Możesz ocenić: Opole Lubelskie (woj. lubelskie) - Zamek rycerski całkowicie przebudowany w pałac
Opis i stan obecny
Zbiory opolskie
W Opolu znajdowały się niegdyś ogromne zbiory malarstwa, głównie holenderskiego i wspaniała biblioteka. Zbiory gromadzić zaczęto prawdopodobnie w XVI wieku. Obrazów było w Opolu tak wiele, że znajdowały się w każdym możliwym pomieszczeniu – nawet w cekhauzie, gdzie trzymano działa. Świadczy o tym inwentarz ruchomości należących do Jana Tarły, sporządzony po jego śmierci w 1750 roku. Dużej części obrazów nie wymieniano szczegółowo, np. pisano tylko: "Portretów Świeckich Familii Świętej Pamięci JW Jmci 45", niektóre opisy były bardzo intrygujące np. "baba nocna" (ciekawe co to za typ ikonograficzny?), a pod koniec zmęczeni zapewne notariusze przestali w ogóle podawać ich ilość. Ogółem znajdowało się wówczas w pałacu ok. 300 obrazów. Dalsze losy tej "galerii" nie są niestety znane – podobno większość zbiorów Iwan Paskiewicz wywiózł do Homla, zanim przekazał pałac rządowi carskiemu.
Nieco lepiej znane są losy ogromnej biblioteki Słupeckich – jej dużą część przekazano na pocz. XIX w. pijarom, którzy prowadzili wtedy w Opolu stojące na wysokim poziomie szkoły. Wiadomo, ze część książek Rozalia z Chodkiewiczów Lubomirska, żona Aleksandra Lubomirskiego, przeniosła do Niezdowa (obecnie w granicach Opola – zachował się tam przepiękny klasycystyczny pałac z 1787 roku) i do rezydencji Lubomirskich w Warszawie. Książki przekazane pijarom po kasacie zakonu przeniesiono do gimnazjum lubelskiego, a stamtąd część przejęła Biblioteka im. H. Łopacińskiego w Lublinie, część Biblioteka Seminarium Duchownego w Lublinie, a część księgozbioru trafiła w ręce prywatnych kolekcjonerów. Z książek, których nie dano pijarom, część wywiózł Paskiewicz do Homla, zaś resztę, złożoną głównie z książek polskich, Rosjanie spalili w parku.
Dawny zamek Słupeckich herbu Rawicz kilkakrotnie przebudowywany na rezydencję pałacową znajduje się w północno-wschodniej części Opola Lubelskiego, na południe od dużego kompleksu stawów rybnych, poza terenem średniowiecznego miasta lokacyjnego. Obecnie w pałacu mieści się Liceum Ogólnokształcące, a jego dzisiejsza forma jest wynikiem zniekształcenia przez Rosjan w połowie XIX wieku.
Teren pierwotnego zamku otoczony był wodą. Istniały tu trzy połączone ze sobą stawy od południa i fosa łącząca je od strony zachodniej ze stawami północnymi oraz sadzawki rybne po stronie wschodniej. Staw na południe od pałacu – na miejscu dzisiejszego boiska szkolnego – istniał jeszcze w okresie międzywojennym. Na odciętej wodą wyspie znajdował się zamek z wieżami w narożach, zabudowania gospodarcze (dom "niski", dom kuchenny murowany, dom łazienny, dom ogrodniczy oraz dom urzędniczy) i otaczające całość urządzenia obronne (baszta murowana, brama, "cekauz albo wieżyczka z drzewa z zaporą na armatę" oraz umocnienia ziemne z parkanem z pali.
Obecny kształt uzyskał pałac po przebudowie na koszary, przeprowadzonej po 1854 roku. Wcześniejsze przebudowy zostały zatarte. Dziś jest to duży, trójkondygnacyjny budynek na planie prostokąta z wydatnymi ryzalitami po bokach dłuższych elewacji. Układ wnętrza jest dwutraktowy, częściowo zmieniony podczas późniejszych przebudów i remontów. Wystrój wnętrz nie zachował się. W kondygnacji przyziemia zachowane są sklepienia kolebkowe z lunetami i kolebkowo-krzyżowe.
