Możesz ocenić: Prochowice (woj. dolnośląskie) - Średniowieczny zamek rycerski, później rozbudowany
Opis i stan obecny
Zamek prochowicki stoi na lewym brzegu Kaczawy, która oddziela go od miasta. Mimo zaawansowanej ruiny jest to ciekawe gotycko-renesansowe założenie
z wysoką wieżą.
Do niedawna dostęp do niego był mocno ograniczony, ale od jakiegoś czasu trwają prace restauracyjne i turyści mogą oglądnąć zabytek.
Wchodząc do zamku idziemy przez most na Kaczawie, a dalej między podłużnymi budynkami. Jest to dawna zabudowa gospodarcza m.in. z browarem i gorzelnią zamieniona na prywatne mieszkania i punkty usługowe. Od zachodu zamyka ją okrągła baszta z XIX lub pocz. XX wieku.
Podchodząc do bramy widzimy niskie skrzydło bramne południowe, w większej części (zachodniej) rozebrane. Po prawej, wschodniej stronie stoi 3-kondygnacyjny budynek wschodni, zachodzący na skrzydło południowe. Ta pałacowa budowla o sporych rozmiarach (10x43 m) zachowała się w ok. 2/3 swoich dawnych rozmiarów, północny fragment z powodu zniszczeń musiał zostać rozebrany.
Za bramą znajduje się dziedziniec renesansowy, powstały po renesansowej rozbudowie. Kolejna linia zabudowań to wieża - bergfried, kaplica i brama do zamku gotyckiego. Brama ta posiada misternie zdobiony portal renesansowy. Wieża o wysokości prawie 32 metry posiada 6 kondygnacji i loch więzienny oraz krenelaż na szczycie. Zbudowano ją na planie zbliżonym do kwadratu (8x7,5 m). Grubość murów w dolnych partiach przekraczała 2 metry. Pełniła ona funkcje obronne, mieszkalne dla załogi i więzienne. Prowadziło do niej wejście na wysokości 10 metrów, potem utworzono również bramę na dziedzińcu.
Na wschód od bramy stoi kaplica, wzniesiona w XVI stuleciu.
Dalej na północ znajduje się dziedziniec gotycki, który zamyka dom główny. Budynek o 2-piętrach naziemnych i kondygnacji piwnicznej został uszkodzony w czasie wojny, ale mury uzupełniono po 2010 roku. Zbudowano go z kamienia i cegły na planie prostokąta o bokach ok. 10x25 m. Wiadomo, że parter przeznaczony był na cele gospodarcze, a najważniejsze komnaty z wielką salą reprezentacyjną znajdowały się na pierwszym piętrze. Na kondygnacji tej umieszczono aż 4 wykusze latrynowe.
Do domu głównego dostawiony był przejściowo budynek wschodni, ale szybko się go pozbyto na rzecz większego i obszerniejszego skrzydła wschodniego.
Pod ziemią tkwią jednak fundamenty tej budowli.
Wnętrza zamku Prochowice, fotografia z "Schlesische Schloesser", R. Weber 1910
Zamek w Prochowicach posiadał 2 linie obronne. Starszą stanowiły mury obwodowe z 2 lub 3 bastejami otoczone przez fosę zasilaną płynącą przed bramą od południa rzeką Kaczawą, która de facto okrąża
warownię, bo od północy płynie Młynówka - stare koryto Kaczawy. Dzięki temu łatwo było utworzyć drugą fosę, która wraz z wałami i ziemnymi bastejami tworzyła nowocześniejszą i znacznie silniejszą zaporę dla wroga (jednak nie na tyle mocną aby oprzeć się szwedzkiej artylerii w XVII wieku). Tak więc aby dostać się do domu głównego konieczne było pokonanie fosy z mostem, budynku lub wieży bramnej na wałach, kolejnej fosy z mostem zwodzonym, bramy renesansowej i bramy gotyckiej.
Dziś fosy są suche, zachowały się 2 ceglane basteje i 2 ziemne z widocznym w ziemi łukiem piwnicy.
