Możesz ocenić: Pasłęk (woj. warmińśko-mazurskie) - Średniowieczny zamek krzyżacki
Opis i stan obecny
Zamek pasłęcki stoi w północno wschodniej części miasta, na cyplu skarpowym wchodzącym w dolinę rzeki Wąskiej.
Obecny wygląd tego obiektu tylko kształtem przypomina warownię z XVI wieku. Jest otynkowany i pozbawiony cech stylowych.
Składa się z najstarszego trzykondygnacyjnego skrzydła północnego oraz dwóch bocznych z okrągłymi basztami. Obie baszty mają 4 kondygnacje i dachy stożkowe pokryte dachówką lecz zachodnia jest nieco niższa i szersza.
Prostokątny dziedziniec otwarty jest od południa. Od tej strony skrzydło północne wciąż jest ceglane. Gdzieniegdzie można jeszcze zobaczyć fragmenty zamurowanych otworów strzelniczych i pozostałości furty zamkowej od wschodu. Dawny układ wnętrz zachowany jest jedynie w obecnej części piwnicznej, gdzie są pomieszczenia o sklepieniach kolebkowych i krzyżowych. Należy pamiętać, że obecny najwyższy poziom piwniczny to dawny parter zamku, ponieważ od wieku XIX wieku zaszło wiele zmian, które zaowocowały podniesieniem poziomu dziedzińca aż o 3 metry.
W skrzydle zachodnim zrekonstruowano jedno pomieszczenie ze sklepieniem krzyżowym wspartym na trzech granitowych filarach - dwóch oryginalnych i jednym zrekonstruowanym. Niestety, trudno się tam dostać, bo choć zamek jest użytkowany przez różne instytucje
(Rada Miejska, Biblioteka Publiczna, Pasłęcki Ośrodek Kultury, kino), to późnym popołudniem wszystkie drzwi były już zamknięte.
Obiekt z trzech stron otoczony był niegdyś murem obwodowym i fosą, ale dziś nie ma po nich śladu. Gruzem z murów zasypano fosy. Jedynie od północy wciąż zachowany jest mur miejski.
Zamek w Pasłęku na przedwojennej pocztówce
Bursztynowa komnata
Jest bardzo prawdopodobne, że zamek pasłęcki kryje jeden z największych i najsłynniejszych skarbów - bursztynową komnatę. Jeden z odcinków programu "Nie do wiary" poświęcony był tej hipotezie, za którą przemawiają następujące przesłanki:
- istnieje kilka relacji świadków mieszkających w okresie wojny w Pasłęku, twierdzących, że widziały jesienią 1944 roku, jak nocą na dziedziniec wjeżdżały ciężarówki wojskowe z dużymi skrzyniami. Następnie skrzynie były przenoszone przez żołnierzy gdzieś do wnętrza zamku
- nieopodal Pasłęka, w Słobitach stoi okazały pałac rodu zu Dohna - Schlobitten. Jak wspominał Aleksander zu Dohn - Schlobbiten końcem 1943 roku zaproponowano mu ukrycie bursztynowego skarbu w jego pałacu. Jednak odmówił, z powodu braku możliwości, poza tym sam już myślał o ewakuacji. Być może więc skarb złożono kilka kilometrów dalej w zamku pasłęckim
- podziemia zamkowe posiadają wyjątkowy mikroklimat, doskonale nadający się na przechowanie dzieł sztuki
- z Pasłękiem związany był Erich Koch, gaulaiter Prus, który ponoć po wojnie nie został stracony właśnie z powodu wiedzy o ukryciu komnaty, którą jednak zabrał do grobu w 1986 w polskim więzieniu. Miał on tu w okolicy majątek i często brał udział w organizowanych w Pasłęku zebraniach NSDAP. Możliwe więc, że kazał ukryć skarb w znanej sobie okolicy, a zamek był do tego idealnym miejscem
Przytaczana jest też wizja ojca Czesława Klimuszki, mówiącą o ukryciu bursztynowej komnaty na zamku w Prusach i jego spłonięciu w 1945 r. W 1980 roku do zamku w Pasłęku sprowadzono dwóch radiestetów. Obaj stwierdzili, że duże pokłady bursztynu leżą w północno-wschodniej wieży na głębokości 10-11 metrów. Jest zamurowana i prawdopodobnie dojście do niej jest zaminowane. Ówczesne władze miejskie podjęły próbę dotarcia do podziemi używając do tego celu kilku żołnierzy Obrony Terytorialnej Kraju. Prace jednak przerwano z wielu powodów, z których najważniejszym był brak pieniędzy na specjalistyczne badania archeologiczne.
