Możesz ocenić: Olsztyn / śląskie - Gotycki zamek królewski
Opis
alownicze ruiny zamku efektownie górują nad miasteczkiem Olsztyn.
Urok okolicy
Zamek w Olsztynie zauroczył takich pisarzy jak Aleksander Fredro i Władysław Syrokomla. Opisywali oni w swoich utworach jego bohaterską obronę i dzielnego dowódcę Kacpra Karlińskiego.
Natomiast piękne plenery w okolicy Olsztyna docenili twórcy filmów. W "Rękopisie znalezionym w Saragossie" Hasa tutejsze góry zastępowały góry hiszpańskie, a w "Demonach Wojny" Pasikowskiego nakręcono tu sceny rozgrywające się w Bośni. Poza tym, w ruinach powstały sceny z innych filmów i seriali jak: "Hrabina Cosel", "Czarne chmury", "Polonia Restituta", "Szamanka".
Rozciągają się na dość dużym obszarze, na stromym wzniesieniu. Zamek był prawdziwą twierdzą nie do zdobycia. Rzuca się w oczy charakterystyczna ponad 20-o metrowa wieża - stołp, pod którą osadzano więźniów skazanych na śmierć głodową. Główną jej funkcją była oczywiście obrona i obserwacja okolicy. Nie ma do niej wejścia, więc do wnętrza dostawano się albo za pomocą kołowrotu albo pomostem z części mieszkalnej, którą stanowiły gotycki dom i dwa trzykondygnacyjne budynki - wieże mieszkalne.
Razem z dwoma dziedzińcami tworzyły one zamek górny. Na wschód od niego znajdował się zamek dolny z majdanem gospodarczym otoczony murem o grubości 2 metrów. W latach 60-tych w okolicach odkryto tu ślady dymarek - pierwotnych pieców hutniczych.
Nieco dalej na południe stoi niższa czworoboczna wieża obserwacyjna zwaną starościńską lub sołtysią. Zaskakująca jest grubość jej murów wynosząca aż 4-4,6 m, co jest niespotykane na polskich ziemiach. Przypuszcza się, że była ona połączona z zamkiem górnym podziemnym tunelem o długości 150 m. Dziś nie można jednoznacznie określić czasu powstania tej tajemniczej budowli. Między nią, a zamkiem górnym utworzono w XVI wieku podzamcze.
Całość otaczał gruby mur obwodowy i malownicze skałki o różnych rozmiarach. Od niedawna na wieży starościńskiej funkcjonuje punkt obserwacyjny, widok z niego jest więc wspaniały (ponoć w idealnych warunkach z lornetką można zobaczyć wieże zamku w Chęcinach).
Wjazd do zamku prowadził od strony płd-wsch. zamku górnego przez nieistniejącą bramę koło domu na skale, czyli po drugiej stronie dzisiejszego głównego wejścia od strony miasta. Zachowały się tam fundamenty trzech filarów mostowych. Od tej strony można dziś wejść do wnętrza zamku górnego i jaskini połączonej niegdyś z podziemnymi korytarzami. Drugi wjazd prowadził przez podzamcze, obok wieży starościńskiej. Podobno pod całym wzgórzem zamkowym istnieje bardzo rozgałęziona sieć tuneli, ale obecnie nie ma do nich wejścia.
Plan
A - gotycki dom mieszkalny, B - dziedziniec mały, C - dziedziniec duży, D - majdan gospodarczy na zamku dolnym, E - wieża cylindryczna (stołp) z XIII wieku, F - filary mostu, G - wieża studzienna na skale, H - podzamcze, I - wieża starościńska (sołtysia), J - wał, pozostałość po dawnym grodzie, 1 i 2 - budynki dobudowane do zamku średniowiecznego w XV-XVI wieku
Źródło: Zamki i inne warownie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Jolanta Fidura
Rekonstrukcja
Rysunek Z. Kobyłkowej. Widok od wschodu, w oddali po lewej wieża starościńska
Źródło: Polska - najciekawsze zamki, Izabela i Tomasz Kaczyńscy, 2001 Muza SA
Historia
istoria Olsztyna (nazwa od niemieckiego słowa Holstein - skała z jaskiniami, - höhle – jaskinia i stein – skała) jest bardzo długa. Drewniany gród istniał tu dużo wcześniej od murowanego zamku, już ok. XI wieku. Spłonął on w wieku XII, a na jego miejsce zbudowano nową drewniano-murowaną warownię, którą na początku XIV w.
Kazimierz Wielki całkowicie przebudował do największego w okolicy zamku obronnego.
Charakterystyczna wieża jest prawdopodobnie pozostałością tej poprzedniej warowni.