Istnienie bastei od południa nie jest potwierdzone, naturalne byłoby gdyby broniły zamku z każdej strony, więc przypuszcza się iż było ich cztery. Dwie od strony miasta mogły zostać zlikwidowane, aby zrobić miejsce na wspomnianą wyżej zabudowę gospodarczą.
W fosie od wschodu można zobaczyć najmłodszy element założenia - resztki zburzonego pawilonu ogrodowego postawionego w XIX wieku na wysokiej podmurówce, która łączyła go z rezydencją. W ruinie przetrwała altana dobudowana do niego na początku XX wieku. W tym okresie fosę zagospodarowano na ogrody, tworząc w niej finezyjne trawniki, klomby kwiatowe i ścieżki.
Nieco dalej, w kierunkach wschodnim, zachodnim i północnym rozciąga się zamkowy park krajobrazowy, który stał się parkiem miejskim.
Z zabytkiem związane są również budynki folwarku zlokalizowane za kościołem, przy ul. Ciepła 1 i 2. Obecne pochodzą z XIX stulecia, ale stoją one na miejscu znacznie starszego folwarku.
Front zamku Prochowice na pocztówce z lat międzywojennych
Dziedziniec zamku w Prochowicach na zdjęciu z początku XX wieku
Inny widok dziedzińca, fotografia z "Schlesische Schloesser", R. Weber 1910
Plany i rekonstrukcje
Plan zamku w Prochowicach z XVII wieku. Na niebiesko zamek średniowieczny z XV w. 1 - dziedziniec średniowieczny, 2 - dziedziniec renesansowy, A - wieża, B - renesansowy budynek mieszkalny, C - gotycki dom główny, D - kaplica, E - wjazd, F - wały z ziemnymi bastejami z XVII wieku, G - murowane basteje z XVI wieku, H1 - fosa pierwsza, H2 - fosa druga, I - miejsce, na którym w XIX w. wybudowano pawilon ogrodowy, zachowany dziś w ruinie, J - rozebrany w XX w. budynek południowo-zachodni, K - budynek bramny, L - rozebrany w XVI w. budynek wschodni
Plan Prochowic: A - relikty osady z X-XII w. w rejonie ul. Rymszy i Wesołej, B - zamek C - kościół św. Andrzeja, D - folwark zamkowy w rejonie ul. Ciepłej, E - miasto lokacyjne z końca XIII w. Wg. A. Boguszewicza, N. Lenkow, L. Sus.
Rekonstrukcja zamku w Prochowicach z początku XIV wieku wg E. Różyckiej
Rekonstrukcja zamku w Prochowicach z XVII wieku z ziemnymi fortyfikacjami bastejowymi. Źródło: Instytut Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej
Rysunek zamku w stanie, w jakim przetrwał II wojnę światową.
Dom główny poważnie uszkodzony, skrzydło wschodnie w pełnym rozmiarze, na zachód od bramy widoczny rozebrany później budynek, a od wschodu stoi pawilon ogrodowy, do którego przylega zachowana dziś w ruinie altana (loggia). W wieży dziura po sowieckim ostrzale artyleryjskim
Źródło: Instytut Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej
Pomiary inwentaryzacyjne zamku Prochowice z 1959 roku. Przekroje domu gotyckiego. 1. na osi południe-północ i 2. na osi wschód - zachód.
Źródło: Instytut Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej
Plan parku zamkowego. Numerami oznaczono drzewa - pomniki przyrody.
Źródło: Karta zabytku
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego okolicy zamku w Prochowicach. A1 - gotycki dom główny, A2 - wieża, A3 - brama, A4 - skrzydło wschodnie, B - basteje ziemne, C - basteje murowane, D - fosa I, E - fosa II, F - zabudowa gospodarcza z browarem, G - rzeka Kaczawa, GG - Młynówka - stare koryto Kaczawy, H - pawilon ogrodowy, K - kościół
Widok Prochowic z połowy XVIII w. wg planu F. B. Wernera. Zamek poza miastem. Liczbą 11 oznaczono folwark zamkowy, usytuowany daleko na południu.
