Podzamcze Chęcińskie

Starościński dwór obronny

Na początku XVII wieku Jan Branicki, starosta chęciński postanowił wznieść zameczek, który nie będzie go zmuszał do przebywania w pozbawionym wygód i z trudnym wjazdem zamku w Chęcinach. Wcześniej na tym miejscu znajdował się folwark z drewnianym dworem wzmiankowanym w 1602 roku.
Dokument z 1617 roku mówi już o nowym murowanym parterowym dworze z alkierzami zwróconym frontem w kierunku zamku chęcińskiego. Wejście poprzedzał ganek. Obok dworu stał budynek gospodarczy z kuchnią i piekarnią. Kolejnymi mieszkańcami obronnej siedziby byli dwaj starostowie z rodu Branickich. W II poł. XVII wieku po zniszczeniu zamku chęcińskiego podczas "potopu", starosta Stefan Bidziński oficjalnie przeniósł starostwo chęcińskie do Podzamcza i rozbudował tutejszą siedzibę o nową kondygnację, budynek zwany oficyną (leżący prostopadle do dworu) oraz bramę-łuk triumfalny na południu. Wzorem dla projektanta były zapewne wille włoskie.
Od 1685 roku właścicielem był następny starosta chęciński Stefan Marchocki (mianowany przez Jana III Sobieskiego za zasługi wojenne), a następnie Stefan Bidziński (syn wcześniejszego starosty o tym samym nazwisku). Nie są znane zniszczenia spowodowane licznymi wojnami w XVII i pocz. XVIII wieku, ale po 1700 roku obiekt przestał pełnić funkcje rezydencjonalne Lustracja z 1765 r. podaje: "Pałacyk na najwyższym miejscu wymurowany o dwóch kondygnacjach, pusty. Obok tegoż drugi pałacyk o kondygnacyi, murowany, mieszkalny. Oblewa je kanał. Za murem ku stronie południowej ogród włoski, szpalerami bramą z ciosowego kamienia wspaniale wystawiony ozdobny, do której idzie ulica lipami sadzona, dwojgiem staj wiekiem dochowana, a na końcu ulicy altana piękna murowana w samym ogrodzie. Cały ogród murem obwiedzion; brama kosztowna w kapitelach, już się zaczyna psuć".
W 1775 roku starostą był Bogumił Załuski. Z dokumentów z roku 1789 wynika, że założenie składało się z dworu i oficyny, drewnianej kuchni, dwóch murowanych stajni z drewnianymi wozowniami i mieszkania ekonoma. Obok zaś stały: budynki folwarczne, obory, stajnia, szopy, chlewy, dwie stodoły, spichlerz. Później Podzamcze traktowano już tylko jako folwark. Fosy zamieniono na stawy, a sam budynek dworu obronnego stał się w XIX wieku spichlerzem. Przy okazji zniszczono dawne detale architektoniczne i zmieniono układ okien.
Sytuacja zmieniła się dopiero w odrodzonej Polsce w latach 20-tych XX wieku. Ministerstwo Rolnictwa przekazało całe założenie w Podzamczu Chęcińskim szkole rolniczej. Przebudowano i podwyższono o 1 kondygnację oficynę oraz zbudowano arkadowe połączenie między nią a dworem. Drugi, podobny łącznik zastąpił dawną furtę wykutą w skale i połączył dwór z nowym budynkiem mieszczącym sanitariaty dla uczniów. Przywrócono też dawne otwory okienne i przeprowadzono remont sklepień. Kolejne prace przy dworze prowadzono w latach 1939-1944 pod nadzorem architekta Leona Kuszewskiego. Po wojnie obiekt nadal pełnił funkcję szkoły, ale w XXI wieku stał już opuszczony.
W 2010 roku dwór w Podzamczu przejęło Regionalne Centrum Naukowo-Technologiczne w Kielcach i w grudniu rozpoczęło prace archeologiczne, konserwatorskie i restauratorskie. Od 2013 roku zabytek wygląda jak nowy. Dzięki pracom remontowym został odrestaurowany dwór wraz z budynkiem oficyny, z przeznaczeniem na Centrum Szkoleniowo - Konferencyjne (z zapleczem gastronomicznym), a także XVII wieczny Łuk Triumfalny i dawne ogrody barokowe. Obiekt posiada też iluminację nocną.

Plany i rekonstrukcje

Aktualny plan założenia dworskiego w Podzamczu Checińskim. 1 - dwór, 2 - oficyna, 3 - łącznik oficyna - dwór, 4 - łącznik nad furtą do budynku szkolnego, 5 - ogrody barokowe, 7 - Łuk Triumfalny, 8 - stawy z dawnej fosy, 9 - nowoczesny budynek Centrum Nauki Leonardo do Vinci

Legendy i podania