Fasada północna czyli od strony dziedzińca, jest trzynastoosiowa, rozczłonkowana pilastrami z jońskimi kapitelami (zwieńczeniami). Nieco szersze od pozostałych środkowe okno pierwszego piętra tej elewacji to pozostałość głównych drzwi wejściowych, do których prowadziły widoczne na osiemnastowiecznych rysunkach reprezentacyjne schody. Elewacja południowa – dawniej ogrodowa jest również trzynastoosiowa, z pilastrami, ale z kapitelami toskańskimi. Przyziemie jest boniowane – tworzy cokół dla budowli.
Z budowli towarzyszących pałacowi mogły się zachować jedynie relikty pod ziemią – nie prowadzono tu dotychczas badań archeologicznych, więc niestety nic na ten temat nie wiadomo. Przetrwała tylko oficyna południowo-wschodnia. Był to jeden z czterech budynków wzniesionych w XVIII wieku, otaczających dziedziniec paradny. Na fundamentach oficyny południowo-zachodniej wznosi się obecnie jeden z budynków szpitalnych. Po oficynach północnych nie pozostały żadne ślady – północno-zachodnią rozebrano w 1996 roku, północno-wschodnią dużo wcześniej. Na zachód od pałacu opolskiego znajduje się jeszcze kilka dawnych budowli folwarcznych – dwa czworaki na planie kwadratu – wzniesione prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku, prostokątny podłużny budynek o nieustalonej funkcji i czasie powstania, oraz spichlerz z końca XVIII wieku zamieniony na kino, położony przy ul. Lubelskiej. Wybudowany w II poł. XIX w. przez carskie wojsko lazaret, położony na południe od pałacu, został rozebrany w 2001 roku. Zachowała się też osiemnastowieczna figura św. Jana Nepomucena – obecnie znajduje się na terenie szpitala, pierwotnie prawdopodobnie stała na okrągłej wysepce na stawie po północnej stronie pałacu.
Pozostałości zamku w Opolu Lubelskim są prawie niewidoczne w dzisiejszym pałacu, ale niewątpliwie warto go obejrzeć – była to jedna z najwspanialszych rezydencji magnackich w dawnej Rzeczypospolitej.
Kontakty naukowe Słupeckich
Słupeccy należeli do najbardziej wykształconych rodów ówczesnej Polski. Na zagraniczne uniwersytety jeździli już pod koniec XIV wieku – w 1398 roku notowany jest w Heidelbergu student Przecław Słupecki. W XVI wieku członkowie rodu zdobywali wiedzę m.in. w Norymberdze, Strasburgu i wspomnianym wyżej Heidelbergu, ale np. Feliks Słupecki w swoich studiach nie ominął też tak chętnie odwiedzanej przez Polaków Padwy. W odróżnieniu od większości polskiej szlachty, udającej się na studia do Włoch, Słupeccy preferowali raczej północnoeuropejski, protestancki krąg kulturowy – zarówno Stanisław Słupecki jak i jego synowie byli kalwinami. Co prawda sam Feliks Słupecki w 1612 roku przeszedł na katolicyzm, ale jego małżonka, Barbara z Leszczyńskich, pozostała wierna kalwinizmowi do śmierci. Słupeccy utrzymywali ożywione kontakty z myślicielami zachodnioeuropejskimi i wielu z nich gościli w Opolu. Ze źródeł wiadomo m.in. o korespondencji Feliksa Słupeckiego z Hugo Grocjuszem – wybitnym holenderskim teoretykiem prawa, twórcą nowożytnego prawa międzynarodowego, autorem ważnych dzieł, z których najbardziej znane to "O wolności mórz".
Rysunki Merliniego wnętrz pałacu opolskiego z drugiej poł. XVIII wieku Źródło: W. Tatarkiewicz - Opole i Nałęczów – Merlini i Nax, [w:] tenże, O sztuce polskie XVII i XVIII wieku. Architektura. Rzeźba, Warszawa 1966
Plany i rekonstrukcje
Plan obecnego pałacu w Opolu Lubelskim
Źródło: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce t. VIII, Województwo lubelskie, pod red. R. Brykowskiego i E. Rowińskiej, s. 13, Powiat opolski, oprac. Z. Winiarz i J. Wiercińska, Warszawa 1960, s. 23.
