Możesz ocenić: Ojców (woj. małopolskie) - Średniowieczny zamek królewski
Opis i stan obecny
Niewiele niestety pozostało z zamku ojcowskiego, pięknie położonego w Dolinie Prądnika. Tylko brama, wieża, studnia oraz nikłe resztki murów.
Niegdyś był on siedzibą starostwa królewskiego, miał zabezpieczać Kraków od północy oraz szlak handlowy na Śląsk. Jednak jeszcze w XVI wieku zastawiony za 500 grzywien
(1 grzywna krakowska = 240 denarów) Ojców stał się starostwem zastawnym - niespłacony dług króla Jagiełły można było wykupić i dzierżawić Ojców wraz z funkcją starosty ojcowskiego. Stąd częste zmiany właścicieli.
Obecnie wspaniale prezentuje się przylegająca do okazałej skały wieża bramna z chorągwią. O wybitnie obronnym charakterze obiektu świadczy położenie na stromej skarpie, grubość murów na ponad 1,5 m, otwory strzelnicze w wieży bramnej oraz druga wieża obronna, ośmioboczna na zewnątrz, a wewnątrz okrągła. Była ona włączona w obwód murów obronnych. Jest pozbawiona otworów okiennych, a wewnątrz są jedynie pozostałości kominka i schodów z początku XX wieku. Oprócz funkcji obronnych pełniła też rolę więzienia. Nie jest tak wysoka jak dawniej, na początku XX wieku znacznie ją obniżono, ponieważ groziła zawaleniem. Kiedyś do zamku wjeżdżało się przez most zbudowany na trzech parach murowanych filarów, które widać do dzisiaj. Od strony południowej na skalnym występie znajdował się podpiwniczony budynek mieszkalny z kaplicą zwany siedzibą starościńską lub domem na skale. Na jego piętrze znajdowała się tylko 1 obszerna komnata - sala reprezentacyjna.
Wykuta w skale studnia na środku dziedzińca miała aż 48 m głębokości, obecnie tylko ok. 20 m. Obmurowanie jest współczesne - z 1972 r.
Na dziedzińcu stały niegdyś zabudowania gospodarcze: psiarnia, szopa, stajnie, kuchnia i kurnik. Pod zamkiem również znajdowały się budynki folwarczne jak dom ekonoma, piekarnia, chlewy, wozownia, browar, gorzelnia, karczma, młyn i tartak.
Wnętrze ruin jest obecnie mało atrakcyjne, poza wieżą, w centralnej części znajduje się głęboka na 40 m studnia, a dookoła gdzieniegdzie wystają z ziemi resztki muru. Zamek jest za to ciekawym punktem widokowym na malowniczy Ojców i Dolinę Prądnika, a w wieży bramnej urządzono niewielką wystawę poświęconą historii zamku.
Aktualizacja Od 2019 jest już otwarta baszta obronna.
Widok na zamek ojcowski. Akwarela Z. Vogla z 1787 r.
O Ojcowie
zedłem w skupieniu myśląc o Królach, o Piastach,
O starych zamkach z kamienia, o Orlich Gniazdach,
Wyszedłszy sił końcem nad wielkie strome zbocze,
Spojrzałem na bramę. Chorągiew nań łopocze.
a wieża bramna, z miłością wielką wtulona,
Jest swą prawą stroną do wapiennego łona,
Tuż przed nią się most niegdyś rozciągał drewniany,
Na filarach leżał, z kamienia murowanych.
uż za bramą zamku idąc ku lewej stronie,
Na wzniesieniu niedużym, ostatniej obronie
Służąca wieża dumnie w niebo patrząc stoi,
Swoim murem chroniona, jakby z ciężkiej zbroi.
nętrze w koła zarysie, ze schodami z drzewa,
Osiem kątów ma lico, schowane dziś w krzewach.
Dalej, w lewą stronę porośnięte gęstwiną,
Śród mgły i zieleni ruiny murów giną.
ośrodku dziedzińca, w cieniu starego drzewa,
Od wieków cicho tam stoi studnia z kamienia,
W wapieniu wykuta, wydarta litej skale,
Mimo wieków upływu wygląda wspaniale.
amek stoi tutaj na cześć Piastowskiej głowy,
Od czternastego wieku, od jego połowy.
Ponoć, jak na zamczysko tak stare przystało,
O tym też krążą legendy, duże i małe.
Marcin Szwaczko
greeneye(małpa)pmail.pl
Widok na ruiny zamku w Ojcowie w połowie XIX wieku, z tzw. Albumów Stronczyńskiego
Plany i rekonstrukcje
Obecny plan zamku Ojców wg B. Guerquina A - wieża główna, B - wieża bramna, C - dziedziniec, D - studnia, E - resztki budynku na skale, F- filary mostu, G - punkt widokowy
Wygląd zamku w Ojcowie w XV wieku zamieszczony na bilecie wstępu
Przedwojenna rekonstrukcja dziedzińca zamku ojcowskiego w XVI wg Jana Gumowskiego. Wysoki budynek to siedziba starościńska na skale z wejściem przez arkadowy ganek. Na lewo od niego mur obwodowy z basztą, a w rogu fragment studni.
