Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Nowy Sącz (woj. małopolskie) - Gotycki zamek królewski, później rozbudowany

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
Średnia ocena: 3.5 na 5. Głosów: 111 3.5 stars
           
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
Średnia ocena: 4.2 na 5. Głosów: 95 4 stars
           
 


Opis i stan obecny


Zamek sądecki stał na skarpie w obrębie fortyfikacji miejskich w widłach dwóch rzek: Dunajca i Kamienicy. Kiedyś zamek posiadał dwie baszty narożne, wieżę, budynek mieszkalny i przedzamcze. Do dzisiaj zachowały resztki murów zamkowych, miejscami o wysokości kilku metrów oraz zrekonstruowana Baszta Kowalska, w której niekiedy urządzana jest jakaś ekspozycja - normalnie wejścia do niej nie ma. Basztę ozdobioną attyką nie powinno zaliczać się do zamku, lecz do fortyfikacji miejskich, przylega do niej mur z gankiem strzelniczym. Całość tworzy obecnie malowniczy park miejski. Niektórzy mówią o zrekonstruowaniu całego zamku, podobnie jak zrobiono to przed wojną, ale na razie brak na to środków.

Przedwojenne zdjęcie zamku Nowy Sącz
Przedwojenne zdjęcie zamku Nowy Sącz autorstwa J. Gawłowskiego


Plany i rekonstrukcje


Plan zamku Nowy Sącz
Plan zamku Nowy Sącz wg zachowanych fundamentów. A - zamek, B - Baszta Kowalska
Źródło: Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej, Marian Kornecki, Kraków 1966


Stara mapa z zamkiem Nowy Sącz
Na mapie Nowego Sącza z 2. połowy XVIII wieku zamek ma kształt litery C, Baszta Kowalska również jest pokazana (nieco oddalona).

Wizualizacja zamku Nowy Sącz
Wizualizacja zamku sądeckiego po przebudowie renesansowej dokonanej przez starostów Lubomirskich po pożarze w 1611 roku
Źródło: Sądecka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. i serwis zameksacz.pl




Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Murowany zamek sądecki wzniesiono na początku XIV w. z inicjatywy Wacława II Czeskiego, na miejscu istniejącej już drewnianej strażnicy. Do budowy użyto ponoć kamieni pochodzących z grodu w Naszacowicach. W połowie XIV w. zamek rozbudował król Kazimierz Wielki, stąd często temu władcy przypisuje się jego fundację. Warownia została sprzężona z fortyfikacjami miejskimi i była siedzibą kasztelanii.


Zamek Nowy Sącz na drzeworycie M. Marynowskiego I
Zamek Nowy Sącz na drzeworycie M. Marynowskiego II
Zamek Nowy Sącz na drzeworytach M. Marynowskiego z 1840 r.

ozdoba
Koronowani goście
Od początku swego istnienia zamek w Nowym Sączu był miejscem wielu odwiedzin i ważnych spotkań koronowanych głów. W 1370 r. przyjechał tu owacyjnie witany Ludwik Węgierski obejmujący tron polski, w 1384 r. zatrzymała się w drodze do Krakowa królowa Jadwiga. Władysław Jagiełło kilkakrotnie spotykał się tutaj z księciem litewskim Witoldem i królem węgierskim Zygmuntem Luksemburczykiem, m.in. w 1409 r. opracowano plany wojny z Krzyżakami. W 1424 r. zawitał tu król duński Eryk, w 1440 r. goszczono metropolitę kijowskiego Izydora, a następnie króla Władysława Warneńczyka. W 1471 r. przebywał w Nowy Sączu król Kazimierz Jagiellończyk z żoną i całym dworem, a w 1494 r. - król Jan Olbracht przeczekał w zamku powódź, która uniemożliwiła jego podróż na Węgry.

