Możesz ocenić: Przecław (woj. podkarpackie) - Renesansowy szlachecki dwór obronny przebudowany w pałac
Opis i stan obecny
Dawna siedziba obronna
Gitarzysta
W zamku przecławskim znajdował się słynny obraz "Gitarzysta" Jean-Baptiste'a Greuze'a, o który od kilkunastu lat toczy się spór sądowy między Anną Potocką i Muzeum Narodowym w Warszawie. Najpierw sąd przyznał rację mieszkającej we Francji arystokratce i nakazał muzeum zwrot obrazu. Jednak sąd apelacyjny zmienił wyrok i uznał, że nie przedstawiła ona przekonujących dowodów na posiadanie praw do "Gitarzysty".
Anna Potocka utrzymuje, że obraz należał do jej matki Jadwigi z Branickich Reyowej, która przywiozła go do Przecławia. Wcześniej otrzymała go w spadku od Ksawerego Branickiego.
we wsi Przecław stoi na wzgórzu nad doliną Wisłoki oraz potokiem o nazwie Słowik. Obiekt składa się z prostokątnego, piętrowego korpusu czyli najstarszej części rezydencji o długości 28 m oraz XIX-wiecznych dobudówek dostawianych przy okazji kolejnych przebudów. Od strony południowej znajdują się: taras, loggia z widokiem na park z wieloma zabytkowymi drzewami oraz niewielka okrągła baszta. Od północnej stoi czworoboczna, piętrowa wieża.
Mury budowli zwieńczone są gzymsem z ozdobnymi arkadami. Pod nimi widnieją herby właścicieli:
Oksza, Habdank, Rogala, Trąby na elewacji frontowej i Oksza, Pobóg, Półkozic, Orzeł Polski na elewacji ogrodowej.
O obronnym charakterze świadczy już tylko wciąż stroma skarpa na tyłach, dlatego zabytek traktować można raczej jako pałac. Po dawnych murach obwodowych oraz fosie nie ma śladu. Nie zachował się również żaden ślad po wcześniejszym drewnianym zameczku, który stał razem z rezydencją do czasów potopu szwedzkiego.
Początkowo sądzono, iż przecławska fortalicja była drewniana aż do lat 80-tych XVI wieku, gdy od Ligęzów przejęli ją Koniecpolscy i przebudowali na siedzibę murowaną.
Jednakże badania wykazały, że już na początku tego stulecia Ligęzowie mieszkali w dworze założonym na planie prostokąta, wzniesionym z cegły gotyckiej na kamiennym fundamencie. Budowla była piętrowa, podzielona na 3 równej wielkości pomieszczenia. Koniecpolscy tylko przebudowali wnętrza oraz rozbudowali o renesansową loggię od północy, korytarz nad nią i kondygnację z attyką.
W XIX wieku budowli nadano obecny wygląd pałacowy z wieżą, basztą, tarasem i loggią.
Dziś w zamku Przecław zobaczyć można kilka ciekawych i stylowo urządzonych komnat: Salę Mikołaja Reya z cytatami wielkiego poety na boazerii, Salę Muzyczną z obrazami z XIX i XX w., Salę Rycerską czyli balową, Salę Herbową z portretami wielkich poetów i herbami oraz bibliotekę. Część pomieszczeń przeznaczona jest na hotel, bowiem obiekt jest własnością prywatną.
Mimo że po remoncie zakończonym u schyłku lat 80-tych XX wieku zamkowi przywrócono dawny wygląd (z czasów po przebudowie na pałac w XIX w.) to elewacje wymagały już remontu na początku XXI w., a rozciągający się w dole park z zabytkowymi drzewami od lat wygląda marnie. Żadnych alejek czy ozdobnej roślinności. Schodząc tam wydeptaną ścieżką widzimy po prawej jakieś koszmarne baraki i szklarnie, które przecież w prosty sposób można zasłonić roślinnością.