Historia, wydarzenia
Murowany zamek został zbudowany w drugiej połowie XIV w. za panowania Kazimierza Wielkiego. Jako budulec wykorzystano ciosany wapień. Nazwa "castrum Oczecz" została nadana prawdopodobnie na cześć jego ojca - Władysława Łokietka, który ukrywał się w tych okolicach przygotowując do walki o tron. Istnieją podania, że znacznie wcześniej istniał tu gród zbudowany przez księcia lechickiego - szwagra Popiela. Miał on pobudować w dolinie Prądnika kilka grodów do obrony przed najazdami germańskimi.
Widok na zamek Ojców od zachodu w II poł. XIX w. wg Napoleona Ordy
Jan Mężyk
Jan Mężyk, który dzierżawił zamek w Ojcowie w XV w., był najbliższym dworzaninem króla Władysława Jagiełły, rycerzem do specjalnych poruczeń. Pełnił funkcje łożniczego królewskiego, podczaszego i cześnika nadwornego. Znając kilka języków obcych był wysyłany z misjami dyplomatycznymi, aż w końcu został sekretarzem królewskim. To on tłumaczył z niemieckiego Władysławowi Jagielle słowa posłów krzyżackich przed bitwą pod Grunwaldem 15 lipca 1410 r. Wykazał się też znajomością rzemiosła wojennego, w 1432 r. dowodził wojskami polskimi, które pokonały Litwinów z wielkim księciem Świdrygiełłą na czele pod Kopystyrzynem oraz zajęły Podole i Bracław. Król za te zasługi wynagrodził go hojnie starostwami na Rusi i w końcu województwem ruskim. Będąc jednak stale przy królu nie mógł należycie troszczyć się o zamek w Ojcowie, podobnie jak jego żona, która była wychowawczynią córki Jagiełły - królewny Jadwigi.
1370 r. - kroniki mówią o burgrabi zamku - Zakliku de Kozkow / z Korzkwi. Później zamkiem z nadania króla władali starostowie: wnuk Zaklika - Jan z Korzkwi i dworzanin Hinczka z Rogowa
1404 r. - król Władysław Jagiełło zastawił warownię Piotrowi Szafrańcowi herbu Starykoń. Od tej pory często znajdowała się w rękach jego wierzycieli
I poł. XV w. - kolejnym starostą był Jan Mężyk herbu Wadwicz - łaźny królewski
1440 r. - za zasługi wojenne i przysługi finansowe Władysław III Warneńczyk nadał starostwo ojcowskie Mikołajowi z Balic
1515 r. - starostwo ojcowskie otrzymali Bonerowie
1536 r. - zamek na krótko powrócił do polskiego władcy, a konkretnie królowej Bony. Po 20 latach Bona przekazała go przekazała go Stanisławowi Płazie
1588 r. - Zygmunt III Waza powierzył tytuł starosty Ojcowa Piotrowi Myszkowskiemu herbu Jastrzębiec początek XVII w. - zamek na 4 pokolenia przejął ród Korycińskich. Starosta Mikołaj Koryciński dostał go od króla Władysława IV za pomoc jaką ten wyświadczył mu w zdobyciu tronu, a zwłaszcza za mowę jaka wygłosił do szlachty.
1620 r. - ówczesna lustracja mówi, że zamek Ojców jest "bardzo spustoszały". Jednak wkrótce Mikołaj Koryciński dokonał gruntownego remontu.
Powstała wtedy m.in. okazała siedziba starościńska z kaplicą na występie skalnym od strony południowej. Wzmocnione zostały fortyfikacje.
Wnętrza przyozdobiono marmurami, rzeźbami wypełniono kobiercami i arrasami.
1633 r. - sejm przyznał Mikołajowi Korycińskiemu zwrot wydatków na naprawę ważnej dla obronności kraju warowni ojcowskiej
Grafika Antoniego Zaleskiego z 1851 r. - Wesele w Ojcowie
Król na zamku
Starosta Teofil Załuski pod koniec XVIII w. gościł na zamku w Ojcowie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego powracającego z Krakowa do Warszawy. W Dolinie Prądnika witali go, oprócz starosty, jego krewny Ksawery Puszet, starosta wałecki Piotr Dembiński oraz starosta wojnicki Piotr Ożarowski, późniejszy targowiczanin mianowany hetmanem wielkim, którego lud powiesił podczas Insurekcji Kościuszkowskiej na warszawskim Rynku. Król zwiedził m.in. Jaskinię Ciemną, którą na tę okazję oświetlono. Wjazdowi od zamku towarzyszyły bicia z dział i owacje ludności. Następnie wyprawiono oczywiście wielką ucztę, a na zakończenie wizyty król trzymał do chrztu córkę Załuskich.