Plany i rekonstrukcje
Plan Pasłęka z 1658 roku (wg Sadowski 1930) i ok. 1700 roku (wg Helwig 1987)
Pasłęk z górującym zamkiem w XVII/XVIII wieku wg rysunku rekonstrukcyjnego J. Salma
Źródło: Zamki krzyżackie w Polsce, M. Haftka, Malbork - Płock 1999
Historia, wydarzenia
Pierwotny zameczek drewniany Krzyżacy wznieśli w II poł. XIII wieku na miejscu grodu plemion pruskich o nazwie Pazulak. W I poł. XIV wieku zastąpiono go murowaną warownią. Z najnowszych badań wiadomo, że początkowo obejmowała ona jedno trzykondygnacyjne skrzydło (dzisiejszy człon środkowy) o wymiarach 11,6x50,6 m z basztą od wschodu.
Panorama Pasłęka z lat 1627-1628 wg. A. Boota. Po prawej widać zamek.
Źródło: Zamki krzyżackie w Polsce, M. Haftka, Malbork - Płock 1999
Lochy zamkowe
W starych dokumentach zachowało się kilka wzmianek o korytarzach pod zamkiem i miastem. Niestety dziś już nie ma do nich wejścia. Wg opisu 1828 roku jeden z tuneli mógł pomieścić człowieka na koniu. Znaleźli się w nim wówczas pastor, wikary i uczniowie ze szkoły. Przejście miejscami było zasypane, gasły świece, więc wycieczka wycofała się, nie dochodząc do końca korytarza. Na przełomie lat 60-tych i 70-tych XX wieku proboszcz kazał zamurować przejście z kościoła do ratusza.
Istnieje też relacja, mówiąca o odkryciu w czasie rozbudowy zamku przez elektora Jerzego Fryderyka, w miejscu jednej z wież, tajemniczych tuneli, które biegły w różnych kierunkach. Tunel główny miał prowadzić na płd.- zach. i mieć kilka odgałęzień, m. in. w kierunku kościoła św. Bartłomieja. Najdłuższy i najgłębszy tunel skierowany był na północ. Być może z nim związana jest historia, która miała miejsce w 1414 r., podczas oblężenia zamku Pasłęk przez wojska litewskie. W pewnym momencie Krzyżacy zaatakowali od tyłu, siejąc zamieszanie. Następnie konni rycerze znikli w rejonie wsi Robity - "tak jakby zapadli się pod ziemię".
