"Mnie tu dla obrony zbudowano a Boga w opiekę podano gdyż bez ratunku jego nie obroni nikt niczego"
napis wyryty na obramieniu jednego z okien zamkowych

Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Sułoszowa-Pieskowa Skała (woj. małopolskie) - Gotycki zamek królewski, później rozbudowany

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
4.5 stars
Średnia ocena: 4.3 na 5. Głosów: 199

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
3.5 stars
Średnia ocena: 3.7 na 5. Głosów: 172

       
    
 


Opis i stan obecny


Zamek Pieskowa Skała, efektownie górujący nad doliną Prądnika, wielokrotnie zmieniał swój wygląd.
ozdoba
Zachwyty nad zamkiem
Warownia w Sułoszowej zawsze wzbudzała podziw pisarzy, poetów, podróżników. Wspaniała architektura, zachowane przez wieki bogate wnętrza, piękne położenie w dolinie Prądnika inspirowały i pobudzały wyobraźnię pisarzy, poetów, podróżników. Już w XVI wieku Wespazjan Kochowski zachwycał się zamkiem w swoich fraszkach: "Herb twój widząc, chorągiew z krzyżem / Rzekną: wiecznie się skało do cię nie przybliżem". W 1828 roku F. Siarczyński napisał "Dom tak był sprzętami wytwornymi ozdobiony, iż go z królewskim równano". 20 lat później autor Opisu Królestwa Polskiego J. Wiślicki tak podsumował opis Pieskowej Skały: "Trudno sobie wyobrazić miejsce bardziej zachwycające i bardziej majestatyczne", a znany XIX-wieczny historyk L. Chodźko stwierdził iż "Cześć należy się tym mężom, co nam jedyny w kraju zamek ze wszystkimi pamiątkami jakby relikwię z przeszłości dochowali".
Po wojnie całkowicie go odrestaurowano i przywrócono kształt z okresu największej świetności z XVII w. Położenie na wysuniętej skale (z trzech stron otoczony jest przepaściami) świadczy o wybitnie obronnym charakterze. Dostęp zapewniony był od strony wschodniej i tu właśnie znajdowały się wały, fosa oraz dwa bastiony (każdy posiada po 3 wieżyczki-kawaliery). Zamek można podzielić na dwie części: przedgrodzie i właściwy zamek renesansowy. Dawny zamek średniowieczny obejmował tylko obszar późniejszej części renesansowej z krużgankami. Potem rozbudowaną go o skrzydło z wieżą zwaną Dorotką na północnym zachodzie oraz wieżę bramną. Niestety, baszta Dorotka obsunęła się w XIX w. i została rozebrana.
Po przekroczeniu bramy wjazdowej z herbem Radwan rodu Zebrzydowskich wchodzi się na pierwszy dziedziniec zewnętrzny - przedgrodzie. Okazała wieża bramna do zamku renesansowego z zegarem pochodzi niestety z XX w., zastąpiła ona zawaloną basztę średniowieczną. Druga wieża średniowieczna zachowała się do dzisiaj, jednak nie można do niej wejść. Przylega do niej dwupiętrowa oficyna z XVII wieku. Loggia obok wieży bramnej, jedyny tego typu przykład architektoniczny w Polsce jest dziełem współczesnym, na zdjęciach po wojnie jeszcze jej nie było. Szczątki dawnej loggii odkryto podczas badań i prac konserwatorskich rozpoczętych w 1947 r. Poniżej znajduje się wspaniały ogród włoski założony na trzecim - dolnym bastionie (turyści nie mają tam wstępu). W jednym z bastionów znajduje się restauracja (uwaga na zdzierstwo i fatalną ocenę turystów, patrz uwagi na forum), na jego szczycie zaś taras widokowy. Piękny dwupiętrowy arkadowy dziedziniec zamku renesansowego, wzorowany na wawelskim, otoczony jest krużgankami z wysuniętą loggią. Widać na nich 21 maszkaronów czyli stylizowanych twarzy ludzkich i zwierzęcych. Znajduje się tu też głęboka na 40 m studnia. W czterech dużych komnatach zamkowych utworzono muzeum z ciekawą ekspozycją przestawiającą malarstwo, rzeźby i meble od XIV do XIX wieku.
Nieopodal zamku stoi słynna Maczuga Herkulesa, która jak pięknie napisała K. Hoffmanowa "zamku strzeże, rękę niszczącą od niego odwraca", a jeziorkach przy drodze rozwija się populacja chronionych żabek, które wczesnym latem, zalegają dosłownie cały teren poniżej zamku.