Wg opisu komnaty zamkowe w Ojcowie były: "bogato przyozdobione w atłasy, perskie, tureckie i chińskie makaty, wyłożone wschodnimi kobiercami, zastawione meblami, krytymi aksamitem, adamaszkiem, haftowane złotem - które się odbijały w srebrnych zwierciadłach, wśród różnych pięknych i niezmiernie kosztownych osobliwości".
Teofil Załuski
1655 r. - Szwedzi zajęli budowlę i wywieźli do Szwecji najcenniejsze przedmioty, ale jej nie zniszczyli, ponieważ stworzyli tu magazyn broni i żywności
Niebawem zamek rozpoczął odbudowywać Stefan Koryciński, a po jego śmierci wdowa po nim.
Następnymi właścicielami Ojcowa byli Warszyccy, Męcińscy i Morscy
Początek XVIII - zamek przejęli Łubieńscy, a następnie Załuscy. W tym czasie był on jeszcze doskonale prosperująca rezydencją z licznymi budynkami gospodarczymi i folwarkiem u podnóża wzniesienia. Nad założeniem dominowała baszta o 2 piętrach.
1815 r. - Ojców został włączony do dóbr Królestwa Kongresowego, a później sprzedany Konstantemu Wolickiemu. Stan zamku był już określany jako bardzo zły, a zamieszkiwany był tylko okresowo
1829 r. - mury walącego się zamku zostały rozebrane przez Wolickiego
Kilka lat później Ojców kupił Karol Szulc
1835 r. - resztki zamku wykupił na licytacji Wojciech Prendowski. Zlecił on wykonanie pełnej odbudowy zamku architektowi Franciszkowi Marii Lanciemu, jednak projekt nie został zrealizowany. Prendowski z resztek murów zbudował karczmę, browar i inne budynki. Jego syn Henryk nie mieszkał już w zamku, odnowił jednak basztę i nadał jej inny wygląd co widać na starych rycinach
Kolejnymi właścicielami byli Przeździeccy i Krasińscy
1893 r. - z inicjatywy Ludwika Krasińskiego przeprowadzono rozpoczęto restaurację warowni, która zakończyła się tylko odnowieniem bramy wjazdowej i wykuciem w niej 2 nowych okien. Przy okazji zlikwidowano most, zasypano fosę, a ośmioboczną wieżę dla bezpieczeństwa obniżono o ok. 6 m. Prace przerwała śmierć Krasińskiego
1913 r. - Ludwika Czartoryska, córka Ludwika Krasińskiego postanowiła kontynuować jego dzieło. Wyremontowała basztę i zbudowała w niej kominek wraz ze schodami.
2006 r. - rozpoczęto długoletnie prace archeologiczne i zabezpieczające zamek w Ojcowie. Pod kierunkiem dr. Michała Wojenki z UJ odkryto wiele zabytków ruchomych jak fragmenty ceramiki naczyniowej, kafli i przedmiotów metalowych. Jednak najciekawsze znalezisko to scytyjski grot strzały z VI wieku przed Chr.
Jest to najprawdopodobniej ślad po przejściu przez okolicę Ojcowa wojsk scytyjskich.
Pod zamkowym brukiem odkryto też pozostałości starożytnej osady kultury łużyckiej, poza tym monetę polską z 1767 roku, brązowe haftki i szklane kule do gry.
2016 r. - rozpoczęcie prac konserwatorskich. Wyremontowano obie wieże, odtworzono drewnianą zabudowę wieży obronnej i po długiej przerwie znów udostępniono ją dla turystów
Krajobraz z ruinami zamku w Ojcowie autorstwa A. Malinowskiego z 2. połowy XIX wieku
Legendy i podania
Legenda mówi, że za Bolesława Krzywoustego Ojcowem władał Skarbimir, którego siostra z Ogrodzieńca na łożu śmierci wyznaczyła na opiekuna swojej córki Witysławy. Skarbimir zakochał się w niej bez pamięci, nie zważając na to iż była już zaręczona ze Szczebrzycem, którego bardzo miłowała.
Okrutnik zagroził śmiercią Witysławie jeśli za niego nie wyjdzie. Gdy dziewczyna odmówiła, Skarbimir najechał zamek w Ogrodzieńcu i porwał ją do Ojcowa, a Szczebrzyca zakuł w kajdany. Gdy dowiedział się o tym książę Bolesław Krzywousty wyruszył z wojskiem na zamek ojcowski, a pojmanemu Skarbimirowi kazał wyłupić oczy. Witysława i Szczebrzyc pobrali się i otrzymali od króla posiadłości Skarbimira.