punktor lata 1350-1360 - budowa zamku sądeckiego. Posiadał wtedy przynajmniej jedną wieżę i piętrowy budynek mieszkalny dołączony do murów miejskich. Na południu znajdowało się przedzamcze gospodarcze. Nie wiadomo dokładnie jak warownia oddzielona była od miasta, prawdopodobnie fosą i murem z bramą
punktor 1376 r. - w imieniu swojego syna Ludwika Węgierskiego, Elżbieta Łokietkówna zorganizowała na zamku wielki festyn dla polskiego rycerstwa
punktor 1395 r. - często odwiedzający Nowy Sącz Władysław Jagiełło powiększył zamek
punktor lata 1469-1470 - w zamku, pod opieka Jana Długosza i humanisty włoskiego Filippo Bounaccorsi-Kallimacha, przebywali synowie króla Kazimierza Jagiellończyka - Władysław, Jan Olbracht, Kazimierz, Aleksander
punktor 1522 r. - pożar zniszczył budowlę
punktor 1590 r. - starostwo sądeckie przypadło z krótkimi przerwami na blisko 150 lat rodowi Lubomirskich. Rezydowali w tutejszym zamku
punktor 1611 r. - zamek został spustoszony przez kolejny wielki pożar. Wiadomo, że w tym okresie posiadał 1 wieżę, 2 baszty narożne i 25 komnat
punktor lata 1611-1615 - Sebastian i Stanisław Lubomirscy przeprowadzili odbudowę i rozbudowę zamku w stylu renesansowym wg projektów Macieja Trapoli. Miał wtedy już 40 bogato wyposażonych komnat. Od strony Dunajca powstał drugi łańcuch murów. Od miasta oddzielała go Brama Grodzka
punktor 1655 r. - zamek w Nowym Sączu mocno ucierpiał podczas działań wojennych w czasie "potopu" i nigdy nie odzyskał już dawnej świetności
punktor lata 1754 - 1784 - starostą sądeckim był Stanisław Małachowski, późniejszy Marszałek Sejmu Czteroletniego i współtwórca Konstytucji 3 Maja
punktor 1768 r. - następny pożar zniszczył zamek, wywołał go przemarsz konfederatów barskich i ich nieostrożność. Kolejny pożar wybuchł rok później, warownia całkowicie już straciła stropy

Zamek Nowy Sącz na drzeworycie według rysunku Kostrzewskiego
Zamek Nowy Sącz na drzeworycie według rysunku Kostrzewskiego, Tygodnik Illustrowany 1861


punktor 1785 r. - władze austriackie, które przejęły majątki królewskie częściowo odremontowały zamek, aby wykorzystać go na biura policji. Następnie rozebrano mury i baszty miejskie
punktor 1813 r. - powódź podmyła zamek. Zawalił się łańcuch murów z basztą od zachodu
punktor 1838 r. - Austriacy odbudowali północną część zamku i urządzili w nim koszary i magazyny wojskowe. Następnie wykorzystywano go także jako więzienie

Rekonstrukcja zamku Nowy Sącz odbudowanego po pożarze w latach 1611-1616
Rekonstrukcja zamku w Nowym Sączu - odbudowanego po pożarze w latach 1611-1616.
Źródło: Nowy Sącz, Przewodnik po zabytkach, PTTK "Beskid", Nowy Sącz 1994 r.

punktor 1848 r. - zamek został odsprzedany miastu, które wydzierżawiło go pułkowi piechoty austriackiej
punktor 1905 r. - zrujnowana budowla została częściowo odbudowana wg planów Zenona Remiego. Kolejne próby odbudowy obiektu były podejmowane już w Polsce niepodległej
punktor 1938 r. - zamek został odbudowany, urządzono w nim Muzeum Ziemi Sądeckiej
punktor lata 1939-1945 - Niemcy zajęli zamek i zamienili na koszary z dużą ilością materiałów wybuchowych. Niestety, z tego powodu pod koniec wojny Polacy wysadzili go w powietrze. Zamek przestał istnieć
punktor 1959 r. - zabezpieczono resztki zamku sądeckiego i zrekonstruowano Basztę Kowalską
punktor 2009 r. - władze miejskie podjęły decyzję o odbudowie zamku, poprzedzonej gruntownymi pracami archeologicznymi
punktor 2016 r. - rozpoczęto prace konserwacyjne obejmujące Basztę Kowalską i przyległe mury, grożące zawaleniem. W Baszcie ma powstać małe muzeum obejmujące 2 pomieszczenia
punktor 2018 r. - prace zostaną zakończone w czerwcu, ale ogrodzono pozostałą część ruin przygotowując je do kompleksowych badań archeologicznych. Przypadkowo odkopano też mur o grubości 70 cm zamykający dziedziniec od strony miasta oraz duży fragment renesansowego portalu.