Warownia Pieskowa Skała przeszła niedawno prace konserwatorsko-budowlane, wiec opis może nieco odbiegać od aktualnego stanu. Turyści zyskali wstęp do ogrodów włoskich. Pojawiło się też wiele opcji zwiedzania zabytku i oddzielono ekspozycje na pierwszym pietrze od drugiego.



Akwarela Z. Vogla z 1787 r. Zamek od strony zachodniej



Plany i rekonstrukcje

Powrót na górę strony

Plan zamku pieskowa
Plan zamku Pieskowa Skała w Sułoszowej
1 - wieża bramna zrekonstruowana w XX wieku, 2 - loggia, 3 - ogród włoski, 4 - bastion południowy, 5 - bastion północny, 6 - brama od wschodu, 7 - budynek z XVII wieku, 8 - baszta średniowieczna, 9 - zamek renesansowy z krużgankami


Tak wyglądał zamek średniowieczny. Wieża po prawej to niezachowana Dorotka

Rekonstrukcja lub stary widok zamku pieskowa
Rekonstrukcja zamku Pieskowa Skała z XV / XVI wieku, rysunek A. Wagner


Rekonstrukcja lub stary widok zamku pieskowa
Rekonstrukcja warowni Pieskowa Skała z końca XIV wieku, rysunek W. Bosak


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1315 r. z dokumentu Władysława Łokietka. Używano wtedy niemieckiej nazwy Peskenstein. "Stein" znaczy skała, natomiast pierwszy człon przypomina staropolskie zdrobnienie od imienia Piotr - Pieszko. Tak zapewne powstała obecna nazwa zamku, bowiem to właśnie Piotr Szafraniec herbu Starykoń był pierwszym prywatnym właścicielem.
Zamek murowany zbudowano za króla Kazimierza Wielkiego. Wcześniej istniał tu gród drewniany, nie wiadomo jednak czy dokładnie w tym samym miejscu czy kilkaset metrów dalej przy wsi Sułoszowa. Właśnie tam znaleziono resztki wałów i fosy oraz inne ślady osadnictwa. Swe położenie zawdzięcza zapewne przebiegającemu tu ważnemu szlakowi handlowemu ze Śląska do Krakowa.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku pieskowa
Zamek Piesikowa Skała w Sułoszowej na litografii Napoleona Ordy z 1881 r.


punktor 1377 r. - Piotr Szafraniec otrzymał zamek od króla Ludwika Węgierskiego w nagrodę za poparcie jego planów dynastycznych oraz rekompensatę za ranę jaką Szafraniec odniósł z rąk żołnierza węgierskiego
punktor Koniec XV w. - nastąpiło znaczne rozszerzenie zamku, dobudowano dwie wieże obronne i budynki w skrzydle południowym
punktor 1542 r. - Hieronim Szafraniec rozpoczął przebudowywać gotycki zamek w piękną rezydencję renesansową. Zatrudnił do tego znanych architektów włoskich i polskich. Jego siedziba stała się też największym ośrodkiem kulturalnym i schronieniem innowierców, bowiem Szafrańcowie przeszli na kalwinizm
ozdoba
Ród Szafrańców
Szafrańcowie pochodzą jakoby od dawnego rodu Toporczyków, których korzenie sięgają XI wieku. Jeden z nich - legendarny Żegota skłócony z braćmi Sędziwojem i Nawojem, którzy pod jego nieobecność pozbawili go praw do spadku po ojcu, zdjął ze swego herbu dwa topory i zostawił tylko wizerunek białego konia, na którym opuścił kiedyś dom. Od niego właśnie wywodzić ma się ród Szafrańców herbu Starykoń. Syn pierwszego prywatnego właściciela Pieskowej Skały - Piotra Szafrańca, także Piotr, podkomorzy krakowski wsławił się odwagą w 1410 r. w bitwie pod Grunwaldem, gdzie był dowódcą jednej z chorągwi. Wchodził też w skład grona 8 osób, którzy opracowali plan wojny z Krzyżakami. Ponownie zwyciężył Krzyżaków pod Tucholą. Złupił ich obóz i przyprowadził do króla jako jeńców 5 dowódców zakonnych. Następnie zasłynął poskromieniem zamieszek i rozruchów na Śląsku podczas przejazdu Władysława Jagiellończyka do Węgier, gdzie został obrany królem. Jego syn i wnuk z kolei znani są z napadów na kupców krakowskich i śląskich. Wnuk Krzysztof został za to ścięty w Krakowie z rozkazu króla Kazimierza Jagiellończyka. Natomiast Stanisław Szafraniec, wojewoda sandomierski przyczynił się do utrzymania spokoju podczas bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego. Mimo że arianin to wspólnie z biskupem katolickim Goślickim próbował pogodzić dwa wrogie obozy: Jana Zamoyskiego i rodu Zborowskich. Rozgoryczony ustąpił z urzędu, co wśród ogólnej pogoni za urzędami było wtedy rzeczą niespotykaną.

