ZamkoMania - Polskie zamki i dwory obronne (zamkomania.pl)  | |||
Jura Krakowsko - Częstochowska to region szczególny dla miłośników architektury obronnej. W malowniczy krajobraz wkomponowanych jest kilkadziesiąt zamków, dworów obronnych, strażnic, gródków.
Jest to wyżyna rozciągająca się na około 80 km, łącząca Kraków i Częstochowę (starsze opracowania rozszerzają jej teren bardziej na północ, włączając Wyżynę Wieluńską). Nazwa pochodzi od okresu geologicznego ery mezozoicznej, w którym powstały zalegają na tym obszarze wapienne skały, tworzące specyficzny krajobraz. Wysokość terenu wynosi od 300 do 500 m npm z kulminacją na terenie Gór Janowskiego koło Ogrodzieńca o wysokości 515,5 m.
Najcenniejsza przyrodniczo część Jury to Ojcowski Park Narodowy, ale jest tu jeszcze utworzonych ponad 25 rezerwatów przyrody (cześć z nich wokół zamków, np.: Ostrężnik, Lipowiec, Smoleń). Elementem rozpoznawczym regionu są wspomniane wapienne białe skały, skałki i głazy. Wznoszą się na kilkadziesiąt metrów ponad powierzchnię terenu. Często przybierają fantazyjne formy i posiadają lokalne nazwy. Ostańce, czyli pojedyncze skały wapienne, które się "ostały" z większego masywu w wyniku erozji i procesów wietrzenia, posiadają strome zbocza, a niektóre w miarę płaskie szczyty. Dlatego te ostatnie były wykorzystywane w średniowieczu jako miejsca obronne. Budowle kamienne, bądź drewniane były złączone ze skałami lub na nich stały. Stąd określenie warowni jurajskich - "orle gniazda". Dla serwisu historyczno-krajoznawczego takiego jak ten, najistotniejsze dzieje Jury miały miejsce w stuleciu XIV i wiekach późniejszych. Choć Jura łączy obecnie dwa województwa: małopolskie i śląskie to historycznie była to zachodnia Małopolska i teren graniczny ze Śląskiem. Śląsk po rozbiciu dzielnicowym był polem rywalizacji ościennych państw. Nastawienie poszczególnych księstw śląskich do Polski było zmienne za sprawą wrogich działań królów Niemiec i Czech z dynastii Luksemburgów. Apogeum konfliktu miało miejsce w 1345 roku, gdy rozpoczęła się wojna polsko-czeska. Jest to uważane za powód utworzenia przez Kazimierza Wielkiego umocnionego pasa granicznego złożonego z orlich gniazd - miały zabezpieczyć królestwo przed sąsiadami z zachodu. Pogląd ten ma konkurencyjną hipotezę. Wg niej duża część warowni związana jest nie z Kazimierzem Wielkim, lecz Władysławem Opolczykiem. Ten książę opolski został mianowany palatynem króla Węgier Ludwika, który po śmierci Kazimierza Wielkiego m.in. dzięki jego pomocy w obaleniu testamentu Piasta, został królem Polski. Opolczyk otrzymał za to ziemię wieluńską i częstochowską, ale w kraju istniała mocna opozycja przeciw Ludwikowi, a zwłaszcza jego palatynowi. Gdy nowy król mianował go Namiestnikiem Królestwa Polskiego, szlachta otwarcie odmówiła posłuszeństwa. Dlatego jest możliwe, iż to Opolczyk w latach 1370-1391 ufortyfikował swoje ziemie twierdzami i powierzył je zaufanym ludziom, aby być gotowym do zbrojnego starcia z polskim rycerstwem. Mimo ich sporej warowności Władysław Jagiełło bez trudu zajął lub zniszczył wszystkie zamki jurajskie Władysława Opolczyka podczas wyprawy z 1391 roku. Ten jednak dostał już wcześniej w zarząd ziemie dobrzyńską, część Kujaw i całą Ruś, więc nie koniecznie zależało mu na włościach w zachodniej Małopolsce. Wiele twierdz pozostało od tego czasu w ruinie, inne odbudowano i znacznie rozbudowano. kontynuacja w części 2
Mapka przedstawionych miejsc (kliknij aby powiększyć)
Poniżej przedstawiono 60 warownych siedzib rycerskich i szlacheckich (na 2 stronach) wraz z informacjami praktycznymi, przydatnymi dla turystów. Nie wszystkie są położone na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej, ale również w jej sąsiedztwie. Planując wycieczkę po Jurze warto wziąć je pod uwagę. zobacz część 2 przewodnika BABICE - WYGIEŁZÓW - Średniowieczny zamek biskupi Lipowiec  Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.076809409° E19.445059453° Stan: Duże malownicze ruiny.Lokalizacja: Na zalesionym wzgórzu między 2 wsiami.Wstęp: Płatny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Wielkich rozmiarów ruiny na górze leżącej między 2 wsiami: Wygiełzów i Babice. Rezydencja biskupów krakowskich z końca XIII wieku. Obecny kształt nadano jej w XV wieku.
W XVII dotknął go pożar, po którym został odbudowany i lepiej ufortyfikowany, ale wybudowany równocześnie pod zamkiem dworek stał się nową siedzibą biskupią. Zamek został spalony przez Szwedów w czasie potopu, ale polskim oddziałom udało się usunąć ich z Lipowca.
Reaktywowano go w XVIII wieku na dom poprawczy i więzienie dla kapłanów, którzy zbłądzili (wcześniej też działało tu biskupie więzienie). Wielki pożar w 1809 roku zakończył funkcjonowanie budowli.
Pod ruinami spędził noc rotmistrz Pilecki, po brawurowej ucieczce z niemieckiego obozu (przebiega tędy Szlak Ucieczki Rotmistrza Witolda Pileckiego z Auschwitz).
Po pracach konserwacyjnych zamek od 2023 roku posiada punkt obsługi turystów, kawiarnię i nową ekspozycję muzealna w komnatach zamku górnego. Wysoka baszta zamkowa zapewnia wspaniałe widoki na okolicę.Więcej: zamkomania.pl/babice.php
BALICE - Renesansowy dwór obronnyWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.087555041° E19.788592485° Stan: Zachowane piwnice w innej budowli.Lokalizacja: Pałac Radziwiłów w centrum wsi.Wstęp: Możliwy tylko po umówieniu się.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne (w asyście?).Opis:
XIX pałac Radziwiłów w Balicach ma znacznie bogatsza historię. Była to rezydencja przy głównym trakcie do Krakowa, gdzie zatrzymywało się wiele dostojnych gości z monarchami i legatami papieskimi na czele.