Plan ogólny całego założenia. Zaznaczony pałac
Źródło: Gerard Ciołek, Zarys historii ogrodów w Polsce, Warszawa 1955
Założenie dworskie w Opolu Lubelskim na XVIII-wiecznej mapie. Pałac na wzgórzu z 4 oficynami.
Historia, wydarzenia
Słupecki i Rey
Kosmopolityzm Stanisława Słupeckiego był ganiony przez współczesnego mu Mikołaja Reya. Słynny poeta pisał w "Zwierzyńcu" w 1562 roku: "Wnet to właśnie obaczysz z tego Słupeckiego / Byś miał na cudzoziemca patrzeć na jakiego". Z drugiej jednak strony Rey uważał go za najsławniejszego i najbardziej uczonego heretyka w Koronie. Obaj zresztą byli kalwinami i chyba dobrze się znali, ponieważ Mikołaj Rey, chociaż pisał się z Nagłowic, rezydował w założonym przez siebie Rejowcu w ziemi chełmskiej, a częstym gościem bywał w położonym koło Lublina Babinie – siedzibie słynnej "Rzeczypospolitej Babińskiej".
Dziś nie można już jednoznacznie określić daty powstania pierwotnej siedziby rodowej Słupeckich w Opolu. Przyjmuje się XIV-XV wiek. Był to zamek z wieżami otoczony fosą i fortyfikacjami ziemnymi z parkanem i murowaną basztą
1368 r. – wymieniony jest Sięgniew ze Słupczy, właściciel Opola
koniec XIV w. – nadanie Opolu praw miejskich, być może zbiegło się z budową zameczku. Dokładna data nie jest znana – dokumenty spłonęły już w XV w., król Kazimierz Jagiellończyk ponawiał przywilej lokacyjny w latach w 1450 i 1478
XVI w. – wzrost potęgi rodu Słupeckich. Stanisław Słupecki, kasztelan lubelski, rozpoczął w swej siedzibie gromadzenie zbioru obrazów i biblioteki
Polski Emir
Mężem ostatniej właścicielki pałacu, Rozalii z Lubomirskich Rzewuskiej, był Wacław Rzewuski – legendarna postać polskiego romantyzmu, miłośnik orientu i hodowca koni, opisany m.in. przez Juliusza Słowackiego ("Dumka o Wacławie Rzewuskim"). W 1817 na polecenie królowej Wirtemberskiej Katarzyny, Rzewuski udał się na pustynię po konie zarodowe. Sprowadzone zwierzęta zostały wcielone do stadniny w Weil, gdzie dały początek słynnej hodowli, a Polak otrzymał od Arabów tytuł Emira Eage-el-Faher Abd-el-Nischaane. Rzewuski równie dobrze czuł się wśród Kozaków, którzy nazywali go atamanem Rewuchą. Zginął w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach podczas walk powstańczych w bitwie pod Daszowem w 1831 roku. Chociaż bardzo kochał swoje konie, przeznaczył je dla zorganizowanego przez siebie oddziału kawalerii.