punktor 1587 r. - przebudowa została zakończona pod kierunkiem Stanisława Szafrańca. Zamek wzbogacił się o krużganki, loggię, maszkarony, herby, włoski ogród, staw, zwierzyniec. Wnętrza zyskały renesansowe portale, kominki, obramowania okienne. Pieskowa Skała stała się ośrodkiem kultury i myśli postępowej
punktor 1608 r. - zmarł ostatni męski potomek Szafrańców - Jędrzej. Zamek przejął Maciej Łubnicki, następnie Samuel Śladkowski, a później Jan Zebrzydowski
punktor 1640 r. - syn Jana Zebrzydowskiego - Michał rozbudował warownię od wschodu. Stworzył istniejące do dzisiaj przedgrodzie, otoczył je murami i bastionami. Brama chroniona była przez most zwodzony i fosę. Wybudował także kaplicę św. Michała w skrzydle północnym
punktor 1655 r. - podczas "potopu" szwedzkiego zamek przetrzymał oblężenie, ale został poddany

Rekonstrukcja lub stary widok zamku pieskowa
Zamek w Pieskowa Skała na litografii z poł. XIX w.




punktor 1667 r. - warownia przeszła w ręce Jana Wielopolskiego, kanclerza koronnego, który uzyskał tytuł hrabiego na Pieskowej Skale od cesarza rzymskiego Ferdynanda III. Został tam wysłany z poselstwem przez króla Jana Kazimierza
punktor 1718 r. - wielki pożar zniszczył prawie cały zamek, poza najstarszą częścią na skale z wieżą Dorotką
punktor 1760 r. - zamek odrestaurował i przebudował Jan Hieronim Wielopolski. Mimo że Wielopolski bardzo bogato go wyposażył (m.in. w kolekcje cennych obrazów mistrzów malarstwa) to zatracił wtedy swój renesansowy charakter. Zniknęły maszkarony, arkady, zniszczone zostały stare portale i kominki
punktor 1787 r. - w zamku Pieskowa Skała gościł król Stanisław August
punktor początek XIX w. - po śmierci Hieronima Wielopolskiego jego żona przeniosła się do Warszawy, a zamek został opuszczony
punktor 1841 r. - budowlę wykupił Jan Mieroszewski, który gromadził w niej dzieła sztuki, tworząc coś na kształt muzeum. Rozebrał stajnię, wozownię i spichlerze na dziedzińcu zewnętrznym
punktor 1850 r. - kolejny pożar zniszczył zbiory i mury zamkowe
punktor 1853 r. - zawaliła się najstarsza część zamku - wieża na skale Dorotce, niszcząc sąsiednie zabudowania

Rekonstrukcja lub stary widok zamku pieskowa
Zamek Peiskowa Skała na rysunku J. N. Głowackiego z 1824 r.