Jako pierwszy swą siedzibę miał tu zapewne ród Toporczyków, którego jedna gałąź przybrała nazwisko Balickich. W źródłach siedziba w Balicach pojawia się w 1519, gdy Seweryn Boner w miejscu starszej budowli wzniósł obszerny dwór z drewna na murowanych fundamentach i piwnicach. Kolejne przebudowy uczyniły z niego rezydencję murowaną renesansową, a potem barokową. Dwór otaczały fortyfikacje i wspaniałe ogrody z egzotyczną roślinnością. Po kilku przebudowach ostateczny kształt nadano mu pod koniec XIX wieku. Nie jest znany wygląd siedziby z XVI wieku, ale zachowały się po niej kamienno-ceglane piwnice z późnogotyckimi, renesansowymi i barokowymi portalami. Również część otaczającego pałac parku krajobrazowego to ogrody włoskie uformowane jeszcze w XVI stuleciu. Obecnie zabytek jest własnością Państwowego Instytutu Badawczego (Instytut Zootechniki ) z przeznaczeniem na obiekt hotelowo-konferencyjno-weselny. Turyści są wpuszczani do środka po uprzednim telefonicznym ustaleniu terminu (+48 535 610 320).
BĘDZIN - Średniowieczny zamek królewski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.327134732° E19.128924335° Stan: Zachowany/odbudowany.Lokalizacja: W centrum miasta, na wzgórzu.Wstęp: Płatny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Z przewodnikiem i samodzielne.Opis:
Warownia z historią sięgającą XIII wieku, uformowana przez Kazimierza Wielkiego. Zamek górny był tu chroniony przez 3 linie murów obronnych. W XV stuleciu zamkiem zarządzał Mikołaj Kornicz "Siestrzeniec", rycerz znany z rozbojów i łupieżczych wypraw, sprzymierzeniec husytów. Tutaj w 1588 r. odbywały się ważne rokowania pokojowe z Habsburgami, a także więziono arcyksięcia Maksymiliana III.
Zniszczony w XVII w. przez pożar, później potop szwedzki. W XIX stuleciu odbudowany z ruin w stylu neogotyckim. Po wojnie wyremontowany na muzeum z pozostawieniem XIX-wiecznych zmian.
Obecnie zabytek wygląda bardzo dobrze, jak stara gotycka warownia z potężną okrągłą basztą-stołpem i drugą wieżą mieszkalno-obronną. Otaczają go mury wsparte szkarpami. Całość zbudowana jest kamienia. Zabytek mieści Muzeum Zagłębia, punkt widokowy, karczmę. Dodatkowo można zwiedzić pobliski Pałac Mieroszewskich na bilecie łączonym. Zamek od północnego-wschodu sąsiaduje ze starym grodziskiem. Obecnie to urokliwy park, w którym utworzono 15 "miejsc magicznych" do odpoczynku, są też pokazane obwarowania grodu. Więcej: zamkomania.pl/bedzin.php
BIAŁY KOŚCIÓŁ - Średniowieczny zamek rycerski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.161451486° E19.828568169° Stan: Pozostałości murów.Lokalizacja: Na Zamkowej Skale, na peryferiach wsi.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Ruiny XIV-wiecznej warowni rycerskiego rodu herbu Syrokomla. Użytkowany bardzo krótko, bo już w 2. połowie tego stulecia właściciele przenieśli się do Korzkwi. Prawdopodobnie część murów osunęła się z wapiennej skały.
Zamek składał się z wyżej położonej części północnej i południowej niższej. Łączyły je schody. Przetrwały fundamenty wieży mieszkalno-obronnej w części północnej, niskie fragmenty murów obwodowych i budynku wschodniego.
Ruiny leżą na terenie Rezerwatu przyrody Dolina Kluczwody.
BOBOLICE - Średniowieczny zamek królewski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.613272808° E19.492869212° Stan: W całości odbudowany z ruin.Lokalizacja: Na wzgórzu w centrum wsi.Wstęp: Płatny.Parking: Darmowy, płatne jest jednak wejście na teren przyzamkowy (tzw. błonia).Zwiedzanie: Z przewodnikiem.Opis:
Warownia Kazimierza Wielkiego z XIV wieku przejęta przez księcia opolskiego Władysława i odbita w 1391 r., jak wiele sąsiednich, przez Władysława Jagiełłę. Przez długi czas siedziba rodu Krezów herbu Ostoya.
Zajęta w 1587 r. przez arcyksięcia Maksymilina została odbita przez Jana Zamoyskiego.
Zamek zniszczyli Szwedzi podczas potopu i w ruinie przetrwał do XXI wieku, kiedy to rodzina Laseckich kupiła spory teren na Jurze z dwoma zamkami. Bobolice zostały odbudowane w całości, choć wygląd zamku nie był znany. Na dawnych ruinach odtworzono mur obwodowy, wieżę bramną, most zwodzony, baszty obronne. Wewnątrz utworzono w sumie 17 pomieszczeń, w tym kaplicę i salę rycerską. Turyści maja wstęp tylko do części z nich.
Jest tu punkt widokowy i komnaty z eksponatami historycznymi. W pobliżu stanął hotel i restauracja. Efektowny wygląd odbudowanego zamku skłania filmowców do wykorzystywania go jako plener filmowy (m.in. jako Wawel w Koronie królów).Więcej: zamkomania.pl/bobolice.php
BYDLIN - Średniowieczny zamek rycerski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.38869212° E° Stan: Ruina budynku.Lokalizacja:Zalesione wzgórze na granicy wsi.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Podkomorzy sandomierski Niemierza z Gołczy należał do wpływowych i zaufanych ludzi króla Kazimierza Wielkiego, który często wysyłał go z misjami dyplomatycznymi (wg niektórych historyków aby figlować z jego małżonką - Cudką). Budowę zamku Bydlin przypisuje się synom Niemierzy - również Niemierzy i Pełce ok. 1370 roku. Zamek stanął na stromym wzgórzu otoczonym mokradłami. Jedyne łagodne dojście zabezpieczono suchą fosą.
