Możesz ocenić: Orneta (woj. warmińsko-mazurskie) - Średniowieczny zamek biskupi (zniszczony)
Opis i stan obecny
Biskupia warownia w Ornecie stała na skarpie na prawym brzegu Drwęcy Warmińskiej w północno zachodniej części miasta. Choć była włączona do miejskich fortyfikacji to posiadała własne mury obronne z 3 wieżami obronnymi i 1 bramną od strony miasta.
Założenie było dostosowane do kształtu skarpy, posiadało nieregularną formę pięcio- lub sześcioboku z jednym budynkiem (domem głównym) od północy.
Posiadał on prawdopodobnie 3 kondygnacje i piwnice. Na parterze znajdowały się pomieszczenia gospodarcze, na piętrze komnaty mieszkalne, urzędowe i reprezentacyjne z kaplicą. Najwyższa kondygnacja, o ile istniała, służyła celom obronnym i magazynowym. Od strony rzeki, poza murami stała wieża latrynowa - gdanisko.
Pozostałe budynki gospodarcze dostawione do murów były drewniane. Na początku XVIII stulecia zamek rozbudowano o nowe barokowe skrzydło zachodnie.
Choć Orneta jest jednym z nielicznych miast warmińskich, których nie dotknęły zniszczenia II wojny światowej to zamek nie przetrwał. Dziś stoi w tym miejscu szkoła. Składają się na nią 2 ceglane neogotyckie budynki połączone pod niewielkim kątem otynkowanym łącznikiem.
Całość tworzy podobny układ jak budynki zamkowe w XVIII wieku.
Z zewnątrz wciąż można dostrzec pewne pozostałości zamku. Patrząc z tyłu widać charakterystyczny nasyp, a pod tynkiem stare mury kamienne.
Z budynkiem szkoły sąsiaduje też ceglany budynek z kamiennymi fundamentami, który mógł mieć coś wspólnego z zamkiem. Wewnątrz szkoły zachowały się 2 gotyckie piwnice ze sklepieniami krzyżowymi i krzyżowo-żebrowymi (obecnie szatnie dla dzieci) oraz piwnica barokowa sklepiona kolebkowo. Trudno dostać się do nich, bo po 1. to szkoła, po 2. w sezonie jest zamknięta...
Pocztówka z Ornety z początku XX wieku. Budynek stojący na miejscu głównego domu zamkowego - katolicka szkoła dla chłopców
Pocztówka z Ornety z początku XX wieku. Budynek stojący na miejscu zachodniego domu zamkowego - katolicka szkoła dla dziewcząt
Plany i rekonstrukcje
Plan zamku w Ornecie, próba rekonstrukcji W. Wółkowskiego. a - dom zamkowy, b - zachowany mur zamkowy, c - miejski mur obronny. Przy dawnej bramie na powierzchni nie ma obecnie obecnie widocznych murów, więc autorowi prawdopodobnie chodzi o fundamenty odkopane przez archeologów.
Widok Ornety od północy w 1750 r. wg von Dewitza. Z - zamek, K - kościół katolicki, R - ratusz
Plan Ornety z początku XIX wieku wg von Giesego. Zamek oznaczony jako B
Plan Ornety z końca XIX wieku. Teren zamkowy zamieniony już na szkołę. Budynki północny i zachodni jeszcze nie połączone, a do zachodniego dostawiony jest inny od południa.
Szkice budynków miejskich Ornety autorstwa von Giesego w XVIII/XIX wieku. Po środku kościół parafialny, wydaje się że na górze jest brama zamkowa, a po lewej zamek.
Historia, wydarzenia
Pierwsze wiadomości o Ornecie, a ściślej o osadzie Warmedith / Wormditt pochodzą z początku XIV wieku i wtedy prawdopodobnie wzniesiono murowany zamek. Wcześniej znajdował się tu gród plemion pruskich Wurmedyten zniszczony przez Krzyżaków.
1338 r. - najwcześniejsza wzmianka o warowni w dokumentach.
1341 r. - biskup Herman przeniósł z Braniewa do Ornety główną siedzibę biskupstwa warmińskiego. Była to tymczasowa sytuacja, zaplanowana na okres budowy zamku w Lidzbarku Warmińskim
1351 r. - biskup Jan z Miśni przeprowadził się do Lidzbarka i odtąd ten zamek był stolicą biskupstwa. Orneta była siedzibą administratora komornictwa. Zamkiem zarządzał burgrabi. Miał on dbać o obronność, ściągać podatki i rozstrzygać spory sądowe
1394 r. - wymieniono pierwszego znanego burgrabiego orneckiego - Henryka Molknechta (do 1406 r.)
1428 r. - wg ówczesnego dokumentu bp Franciszek Kuhschmalz nadał miastu las, za co mieszczanie zobowiązali się do dostarczania na zamek drewna
1454 r. - w Ornecie odbył się zjazd, na którym miasta warmińskie opowiedziały się po stronie anty-krzyżackiego Związku Pruskiego. Gniew mieszczan orneckich obrócił się przede wszystkim przeciwko biskupowi. Splądrowali warownię i młyn biskupi
1455 r. - miasto i zamek objęli zaciężni Związku Pruskiego pod dowództwem Jana Koldy. Odparli oni później atak wojsk komtura Henryka von Plauena i nieoczekiwany najazd wojsk czeskich
1460 r. - mieszczanie poddali się biskupowi Legendorfowi, który był nastawiono bardziej pro-polsko
1466 r. - na mocy pokoju toruńskiego Orneta została przyłączona do Polski
1520 r. - Ornetę próbował zdobyć wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern. Niespodziewanie Stanisław Radwankowski poddał miasto i zamek, choć zapasy żywności i siły wojskowe w Ornecie były znaczne. Na sejmie w Piotrkowie został za to skazany na infamię.
lata 1604-1621 - bp Szymon Rudnicki wyremontował i przebudował warownię
1626 r. - rozpoczęła się okupacja szwedzka
1656 r. - podczas "potopu" zamek zajął elektor brandenburski i władca Prus Książęcych Fryderyk Wilhelm
lata 1724-1740 - kolejna przebudowa zamku po zniszczeniach szwedzkich z lat 1703-1709 dokonana przez bp Krzysztofa Szembeka. Powstało wtedy barokowe skrzydło od zachodu.