Nie jest to tylko legenda, bo fakt stłumienia przez księcia buntu wojewody Skarbimira w roku 1117 r. jest potwierdzony w źródłach, zgadza się również sposób jego ukarania. Drewniana warownia Skarbimira z pewnością stała na miejscu dzisiejszych ruin.
Widok zamku w Ojcowie do roku 1795 - litografia wg rysunku Z. Vogla sztychowanego przez J. Freya w XIX w.
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT Ruiny Zamku Kazimierzowskiego - Ojców
CZAS Wejście na górę zamkową z dolnego parkingu zajmuje 5 minut. Oglądnięcie ruin trwa ok. 20 minut.
WSTĘP Bilety w cenie 18 zł - bilet normalny, 9 zł - bilet ulgowy. Otwarty w sezonie w godz. 9:00-18:00, po sezonie 9:00-16:00/15:00.
Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zabytku: Zamek w Ojcowie
Południe Jury Krakowsko-Częstochowska. Północno - zachodnia część woj. małopolskiego. 24 km na północ od Krakowa. Zobacz na mapie. Jadąc samochodem można zatrzymać się pod wzgórzem zamkowym. Od 2021 roku parking obsługuje się za pomocą parkometrów - 8 zł/godzina. Dalszy parking - Złota Góra jest tańszy 5 zł/godzina.
Teren jest patrolowany przez straż parku ojcowskiego, więc lepiej nie próbować stawać byle gdzie.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.21185278° E19.83039167°
format DM (stopnie, minuty): 50° 12.7111668'N 19° 49.8235002'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 12' 42.67''N 19° 49' 49.41''E
Zdjęcie ruin w Ojcowie z 1915 r.
Bibliografia
Borkowski Jacek - Orle Gniazda Jury Krakowsko Częstochowskiej
Flaniowska-Gradowska Alicja - Dzieje zamku ojcowskiego
Fidura Jolanta - Zamki i inne warownie wyżyny krakowsko-częstochowskiej
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Kornecki Marian - Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej
Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy
Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Jury Krak.-Częst.
Porównanie widoku ruin z tego samego miejsca na pocztówkach sprzed I wojny św. oraz z lat międzywojennych (po remoncie L. Czartoryskiej)
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane w latach 2017-2019
Zdjęcia wykonane: latem 2003
Filmy wideo
Zamek Ojców w Dolinie Prądnika z drona
Noclegi
Ojców - można tu znaleźć bardzo wiele prywatnych kwater do wynajęcia. Szczegóły Skała - Schronisko Młodzieżowe PTSM, ul. Szkolna 4, tel. 65 Kraków - Dom Wycieczkowy PTTK, ul. Bulwarowa 37, tel. (012) 44 08 63 Kraków - Schronisko Młodzieżowe PTSM, ul. Oleandry 4, tel. (012) 33 89 21, 33 88 22
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Re: Tradycje obrzędy zwyczaje w ojcowie i okolicach Autor: Arturion Data: 2015-08-04 12:26:54
Nie jest to zwyczaj tradycyjny, aw każdym razie o stosunkowo świeżej tradycji. jeszcze w XVIII w. nie znany ;-)
Zamek w ojcowie jes strasznie zaniedbywany:( Autor: Łukasz Data: 2013-07-22 11:00:09
W Ojcowie w zamku byłem już dwa razy. Pierwszy raz ok 10 lat temu, drugi w minioną sobotę. Być może dlatego że byłem mały za pierwszym razem nie zwróciłem uwagi na pewien problem na zamku (być może wtedy go nie było). Otóż Spacerując po doszedłem do wniosku, że jest na zamku bardzo zaniedbany porządek. Kosze na śmieci są a śmieci leżą byle gdzie. Ludzie na litość boską na swoim ogródku też rzucacie chusteczki i opakowania po ciastkach na trawnik??? Studnia to wielka dziura ze śmieciami. Druga sprawa to źle zabezpieczone mury. Na bramie pisze wyraźnie ZAKAZ WCHODZENIA NA MURY a dzieci wspinają się i podchodzą do urwiska a mamusie za nimi i się rodzinka cieszy bo ładne widoki... I te krzaczory które rosną koło wieży i na dziedzińcu:(
Miejsce bardzo ładne i z wielką historią ale w moim odczuciu zaniedbane niestety...
Wystawa poświęcona historii zamku skromna lecz bardzo ciekawa:)
Ojców i okolice to piękne miejsce dla osób, które chcą odpocząć od zgiełku. Urozmaicony krajobraz szata roślinna ciekawe historie, które pobudzają wyobraźnię. To nie miejsce dla typowego hip hopowego ziomala co to myśli tylko o krojeniu innych i o jaraniu, albo typowego techno - mułowatego żel mena co to je sterydy wiadrami.
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).