Założenie składało się z budynku mieszkalnego oraz wieży bramnej i muru obwodowego. Całość zbudowano z kamienia, grubość murów dochodziła do 2 metrów. XVI-wieczni włodarze - Firlejowie zamienili budowlę na świątynię, na zmianę katolicką lub protestancką (w zależności jakiego wyznania był aktualny właściciel). Budynek zniszczyli Szwedzi podczas potopu, ale opustoszał dopiero w XVIII stuleciu. Przetrwały wysokie mury z otworami okiennymi i strzelnicami o regularnym kształcie prostokąta, do których wykonano współcześnie kamienne schody. Dzięki wycięciu roślinności zabytek jest lepiej widoczny niż wcześniej, a w trawie można dostrzec niskie pozostałości murów obwodowych i fosę.
Zamek dzieli parking z cmentarzem u podnóża góry.
CHRZANÓW - Średniowieczny dwór lub zamek rycerskiWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.143488628° E19.401955403° Stan: Mury pod ziemią, zachowany przebudowany budynek towarzyszący.Lokalizacja: Park miejski niedaleko rynku.Wstęp: Płatny do muzeum.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Dzieje dworu obronnego lub zamku w Chrzanowie nie są jasne, dopiero się je odkrywa. Przy ul. Mickiewicza (dawniej ul. Zamkowa) w parku miejskim stoi kamienny budynek będący siedzibą regionalnego muzeum.
Do niedawna był uznawany za spichlerz z XVIII/XIX w., przebudowany po zniszczeniu starego dworu na nową siedzibę właścicieli miasta Loewenfeldów. Obecnie traktuje się go jako jedną z 2 głównych oficyn dworskich, które stały naprzeciw dworu. Prawdopodobne jest XVI-wieczne pochodzenie tej budowli, która być może była wieżą mieszkalną rodu Ligęzów, zamienioną z czasem na lamus, skarbczyk albo zbrojownię.
Nie jest ona podpiwniczona, choć piwnice sklepione kolebkowo z lunetami posiada przybudówka dostawiona w XIX wieku. Właściwy dwór chrzanowski stał na płn.-zach. od lamusa. Ulica Mickiewicza przecięła jego teren. Najnowsze badania wskazują, że była to budowla sporych rozmiarów z potężnymi murami o grubości ponad 2 m i wsparta przyporami. XVII-wieczne określenia "zamek chrzanowski" mogą więc mieć podstawy. Potwierdza to też XVI-wieczna mapa znaleziona we Włoszech, na której w tej części kraju widnieją tylko 3 zamki: Lipowiec, Tenczyn i właśnie Chrzanów. Badania wykazały istnienie 2 piwnic, w tym jednej zasypanej. Miasto zapowiada starania o rewitalizację terenu dworskiego i udostępnienie piwnic turystom, ale to odległe czasowo plany. Na razie pozostaje oglądnąć lamus z różnorodnymi wystawami. Być może da się też zobaczyć wykopy archeologiczne na miejscu dworu/zamku.
CZĘSTOCHOWA-JASNA GÓRA - Inkastelowany klasztorWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.812094014° E19.097102356° Stan: Zachowana.Lokalizacja: Centrum miasta.Wstęp: Wolny w wyznaczonych godzinach.Parking: Darmowe. Polecane przy ul. Klasztornej i ul. 7 kamienic.Zwiedzanie: Samodzielne i z przewodnikiem.Opis:
Klasztor ufundowany przez niezbyt pozytywnie zapisanego w naszych dziejach księcia Władysława Opolczyka w 1382 r. Twierdzą stał się dopiero w XVII wieku. Z budową potężnych fortyfikacji z 4 bastionami zdążono akurat przed inwazją szwedzką. Od 1652 r. klasztor miał obowiązek utrzymywać stałą załogę wojskową. Skuteczna obrona Jasnej Góry stała się symbolem i zmotywowała Polaków do walki, mimo początkowych klęsk. Klasztor obronił się, choć nie posiadał jeszcze zewnętrznej linii obrony. Naprawiono to po 1675 r., całość unowocześniono, dodano rawelin, nowe bramy, fosy, wały i most zwodzony. W sumie Szwedzi do XVIII w. oblegali klasztor czterokrotnie i nigdy nie udało im się go zdobyć.
Twierdza stała się oczkiem w głowie magnatów, dbali aby bastiony były w jak najlepszym stanie. Budowle otrzymywały ich imiona, były więc bastiony Lubomirskiego, Potockiego, Szaniawskiego, Morsztyna.
Fortyfikacje rozwijano jeszcze w 2. połowie XVIII wieku. W okresie konfederacji barskiej Jasną Górę otoczono szańcami ziemnymi.
Aktualnie do zwiedzania w klasztorze jest bardzo wiele. Wszystko można oglądać samodzielnie, a opłaty są dobrowolne. Klasztor utworzył 4 trasy zwiedzania, w tym jedną "Fortalitium Marianum" - śladami historii fortyfikacji, z których na pewno warto skorzystać. Zabytek można też zwiedzić odpłatnie (ale niedrogo) z przewodnikiem lub audioprzewodnikiem (tylko wybrane miejsca). Cały ruch turystyczny obsługuje Jasnogórskie Centrum Informacji.
CZĘSTOCHOWA-MIRÓW - Średniowieczny dwór rycerski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.824143883° E19.207305023° Stan: Całkowicie zniszczony.Lokalizacja: Skała Balika nad Wartą.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Zapomniana warownia wybudowana została na skale zwanej niegdyś Grodzisko, a obecnie Skała Balika w dzielnicy Częstochowy - Mirów. Zameczek wzmiankowany jest w 1555 r. jako opuszczony. Brak informacji o jego dziejach i wyglądzie, ale przypisać go można rycerzowi Janowi Służce, który pisał się "z Mirowa", a nie miał nic wspólnego z bardziej znanym Mirowem pod Myszkowem.