Zamek Nowy Sącz na litografii M. B. Stęczyńskiego
Zamek Nowy Sącz na litografii M. B. Stęczyńskiego z 1846 r.


ozdoba
Potop szwedzki
O Nowym Sączu z przeżywającym po odbudowie ponowne czasy świetności zamkiem, głośno stało się podczas początkowej fazy "potopu szwedzkiego". Było to bowiem pierwsze większe miasto, które usunęło okupantów jeszcze w roku 1655. We wrześniu przyjechał tu wraz z niewielką świtą uciekający ze stolicy król Jan Kazimierz. Zamieszkał oczywiście w zamku. Aby utrudnić przemarsz wojsk szwedzkich kazał zniszczyć przeprawy promowe przez Dunajec w Kurowie. Następnie wyjechał do Czorsztyna. Stamtąd rozkazał mieszczanom sądeckim poddać się Szwedom, choć fortyfikacje miejskie były potężne i w dobrym stanie. Król nie chciał jednak doprowadzić do zniszczenia pięknego miasta. Nowy Sącz został więc zajęty i przez miesiąc rządzony z zamku przez Jerzego Forgwella, który utrzymywał w mieście jako taki porządek. Wszystko zmieniło się za następnego zarządcy - Steina, który nakazał rabować ludność i nakładał ogromne kontrybucje. Szwedzkim zwyczajem zbezczeszczone zostały nawet groby w podziemiach kolegiaty, gdzie szukano skarbów. Oburzyło to mieszczan i pobudziło do działania. W pobliskiej Nawojowej stacjonowała prywatna piechota starosty Konstantego Lubomirskiego, uczyniono tam więc punkt zborny dla uciekinierów z miasta. Planowano zająć strategiczną wieś Dąbrowę opanowaną przez zdradzieckich arian i stamtąd ruszyć na Nowy Sącz. Stein jednak dowiedział się o tych planach i wyruszył do Dąbrowej pozostawiając w mieście doborowy oddział swojego wojska. Chłopi i mieszczanie spod Nawojowej pod dowódcą Wąsowiczem postanowili tymczasem odbić Nowy Sącz i dzięki włączeniu się do walk większości mieszczan miasto zostało zdobyte, a następnie obronione przed powracającymi oddziałami Steina, które mocno napierały na zamek i Bramę Krakowską. Na odsiecz mieszczanom przybyły regularne wojska Lubomirskich - wspomniany oddział piechoty nawojowskiej pod wodzą Felicjana Kochowskiego i spiskiej pod wodzą Jana Gerlichowskiego, który przybył z Lubowli. Zwycięstwo było całkowite, wielu Szwedów zginęło, odebrano też zagrabione łupy.



Legendy i podania

Powrót na górę strony

Z powyższymi wydarzeniami łączy się podanie o tym jak szwedzki oficer dragonów Pontus de la Garde zakochał się w miejscowej dziewce Basi. Kiedy dowódcy szwedzcy postanowili spalić niebezpieczne dla nich miasto i rozkazali już wojsku gotować się do rzezi, oficer nie mógł znieść, że jego kochanka wraz z rodziną zginie więc ostrzegł ją o zbliżającym się ataku. Basia podzieliła się tę wiadomością z mieszczaństwem, które miało teraz czas uprzedzić Szwedów. Jak już wspomniano wraz o okolicznymi chłopami ruszyli oni na Szwedów. W walkach zginęła Basia obok swego ukochanego, ale miasto dzięki jej postawie zostało wyzwolone.

Pocztówka z zamkiem w Nowym Sączu
Pocztówka z zamkiem w Nowym Sączu z 1938 r.

Legenda związana z zamkiem dotyczy źródełka, które wypływało u podnóża Baszty Kowalskiej. Woda z niego nigdy nie zamarzała i miała siarkowy smak. W jego pobliżu straż na zamku pełnili młodzi i odważni rycerze. Co jakiś czas jednak któryś z nich znikał bez wieści. W końcu znalazł się śmiałek, który uzbrojony w halabardę, święconą kredę i różaniec stanął nieopodal źródełka. Kredą zakreślił wokół siebie krąg i czekał co się wydarzy. Po północy usłyszał piękne śpiewy, muzykę i wyłaniające się ze źródełka nimfy, które zapraszały go do tańca. Zrozumiał, że to one były przyczyną zguby rycerzy i nie wychodząc z poświęconego kręgu rzucił do źródełka różaniec. Woda zasyczała, a nimfy przemieniły się w obrzydliwe czarownic i odleciały w noc. Niestety po źródełku nie ma dziś śladu, zostało podobno zasypane podczas wybuchu w 1945 r.


Zdjęcie dziedzińca zamku Nowy Sącz
Zdjęcie dziedzińca zamku Nowy Sącz z 1940 r.


Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorZamek Królewski - plac Zamkowy,  Nowy Sącz

CZAS
punktor Oglądnięcie ruin z zewnątrz trwa około 30 minut.

