Możesz ocenić: Okartowo (woj. warmińsko-mazurskie) - Średniowieczny zamek krzyżacki (zniszczony)
Opis i stan obecny
Drewniano-ziemna warownia krzyżacka stała w przesmyku między jeziorami Śniardwy i Tyrkło. Nic nie wiadomo o jej wyglądzie. Także murowany obiekt, który stanął na jej miejscu nie został poznany. Wiadomo, że posiadał wieżę oraz gdanisko, spełniające prócz funkcji sanitarnych także rolę wieży-bergfriedu, czyli punktu ostatniej obrony.
Na terenie zamku Okartowo znajduje się obecnie kościół, budynki plebanii ze sklepem i prywatna zabudowa.
Pod starszą natrafiono na sklepioną piwnicę wyłożoną kamiennymi płytami. Piwnica nie jest dostępna dla turystów, podobno była przebudowywana i nie ma w niej już widocznych pozostałości zamku.
Okartowo - Kortumowo
Okartowo jest typowane jako jedna z miejscowości mogąca być pierwowzorem wsi Kortumowo z powieści "Pan Samochodzik i Templariusze" Zbigniewa Nienackiego, w której natrafiono na relikty zapomnianego zamku krzyżackiego.
Trudno już dopatrzyć się tu śladów budowli obronnej. Gdy zaglądniemy za roślinność otaczającą kościół od wschodu zobaczymy, że stoi on na wyraźnie zarysowanym wzgórzu.
W ogrodach kościelnych mury zamkowe widoczne był jeszcze w XX wieku i zapewne tkwią nadal pod ziemią. Obok kościoła stoją 2 budynki - to chyba stara i nowa plebania.
Ciekawego odkrycia dokonano na południe od plebanii. Na terenie sąsiadującym niegdyś z jeziorem leży niewielki kopiec, który zidentyfikowano jako pozostałość gdaniska. Znaleziono tam elementy uzbrojenia, a okoliczna ludność wspomina o pobieranych cegłach. W tym miejscu najdłużej przetrwały mury wieży latrynowej.
To było jednak dawno, w okresie powojennym. Obecnie teren jest prywatny, ogrodzony i częściowo zabudowany. Można podejść od strony jeziora, ale trudno tam wypatrzeć jakiś kopiec. Jest to zwykła łąka. Na mapie LIDAR widać mały kopiec, ale raczej leży on zbyt daleko od plebanii i jak wspomniałem w terenie w ogóle się nie odróżnia.
Bardziej pofałdowany jest obszar pobliskiego lasku, ale to jest ewidentnie dawny teren jeziora, bo jego wody znajdowały się znacznie bliżej zamku. Z czasem brzeg cofnął się.
Zaciekawiła mnie studnia, która stoi na południe od plebanii, przy drodze, poza prywatnymi działkami. Niestety, jest na stałe zabita deskami, ale jej położenie na terenie zamkowym między plebanią a miejscem po gdanisku jest intrygujące.
Ostatni hipotetyczny relikt zamku leży kawałek dalej na zachód, przy nieczynnym drewnianym moście kolejowym. Jest to właściwie rozpadająca się ruina, ale gdy zaryzykujemy wejście to po zachodniej stronie zobaczymy w wodzie obrobiony kamień z wyrytym krzyżem.
Wg lokalnej tradycji to pozostałość krzyżackiej warowni. Trzeba przyznać, że taki artefakt robi wrażenie, nie jest on jednak wspominany w oficjalnych opracowaniach.
Jak dotąd w Okartowie nie były prowadzone żadne prace wykopaliskowe.
Plany i rekonstrukcje
Plan wsi z końca XIX w. wg K.A. Maczkowskiego. 1 - kopiec z gdaniskiem, 2 - plebania, 3 - kościół, 4 - zasięg założenia zamkowego
Źródło: Zamki krzyżackie w Polsce, M. Haftka, Malbork - Płock 1999
Historia, wydarzenia
Zamek Okartowo wzniesiono ok. 1340 roku na miejscu dawnego grodu pruskiego.