Obecnie na skale, znajdującej się nad brzegiem Warty, można zobaczyć tylko relikty wałów i fosy. Ciekawostką są wykute w skale stopnie, którymi przypuszczalnie dostawano się do zamku od zachodu. Więcej: zamkomania.pl/czmirow.php
CZĘSTOCHOWA-BŁESZNO - Średniowieczny zamek rycerski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.763108826° E19.151547624° Stan: Całkowicie zniszczony.Lokalizacja: Na peryferiach miasta.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Mało znany i słabo zapisany w dziejach zamek z XIV wieku. Prywatna własność rycerska i szlachecka rodu Bielów herbu Ostoja. Zapiski z końca XV wieku mówią o starej wieży, więc zapewne najstarszą siedzibą rycerską była wieża mieszkalno-obronna. Miejscowość stała się częścią Częstochowy po wojnie. Zamek nie przetrwał, ale zachowało się grodzisko, o które odpowiednie służby nie dbały i zostało zniszczone w XXI w. przez prywatnego właściciela terenu. Wciąż jest ono otoczone reliktami fosy zasilaną przez niewielki strumyk.
Zarośnięty teren może nadal kryć mały fragment murów, ale nie jest to pewne. W lecie obszar może być słabo dostępny ze względu na wysoką roślinność. Więcej: zamkomania.pl/bleszno.php
DUBIE - Średniowieczny dwór rycerski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.163572491° E19.683903306° Stan: Relikty muru.Lokalizacja: Na wzgórzu "Zamczysko" w lesie.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Bardzo późno odkryte pozostałości XIV-wiecznego zameczku, być może rodu Toporczyków, którzy mieli w okolicy swoje siedziby (Tenczyn, Morawica). Najbardziej skalisty fragment szczytu wzgórza został odcięty w wyniku procesów geologicznych naturalną fosą. I tu postawiono budowlę obronną. Wiadomo, że posiadała ona murowaną czworoboczną wieżę, której zarys jest widoczny, a odsłonięte mury pochodzą z przypory. Nie jest jasne czy była to wieża mieszkalna czy tylko obronna.
Zamczysko jest częścią rezerwatu przyrody "Dolina Racławki". Z parkingu trzeba iść ścieżką wzdłuż rzeki, a następnie żółtym i czerwonym szlakiem.
Więcej: zamkomania.pl/dubie.php
GARLICA MUROWANA - Szlachecki dwór obronnyWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.480856104° E19.602029372° Stan: Zniszczony, pozostał budynek bramny.Lokalizacja: Zespół dworski na obrzeżach wsi.Wstęp: Zabroniony.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Brak.Opis:
Obiektem, który zwraca uwagę nie jest sam dwór, lecz budynek, w którym wyraźnie widać łukowaty zarys bramy. Oficjalnie jest to przebudowany na lamus budynek bramny z XVII wieku. Jednakże niektórzy badacze z Januszem Bogdanowskim na czele widzą w nim starszą budowlę obronną - typową wieżę z przejazdem bramnym do obronnej siedziby szlacheckiej. Budynek ten nie był badany, datowanie wykonano w XX wieku na podstawie prowizorycznych oględzin, więc nie jest precyzyjne. Lamus obecnie jest niezamieszkały i popada w ruinę, wnętrza jeszcze niedawno były otwarte.
W skład założenia dworskiego wchodzi jeszcze brama z murem i spichlerzem z XIX wieku. Sam dwór to resztki murów po rozbiórce dokonanej pod koniec XX stulecia. Był to typowy parterowy dworek ziemiański z XVIII/XIX wieku.
Brak informacji o starszej siedzibie, ale już w XIV wieku wzmiankowany jest ród piszący się "z Garlicy".
GIEBŁO - Średniowieczny zamek lub dwórWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.480856104° E19.602029372° Stan: Zniszczony, ale zachowane fundamenty.Lokalizacja: W centrum wsi, przy kościele.Wstęp: Zabroniony.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Brak.Opis:
W roku 2000 na prywatnej posesji przypadkowo odkopano kamienny mur. Miał on 2 metry grubości i był identyczny z murami warowni jurajskich. Ekipa archeologów zidentyfikowała go jako prawdopodobną pozostałość wieży mieszkalno-obronnej.
Przy murze znaleziono fragmenty ceramiki średniowiecznej. Niedługo potem temat sensacyjnego odkrycia się kończy. Nikt go już później nie widział, ani o nim nie wspomina. Relikty znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła, przy domu na ul. Zacisze 4. Wbrew podawanym informacjom mur przypuszczalnie nie został wcale zabudowany czy ziszczony, bo znajdował się na wjeździe do garażu. Jednakże właściciel się nie ujawnia i raczej nie życzy sobie rozgłosu. Giebło posiada bardzo stary kościół, może nawet z XII wieku, więc murowana siedziba rycerska jest bardziej niż prawdopodobna. W średniowieczu wieś była własnością rodu pieczętującego się herbem Pobóg. W dokumentach istnieją 2 wzmianki o tutejszej siedzibie przy okazji podziałów majątkowych, jedna z 1429 mówi o "starym dworze".
GRABOWA - Średniowieczny dwór obronnyWspółrzędne geograficzne:- Stan: Całkowicie zniszczony.Lokalizacja: Nieznana.Wstęp: -Parking: -Zwiedzanie: -Opis:
Bliżej nieznany obiekt w formie wieży z XIV-XV wieku. Siedziba Grabowskich. Mimo podejmowanych prób odnalezienia jakichś śladów w terenie, dotychczas się to nie udało.
KLUCZE - Średniowieczna strażnicaWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.332687717° E19.579470068° Stan: Całkowicie zniszczona. Zarysy fosy i wałów.Lokalizacja: Na peryferiach wsi, na skale Groble.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Mało znany zameczek z XIII/XIV wieku, zapewne w formie wieży mieszkalnej, być może drewniany. Archeolodzy znaleźli tu średniowieczne artefakty: naczynie gliniane i żelazne okucie.
Relikty w postaci fortyfikacji ziemnych wokół skały położone są na wschód od centrum Kluczy. Skała nosi nazwę Groble, co może nawiązywać do funkcji budowli - pobierania "groblowego", czyli opłaty za przejazd. Wejście na skałę łatwe, ale wskazana wizyta poza sezonem, gdy roślinność nie jest zbyt bujna.