Historia, wydarzenia
Mimo że niemiecka tablica na zamku prochowickim mówi o jego budowie w 1259 roku, to badacze uznają ją za falsyfikat. W tym czasie mógł tu jednak istnieć drewniany gród należący do palatyna Legnicy Iko von Parchwitz. Fundację murowanego zamku przypisywało się do niedawna wnukowi Iko - Stefanowi na początku XIV wieku. Jedna znaleziska archeologiczne przy murze obwodowym datowane między 2. połową XIII - 1. połową XIV wieku skłaniają do
uznania za fundatora ojca Stefana - Mirona, który od 1291 roku pisał się "z Prochowic" (von Parchwitz).
Zamek Prochowice na rycinie C. F. Stuckarta z 1812 r.
XIV w. - jako panowie na Prochowicach wymieniani są Stefan von Parchwitz (od 1305 r.) i jego synowie Mirzan i Piotr. Zamek składał się z domu głównego i wysokiej wieży typu bergfried w narożniku płd.-zach. przy bramie. Całość otaczał mur obwodowy i nawodniona fosa.
Zabudowa tej warowni mieściła się w czworoboku 26x38 metrów.
1317 r. - wzmianka o prochowickim burgrabim podlegającym księciu legnickiemu
1376 r. - na zamku gościła księżna świdnicka Agnieszka Habsburżanka. Wg prawdopodobnej hipotezy było to związane ze ślubem
Piotra z Prochowi z jej córką Elżbietą. Ślub z Piastówną świadczyłby o wysokiej pozycji prochowickich właścicieli. Potwierdza to wzmianka o okazałym dworze przy tutejszym zamku, z burgrabim, kapelanem i rycerzami-wasalami.
1383 r. - zadłużony Piotr sprzedał miasto z zamkiem książętom legnickim - Ruprechowi, Henrykowi i Wacławowi
ok.1400 r. - zamek wraz z całą okolicą na ponad półtora wieku otrzymał jako lenno od książąt legnickich ród Zedlitzów
1422 r. - siedziba została przebudowana przez Ottona Zedlitza. Wzrosła obronność całego założenia, być może podwyższono wieżę. Otton opasał też murami miasto oraz ufundował kościół pw. św. Andrzeja. Leży on poza średniowiecznym miastem, na południe od zamku i nazywany był kościołem zamkowym
ok. 1540 r. - pierwsza przebudowa renesansowa zamku. Zedlitzowie postawili obok wieży i bramy kaplicę oraz dostawili do domu głównego skrzydło wschodnie. Mury zwieńczono attyką
1554 r. - Prochowice przejęli spokrewnieni z Zedlitzami Oppersdorffowie, którzy toczyli spory z książętami legnickimi o dobra prochowickie
lata 1564-68 - warownia prochowicka była rezydencją księcia legnickiego Henryka XI.
W latach 1567-68 schronił się tu podczas zarazy panującej w Legnicy
1568 r. - następnie Prochowice otrzymał w dzierżawę Fabian von Schönaich
Zamek w Prochowicach w połowie XVIII w. na rysunku F. B. Wernera. Obok kościół św. Andrzeja uznawany za kościół zamkowy
Wcześniejsze dzieło Wernera z 1738 roku. Widać zamek (1), kościół (3), ratusz(4), a w oddali klasztor w Lubiążu(5)
ok.1580 r. - Fabian von Schönaich przeprowadził drugą renesansową rozbudowę.
Dzięki temu założenie zyskało okazałe 3-kondygnacyjne skrzydło mieszkalne od wschodu, połączone z kaplicą. Niespełna 40-letni budynek wschodni przy domu gotyckim został rozebrany. Powierzchnia zamku została zwiększona przez przesunięcie wjazdu w kierunku południowym, gdzie powstałą nowa brama oraz zburzenie zachodniego muru. Nowy ceglany obwód był niższy, ale przystosowany do użycia nowożytnej broni, posiadał 2 lub 3 basteje.