Turyści muszą mieć odrobinę szczęście, aby oglądnąć pałac, bo często odbywają się tu wesela i inne imprezy, podczas których wstęp do środka jest zabroniony. Zdarza się też, że akurat nie ma przewodnika i trzeba zwiedzać zabytek samemu. Aktualizacja W 2021 r. zamek został wystawiony na sprzedaż za kwotę 14 milionów 200 tys. zł. Nie wiadomo więc czy turyści są jeszcze oprowadzani.
Bogate wnętrza zamkowe
Jeszcze przez rokiem 1939 wnętrza pałacu w Przecławiu były bogato wyposażone w galerię obrazów, chińską porcelanę, lustra weneckie, kolekcję dawnej broni, wspaniałe meble, obszerną bibliotekę m.in. z rękopisami Mikołaja Reya oraz neogotyckie i eklektyczne dekoracje nawiązujące do humanistycznych tradycji epoki. Stropy zdobiły portrety Kochanowskiego, Frycza Modrzewskiego, Górnickiego, Orzechowskiego, popiersia sławnych ludzi renesansu i herby starych rodów. Niestety po wojnie z wyposażenia niewiele zostało, a to co ocalało wywieziono do Krakowa na Wawel.
Zamek - pałac w Przecławiu w latach 50-tych lub 60-tych XX wieku. Widać inne zwieńczenie wieży po zniszczeniach wojennych.
Przecław. Pałac hrabiów Reyów w okresie międzywojennym. Archiwum Ilustrowanego Kuriera Codziennego
Plany i rekonstrukcje
Plan Przecławia z zaznaczonym zamkiem
Źródło: Zamek w Przecławiu, Jerzy Żurawski, Wydawnictwo Artystyczno Graficzne, Kraków
Plan parteru zamku - pałacu przecławskiego obecnie
Źródło: Zamek w Przecławiu, Jerzy Żurawski, Wydawnictwo Artystyczno Graficzne, Kraków
Plan zamku w końcu XVI wieku, po przebudowie przez Koniecpolskich (po lewej) oraz plan najstarszego założenia murowanego Ligęzów z początku XVI w. (po prawej)
Austriacka mapa z XVIII stulecia. Przedstawia Przecław pod władaniem Reyów, w czasie pewnej luki informacyjnej - trudno jest dotrzeć do opisów rezydencji po potopie szwedzkim do początków XIX w. A jej wygląd na mapie jest zadziwiający. Czteroskrzydłowa lub trójskrzydłowa z murem od strony zachodniej i wewnętrznym dziedzińcem(!?). Od zachodu widać 2 okazałe oficyny i jeszcze jedna stoi w ogrodach.
Mapa z XIX wieku. Zamek z oficyną od północnego zachodu, tak jak obecnie.
Historia, wydarzenia
Początki warownej drewnianej siedziby w Przecławiu możnego rodu Ligęzów herbu Półkozic sięgają przynajmniej połowy XV wieku. Murowany dwór obronny w jej pobliżu wzniósł albo Stanisław, albo jego syn Mikołaj Ligęza w 2. dekadzie XVI wieku. Na Mikołaja jako fundatora może wskazywać fakt, iż posiadał on syna Przecława, być może nazwanego na część nowej siedziby rodowej.
Stara siedziba wciąż stała i była traktowana jako zameczek myśliwski jeszcze w XVII stuleciu.
Miś
W XIX wieku na dworze austriackim Przecław znany był z pewnego zabawnego zdarzenia. Pewnego dnia, Kajetana Reya w Przecławiu odwiedził wysokiej rangi austriacki urzędnik państwowy, któremu przygotowano nocleg w zamku na piętrze. W nocy po drewnianych schodach galeryjki, zakradł się do niego mieszkający w parku, zaprzyjaźniony niedźwiadek Reyów. Gdy zobaczył go gość, wystraszony przez całą noc udawał martwego! Fatalnie odbiło się to na jego zdrowiu. Ciężko rozchorowany i wielce urażony opuścił zamek. Sam Kajetan Rey zginął z pojedynku z ojcem Zygmunta Krasińskiego.