KORZKIEW - Średniowieczny zamek rycerski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.16209384° E19.882742282° Stan: W całości odbudowany z ruin.Lokalizacja: Na wzgórzu, w centrum wsi.Wstęp: Płatny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Średniowieczne gniazdo rycerskiego rodu Syrokomlów, którzy przeprowadzili się tu z Białego Kościoła. Zamek jako jeden z nielicznych przetrwał potop szwedzki w dobrym stanie. Przejęty przez Jordanów został otoczony zabudową gospodarczą, dzięki czemu majątek przynosił spory dochód, a w zamku goszczono nawet samego króla Augusta III Sasa. Budowla podupadła dopiero na początku XIX stulecia, funkcje rezydencjonalne pełnił drewniany dwór u podnóża wzgórza zamkowego. Pod koniec XX wieku kupił go prywatny inwestor, który doprowadził do odbudowy. Mieści się tu hotel z centrum konferencyjnym i eventowym, ale gustownie odtworzony i przyozdobiony roślinnością zabytek można zwiedzać. Na wieży działa punkt widokowy.
KOZIEGŁOWY - Średniowieczny zamek rycerski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.603293148° E19.146256444° Stan: Zniszczony, przetrwały fundamenty.Lokalizacja: Na polach z dala od zabudowań miasta.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Murowany zamek stanął w XIV w., ale drewniano-ziemne założenie obronne istniało w tym samym miejscu już w XII wieku. Zamek był gniazdem Koziegłowskich herbu Lis, rycerskiego rodu bliskiego królowi Władysławowi Jagielle, i który zapisał się m.in. bohaterstwem pod Grunwaldem.
W XVI w. został wykupiony przez biskupów krakowskich i wszedł w skład ich księstwa siewierskiego. W ruinie był już w końcu tego stulecia, ale podczas potopu szwedzkiego polskie oddziały stawiły tu kilkudniowy opór przeważającym siłom najeźdźców. Zabytek jest przedmiotem zaawansowanych badań i być może relikty widoczne w wykopach archeologicznych zostaną wyeksponowane.
Dojście z drogi nr 91 przy znaku kierującym na pałac. Należy minąć ciemnożółty dom, potem w lewo przez rzeczkę i niebawem po prawej stronie widać zarośnięte grodzisko
Więcej: zamkomania.pl/kozieglowy.php
KRAKÓW-GRÓDEK - Średniowieczny zamek królewskiWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.06095162° E19.94276304° Stan: Całkowicie zniszczony.Lokalizacja: Klasztor dominikanek przy rynku miejskim.. Wstęp: Wolny do otoczenia klasztoru.Parking: Płatny w centrum miasta.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Zamek Władysława Łokietka, sąsiadujący niegdyś od wschodu z fortyfikacjami miasta. Mały "Gródek" w przeciwieństwie do "Grodu" na Wawelu. Monarcha odbudował i powiększył stojąca w tym miejscu murowaną wieżę mieszkalną - siedzibę zbuntowanego wójta Alberta. Po włączeniu do miasta przekazano ją na potrzeby starosty grodowego i nazywano "starym zamkiem". W XV w. na dwa stulecia przejęli go Tarnowscy. Nie są znane przekształcenia jakimi musiała ulec budowla, zapewne przebudowano ją na pałac miejski. W 1621 r. kupiła ją Anna Lubomirska w celu przebudowy na klasztor dominikanek. Klasztor został zniszczony przez Szwedów, ale szybko go odbudowano. Istnieje do dziś. Pośrednią pamiątką po zamku "Gródek" jest łuk Bramy Rzeźniczej wkomponowany w budynek klasztorny. Była to jedna z bram XIII-wiecznego Krakowa położona na Gródku. Potem jej funkcję przejęła położona nieco bardziej na północ (nieistniejąca) Brama Mikołajska.
KRAKÓW-ŁOBZÓW - Średniowieczny zamek królewskiWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.07571921° E19.90932949° Stan: Całkowicie przebudowany.Lokalizacja: W środku miasta, siedziba Wydziału Architektury oraz Informatyki i Telekomunikacji Politechniki Krakowskiej. Wstęp: Wolny z ograniczeniami - teren uczelni.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Dzieje podmiejskiego zameczku sięgają 2. połowy XIV wieku. Była to rezydencja Kazimierza Wielkiego zwana w dokumentach 'castellum Lyobszow' i 'fortalitium Lobzow'. Posiadała budynek bramny oraz dom królewski z wieżą.
W XVI w. zamek stał się rezydencją renesansową z ogrodami i zwierzyńcem. Później był regularnie rozbudowywany, ale wieża kazimierzowska wspominana jest jeszcze w końcu XVI w.
Zniszczyli go Szwedzi podczas potopu. Częściowo odbudował Jan III Sobieski. W XVIII stuleciu budowla popadła w całkowitą ruinę. Prace rekonstrukcyjne podjęto po 1820 r., a pałac w formie, która przetrwała do dziś, stanął w
połowie XIX w. W okresie PRL stał się on własnością Politechniki Krakowskiej, a w ogrodach zbudowano stadion sportowy. Dziś całkowicie przekształcona budowla posiada w sobie elementy ze wszystkich faz architektonicznych, ale najstarsza siedziba średniowieczna jest nierozpoznawalna i wtopiona w skrzydło wschodnie. Pałac to budynek uczelniany Politechniki, zasadniczo nie przeznaczony do zwiedzania. Otaczający mur pochodzi z XVI w. W planach jest rewitalizacji pałacu i ogrodów.
KRAKÓW-MYDLNIKI - Szlachecki dwór obronnyWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.08364359° E19.84512001° Stan: Zachowane tylko piwnice.Lokalizacja: Kościół MB Nieustającej Pomocy w centrum dawnej wsi.Wstęp: Wolny do parku kościelnego/dworskiego.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Ta stara wieś należąca w średniowieczu do dominikanów od XV wieku przeszła na własność możnych rodów rycerskich m.in. Kurozwęckich i Szafrańców.
Od ok. 1600 roku znany jest tutejszy dwór wzniesiony przez Erazma Danigiela, starostę królewskiego z Łobzowa. Po przebudowach dotrwał do czasów powojennych.
W 1951 r. teren dworski stał się własnością miejscowej parafii. Budynki przystosowano do celów sakralnych, ale dwór był w tak złym stanie, że rozebrano go w 1975 roku. W jego miejscu postawiono kościół.
Zachowano jednak ponoć piękne, zabytkowe piwnice, które wciąż są dostępne pod świątynią. Brak informacji o możliwości zobaczenia ich przez turystów. Kościół stoi na wzgórzu o cechach obronnych, jest otoczony przez stary park dworski.