1349 r.- zamek musiał już stać, ponieważ w kronikach znajduje się wzmianka o "burgrabim de Olsten".
1358 r. - w wieży zamkowej z wyroku króla uwięziony został Maciej Borkowic herbu Napiwoń - zbuntowany wojewoda poznański
1370 r. - król Ludwik Węgierski przekazał Olsztyn w lenno księciu opolskiemu - Władysławowi. Chciał w ten sposób zjednać sobie Władysława do swoich starań o przekazanie tronu jednej ze swoich córek
1396 r. - książę opolski okazał się nielojalny wobec króla Władysława Jagiełły, który po tygodniowym oblężeniu zajął Olsztyn i przyłączył go do Polski. Dzierżawcą zamku został Jan Odrowąż
XV w. - zamek był wielokrotnie najeżdżany przez książąt śląskich. W tym czasie główna wieża została podwyższona o ceglaną nadbudowę
1488 r. - zamek został rozbudowany, a u jego stóp powstało miasto początkowo o nazwie Olsztynek.
1540 r. - starostą zamku został Piotr Opaliński, który przebudował zamek górny oraz założył i otoczył murem nowe przedzamcze między wieżą starościńską a zamkiem górnym
1564 r. - ówczesna lustracja wykazała, że miasto nie rozwijało się ponieważ było oddalone od szlaków komunikacyjnych. Zliczono tylko 24 mieszkańców. Także stan zamku nie był najlepszy na skutek obniżenia się i popękania skał
1587 r. - arcyksiążę Maksymilian Habsburg w drodze po polską koronę najechał warownię Olsztyn, która mimo że obroniona pod wodzą Kacpra Karlińskiego, została poważnie zniszczona
1656 r. - Olsztyn został zdobyty przez Szwedów i od tego czasu całkowicie popadł w ruinę
Ruiny zamku olsztyńskiego. Rysunek na drzewie w XIX w. wykonał Kostrzewski
Źródło: Tygodnik Ilustrowany z roku 1863
1726 r. - niedaleko zamku wzniesiono kościół, do którego budowy wykorzystano kamień z murów zamkowych.
1870 r. - miasto u stóp warowni straciło prawa miejskie. Wcześniej zamieszkiwała go ludność pracująca na rzecz zamku, jednakże wraz z jego upadkiem osada całkowicie wyludniła się
W latach 90-tych XX w. na wzgórzu zamkowym co roku odbywały się słynne pokazy pirotechniczne 2002 r. - staraniem Wspólnoty Gruntowej w Olsztynie przeprowadzono prace konserwacyjne przy zachodnim skrzydle zamku. Poprawiono łuk nad największym oknem. W trzech mniejszych otworach okiennych zbudowano parapety, a w ścianach uzupełniono ubytki. Szczeliny zabezpieczono specjalnymi środkami wodoszczelnymi. Zamek górny jest teraz wyższy niż poprzednio o 80 centymetrów za sprawą nowej warstwy murów. Przy pracy wykorzystywane były kamienie, które odpadły z zamku. Koszt robót wyniósł 125 tys. złotych
2003 r. - w wieży starościńskiej utworzono punkt widokowy 2018 r. - podczas prac archeologicznych na zamku dolnym zbadano jaskinię. Odkryto resztki pieca metalurgicznego z XV wieku. Fakt, że był on ukryty we wnętrzu groty, może świadczyć że służył do fałszowania monet. Pod piecem znajdowały się kości młodego psa. To prawdopodobnie tzw. ofiara zakładzinowa - dowód, że pogańskie zwyczaje były żywe jeszcze u schyłku średniowiecza. Ofiara taka miała zapewnić przychylność bóstw i zagwarantować że wytop będzie pomyślny.
2019 r. - kolejne odkrycia w jaskini. Okazało się, że 40 tys. lat temu była ona siedzibą neandertalczyków, znaleziono pozostałości ponad 200 przedmiotów, którymi się posługiwali, m.in. noże
Widok na ruiny zamku i okolice. Akwarela Z. Vogla z 1787 r.
Legendy
amek posiada ponoć tajemne połączenie z klasztorem jasnogórskim, a w podziemnych rzekach można zobaczyć pływające złote kaczki.
Z zamkiem związana jest legenda o zjawie błąkającej się po zamku w ciemne noce. Jest to duch Maćka Borkowica - wojewody poznańskiego, przeciwnika polityki króla Kazimierza Wielkiego. Powołał on konfederacje wymierzoną w króla. Wygnany z kraju po 4 latach powrócił i nadal przeciw niemu spiskował. W końcu został schwytany w Kaliszu i skazany na śmierć głodową w lochach pod główną wieżą zamku olsztyńskiego. Więzień otrzymywał dziennie tylko dzban wody i wiązkę siana. Podobno wytrzymał tak 40 dni a jego jęki i przekleństwa słychać było w całym zamku. Niektórzy twierdzą też że przywiedziony głodem do szaleństwa zaczął kąsać i pożerać własne ciało. Nie potwierdzona plotka mówiła, że tak sroga kara podyktowana była osobistą zemstą króla za tajemne schadzki Borkowica z królową.