1536 r. - pierwsza wzmianka w dokumentach o "castrum" w Przecławiu. Była to budowla z cegły gotyckiej na kamiennym fundamencie o 2 kondygnacjach i piwnicach.
po 1560 r. - panem dóbr przecławskich był Stefan Ligęza, ale nie przebywał on zbyt często na zamku. W jego imieniu zarząd nad majątkiem sprawował Piotr Kluczkowski
1578 r. - siedziba Ligęzów przeszła w ręce starosty połanieckiego Andrzeja Koniecpolskiego herbu Pobóg. Otrzymał ją w posagu od swojej małżonki Anny z Ligęzów.
Koniecpolski przybudował kasztel w rezydencję renesansową. Przypominał on główny korpus obecnego pałacu.
Dwór został rozbudowany od północy o trójprzęsłową loggię z biegnącym nad nią na pierwszym piętrze korytarzykiem i kondygnację z attyką. Piwnice i komnaty parteru otrzymały nowe sklepienia.
1654 - właściciel Przecławia, Achacy Koniecpolski za bigamię został skazany na banicję. Miasto z obronnym dworem sprzedał Tarnowskim herbu Leliwa
1655 r. - podczas "potopu" Szwedzi spustoszyli siedzibę i spalili drewniany zameczek myśliwski
1667 r. - kolejnym właścicielem został Władysław Rey herbu Oksza, wojewoda lubelski, bliski krewny poety Mikołaja z Nagłowic. Reyowie byli w posiadaniu Przecławia aż do roku 1944. Władysław rozpoczął odbudowę zamku, planował też powierzyć prace Tylmanowi z Gameren, architektowi m.in. rodu Lubomirskich.
W planach była przebudowa w rezydencję bastionową typu palazzo in fortezza, ale z zamiarów tych nic jednak nie wyszło
Lata 1808-1810 - po pożarze Kajetan Rey przebudował siedzibę na pałac w stylu neogotyckim. Postawiono alkierz (narożna dobudówka), wykonano portale na piętrze, usunięto attykę. Pałac przecławski przeżywał okres świetności, często pojawiali się dostojni goście, nad potokiem pełnym ryb postawiono 12 domków, w znacznie powiększonym parku spotykało się sarny
Zamek Przecław od strony parku na litografii M.B. Stęczyńskiego z połowy XIX w.
Turystyka
Przecławski zamek - pałac był drugą po Puławach rezydencją przekształconą na muzeum i udostępnioną do zwiedzania w XIX wieku, a jego właściciel hr. Mieczysław Rey został pierwszym prezesem Towarzystwa Tatrzańskiego - najstarszej organizacji turystycznej w środkowej Europie.
Lata 1876-1880 - kolejna rozbudowa pałacu. Mieczysław Rey zlecił ją Józefowi Pokutyńskiemu. Powstała wtedy po stronie południowej okrągła baszta, drugi alkierz i loggia na piętrze, podwyższono wieżę i upiększono wnętrza
I i II wojna św. - bardzo cenne wnętrza rezydencji zostały obrabowane
1946 r. - w pałacu wybuchł pożar. Reyowie już wcześniej wyemigrowali do Francji
1967 r. - zabytek został uszkodzony przez kolejny pożar
1970 r. - WSK Mielec przejął zniszczoną budowlę
1975 r. - m.in. dzięki temu zakładowi rozpoczęto prace restauracyjne, kontynuowane do roku 1988
pocz. XXI w. - po upadku Zakładu Lotniczego, pałac w Przecławiu przejął syndyk masy upadłościowej
2004 r. - cały kompleks pałacowo-parkowy został zakupiony przez polską firmę MELEX. Staraniem nowych właścicieli Doroty i Andrzeja Tyszkiewiczów, gmach pałacu poddano renowacji
2007 r. - po remoncie, w obiekcie otwarto Międzynarodowe Centrum Konferencyjne. Dla turystów nadal funkcjonuje tu muzeum i hotel
2021 r. - zamek został wystawiony na sprzedaż
Awaryjne lądowanie
Pewnego dnia w 1. połowie XX wieku, na zamkowym dziedzińcu awaryjnie lądowali słynni piloci - Żwirko i Wigura. Reyowie z wielkimi honorami ugościli niespodziewanych gości przez dwa dni aż jego służba zreperowała samolot. Piloci twierdzili później, że na niezamieszkałym piętrze słyszeli grający fortepian. Podobno grał na nim duch zmarłej córki hr. Mieczysława Reya - Marii.