KRAKÓW-PRĄDNIK BIAŁY - Obronny dwór biskupiWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.09292669° E19.940926° Stan: Zachowane tylko piwnice.Lokalizacja: Dworek Białoprądnicki w centrum dawnej wsi. Wstęp: Wolny w wyznaczonych godzinach.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Renesansowy dwór wzniósł biskup Samuel Maciejewski przed 1550 r. Wzmianki o dworze biskupim istnieją już z 1421 r. ale jego lokalizacja nie jest jasna.
Nowy dwór nazywany był willą, bo projekt wzorowano na włoskich rezydencjach podmiejskich. Był to sporych rozmiarów dwupiętrowy budynek ze wspaniałą arkadową loggią.
Budził podziw ówczesnych gości, z Janem Kochanowskim na czele. Willa otoczona była murem obronnym z bastejami. Spalili ją Szwedzi podczas potopu. Po odbudowie nadal pozostawała jedną z najsłynniejszych polskich rezydencji. W 1676 r. gościła tu Jana Sobieskiego i stąd wyruszał jego orszak koronacyjny. Czasy świetności zakończyli Moskale, którzy dokonali dewastacji podczas walk z konfederacją barską. Potem skonfiskowali go zaborcy austriaccy i podupadająca siedziba biskupia wraz z całym otoczeniem była systematycznie zubażana i redukowana. Przetrwała do dziś jako skromny parterowy dworek, który w niczym nie przypomina dawnej okazałej rezydencji. Od czasów PRL jest domem kultury, a obecnie Centrum Kultury. Działał tu m.in. popularny teatr, studio nagrań, jazz club oraz sala koncertowa i próbna wielu znanych artystów (Marek Grechuta, Wojciech Młynarski, Maanam, Czerwone Gitary). Przestrzeń w niewielkim obiekcie zapewniały 2 oficyny oraz obszerne piwnice, który jako jedyne przetrwały po pierwotnym dworze biskupim. Wciąż organizuje się tam różne wydarzenia i są one dostępne dla turystów.
KRAKÓW-TYNIEC - Zamek królewski na terenie klasztoru Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.019056065° E19.801894651° Stan: Pozostałości wtopione w mury opactwa.Lokalizacja: Na skalistym Wzgórzu Klasztornym nad Wisłą.Wstęp: Płatny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Z przewodnikiem.Opis:
Na obronnym wzgórzu, zasiedlonym już w czasach prehistorycznych, w XI wieku założono opactwo benedyktynów. Na przełomie XIII/XIV wieku część opactwa stanowiła nadgraniczny zamek z własną załogą królewską i komnatami na potrzeby monarchy. Zakłada się, że mogła tu mieszkać podczas wizyt królowa Jadwiga i królewicze z dynastii Jagiellonów, nad którymi pieczę sprawował Jan Długosz.
Warownia tyniecka straciła znaczenie po wykupieniu sąsiednich księstw (oświęcimskiego i zatorskiego) przez przez króla Kazimierza Jagiellończyka w 1457 roku. Jeszcze tylko na początku XVI stulecia Zygmunt Stary przeznaczył fundusze na jej remont i na tym kończą się dzieje zamku. Został wchłonięty przez rozwijające się opactwo. Obecnie nie da się wydzielić części zamkowej. Komnaty królewskie przypuszczalnie były w części mieszkalnej i reprezentacyjnej opata. Strategiczne położenie pod Krakowem sprawiało, że opactwo jeszcze nie raz było wykorzystywane jako twierdza. W XVII i XVIII w. rozbudowano fortyfikacje basztowe i bastionowe. Są one do dzisiaj częściowo zachowane. Opactwo jest udostępnione dla turystów, można więc zobaczyć 1000-letnią historię tego miejsca. Należy się liczyć z dużą liczbą zwiedzających. Nieco dalej na południe, na zalesionym wzgórzu, znajduje się stare grodzisko z XVI w. p.n.e. Nie odkryto tu śladów stałego osadnictwa ani reliktów zabudowań, ale istnieją hipopotezy, iż we wczesnym średniowieczu było to gniazdo rodu Starżów-Toporczyków (m.in. Tęczyńskich).
KRAKÓW-WAWEL - Stołeczny zamek królewski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.054285785° E19.935888417° Stan: Zachowany/zrewitalizowany.Lokalizacja: Centrum miasta.Wstęp: Płatny.Parking: Płatny.Zwiedzanie: Z przewodnikiem lub samodzielne.Opis:
Murowane budowle na Wawelu stanęły już w XI wieku. Od początku kompleks podzielony był na zamek niski i wysoki, które przedzielał wąwóz. Drewniane fortyfikacje z pojedynczymi kamiennymi elementami obroniły się przed Tatarami w 1241 roku. W pełni murowany obwód obronny przypisuje się księciu Leszkowi Czarnemu ok. 1290 r. Królewską siedzibę rozbudowali kolejni monarchowie, zwłaszcza Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło. Gotycką budowle zaczął modernizować Aleksander Jagiellończyk, a dokończył Zygmunt Stary. Na zamku wysokim powstała wspaniała czteroskrzydłowa renesansowa rezydencja z krużgankami. Niestety w roku ukończenia budowy wybuchł pożar, który sprawił, że prace naprawcze musiały trwać jeszcze długie lata. Niedługo cieszono się odbudowanym zamkiem, bo już w 1595 roku miał miejsce kolejny wielki pożar. Zygmunta III Wazy wykorzystał katastrofę do przekształcenia zamku w duchu nowej epoki - baroku. Powstały nowe komnaty i wieże, ale już w 1606 roku król przeniósł stolicę do Warszawy. Do upadku Wawel doprowadzili dwukrotnie Szwedzi. Podczas potopu, po tygodniowej obronie, ograbili i zdewastowali go zupełnie. Jan Sobieski odbudował Wawel częściowo własnym kosztem. Następnie w 1702 r. Szwedzi zajęli zamek i rozpalili w nim ogniska, które przez tydzień wypaliły mury i dachy. Późniejsze remonty jedynie zapobiegały popadnięciu budowli w ruinę. W 1772 r. na Wawelu przez 2 miesiące bronili się przed Moskalami konfederaci barscy. Po do-fortyfikowaniu zamku murem kleszczowym, podczas insurekcji kościuszkowskiej powstańcy bronili się tu przed Prusakami. Bezskutecznie, Niemcy zrabowali całe wyposażenie łącznie z insygniami królewskimi, które po barbarzyńsku przetopili na monety.
