie - Morsko

Zawiercie - Morsko
Średniowieczny zamek Bąkowiec





Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Zawiercie - Morsko (woj. śląskie) - Średniowieczny zamek Bąkowiec

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
3.5 stars
Średnia ocena: 3.4 na 5. Głosów: 108

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
3.5 stars
Średnia ocena: 3.3 na 5. Głosów: 87

       
    
 


Opis i stan obecny


Bąkowiec to jurajskie orle gniazdo uformowane na wyniosłej skale, jednak jego położenie jest dosyć niezwykłe, bo na terenie ośrodka wypoczynkowego z historią sięgająca czasów powojennych.
Warto pamiętać, że zamek bywa umiejscawiany nie tylko w Morsku, ale i Skarżycach, czyli obecnej dzielnicy Zawiercia, a jego nazwa jest różnie odmieniana. Prócz Bąkowca spotyka się również Bukowiec i Buchowiec, a także Łężec (od nazwy wzgórza).
Komunistyczne zarządzanie zabytkiem poskutkowało jego oszpeceniem i brakiem poszanowania dla również zabytkowego otoczenia. Do skały dobudowano bowiem budynek, a na miejscu systemu dojazdowego do zamku postawiono urządzenia wyciągu narciarskiego, nieco dalej powstała kawiarnia z tarasem. Na szczęście obiekt nadal malowniczo się prezentuje i po wjeździe na teren ośrodka od razu rzuca się w oczy.
Zamek Bąkowiec w Morsku postawiono na planie nieregularnego wieloboku o powierzchni ok. 500 m2. Dwa budynki mieszkalne zajmowały ponad połowę powierzchni skały. Stały blisko siebie w układzie amfiladowym, łączył je krótki odcinki muru obwodowego od północy i południa. Prawdopodobnie oba posiadały baszty skierowane na północ i południe. Przed drugim budynkiem znajdował się kwadratowy dziedziniec, z którego przechodziło się do części z bramą wejściową. Te elementy tworzyły zamek górny. Od zachodu, przy murach zamkowych znajdowała studnia, z której korzystano wciągając wodę linami na skałę. Od wschodu zaś ulokowano przedzamcze z zabudową gospodarczą, chronione wałem z palisadą i suchą fosą. Nieco dalej utworzono wjazd na podzamcze, broniony przez okrągłą basztę (niezachowana).
Wejście do warowni prowadziło hipotetycznie po drabinie od południowego zachodu. Dziś w tym miejscu na skale stoi dobrze zachowany kamienny budynek z przeszklonym oknami, do którego prowadzą wysokie drzwi wciśnięte w skały. Nie jest to oryginalny element zamku, lecz tzw. kamienica Czeczotta postawiona w latach międzywojennych z materiału pozyskanego z zamku. Podobnie cała kamienna zabudowa pod skałą zamkową (łącznie z budynkiem posiadającym w narożu coś w rodzaju baszty) jest szpetną dobudówką PRL-wskiego ośrodka wypoczynkowego. Nie jest ona obecnie wykorzystywana i na szczęście została już częściowo rozebrana.
Z zamku przetrwały tylko resztki murów o grubości dochodzącej do 1,8 m, w tym fragment budynku mieszkalnego z otworem drzwiowym (ledwie widoczny z dołu). Niestety drzwi do kamienicy są zamknięte, wiec nie można się dostać do zamku górnego.
Dookoła warowni Bąkowiec prowadzi ścieżka dydaktyczna.

Pocztówka z zamkiem
Ruiny Bąkowca na pocztówce z 1960 r.




Plany i rekonstrukcje


Plan  założenia
Plan założenia w Morsku wg Z. Lisa i W. Mszycy.

Plan Bąkowca
Interpretacja zamku górnego Bąkowca na planie R. Kubiszyna
A1 - główny budynek mieszkalny, prawdopodobnie zakończony basztą w narożu północnym, A2 - drugi budynek mieszkalny, B - półokrągła baszta, C - dziedziniec, D - mały dziedziniec między budynkami, E - zabudowa powojenna, F - kamienica Czeczotta, G - schody do kamienicy Czeczotta, H - studnia, I - hipotetyczne wejście po drabinie do zamku, J - podzamcze

Makieta zamku
Rekonstrukcja zamku Bąkowiec na makiecie w parku miniatur w Ogrodzieńcu. Widok od zachodu. Oznaczenia jak wyżej

Rekonstrukcja zamku
Rekonstrukcja zamku wg Zygmunta Lisa od wschodu. Źródło: Fidura Jolanta - Zamki i inne warownie wyżyny krakowsko-częstochowskiej


