Podzamcze Chęcińskie

Starościński dwór obronny

Obronny dwór w pobliżu słynnego zamku chęcińskiego stoi na niewielkim skalnym wzgórzu. Do niedawna był to zaniedbany i zapomniany zabytek, nie prezentowany na żadnych pocztówkach i zdjęciach. Jest jednak przykładem ciekawego założenia rezydencjonalno-obronnego.

Podzamcze w filmie Zameczek w Podzamczu można zobaczyć na szklanym ekranie w filmie "Tysiąc Talarów". Akcja tej popularnej kiedyś komedii nakręconej w 1959 roku w rzeczywistości toczy się w okolicach Chęcin, gdzie główni bohaterowie zostali napadnięci. Warto dodać, że jej scenariusz napisał Edmund Niziurski, autor wielu znakomitych książek dla młodzieży.

Składa się on obecnie z głównego budynku od strony południowej, piętrowej oficyny (pierwotnie parterowej) oraz elementów niezabytkowych, powstałych wraz z piętrem oficyny w I połowie XX wieku - w postaci dwóch łączników i budynku spichlerza od wschodu. Od strony szosy zachowała się jeszcze nawodniona fosa, a właściwie staw, który z niej powstał. Niegdyś od północy stał jeszcze budynek gospodarczy, więc całość miała kształt litery U otwartej na zachód. W dawnym parku, na południe od dworu zobaczyć można piękną barokową bramę w formie łuku triumfalnego, wybudowaną na przywitanie zwycięskiego króla Jana III Sobieskiego powracającego spod Wiednia, a za nią wspaniałą aleję lipową (Sobieski jednak z jakichś powodów do Podzamcza Chęcińskiego nie zawitał). W dwusetną rocznicę wiktorii wiedeńskiej zasadzono przed nią lipy na część Sobieskich nazwane Janem i Marysieńką. Niestety lipa Jan obumarła.
Wczesnobarokowy budynek dworu o wymiarach 24x8 m jest piętrowy, posiada dwa narożne kwadratowe alkierze o bokach ok. 5,5 m. W zachodnim alkierzu mieściła się kaplica. Mimo przekształceń, okno i portal wciąż posiadają oryginalna kamieniarkę z herbem Gryf Branickich. Prawdopodobnie pochodzą one z zamku chęcińskiego. Wewnątrz zachowały się komnaty ze sklepieniami kolebkowymi i kolebkowo-krzyżowymi. Na dziedzińcu widać fontannę oraz wejście do piwnic. Oficyna przypomina kształtem dwór - także posiada dwa narożne alkierze, ale jest szersza. Ciekawe łukowate przejścia pod budynkami łączącymi poszczególne człony to jak już wspomniałem efekt XX-wiecznej rozbudowy. Tylko wykute w skale wejście jest oryginalne - kiedyś była tam furta.

Aktualizacja: Obecnie dwór w Podzamczu Chęcińskim jest po remoncie i wraz z całym otoczeniem przeszedł niesamowitą metamorfozę. Po zaniedbanej budowli otoczonej łąką nie ma już śladu. Teraz to wielki kompleks, do którego oprócz budynków zabytkowych należą też obiekty naukowe, medyczne, rozrywkowo - konferencyjne, hotelowe oraz na wolnym powietrzu skrupulatnie odtworzona część włoskich ogrodów (połowa dawnej powierzchni), park doświadczeń dla dzieci i parking na 100 aut. Jest siedzibą Regionalnego Centrum Naukowo - Technologicznego. Wnętrza dworu były długo udostępnione do zwiedzania bezpłatnie, ale obecnie są już bilety. Do oglądania nie ma wiele - 2 salki na dole i 3 na górze + taras i balkon, całe wyposażenie to repliki, ale po remoncie wszystko wygląda doskonale, zwłaszcza reprezentacyjne, barwne komnaty na piętrze z marmurowa posadzką. Obecność oryginalnych detali jak herby czy drewniany sufit są uwypuklane w opowiadaniu przewodnika, który potrafi zaciekawić, choć z konieczności (brak ciekawych faktów związanych z dworem) opowiada o tematach luźno związanych z zabytkiem.
Nadal brak wstępu do piwnic, nie zwiedza się również oficyny, ale pewnie można tam zjeść obiad. Za to brama w formie Łuku Triumfalnego została również pięknie odnowiona.
Z dworem sąsiaduje odnowiony spichlerz z początku XX-wieku. Obecnie funkcjonuje tam hotel. Największy obiekt Podzamcza to nowoczesna hala Centrum Nauki Leonardo do Vinci. Zarówno wewnątrz niej jak i na zewnątrz utworzono liczne stanowiska do zabawy i nauki dla dzieci. Wiele z nich opiera się na wynalazkach słynnego Leonarda.