Od zachodu stanął budynek gospodarczy.
Zarówno elewacje zewnętrzne jak wnętrza upiększono w stylu renesansowym, mury otynkowano, uzupełniono attykę, gdzie jeszcze jej nie było, na wieży umieszczono zegar.
1594 r. - miasto wraz z zamkiem przeszło we władanie książąt legnicko-brzeskich.
I poł. XVII w. - książę Joachim Frydryk i jego syn Jerzy Rudolf wyremontowali zamek, dodatkowo otaczając go ziemnymi fortyfikacjami, drugą fosą i prawdopodobnie kolejną bramą na wale. Sale zamkowe zostały bogato udekorowane, a elewacje ozdobione sgraffitami.
Założono ogrody ze zwierzyńcem.
Panorama miasta, autor anonimowy, z dzieła "Zittauische Tage-Buch", koniec XVIII w.
Prochowicki zamek na rysunku T. Blätterbauera z ok. 1885 r.
1642 r. - podczas wojny trzydziestoletniej warownia została zniszczona przez Szwedów. Część murów uległa rozbiórce
1658 r. - zamek odbudowano staraniem Anny Zofii von Mecklenburg – małżonki księcia legnickiego Ludwika
1663 r. - opis zamku podaje, iż ogrody zamkowe składały się z ogrodów ozdobnych, warzywnych, gospodarczych, pawilonu i zwierzyńca z jeleniem i 8 sarnami.
1675 r. - po śmierci ostatniego Piasta Jerzego Wilhelma, Prochowice przeszły na własność cesarza Leopolda Habsburga
1740 r. - następnie wraz ze Śląskiem zagarnęli je Prusacy. Przedstawienia zamku z połowy XVIII stulecia ukazują go już bez ogrodów, które musiały ulec likwidacji z powodu zaniedbania
1820 r. - Hohenzollernowie sprzedali zamek hr. Erdmannowi Sylviusowi von Pückler, który dokonał odbudowy obiektu, odtworzył częściowo ogrody i założył park krajobrazowy. Powstał pawilon ogrodowy w fosie od wschodu, połączony z zamkiem podmurówką.
ok. 1870 r. - kolejnym właścicielem był Ernst Liman, 10 lat później Ernst Schlegner, a pod koniec wieku Wrocławianin Leopold Weber
1906 r. - zaniedbaną budowlę odnowili hr. Kurt von Strachwitz i barona Richard von Mattencloit, m.in. zmieniono szczyt wieży,
do pawilonu ogrodowego dobudowano neorenesansową loggię. Przy okazji jednak zniszczono wiele detali renesansowych, szczyty i ganki. Prace upamiętnia wmurowana w bramę tablica.
lata 1939-45 - działania wojenne (ostrzał armii sowieckiej) doprowadziły do zdewastowania budowli. Ucierpiał zwłaszcza dom gotycki, ale pozostałe budynki również
uległy uszkodzeniom
lata 60 XX w. - po tym jak runęła część skrzydła wschodniego przeprowadzono zabezpieczenie murów zamkowych. Otynkowano aktualny budynek bramny, wyremontowano wnętrza domu gotyckiego, uporządkowano piwnice, rozebrano budynek południowo-zachodni i pawilon ogrodowy
1973 r. - odrestaurowano portal bramny na dziedzińcu renesansowym. Rok później naprawiono dachy
1991 - konserwacja murów sfinansowana przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Legnicy. Odtworzono zniszczoną część domu gotyckiego
2000 r. - zabytek wyceniany na 900 tys. zł sprzedano prywatnej osobie za 50 tys. zł
ok. 2010 r. - rozpoczęto wreszcie prace remontowe. Trwają one powoli, do dnia dzisiejszego. W pierwszej kolejności odbudowano zniszczoną, wschodnią część domu gotyckiego
2015 r. - pierwsze elewacje zostały otynkowane i pomalowane na biało. Aby zachować wierność historycznym widokom, cały zabytek będzie w tej barwie
Pocztówka z widokiem zamku Prochowice z początku XX wieku
Tył domu gotyckiego w 1910 roku
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT Zamek - ul. Zamkowa 2, Prochowice
CZAS Oglądnięcie zamku i otoczenia z zewnątrz zajmuje ok. 20 minut.