punktor 1856 r. - następny pożar zniszczył bibliotekę i wieżę zegarową. Z powodu znacznych strat resztki starego zamku rozebrano. Po kilku latach Mieroszewscy odbudowali zamek, przywracając go do stanu z czasów Wielopolskich
punktor 1863 r. - w czasie powstania styczniowego zamek stał się twierdzą powstańców pod dowództwem Mariana Langiewicza. Został przez to obrabowany i zniszczony przez artylerię wojsk rosyjskich
punktor 1864-77 r. - Sobiesław Mieroszewski częściowo odbudował zamek, dobudował też wieżyczki do bastionów
punktor 1896 r. - syn Sobiesława Mieroszewskiego - Sobiesław Krzysztof roztrwoniwszy majątek sprzedał budowlę Michałowi Wilczyńskiemu. Ten wkrótce sprzedał ją adwokatowi Chmurskiemu, który tak się zadłużył iż jego majątek został zlicytowany
punktor 1903 r. - od ruiny warownię uratował pisarz Piotr Dygasiński, który powołał spółkę akcyjną "Zamek w Pieskowej Skale" i po odnowieniu utworzył tu pensjonat działający do wybuchy II wojny św.
punktor 1947 r. - przystąpiono do odbudowy zabytku. Zainstalowano prąd elektryczny, kanalizację, centralne ogrzewanie itd. Właścicielem było Ministerstwo Rolnictwa
punktor 1950 r. - zamek Pieskowa Skała przejęło Ministerstwo Kultury i Sztuki
punktor 1970 r. - zamek przekazano Muzeum Wawelskiemu, które otworzyło tu swoją ekspozycję
punktor 1.06.2014 r. - cały obiekt został zamknięty na czas remontu.
punktor kwiecień 2016 r. - otwarcie odnowionego zamku. Prace (koszt prawie 13 mln zł) dotknęły elewacje, bastiony, mury obwodowe i dziedziniec z krużgankami. Dokładnie przebadano kaplicę Św. Michała Archanioła, w oficynie urządzono multimedialną salę edukacyjno-kulturalną, a dziedziniec wzbogacono o plansze ze zdjęciami, zawierające informacje o dziejach warowni i aktualnych informacjach.
punktor 2020 r. - dla turystów udostępniono ogrody włoskie


Akwarela Z. Vogla z 1787 r. Zamek Pieskowa Skała i Maczuga Herkulesa


Legendy i podania

Powrót na górę strony

Legendy mówią, iż Piotr Szafraniec był alchemikiem i parał się czarną magią. Jego pasją były próby uzyskania złota ze zwykłych metali. Miał też na sumieniu wiele morderstw. Ponoć sprowadzał do zamku kupców, urządzał dla nich uczty, a gdy udawali się na spoczynek wpadali w zastawioną pułapkę. Komnaty miały zamiast podłogi zapadnie, przez które kupcy spadali na skały i ginęli.

Kolejna legenda związana jest z basztą zwaną Dorotką. Podobno jeden z Szafrańców trzymał w niej pod strażą uwiedzioną piękną dziewczynę Dorotę i zamierzał morzyć głodem, ponieważ nie chciała za niego wyjść. Wcześniej zajął się już jej ukochanym, którego kazał rozwłóczyć po wzgórzu końmi. Ponoć wierny pies Doroty przez jakiś czas donosił jej w pysku resztki pożywienia, ale nie mogąc znieść rozłąki z ukochanym skoczyła z wieży. Jednak dzięki uprzednim modlitwom do św. Jana Kantego powróciła do życia. Inna wersja mówi iż w wieży więziona była niewierna żona Szafrańca i to ona skoczyła w przepaść.

Osobne legendy tyczą się przyzamkowej skały zwanej Maczugą Herkulesa. Jedna z nich mówi, iż Krak składając bogom w ofierze broń, którą zabił smoka wawelskiego, wbił tu swoją maczugę. Wrosła ona w ziemię i okryła się skałą.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku pieskowa
Zamek w Pieskowej Skale od strony płn.-wsch. Widać nieistniejącą wieżę Dorotkę zbudowaną na skale. Rysunek J.N. Głowackiego przed 1850 r.


Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorZamek Pieskowa Skała - Sułoszowa 5

CZAS
punktor Z parkingu dojście do zamku zajmuje ok. 5 minut. Oglądnięcie całości trwa minimum 2 godziny.

WSTĘP
punktor Na dziedzińce wstęp płatny: normalny 8 zł, ulgowy 6 zł, rodzinny (tylko 2 + 4 dzieci!!) 25 zł. Na dziedzińce + ogród włoski: 11zł, ulgowy 9 zł, rodzinny 35 zł. Zwiedzanie zamku z ekspozycjami (dziedzińce i ogród wliczone): normalny 28 zł, ulgowy 22 zł, rodzinny 80 zł. W poniedziałki muzeum nieczynne, ale wstęp na dziedziniec bezpłatny. W sezonie kasa otwarta w godz. 9-19, po sezonie do 16.

Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu:
Zamek w Sułoszowej - Pieskowej Skale



Zamek Pieskowa Skała od zachodu w poł. XIX wieku - Albumy Kazimierza Stronczyńskiego


Położenie i dojazd


Południowa Jura Krakowsko-Częstochowska. Północno-zachodnia część woj. małopolskiego. 27 km na północ od Krakowa, 16 km na południowy wschód od Olkusza. Zobacz na mapie.
Zamek jest dobrze widoczny z drogi. Oficjalne parkingi są niestrzeżone i dość drogie. Opłaty są pobierane nawet poza sezonem, gdy muzeum jest zamknięte!