lata 1320-1339 - budowa murowanej warowni. Zarządzał nią prokurator podlegający komturowi z Elbląga
1414 r. - nieudane próby zdobycia zamku Pasłęk przez oddziały polsko-litewskie
1454 r. - propolscy mieszczanie wymogli poddanie na krzyżackiej załodze warowni
koniec XIV w. - wzniesiono skrzydło wschodnie budowli
1521 r. - zamek uległ częściowemu zniszczeniu i dewastacji podczas wojny polsko - krzyżackiej. Całkowicie rozebrano mury obwodowe
1543 r. - wielki pożar strawił zamek pasłęcki
1578 r. - odbudował go dopiero elektor brandenburski Jerzy Fryderyk. Pracami kierował architekt Krzysztof Romer z Królewca. Dobudowano wtedy skrzydło zachodnie z drugą basztą
pocz. XVII w. - poprawiono fortyfikacje zamku stawiając z trzech stron ziemne bastiony
1656 r. - w zamku spotkał się król szwedzki Karol Gustaw i elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm. Uzgodnili tu plan zajęcia Polski
przełom XIX i XX w. - zamek w Pasłęku zaadaptowano na więzienie. Wcześniej były tu też: szpital, kościół, teatr, mieszkania urzędników i magazyny. Częste zmiany funkcji i przebudowy praktycznie całkowicie zatarły ślady architektury gotyckiej
1945 r. - działania wojenne sprawiły, że z warowni pozostały tylko wypalone mury
lata 60 XX w. - odbudowa zabytku na cele kulturalne
1983 r. - przeprowadzono prace archeologiczne
1998 r. - w zamku rozpoczęto prace poszukiwawcze bursztynowego skarbu pod kierunkiem dr Jacek Przeniosło, archeologa wsławionego odkryciem murów Kartaginy i dworku Jana Kochanowskiego w Czarnolesie. Odkryto m.in. fragment średniowiecznych murów, brukowaną ulicę w suchej fosie i przypuszczalnie fragment wieży z pierwotnego założenia zamkowego. Dotarto też do tunelu łączącego kościół z zamkiem, ale był on mocno zagruzowany
Pasłęk w 1. połowie XVII w.na rycinie Hartknocha
Zmagania z Krzyżakami
Po bitwie pod Grunwaldem miasto i zamek zostały zajęte bez walki przez wojska polsko-litewskie. Król Jagiełło nadał Pasłęk swemu bratu księciu Witoldowi, jednak dowództwo twierdzy powierzono słynnemu polskiemu rycerzowi Powale z Taczewa. Niestety pól roku później na mocy zawartego pokoju tereny te musiano przekazać Krzyżakom. Podczas "wojny głodowej" w 1414 r. Polakom i Litwinom nie udało się zdobyć zamku, zniszczono jednak najbliższą okolicę. W 1454 r. w czasie wojny trzynastoletniej w warowni pasłęckiej schronił się komtur Henryk Reuss von Plauen. Już dwa dni później szturm na nią podjęli propolscy mieszczanie z Elbląga, Olsztyna i Pasłęka. Znakomite wyposażenie warowni pozwoliło komturowi odpowiedzieć atakiem na miasto, co wywołało sporą panikę. Nie widząc jednak sensu zamykania się w mniej znaczącym zamku, von Plauen poddał się na honorowych warunkach i ruszył do Malborka. Blisko 10 lat później próbował jeszcze przy pomocy niemieckich mieszczan odzyskać Pasłęk, jednak nie udało mu się to i Krzyżacy musieli ustąpić przed polskimi posiłkami pod wodzą Piotra Dunina. Miasto zostało jednak podpalone. Wkrótce, na mocy drugiego pokoju toruńskiego znowu przeszło we władanie zakonu. Dopiero w 1520 roku hetman Mikołaj Firlej na czele 5-tysięcznego oddziału rozpoczął oblężenie Pasłęka bronionego przez wzmocnioną załogę krzyżacką złożoną z ok. 2 tys ludzi. Kilka nieszczęśliwych, a być może zaplanowanych wypadków, które doprowadziły do utraty przez Polaków największych bombardier i obsługujących je puszkarzy złamały morale oblegających, mimo że ostrzał artyleryjski odnosił skutek i dowódca krzyżacki wzywał już na pomoc załogę Braniewa. Wśród polskiego wojska mówiono, że "nie ludzie, a diabli bronią" Pasłęka. Jak zwykle też doszły kłopoty z wypłaceniem żołdu, tak więc oblężenie załamało się, a mieszczanie na jednej z wież zamkowych wywiesili zdobytą polską chorągiew i żywego kota jako wyraz ośmieszenia polskich wojsk. Jednak dwa miesiące potem hetman Firlej powrócił i nie dał już szans Krzyżakom. Zamek i miasto skapitulowały 29 kwietnia 1520 r., bezpośrednio po zdobyciu jednej z baszt miejskich. Aby zamek nie stał się znów siedzibą wrogów Rzeczpospolitej albo rozbójników, na wniosek władz miejskich Elbląga i Gdańska król Zygmunt August polecił go zburzyć. Rozkaz wykonano połowicznie, rozebrano mury obwodowe, ale sam budynek przetrwał.