Inna legenda nawiązuje do faktu historycznego i mówi o płaczu dziecka który można usłyszeć w wietrzne wieczory koło zamku. Podczas oblężenia zamku w 1587 r. przez Maksymiliana Habsburga pochwycony został syn burgrabi Olsztyńskiego - Kacpra Karlińskiego. Gdy Polacy zawzięcie bronili się, Maksymilian kazał postawić na pierwszej linii porwane dziecko. Burgrabia Karliński obiecał królowi polskiemu bronić zamku do upadłego toteż gdy Austriacy byli już blisko, pierwszy podpalił lont armatni. Zamek został obroniony a wśród ciał wrogów znaleziono ciało jego dziecka. Po tej tragedii burgrabia zaszył się w pokutnej celi. Szukając ukojenia w modlitwie, zmarł na Jasnej Górze.
Kolejna opowieść tyczy się czasów późniejszych, gdy zamek był już w ruinie. W jego pobliżu pasł krowy pewien ubogi chłopiec. Pewnego razu podbiegła do niego grupka złych kolegów i wrzuciła mu czapkę do lochu zamkowego. Zszedł on do podziemi i zobaczył czarnego psa, który według legend pilnował ukrytych skarbów. Ten przemówił do niego ludzkim głosem i napełnił jego czapkę kosztownościami. Gdy chłopak wyszedł na powierzchnie, jego koledzy zobaczyli skarby i również zapragnęli zostać obdarowani. Jeden z nich kazał zrzucić swoją czapkę do lochu i sam zszedł po nią. Nigdy jednak już nie powrócił, od tej pory jego duch jest czasem widziany w pobliżu lochu.
Wstęp
Płatny
Położenie i dojazd
Północna część woj. śląskiego i Jury Krakowsko-Częstochowskiej. 10 km od Częstochowy. Zobacz na mapie Jury lub woj. śląskiego.
Dojazd autobusem podmiejskim lub PKS-em z Częstochowy. Jeżdżą bardzo często.
Współrzędne geograficzne:
format D (stopnie): N50.74970556°, E19.27394722°
format DM (stopnie, minuty): 50° 44.9823336'N, 19° 16.4368332'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 44' 58.94''N, 19° 16' 26.21''E
Czas
Z rynku gdzie jest przystanek PKS i parking dojście do zamku zajmuje ok. 5 min. Pobieżne oglądnięcie trwa ok. 35 min.
Bibliografia
Borkowski Jacek - Orle Gniazda Jury Krakowsko Częstochowskiej
Fidura Jolanta - Zamki i inne warownie wyżyny krakowsko-częstochowskiej
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Kornecki Marian - Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej
Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy
Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Jury Krak.-Częst.
Zdjęcia
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: 1. partia wiosną 2009, 2. partia latem 2001.
Zdjęcia nadesłane przez Zbigniewa Bereszyńskiego
Poniższe zostały natomiast wykonane podczas Międzynarodowych Pokazów Pirotechniki i Laserów w latach 90-tych, zamieszczamy je dzięki uprzejmości firmy
Więcej na witrynie Godleregen - Pokazy --> MPPiL --> Galeria
Noclegi
Olsztyn - Camping "Jurajski", ul. Zielona tel. (034) 328 50 28 Częstochowa - Internat TZN - Schronisko PTSM (sezon), ul. Jasnogórska 84/96, tel. (034) 24 31 21 Częstochowa - Dom Wycieczkowy Romex, ul. Żyzna 15, tel. (034) 650 133, 244 054 Częstochowa - Internat CKU - Schronisko PTSM, ul. Powstańców Warszawy 144, tel. (034) 659 929 Potok Złoty - Hotel Kmicic, ul. mjr Wrzoska 35, tel. Janów 64
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
To tylko legendy. Wzgórze jak najbardziej miasto jeszcze tak, może oplatać sieć tuneli. Ale tunel który miałby 15 km to praktycznie niemożliwe (chyba że wiedzie do częstochowy jakaś podziemna rzeka)
Re: Może odbudowa? Autor: Miko Data: 2019-02-26 00:43:10
Nie
Może odbudowa? Autor: Gela Data: 2014-10-24 13:10:56
Cóż w takim stanie nie jest za bardzo atrakcyjny.Odbudowa opłacała by się i właścicielom jak i zwiedzającym.
(c) 2001-2021 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).