WSTĘP
punktor Wolny do ruin. Baszta jest zamknięta.



Położenie i dojazd

Powrót na górę strony

Południowa część woj. małopolskiego. 65 km na południowy zachód od Tarnowa, 100 km na południowy wschód od Krakowa. Zobacz na mapie.
Ruiny leżą w północno-zachodniej części miasta tuż koło dużego skrzyżowania i mostu prowadzącego do Limanowej. Parking dla samochodów jest bardzo blisko, lecz trzeba płacić. Niestety Nowy Sącz jest jednym z najbardziej niegościnnych dla turystów miast jakie widziałem. Wszędzie obowiązuje strefa płatnego parkowania i wokoło szwendają się parkingowi pobierający haracz.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N49.62863268191°, E20.68922390025°
format DM (stopnie, minuty):   49° 37.7179609146'N, 20° 41.353434015'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   49° 37' 43.08''N, 20° 41' 21.21''E 



Bibliografia



punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Kornecki Marian - Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej
punktor Marszałek Juliusz - Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach
punktor Moskal Krzysztof - "Zamki w dziejach Polski i Słowacji między Wisłą a Hornadem" tom 1 i 2
punktor PTTK Beskid - Nowy Sącz, Przewodnik po zabytkach
punktor Saysse-Tobiczyk K. - Dunajec - rzeka Tatr i Pienin

Zamek od strony dziedzińca na pocztówce przedwojennej
Zamek od strony dziedzińca na pocztówce przedwojennej


Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Nowy Sącz - Zrekonstruowana Baszta Kowalska i mur z gankiem strzelniczym Nowy Sącz - Baszta i mury obwodowe od strony miasta Nowy Sącz - Baszta i mury obwodowe Nowy Sącz - Baszta i mury obwodowe Nowy Sącz - Budynek zamkowy Nowy Sącz - Ruiny budynku zamkowego Nowy Sącz - Mury zamkowe Nowy Sącz - Widok na Basztę spod ruin zamku Nowy Sącz - Widok z oddali na wzgórze zamkowe Nowy Sącz - Baszta Kowalska z zewnątrz Nowy Sącz - Widok z ruin na okolicę
Zdjęcia wykonane: zimą 2002/2003


Materiały wideo


Rekonstrukcja 3D zamku w Nowym Sączu sprzed 1939 r.




Nowy Sącz z drona



Noclegi


punktor Nowy Sącz - Schronisko PTSM, ul. Batorego 72, tel. (018) 442 32 41
punktor Nowy Sącz - Szkolne Schronisko Młodzieżowe, ul. Rejtana 18, tel. (018) 442 38 97
punktor Nowy Sącz - Hotel Polbud, ul. Nawojowska 163a, tel. (018) 443 93 54
punktor Nowy Sącz - Hotel Panorama, , ul. Romanowskiego 4a, tel. (018) 443 71 45
punktor Nowy Sącz - Zajazd Sądecki, ul. Królowej Jadwigi 67, tel. (018) 442 67 17
punktor Nowy Sącz - Camping, ul. Jamnicka 2, tel. (018) 441 50 12

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Re: Re: To nie byli Niemcy       Autor:  Wojciech      Data:  2011-12-29 19:13:29
    Prawdę mówiąc mam na to świadków że Traper mówi prawdę. Nowy Sącz miał przestać istnieć jak niemcy mieli już uciekać, całe miasto zostało zaminowane (tak się mówi, ale chodzi o zamontowanie materiałów wybuchowych), a Polska partyzantka dowiedziała się o tym i postanowiono wysadzić zamek gdzie było bardzo wiele materiałów wybuchowych, a z nimi Niemcy. Jeśli ktoś sądzi że nasi partyzanci to głupki to znaczy że jest totalnym imbecylem. Hołd przodkom !!!!!!!!!!!!!!
  • Zamek rekonstrukcja       Autor:  Oskar      Data:  2010-12-24 15:00:00
    Zamieszczam materiał jak wyglądał zamek sprzed wybuchu...    
    http://www.youtube­.com/watch?v=JfSsKR7­qfXg
  • To nie partyzanci!!       Autor:  Guśka      Data:  2010-11-02 20:03:39
    Zamek został wysadzony przez Niemców!! i mamy na to w Nowym Sączu świadków, którzy słyszeli rozmowę Niemców jak mówili , że wysadzą zamek o 5 rano i tak się stało!!... Lepiej nie gadajcie głupot i nie obrażajcie Polaków.





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2023 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.