Zrujnowany zamek w Pasłęku około roku 1960
Źródło: Zamki Śląskie, Bohdan Guerquin, Warszawa 1957
Informacje praktyczne
KONTAKT biblioteka - tel. (55) 248 30 55
CZAS
Pobieżne oglądnięcie z zewnątrz trwa ok. 10 min.
WSTĘP
Do otoczenia zamku wolny, ale do środka w godzinach pracy poszczególnych instytucji. Wystawa historyczna (Izba Historyczna) prowadzona jest przez pracowników biblioteki. Obecnie czynna jest ona w godz.: poniedziałek, wtorek, czwartek i piatek: 8 - 16, środa 7 - 15, wstęp darmowy.
Widok z zewnątrz na część miasta z zamkiem u na pocztówce z ok. 1920 r.
Położenie i dojazd
Północno-zachodnia część woj. warmińsko-mazurskiego. 15 km na południowy-wschód od Elbląga, 55 km na północny-zachód od Ostródy. Zobacz na mapie.
Zamku nie widać z daleka, ale wystarczy kierować się w stronę jedynego kościoła w obrębie murów miejskich. Zabytek stoi za nim. Samochodem można podjechać pod sam budynek.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N54.06678°, E19.659128°
format DM (stopnie, minuty): 54° 4.0068'N, 19° 39.54768'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 54° 04' 00.41''N, 19° 39' 32.86''E
Przedwojenna pocztówka z widokiem miasta z zamkiem
Bibliografia
Czubiel Lucjan - Zamki Warmii i Mazur
Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Rodzewicz W., Włodarski J. - Pasłęk - spotkania z historią i legendą
Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy
Przedwojenna pocztówka ukazująca młyn pod zamkiem
Fotogaleria
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: latem 2004
Materiały wideo
Zamek w Pasłęku z drona
Noclegi
Pasłęk -
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji
ul. Kraszewskiego 2, tel. (055) 649 49 49
Pasłęk - Hotel "Warmianka", ul. Westerplatte 8, tel. (055) 248 31 19, 248 29 64
Dawidy - Dom Gościnny, gsm 602 317 969
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Jarmark św. Bartłomieja Autor: anonim Data: 2012-10-06 22:08:13
29 września 2012 z okazji 715 rocznicy nadania praw miejskich odbył się na Starym Mieście w Pasłęku Jarmark św. Bartłomieja. Teren wokół zamku, a szczególnie Brama Młyńska posłużyły jako sceneria do rekonstrukcji historycznej - oblężenia zamku. Następny jarmark w przyszłym roku - zapraszamy !
Przezmark i niewątpliwej urody zamek w Przezmarku. Autor: Kustosz Data: 2011-06-04 18:02:32
Zamek w Przezmarku woj.pomorskie gm.Stary Dzierzgoń gorąco zaprasza turystów.
Re: Wizja Czesława Klimuszki w sprawie bursztynowej komnaty Autor: Bogdan Golunski Data: 2010-10-23 23:43:35
Bedac w Pasleku w 2004 r zrobilem kilka fotek terenu. Gdy powrocilem do Hamburga nie mowiac nic pokazalem te fotki pani Feher, Wegierce zajmujacej sie tak jak ks. Klimuszko parapsychologia. Jedna fotka terenu miedzy kosciolem a zamkiem
byla dla niej bardzo interesujaca. Powiedziala, ze pod duza
wiezba na glebokosci ok. 15m widzi bardzo duzo kolorowych kamieni (bunte Steine). Dodala, ze widzi tez cyfre 2017.
Mozna to byloby interpretowac, ze ukryty skarb w postaci kolorowych kamieni zostanie dopiero obkryty w roku 2017.
Czy chodzi tu o bursztynowa komnate? Poczekamy i zobaczymy.
(c) 2001-2021 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).