Historia, wydarzenia


Nie wiadomo kto i kiedy wzniósł zamek Bąkowiec. Przyjmuje się, że powstał w XIV wieku, a za fundatorów można uznać rycerzy Morskich herbu Topór (Władysław Łokietek odebrał im wieś Morsko w 1327 za rozbójnictwo, ale nie wiadomo czy stał już wtedy zamek), króla Kazimierza Wielkiego, Koziegłowskich herbu Lis lub księcia Władysława Opolczyka. Pewne jest, iż Opolczyk dzierżył Bąkowiec od roku 1370 do 1390, kiedy to przekazał go swojemu zaufanemu stronnikowi - rycerzowi ze Śląska Mikołajowi Strzale. Początkowo zapewne była to niewielka strażnica na skale, jakich w okolicy było wiele, ale później została rozbudowana, skoro posiadała kapelana zamkowego (wzmianka w 1389 roku, pierwsza o zamku Bąkowiec). W 1391 roku zamek został zdobyty przez wojska Władysława Jagiełły. Król rozpoczął w ten sposób rozprawę z wrogim księciem Opolczykiem. W 1392 roku, wraz z kresem panowania Opolczyka, pojawił się nowy właściciel Piotr z Marcinowic, Jakubowic i Lgotki, późniejszy komornik ziemski i podsędek ziemski krakowski. W latach 1413-34 panem na Bąkowcu został Jan z Sieciechowic, który otrzymał go w wianie wraz z ręką Heleny - córki wspomnianego Piotra. Funkcję burgrabiego zamku powierzył na pewien czas rycerzowi o imieniu Piotr herbu Lis (1418-22).
W 1424 r. Jan i Helena próbowali sprzedać Bąkowiec Krystynowi II z Koziegłów (kasztelanowi sądeckiemu). Mimo notki w księgach ziemskich o tej transakcji, raczej nie doszła ona do skutku, bo w 1434 roku małżonkowie ponownie sprzedali zamek wraz z przynależnym dobrami (3 i pól wsi + karczma) Mikołajowi Morawcowi z Konaszówki za 500 grzywien i konia wartego 100 grzywien.
Od 1435 dobra z zamkiem Bąkowiec przejął oficjalnie Krystyn II z Koziegłów, a potem jego syn Jan młodszy z Giebułtowa. Z powodu niepełnoletności Jana, jego krewny i opiekun - sam bp Oleśnicki - w 1442 r. przekazał zamek w dzierżawę na 4 lata Hińczy z Pilawy. Giebułtowcy władali Bąkowcem z przerwami do 1692 roku. M.in. w 1601 roku zmarł po ciężkiej chorobie Jan Giebułtowski piszący się na Bąkowcu, waleczny żołnierz znany z wieloletnich walk z Turkami na Podolu, dwukrotnie z Moskalami pod Stefanem Batorym i z wojskami cesarskimi arcyksięcia Maksymiliana pod Byczyną.
W nieznanych okolicznościach warownia na kilkadziesiąt lat przechodziła od Giebułtowskich do innych rodów. Na przełomie XV i XVI w. do Włodków, ok. 1530 r. do Zborowskich. Nie jest to jasne i nie wiadomo też jakie był etapy rozwoju zamku. Znaczną rozbudowę hipotetycznie przypisuje się Włodkom. Wiadomo, że w XVII wieku była już w bardzo złym stanie.
Po Giebułtowskich Bąkowiec kupili Brzescy, a w 1768 r. Adam Heppen. W XIX i XX wieku właścicielami są kolejni Heppenowie, Kietlińscy i Kurkowie.
W XX wieku zabytek miał nieszczęście stać się przedmiotem osobliwych zabiegów budowlanych. Najpierw w 1927 r. kupił go architekt Witold Czeczott, któremu kilka lat później zachciało się wybudować na skale od strony południowej budynek - kamienicę z materiału pozyskanego z oryginalnych murów. W wojnie teren zamku wciąż należał do Czeczottów. Dopiero 1966 roku wdowa po Witoldzie przekazała go na rzecz Skarbu Państwa. Po 1967 roku teren przejęły Zabrzańskie Zakłady Naprawcze Przemysłu Węglowego i przekształciły w ośrodek wypoczynkowy. U stóp skały dostawiły podłużny kamienny budynek mieszczący szatnię i stołówkę, oraz nieco dalej kawiarnię z tarasem. Na miejscu dawnego majdanu gospodarczego i baszty bramnej powstał wyciąg narciarski. Administracyjnie ruiny zostały włączono do wsi Skarżyce, która została potem wchłonięta przez Zawiercie.
W 1961 roku miały miejsce prace zabezpieczające ruiny, podwyższono wtedy nieco mury. W 1975 r. zamek przyłączono do wsi Morsko.
Obecnie zamek Bąkowiec nadal leży na terenie ośrodka wypoczynkowego pod nazwą Ośrodek Rekreacyjny "Morsko Plus", będącego od 1999 roku prywatna własnością firmy z Dąbrowy Górniczej, najpierw KEM Sp. z o.o., a od 2014 r. Morsko Plus Sp. z o.o. Po 2015 roku usunięto część powojennych budynków. W 2020 r. cały ośrodek został wystawiony na sprzedaż za 18 mln zł.

Legendy i podania

Powrót na górę strony

Legendy mówią o skarbie pozostawionym w zamku Bąkowiec przez bogatego pana, który wyruszył na wojnę i nigdy nie powrócił, zostawiając swój majątek ukryty gdzieś na terenie warowni.