Kolejny zaborca - Austriacy rezydencję królewska zamienili na koszary i zniszczył historyczne wnętrza oraz detale architektoniczne. Austriacy dobudowali nową linię umocnień i przeprowadzili remont zmieniając styl budowli na neogotycki. Restaurację zamku rozpoczęli Polacy po 1911 roku, a w 1930 otwarto muzeum. Obecnie, po wielu pracach remontowych i rewitalizacyjnych, to wielka placówka muzealna.
Jest podzielona na 2 części zarządzane przez 2 różne instytucje: świecką kieruje Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki (oferuje 5 głównych tras zwiedzania + 2 specjalne mieszane), a sakralną z katedrą, grobami królewskimi, Dzwonem Zygmunta i 2 muzeami (katedralnym i archidiecezjalnym) Archidiecezja Krakowska. Koszt zwiedzania całości jest więc kosztowny i czasochłonny. Zwłaszcza dyrekcja pierwszej instytucji jest od wielu lat krytykowana za horrendalne ceny biletów. Wszędzie dostępni są przewodnicy i audioprzewodniki.
KRAKÓW-WOLA JUSTOWSKA - Dwór obronny Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.06361883° E19.871563084° Stan: Wtopiony w budowlę pałacową.Lokalizacja: Willa Decjusza w centrum dawnej wsi.Wstęp: Płatny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne z audioprzewodnikiem.Opis:
Tzw. Willa Decjusza, która można zobaczyć jadąc np. do krakowskiego ZOO to budowla stojąca na fundamentach dworu rycerskiego z wieżą. Tak zapisano podczas jej budowy i fakt ten został potwierdzony współcześnie, gdyż pod budynkiem odkryto zarys średniowiecznej wieży na planie kwadratu o prawie 5-metrowym boku. W XV wieku wieś była własnością m.in. Chełmskich i Kmitów. Renesansowa siedziba królewskiego sekretarza Justusa Decjusza powstała po 1530 r., a na początku XVII wieku została przekształcona przez Lubomirskich. Powstały wtedy fortyfikacje bastionowe i nie były one tylko na pokaz, bo zwieńczenie portalu na piętrze wskazuje iż mieściła się tam zbrojownia. Kolejne przebudowy przekształciły budowlę w typowy pałac. Fortyfikacje zostały zlikwidowane. Po remoncie od końca XX wieku jest to siedziba instytucji pn. Stowarzyszenie Willa Decjusza. Ciekawie prezentujący się pałac w formie podmiejskiej willi z loggią arkadową i wieżami alkierzowymi jest dostępny do zwiedzania. Prezentuje galerię obrazów i zabytkowe wnętrza z meblami.
KRZYKAWKA - Średniowieczny dwór rycerski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.316650758° E19.416095108° Stan: Grodzisko z fosami i wałami.Lokalizacja: W lesie, na wzgórzu Zamczysko.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Z przewodnikiem.Opis:
W XIII i na początku XIV wieku istniała tu siedziba rycerska w formie drewnianej wieży mieszkalno-obronnej. Towarzyszył jej majdan gospodarczy.
Ponieważ wieś wymieniana jest w źródłach dopiero pod koniec XIV stulecia nie można obecnie ustalić fundatora obronnej siedziby.
Obecnie na wzgórzu widać wyniosłość w miejscu gródka z wieżą, majdan, dwie fosy i dwa wały. Archeolodzy odnaleźli ślady mostu łączącego gródek z majdanem oraz relikty jednego budynku na majdanie.
Dojście do Zamczyska prowadzi z przysiółka Dziurka. Należy znaleźć przydrożny krzyż i stąd przejść 300 m piechotą.
Więcej: zamkomania.pl/krzykawka.php
KWAŚNIÓW DOLNY - Średniowieczna wieża rycerskaWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.382460167° E19.581587552° Stan: Zachowana częściowo.Lokalizacja: Prywatna posesja na obrzeżach wsi.Wstęp: Ograniczony, za pozwoleniem właściciela.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Odkrycie z końca XX wieku. Dwaj archeolodzy przypadkiem zmienili drogę i ujrzeli kamienną budowlę na prywatnej posesji, ze względu na fatalny stan przeznaczoną do rozbiórki. Obiekt znany tylko lokalnej społeczności zbadano i uznano za XVI-wieczną siedzibę rodu Kwaśniowskich herbu Stary Koń.
Wieża stoi na niewielkim kopcu otoczonym zarysem fosy. Opływa ja ciek wodny, a z tyłu znajduje się spory staw. W środku wmurowany jest portal z datą 1552. Mury są
jednak starsze, więc przypuszczalnie jest to data przebudowy. Pierwsza wzmianka o tutejszym dworze pojawia się w 1500 roku, zapewne jednak obronna siedziba stała tu już w IV stuleciu, być może drewniana.
Od XVII wieku funkcjonowała jako lamus. Dwór, który ją zastąpił był drewniany i nie przetrwał.
Obecnie wieża zachowana jest do wysokości parteru. Posiada otwory okienne i wejście przez prosty kamienny portal. Dostępne są sklepione kolebkowo 2 pomieszczenia parteru i podobnie podzielone piwnice. Starzy mieszkańcy pamiętają, iż wieża była wyższa, ale z piętrem drewnianym. Ta część spaliła się tuż po II wojnie św. W 2011 r. zakończono remont zabytku. Właściciel posesji (ul. Dworska 17) pozwala oglądnąć wieżę z zewnątrz.