1770 r. - ostatnim burgrabią orneckim był Joachim Boznański. Dwa lata później zamek zajęli zaborcy pruscy. Budowla wkrótce całkowicie podupadła
1806 r. - grożące zawaleniem mury obronne z wieżami rozebrano. Zamek wykorzystywano jeszcze na cele gospodarcze, działała tu m.in. farbiarnia
poł. XIX w. - budynki zamkowe poddano remontowi z przeznaczeniem na szkołę
koniec XIX w. - remont polepszył stan budowli na krótko. Postanowiono ją rozebrać, a na fundamentach i piwnicach wzniesiono całkiem nowe budynki. Na miejscu głównego domu działała katolicka szkoła dla dziewcząt, a na miejscu zachodniego skrzydła szkoła dla chłopców.
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego Ornety z terenem zamkowym od zachodu. 1 - budynek szkoły stojący na miejscu gotyckiego domu głównego, 2 - drugi budynek szkoły stojący na miejscu barokowego skrzydła zachodniego
Legendy i podania
Z zamkiem orneckim wiąże się legenda o jego burgrabim - rycerzu Warmie. Był on nie tylko bardzo dzielnym wojownikiem, ale także człowiekiem niepospolicie prawdomównym, wiernym danemu słowu, wrażliwym, czułym, a nade wszystko - urokliwym. Kobiety kręciły się wokół niego jak ćmy wokół światła, ale Warmowi zalotnice nie były w głowie i opędzał się od nich jak mógł.
Pewnego razu, po stracie swego giermka zmuszony został przyjąć na służbę kogoś nowego. Znalazł się odpowiedni kandydat, który choć młody i drobnej postury, był bardzo pracowity i gorliwy w wykonywaniu poleceń swego pana.
W jednej wszakże sprawie zachowywał się nieco dziwnie. Nie dopuszczał do Warma żadnej zalotnicy. Gdy zdarzało się, iż którąś obdarzał czułym spojrzeniem lub słowem, robił wszystko, by go do niej zrazić.
Po dłuższym już czasie, gdy Warm mocno zżył się ze swoim giermkiem, ten odsłonił swe prawdziwe oblicze. Okazało się, że to przebrana miejscowa dziewka Ludmiła bez reszty zakochana w Warmie. Radości było co nie miara. Wkrótce zaręczyli się i pobrali. Weselisko było wielkie, okazałe i huczne, a rycerska miłość piękna. Życie dwojga nieprzeciętnych - długie i szczęśliwe. Ludmiła powiła Warmowi trzech dorodnych synów i jedną córkę.
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT Teren zamku / Szkoła Podstawowa Nr 1 - ul. Zamkowa 26, Orneta
CZAS Z rynku idzie się ok. 3 minut. Oglądnięcie terenu zamkowego z zewnątrz trwa ok. 15 minut.
WSTĘP Do otoczenia szkoły wolny. Do piwnic można chyba wejść bez problemu, gdy szkoła jest otwarta.
Położenie i dojazd
Na północny zachód od centrum woj. warmińsko-mazurskiego. 47 km na wschód od Elbląga. 45 km na południowy-wschód od Braniewa. Zobacz na mapie.
Szkoła stoi przy ul. Zamkowej, która jest jedną z głównych dróg w Ornecie. Można się kierować na wysoką wieżę kościelną. Zamek stał ok. 50 m dalej na północny-zachód.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N54.11536° E20.128022°
format DM (stopnie, minuty): 54°6.9216'N 20°7.68132'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 54°06'55.30''N 20°07'40.88''E
Bibliografia
Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Wółkowski Wojciech - Początki zamków warmińskich
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: latem 2004
Noclegi
Orneta - Hotel przy LO w Ornecie, ul. Dworcowa, tel. (055) 242 12 08
Orneta - Mieszkania Gościnne "Martad", ul. Pieniężnego 12, tel. (055) 242 12 99
Orneta - Kwatera Agroturyst. państwa Zofii i Henryka Ciesiul,
ul. 1-go Maja 91, tel. (055) 242 28 21
Orneta - OR-TUR Wynajem pokoi Jadwiga Henska, ul. Pieniężnego 11
Opin - Pokoje Gościnne Pod Różą Jolanta Wagner, Opin 12, tel. (055) 278 72 73, gsm 609 623 021
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Re: Zamek Ornecki Autor: Warm Data: 2014-02-05 09:18:27
Z tego co widzę to tylko okrągłej wierzy brakuje na miejscu tej nowo wstawionej plomby budowlanej a tak to cały zamek by był, może nie był zbyt okazały tylko z okrągłą wierzą i dwa budynki jeden od zachodu drugi od północy ale zawsze zamek, mam zdjęcia bardzo podobnego zamku ale nie wiem jak wstawic
Re: Zamek Ornecki Autor: fon yungingen Data: 2012-05-27 18:46:19
opis zamku jest w książce 1932 roku która jest dostępna w ratuszu a która nie została przetumaczona
Re: Zamek Ornecki Autor: zamki.res.pl Data: 2010-10-19 09:06:55
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
1338 r. - najwcześniejsza wzmianka o warowni w dokumentach.