Przedwojenna pocztówka


GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N50.244165°, E19.780251°
format DM (stopnie, minuty):   50° 14.6499'N, 19° 46.81506'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   50° 14' 38.99''N, 19° 46' 48.90''E 



Bibliografia



punktor Borkowski Jacek - Orle Gniazda Jury Krakowsko Częstochowskiej
punktor Fidura Jolanta - Zamki i inne warownie wyżyny krakowsko-częstochowskiej
punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
punktor Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Kornecki Marian - Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej
punktor Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy
punktor Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Jury Krak.-Częst.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku pieskowa   Rekonstrukcja lub stary widok zamku pieskowa
Zdjęcia sprzed 1945 roku. Zamek nad stawami z dawnej fosy oraz zniszczona i przebudowana baszta średniowieczna


Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Pieskowa Skała - Zamek i Maczuga Herkulesa Pieskowa Skała - Widok na zamek i bastion południowy z drogi Pieskowa Skała - Widok od południa Pieskowa Skała - Widok spod Maczugi Herkulesa Pieskowa Skała - Zamek i Maczuga Herkulesa Pieskowa Skała - Południowe skrzydło mieszkalne i fosa Pieskowa Skała - Zamek z dołu Pieskowa Skała - Brama wejściowa Pieskowa Skała - Bastion północny z kwalerią przy bramie Pieskowa Skała - Bastion południowy od strony bramy Pieskowa Skała - Wieża bramna, loggia i ogród włoski Pieskowa Skała - Widok na wieżę bramną, loggię i ogród włoski Pieskowa Skała - Widok z dziedzińca zewn. na zamek renesansowy Pieskowa Skała - Widok z bastionu na dziedziniec Pieskowa Skała - Widok spod wieży bramnej na dziedziniec zewn. Pieskowa Skała - Kawaliery na bastionach Pieskowa Skała - Widok z tarasu widokowego Pieskowa Skała - Bastion południowy z dołu Pieskowa Skała - Renesansowy dziedziniec z krużgankami Pieskowa Skała - Widok z krużganków na bramę Pieskowa Skała - Ciekawe obrazy w muzeum - po lewej kara dla niewiernej żony Pieskowa Skała - Widok w nocy
Zdjęcia wykonane: wiosną 2001 i jesienią 2005


Materiały wideo


Zamek Pieskowa Skała - przemiany architektoniczne




Zamek Pieskowa Skała z drona



Noclegi


punktor Skała - Schronisko Młodzieżowe PTSM, ul. ks. Połetka 30, tel. do godz. 15 (012) 38 91 024
punktor Ojców - można tu znaleźć bardzo wiele prywatnych kwater do wynajęcia. Szczegóły
punktor Kraków - Schronisko Młodzieżowe PTSM, ul. Oleandry 4, tel. (012) 33 89 21, 33 88 22
punktor Kraków - Dom Wycieczkowy PTTK, ul. Bulwarowa 37, tel. (012) 44 08 63
punktor Olkusz - Schronisko Młodzieżowe PTSM, ul. ZMP 11/7, tel. (032) 43 06 05
punktor Olkusz - Motel Complex, ul. Długa 2a, tel. (032) 259 72 01

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Re: Re: PARKING       Autor:  Turystka      Data:  2014-07-13 15:17:06
    Właśnie wczoraj byłam na tym zamku,za parking skasowano mnie 7zł.i nikt nie poinformował mnie,że nic nie zobaczę,bo zamek jest ZAMKNIĘTY do 2016 roku.To jest po prostu żerowanie zarządzających parkingiem na niewiedzy turystów,WSTYD!
  • Re: Re: Zakaz palenia papierosów       Autor:  ffffffffff      Data:  2014-01-08 14:12:33
    Ja bym poprosił żeby zgasiła fajkę jakby tego nie zrobiła wezwałbym policję
  • Re: Re: Re: a co z pewną ciekawostką architektoniczną?       Autor:  Anita      Data:  2012-09-22 21:48:52
    Odwiedziłam zamek jakieś 4 razy w ciągu miesiąca i nikt nie był niemiły, chamski czy pod wpływem... Ludzie robili sobie zdjęcia siedząc na murze...więc Gość miał chyba jakiegoś wyjątkowego pecha Pozdrawiam   P.S Jeśli dopisze pogoda znów się wybiorę:))





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2023 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.