Uwięziony książę
W 1361 roku w Okartowie Krzyżacy uwięzili księcia litewskiego Kiejstuta i jego syna, których pojmano po zwycięskiej dla zakonu bitwie. Kiejstut zdołał uciec i szybko przygotował wyprawę zbrojną. Zemsta i odbicie syna były zapewne głównym powodem ataku Litwinów na ten zamek.
Była to prawdopodobnie drewniana siedziba prokuratora podlegającego komturowi w Bałdze, mająca strzec wschodnich rubieży państwa Krzyżackiego. Stanowiła też bazę wypadową na tereny litewskie.
W 1360 r. jedna z takich wypraw rozbiła w okolicy jeziora Ublik Wielki wojska litewskie pod wodzą książąt Kiejstuta i Olgierda. W odwecie, rok później warownię okartowską najechali i zniszczyli Litwini. Ze skąpych informacji wiadomo, że obroną kierował wtedy brat zakonny Hodemar, który wraz z załogą schronił się w gdanisku. Zamek został następnie odbudowany, ale po kolejnym najeździe Kiejstuta, który miał miejsce w 1378 r. już nie. W XVI wieku Krzyżacy rozpoczęli na terenie zamku w Okartowie pewne prace rekonstrukcyjne, postawiono nowe budynki, ale nie z myślą o odbudowie warowni, lecz założenia tu folwarku. Funkcje administracyjne zamku przejęła bowiem warownia w Rynie.
Ruiny zamku były systematycznie rozbierane na budulec. XVIII-wieczne relacje mówią o znaleziskach w postaci licznych metalowych przedmiotów, a nawet o pancerzu z rycerskiej zbroi. W końcu tego stulecia zbudowano obecny kościół (na miejscu starszego).
W 1848 cały teren pozamkowy przekazano kościołowi. Powojenne badania sondażowe wykazały, że świątynia i plebania stoją na fundamentach zamku. Jeszcze w połowie XX wieku widać były na powierzchni mury, piwnice i resztki wieży gdaniska.
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego Okartowa. K - kościół, P - stara plebania, S - studnia, L - lasek, dawniej teren jeziora, KA - kamień w jeziorze, ? - kopiec na południowym skraju dawnego obszaru zamkowego, być może miejsce po gdanisku. W terenie nie wyróżnia się pośród łąki.
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT Teren zamkowy - Kościół i plebania - Okartowo 9 - 10, Gdanisko - Okartowo 12
CZAS Oglądnięcie z zewnątrz terenu zamkowego oraz kamienia z krzyżem zajmuje ok. 25 minut.
WSTĘP Ogrodzony teren plebanii, można oglądnąć z zewnątrz, ale brak jakichkolwiek śladów. Uzyskanie pozwolenia na oglądnięcie piwnic jest ponoć niemożliwe. Teren po gdanisku jest po drugiej stronie drogi, za studnią, również własność prywatna. Most kolejowy i kamień z krzyżem są ogólnodostępne i przy okazji można popatrzeć na obszar z gdaniskiem z tyłu.
Położenie i dojazd
Centralno-wschodnia część woj. warmińsko-mazurskiego. 6 km na zachód od Orzysza. Zobacz na mapie.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N53.80546907273° E21.85744408308°
format DM (stopnie, minuty): 53°48.3281443638'N 21°51.4466449848'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 53°48'19.69''N 21°51'26.80''E
Bibliografia
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek - Warmia i Mazury
Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Re: Zamek w Okartowie Autor: Darek Data: 2025-01-29 09:17:50
Pani Ewelino, jestem pracownikiem muzeum Historycznego w Ełku, zajmuję się zamkami krzyżackimi na naszym terenie, przez 6 lat uczestniczyłem w wykopaliskach na zamku ełckim. 28 marca 2025 będę miał wykład o zamkach we wschodniej części Mazur, proszę o kontakt, mój email d.jurczak@muzeum.elk.pl
Re: Zamek w Okartowie Autor: Kuba Data: 2022-10-27 09:46:57
Czy mogę prosić o kontakt? Kuba Gwiazdowski kubuniek@gmail.com
Re: Re: Zamek w Okartowie Autor: kenaj Data: 2013-02-01 16:18:54
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).