1600 r. – ślub Feliksa Słupeckiego, kasztelana lubelskiego, z Barbarą z Leszczyńskich, siostrą Rafała Leszczyńskiego z Baranowa Sandomierskiego. Wydarzenie to odbyło się we wspaniałej rezydencji baranowskiej, a wkrótce potem nastąpił początek przebudowy średniowiecznej rezydencji w Opolu na nowożytny pałac
1613 r. – ukończenie przebudowy – świadczy o tym data na belce stropowej odnalezionej podczas remontu w latach trzydziestych XX w. Belka obecnie znajduje się w starej dzwonnicy przy kościele parafialnym w Opolu Lubelskim. Brak przekazów ikonograficznych uniemożliwia określenie stylu przebudowanego pałacu. Niewykluczone, że przebudowa dokonana została przez Santi Gucciego – m.in. autora przebudów zamków w Janowcu i Baranowie, związanego zarówno ze spokrewnionymi ze Słupeckimi Firlejami, jak i z Rafałem Leszczyńskim
1664 r. – zmarł Jerzy Słupecki, ostatni męski potomek rodu. Opole przeszło w ręce Butlerów i Dunin-Borkowskich, a następnie Tarłów
ok. 1690 r. – domniemana przebudowa pałacu pod kierunkiem Tylmana z Gameren
ok. 1740 r. – przebudowa pałacu na zlecenie Jana Tarły, dokonana przez Franciszka Antoniego Mayera (Magiera), architekta nadwornego w Puławach. W kontrakcie zobowiązał się on "pałac stary w Opolu transformować i pawilony nowe na rogach przymurować"
Rezydencja Lubomirskich
Za czasów Zofii z Krasińskich Lubomirskiej primo voto Tarłowej oraz jej męża strażnika wielkiego koronnego i kasztelana krakowskiego Antoniego Lubomirskiego, Opole było nie tylko znaczącym ośrodkiem kulturalnym, ale jedną z najprzedniejszych rezydencji w całym kraju, ze słynnym francuskim ogrodem. Była to zasługa Zofii Lubomirskiej, którą uważano za damę wyjątkowo wykształconą i posiadającą wyszukany smak. Kajetan Koźmian w swoich pamiętnikach stwierdził, że w jego czasach dom w Opolu był najwspanialszy po Puławach.
lata 1766-1773 – gdy właścicielem pałacu opolskiego byli Zofia i Antoni Lubomirski przeprowadzono przebudowę pod kierunkiem Dominika Merliniego i Franciszka Ferdynada Naxa w duchu wczesnego klasycyzmu. Przy pracach brał udział wybitny artysta tamtej epoki, "architekt Króla i Rzeczypospolitej" Jakub Fontana. Prawdopodobnie zachowano wówczas formę nadaną pałacowi przez Mayera – zapewne przebudowa ograniczyła się do "unowocześnienia" architektury zewnętrznej i wnętrz. Zachowane rysunki projektowe ukazują m.in. wielką salę wysokości dwóch kondygnacji, dziś podzieloną i zupełnie bez wystroju. O dacie przebudowy i jej fundatorach informuje zachowana do dziś tablica pamiątkowa wmurowana w zachodnią ścianę pałacu
1854 r. – Rozalia Rzewuska darowała pałac Iwanowi Paskiewiczowi, a resztę dóbr sprzedała. Paskiewicz po ogołoceniu pałacu ze zbiorów przekazał go rządowi. Pałac zamieniony został na koszary. Nastąpiła wówczas przebudowa, podczas której podwyższono drugie piętro, zdjęto balustradowe attyki i tympanony oraz obniżono dach
lata 1933-39 i 1954-56 – remonty pałacu na cele szkolne
2001-2002 – remont dachu i zmiana kolorystyki elewacji
Elewacja północna
Elewacja południowa
Rysunki Merliniego z drugiej poł. XVIII wieku. Źródło: W. Tatarkiewicz - Opole i Nałęczów – Merlini i Nax, [w:] tenże, O sztuce polskie XVII i XVIII wieku. Architektura. Rzeźba, Warszawa 1966
Legendy i podania
Legendy dotyczące rezydencji w Opolu wydają się być, podobnie jak większość tego typu historii, "grubymi nićmi szyte" przez dziewiętnastowiecznych pisarzy.
Charakter typowy dla legend o zamkach ma opowieść o podobno pojawiającej się czasami w pałacu w Opolu tragicznie zmarłej żonie Aleksandra Lubomirskiego, zgilotynowanej w Paryżu w 1794 roku pod zarzutem reakcyjnych poglądów i szpiegostwa na rzecz rojalistów Rozalii z Chodkiewiczów Lubomirskiej. Podobno zjawa trzyma pod pachą swoją odciętą głowę. Istnieje też opowieść o tym, ze podobno w chwili, gdy ją stracono, w pałacu otwarły się nagle wszystkie drzwi i dał się słyszeć przejmujący krzyk. Identyczna opowieść związana jest z kilkoma innymi pałacami należącymi wówczas do Rozalii Lubomirskiej – w Młynowie (obecnie na terenie Ukrainy) ukazała się tego dnia również zjawa Rozalii z odciętą głową.