Inna legenda opowiada o rycerzu z Morska, który uwięził swoją córkę w lochu zamkowym, gdy ta zakochała się w ubogim chłopaku. Córka zmarła z głodu a młodzieniec postanowił się zemścić. Pod skałą zwaną Okiennikiem Wielkim zebrał ludzi i zaczął nękać zbójeckimi napadami mieszkańców zamku i okoliczną ludność. Pewnego dnia podczas burzy zaatakował warownię. W jej zdobyciu dopomogły mu pioruny, które nagle zaczęły bić w zamek niszcząc całą zabudowę i zabijając obrońców poza panem zamku. Wywleczono go z ruin i powieszono. Od tego czasu podczas burz w ruinach pojawia się postać wisielca, a jakby z głębi skały dochodzi szloch uwięzionej córki...



Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorZamek Bąkowiec / Ośrodek Morsko Plus - ul. Zamkowa 70, Morsko

CZAS
punktor Oglądnięcie ruin Bąkowca z zewnątrz zajmuje ok. 15 minut.

WSTĘP
punktor Wolny. Można jedynie obejść skałę z ruinami po wyznaczonej ścieżce.



Położenie i dojazd


Centralno pólnocna część Jury Krakowsko-Częstochowska, wschodnia część woj. małopolskiego, 10 km. od centrum Zawiercia w kierunku płn-wsch. Zobacz na mapie Jury lub woj. śląskiego.
Zamek leży de facto poza Morskiem. Po dojechaniu do wsi kierujemy się oznaczoną drogą przez las do Ośrodka Rekreacyjnego (ok. 2 km od wsi)

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N50.55058889° E19.52066389°  
format DM (stopnie, minuty):   50° 33.0353334'N 19° 31.2398334'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   50° 33' 02.12''N 19° 31' 14.39''E 



Bibliografia



punktor Borkowski Jacek - Orle Gniazda Jury Krakowsko Częstochowskiej
punktor Fidura Jolanta - Zamki i inne warownie wyżyny krakowsko-częstochowskiej
punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Jury Krak.-Częst.
punktor Zinkow Julian - Krakowskie i jurajskie podania, legendy, zwyczaje


Galeria zdjęć


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Morsko - Skała z zamkiem od frontu, a na dole PRL-owska dobudówka (część środkową już rozebrano) Morsko - Front zamku, po lewej kamienica Czeczotta, po środku resztki baszty Morsko - Zamek od frontu, na pierwszym planie budynek ośrodka wypoczynkowego Morsko - Po lewej dom ośrodka, na górze mury budynku północnego Morsko - Wejście do kamienicy Czeczotta Morsko - Półkolista baszta południowa Morsko - Dom Czeczotta na skale Morsko - Ścieżka dydaktyczna dookoła zamku Morsko - Mury budynku południowego i kamienica Czeczotta na skale Morsko - Mury z otworem drzwiowym do głównego budynku
Zdjęcie wykonane wiosną 2009

Filmy wideo


Zamek Bąkowiec - Szlak Orlich Gniazd



Noclegi


punktor Morsko - Ośrodek Rekreacyjny "Morsko", tel. (0..32) 673 76 31 i 32
punktor Myszków - Hotel Pol-Ital Sp. z o.o., ul. Jana Pawła II 48, tel. (034) 313 14 72
punktor Myszków - Agroturystyka Maciejówka, ul. Jurajska 70, gsm 609 98 94 64
punktor Zawiercie - OSiR, ul. Moniuszki 10, tel. (032) 672 23 32
punktor Zawiercie - Hotel Putek, ul. Paderewskiego 61, tel. (032) 671 56 10

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Re: Wakacje w Morsku       Autor:  Maciej      Data:  2016-08-05 09:23:12
    Orientuje się Pan w jakich okolicznościach w 1944 zginął w Morsku p.Czeczot?
  • mrówki z Bąkowca - legenda       Autor:  l      Data:  2016-07-24 19:51:41
    Jedną z przyczyn opuszczenia zamku Bąkowiec w Morsku przez właścicieli jest inwazja mrówek. Obok zamku są nie tylko mrówcze kopce, ale i same mrówki są dosłownie wszędzie w bliskiej okolicy zamku. Nie dało się tam żyć przez tak liczne mrówki. Kto nie wierzy niech się tam wybierze i idąc do zamku spojrzy pod nogi - wszędzie mrówcze plemię.
  • Jak dotrzeć?       Autor:  PPL      Data:  2015-05-03 21:45:20
    Jadąc się od Bobolic po ujrzeniu pierwszego drogowskazu, wyłączyć google maps - tylko wprowadza w błąd. Drogowskazy są wystarczające, choć mówiąc szczerze - nie wiem czy wycieczka jest warta zachodu, chyba tylko, żeby zaliczyć wszystkie zamki na Jurze. Położenie zamku jest rewelacyjne i gdyby tylko ktoś podjął się odbudowy, to mogłoby powstać niezłe cacko.





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.