CZAS Oglądnięcie z zewnątrz i zwiedzanie trwa ok. 50 minut.
WSTĘP O ile nic się nie zmieniło, zwiedzanie zamku Przecław z przewodnikiem odbywa się w sezonie w dni robocze od poniedziałku do piątku godz. od 9.00 do 17.00 (o pełnej godzinie) oraz niedziela 12.00-19.00. Po sezonie tylko w dni powszednie w godz. 8:00-15:00. Ceny biletów: normalny - 20,00 PLN, ulgowy - 10,00 PLN.
Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zabytku: Zamek w Przecławiu
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu zamkowego i okolicy w Przecławiu. A - zamek, B - ogrody, C - kościół, D - oficyna
Położenie i dojazd
Zachodnia część woj. podkarpackiego, 13 km na południe od Mielca. Zobacz na mapie. Do zamku prowadzi droga koło sklepu w dół a potem w lewo. Można zaparkować tuż przy zamku.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.1915334298° E21.4802080344°
format DM (stopnie, minuty): 50°11.492005788'N 21°28.812482064'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50°11'29.52''N 21°28'48.75''E
Bibliografia
Frazik Józef - Zamki i budownictwo obronne ziemi rzeszowskiej
Gosztyła Marek, Proksa Michał - Zamki Polski południowo-wschodniej
Jurasz Tomasz - Znane i nieznane. Zamki, pałace, kościoły Polski południowo-wschodniej
Malczewska Joanna - Miasta w dolnym biegu Wisłoki
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: wiosną 2010
Filmy wideo
Zamek Przecław Dron 4K 2019
Noclegi
Przecław - Zamek, tel. (017) 774 70 64
Mielec - Hotel Polski, ul. Biernackiego 12, tel. (017) 788 86 66
Mielec - Hotel Iskierka, ul. Wojska Polskiego 3, tel. (017) 788 16 96
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Ostatnie wpisy
Zamek po remoncie Autor: Mateusz Data: 2016-06-16 15:33:08
Zamek jest w dobrych rękach. Byłem tam dzisiaj i patrząc na zdjęcia, które są na stronie można stwierdzić, że właściciele wydali sporo pieniędzy na delikatny remont. Zamek z zewnątrz jak i wewnątrz wygląda bardzo ładnie. Mimo tego, że byliśmy tylko we dwójke to nie było żadnych problemów z wejściem na zamek ( mimo, że jest to posesja prywatna ), mieliśmy przewodnika, który nam wszystko opowiedział i nie ma ustalonej ceny za wejście tylko wolne datki.
Re: Książka o Reyach Autor: jm Data: 2013-09-10 14:23:28
I kolejne dzieło, tym razem wspomnienia Anny Rey http://histmag.org/Anna-Rey-Konstantowa-Potocka-Przez-gory-doliny-6292
stan aktualny na kwiecień 2012 Autor: andre Data: 2012-04-30 15:25:02
Warto przyjechać i zobaczyć. Byliśmy w sobote i z przewodnikiem żadnego problemu nie było. Cena biletu 7zł i podobno ma podrożeć. W restauracji można zjeść choć menu jest dość skąpe. Przewodnik bardzo przyjemny i straszna gaduła. Nastawiałem się na zwiedzanie około 20min a trwało 60min. Rewelacji w środku nie ma ale jak się już jest na miejscu to grzechem by było nie wejść. Z racji tego że w 90% eksponaty to kopie i repliki można wszędzie siadać do woli jak kto chce. Na zdjęciach nie widać czy kszesło ma 300 czy 3 lata :)
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).