WSTĘP Wolny do parku i na wały. Brama do zamku jest zwykle zamknięta. Brak muru zastępuje siatka, ale można próbować wejść do środka przez fosę od zachodu i północy.
Pocztówka z parku zamkowego z początku XX wieku
Położenie i dojazd
Centralno - północna część woj. dolnośląskiego. 15 km na północny wschód od Legnicy, 17 km na południowy wschód od Lubina. Zobacz na mapie.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N51.27514444° E16.36078333°
format DM (stopnie, minuty): 51° 16.5086664'N 16° 21.6469998'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 51° 16' 30.52''N 16° 21' 38.82''E
Przedwojenna pocztówka z widokiem folwarku i browaru zamkowego
Bibliografia
Chorowska Małgorzata - Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Guerquin Bohdan - Zamki śląskie
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Mazurska Teresa, Rachwalski Eugeniusz, Załęski Jerzy - Zamki Dolnego Śląska
Zamek Prochowice na pocztówce z ok. 1900 r. Pawilon ogrodowy jeszcze bez altany/loggii
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: latem 2006
Filmy wideo
Zamek w Prochowicach i okolice z lotu ptaka
Noclegi
Prochowice - Zajazd "U Beaty / u Wioletty", Prochowice-Kawice, tel. (076) 858 45 79
Legnica - Hotel Arkadia, ul. Gliwicka 6, tel. (076) 862 47 29,
Legnica - Bursa - Akademik Miedzianka, u. Żółkiewskiego 8, tel. (076) 723 80 47, gsm 605 079 207
Legnica - Hotel Narol, ul. Gliwicka 1, tel. (076) 862 69 27, 866 95 78
Legnica - Hotel Tramp, ul. Kardynała Kominka 7, tel. (076) 86 200 10
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Wizyta w Ptochowicach Autor: Katarzyna Data: 2020-01-14 18:57:18
Byliśmy dzisiaj. Zamek wygląda na miejsce zapomniane przez Boga i ludzi. Niby za kratami w bramie przymocowane są tablice informacyjne, że jest jakieś dofinansowanie ze środków rządowych, ale tego nie widać. Zatem albo to są tak małe środki albo potrzeby są tak ogromne. A szkoda, bo miejsce ma ogromny potencjał. I aż serce się kraje, kiedy widzi się takie marnotrawstwo i niegospodarność.
Nowy etap zamku w Prochowicach Autor: Marek Data: 2018-06-09 10:16:18
Prochowicki zamek dzięki nowemu właścicielowi Panu Adamowi Wawrzyniakowi, powoli powstaje z ruin. Jest to mozolny i bardzo kosztowny etap jego istnienia. Zamek został dzięki zgodzie jego właściciela,12 maja 2018, wciągnięty na listę kolejnej siedziby zreaktywowanego Zakonu Obroża Psa Gończego Rudenband. Planowane są tam działania o charakterze odtwórstwa historycznego z przełomu XV wieku. Trzymajcie za nas kciuki , aby wszystko nam udało się zrealizować.
moja wizyta w Prochowicach Autor: Mirek Data: 2017-09-03 16:11:50
Dzisiaj byłem z rodziną w Prochowicach oraz spacerkiem wokół zamku --( wcześniej w maju ) -- są postępy w pracach remontowo-rekonstrukcyjnych -- część balustrady zdjęta z bramy wjazdowej w częśći pozostałej widać prace konserwatora -- jedyna karygodna uwaga to zamalowanie bez zbicia tynku fasadę części renesansowej z podróbką boniowania -- wygląda to FATALNIE ! no i jeszcze jedna uwaga -- remont trwa i trwa --- zbliża się jesień a we wnękach okiennych brak okien
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).