Inna opowieść wiąże się z Opolem tylko pośrednio – przez osobę Emira Wacława Rzewuskiego. Legenda głosi, że podczas zwycięskiej bitwy generała Heidenreicha-Kruka pod pobliską Chruśliną 4 sierpnia 1863 roku, powstańcom pomagał ubrany na wschodnią modłę wielki biały jeździec, który osłaniał Polaków swym płaszczem.
Belka stropowa z zamku w Opolu Lubelskim z 1613 r. odnaleziona w XX wieku w
dzwonnicy kościoła parafialnego
Źródło: O pałacu w Opolu po raz trzeci. Przebudowa pałacu przez Franciszka Magiera około 1740 roku, Henryk Gawarecki
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT Pałac / szkoła - ul. Lipowa 23, Opole Lubelskie
CZAS Dojście z centrum miasta zajmuje ok. 10 minut. Oglądnięcie z zewnątrz zajmuje ok. 15 minut.
WSTĘP Wstęp możliwy w dniach nauki szkolnej. Wolny, ale w zasadzie nie ma po co wchodzić do środka.
Położenie i dojazd
Zachodnia cześć woj. lubelskiego. 50 km na południowy zachód od Lublina, 24 km na południe od Kazimierza Dolnego. Zobacz na mapie.
Z centrum miasta – z Nowego Rynku (na północ od kościoła) należy się udać ulicą Partyzancką (w XVI w. nazywała się ona Ode Dworu ku Plebanii) i przed szpitalem skręcić w prawo w ulicę Lipową – po kilkudziesięciu metrach pałac jest doskonale widoczny po lewej stronie ul. Lipowej.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N51.15084444°, E21.97552778°
format DM (stopnie, minuty): 51° 9.0506664'N, 21° 58.5316668'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 51° 09' 03.04''N, 21° 58' 31.90''E
Bibliografia
Gawarecki Henryk - O pałacu w Opolu po raz trzeci. Przebudowa pałacu przez Franciszka Magiera około 1740 roku, Biuletyn Historii Sztuki t. XXIV
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce t. VIII, Województwo lubelskie
Rolska-Boruch Irena, Pałac w Opolu, jego dzieje i zbiory, Roczniki Humanistyczne t. XLVII
Rolska-Boruch Irena, Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną. 1500-1700
Rolska-Boruch Irena, Domy pańskie na Lubelszczyźnie od późnego gotyku do wczesnego baroku
Tatarkiewicz Władysław - Opole i Nałęczów – Merlini i Nax, O sztuce polskiej XVII i XVIII wieku
Teodorowicz-Czerepińska Jadwiga, Ponownie o pałacu w Opolu, Biuletyn Historii Sztuki t. XXII
Fotogaleria
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: zimą 2004/2005
Materiały wideo
Opole Lubelskie z drona
Noclegi
Opole Lubel. - Hotel "Karczma Opolska", ul. Kościuszki 6, tel. (081) 827 42 20
Opole Lubel. - Noclegi "U Daniela", Stary Rynek 38, tel. (081) 827 25 69
Chodel - Gosp. Agroturyst. "Na skraju lasu", ul. Leśna 26, gsm 604 402 124
Chodel – Gosp. Agroturyst. "Nad łąkami w Chodlu", ul. Ratoszyńska 1, tel. (081) 829 14 78
Chodel – Gosp. Agroturyst. "Koniczynka", ul. Wschodnia 15, tel. (081) 829 11 66
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
uio Autor: uio Data: 2022-02-03 21:33:46
uio
Re: Pilne Autor: Anonim Data: 2009-03-02 19:25:32
dziękuję:)jak się okazało w Bibliotece Łopacińskiego, jest znaczna część, a w Seminarium Duchownym są te dzieła, które zostały przekazane przez Pijarów, którzy dostali je właśnie od Lubomirskich:)
Ta pani ciągle wypisuje jakieś bzdury na wszystkich forach poświęconych pałacowi w Niezdowie. Jego właścicielem był przez krótki czas Kazimierz Wydryhewicz, który zmarł bezpotomnie.
O samym pałacu w Niezdowie będzie teraz sporo publikacji. Prowadzone są szczegółowe badania. O ile to nie jest pilna sprawa, cierpliwości:)
(c) 2001-2023 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).