LELÓW - Średniowieczny zamek królewskiWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.68551079° E19.624548298° Stan: Całkowicie zniszczony.Lokalizacja: Cmentarz na obrzeżach wsi.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Murowany zamek Kazimierza Wielkiego stał na wzgórzu położonym 50 metrów na północ od dawnego wzgórza miejskiego. Wcześniej istniała tu drewniano-ziemna warownia ("castrum Lelow") Konrada Mazowieckiego będąca przedmiotem walk książąt piastowskich. Zamek opływała rzeka Białka i jej rozlewiska. Była to kamienna budowla mieszcząca od XV wieku siedzibę starostwa niegrodowego. Ulegała niszczącym pożarom i najazdom szwedzkim, ale jako rezydencja monarchów była zawsze odbudowywana. Podupadła dopiero w końcu XVIII stulecia, a w 1804 roku nakazał ją rozebrać zaborca pruski. Mury były widoczne do końca XIX wieku. Fundamenty tkwią pod ziemią, jednakże na wzgórzu zamkowym utworzono cmentarz, co utrudnia prace badawcze i dlatego nie można nawet określić wyglądu warowni. Po kształcie wzgórza przyjmuje się, że miała czworoboczny kształt, posiadał prawdopodobnie jedną wieżę. Teren cmentarza jest dostępny, wzgórze zamkowe jest wyraźnie zarysowane i najlepiej widoczne w miesiącach bez bujnej zieleni, bagienne otoczenie zamku zarosło lasem.
ŁUTOWIEC - Średniowieczna strażnicaWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.62922503° E19.45018246° Stan: Nikłe resztki muru.Lokalizacja: Na skale, na obrzeżach wsi. Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Początki warowni sięgają zapewne XIV wieku, choć nie ma o niej żadnej wzmianki w źródłach. Dwie głównej hipotezy odnośnie podobnych obiektów to: strażnica graniczna Kazimierza Wielkiego lub późniejsza warownia księcia Władysława Opolczyka wymierzona raczej przeciw Polsce. Od XV wieku wieś była w posiadaniu Koziegłowskich, wiec ten ród rycerski mógł mieć tu swą siedzibę, o ile budowla jeszcze funkcjonowała. Znaleziska archeologiczne wskazują, że była użytkowana jedynie w XIV wieku. Zameczek składał się z części górnej i dolnej (majdanu gospodarczego). Obecnie zachował się tylko mały fragment muru na skale od strony płd.-wsch., ale jest bardzo trudny do odnalezienia, bo na pocz. XXI wieku część z niego się zawaliła, a reszta zarosła. Na skałę da się wejść. Wskazane odwiedziny poza sezonem. Znajdujące się na majdanie resztki murów i piwnica mogą mylić się z zamkowymi - to pozostałości domu, który zbudowano tu przed wojną.
MIRÓW - Średniowieczny zamek rycerski Współrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.614514367° E19.475162424° Stan: Duże ruiny, częściowo odbudowane.Lokalizacja: Na wzgórzu, w centrum wsi.Wstęp: Płatny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Najstarszej ślady zamieszkiwania wzgórza zamkowego pochodzą z VI w. pne. W XIV wieku wzniesiono kamienną warownię królewską, być może na wcześniejszej drewnianej.
Budowla położona jest zaledwie 1,5 km od zamku w Bobolicach i przypuszcza się, że była z nim związana jako strażnica na przedpolach tej przygranicznej siedziby królewskiej.
Późniejszy rozbudowany zamek to siedziba Koziegłowskich, a od początku XVI w. gniazdo możnego rodu Myszkowskich, które podupadło w końcu XVI wieku, a zniszczone zostało w czasie potopu szwedzkiego. Myszkowscy zapewne dobrze je wspominali, bo po przenosinach do Książa Wielkiego swój nowy zamek również nazwali Mirów.
Ruiny położone pośród malowniczych jurajskich skałek w XXI wieku kupił właściciel pobliskich Bobolic i trwa powolny proces rewitalizacji. Zabytek ma zachować formę trwałej ruiny dostępnej do zwiedzania na kilku poziomach. Do niedawna można było tylko obejść zamek. Obecnie dostępny bywa już dziedziniec.
Więcej: zamkomania.pl/mirow.php
MŁOSZOWA - Dwór obronnyWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.152128391° E19.49422822° Stan: Całkowicie przebudowany, być może zachowane piwnice.Lokalizacja: W centrum wsi.Wstęp: Tylko do parku.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Prawnik i senator Kajetan Florkiewicz zapragnął zostać dziedzicem rycerskiego rodu ze "starożytnymi" tradycjami i takową siedzibą. Na przełomie XVIII/XIX wieku kupił więc Młoszową ze zrujnowanym dworem wraz ze szlachectwem i herbem Ozdoba. On i jego potomkowie zbudowali nowy zamek-pałac w stylu historyzmu, wzorowany jakoby na pierwotnym planie młoszowskiego zamku.
Pałac dotrwał do naszych czasów w skromniejszej postaci, bez skrzydła południowego i kilku elementów architektury ogrodowej. Jednak i tak robi wrażenie. Budowla jest otoczona urokliwym parkiem romantycznym ze stawem, posiada mur obwodowy z basztami i bastionem, okazałą kaplice, posągi, w tym słowiańskiego Światowida rzekomo znalezionego na terenie dworu, a nawet mogiłę żołdaków szwedzkich, którzy jakoby zdobywali zamek młoszowski w 1702 r.
Jednakże dwór obronny w Młoszowej faktycznie istniał. Młoszowscy byli starym rodem wzmiankowanym od XIV wieku. Ich murowaną siedzibę, na której postawiono pałac szacunkowo datuje się przynajmniej na XVI wiek.
Niestety pierwsza pewna informacja pochodzi dopiero z 1660 roku, gdy majątek był w stanie upadku. Założenie posiadało wtedy piętrowy budynek bramny, co może wskazywać na jego obronny charakter w przeszłości. Potem było systematycznie redukowane, aż stało się zwykłym folwarkiem. Pod pałacem istnieją podobno stare piwnice z kamienia i cegły. Problem w tym, że dokumentacja zabytku o nich nie wspomina i brakuje faktycznego potwierdzenia że istnieją. Pałac przechodzi aktualnie wielki remont planowany na długie lata. Jest własnością Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. O ile budynki będą przeznaczone na centrum naukowo-badawcze i niedostępne dla turystów to odnowiony park ma stać się przestrzenią otwartą dla wszystkich w 2025/26 roku.
MNIKÓW - Dwór obronnyWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.06224769° E19.71937576° Stan: Zachowane prawdopodobnie piwnice.Lokalizacja: Na wzgórzu w centrum wsi miasta.Wstęp: Wolny z ograniczeniami - teren zakonny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Wczesnobarokowy dwór wybudował zakon kamedułów z Bielan w 1605 roku. Dobra te przekazał im ówczesny marszałek nadworny koronny Mikołaj Wolski.
Nie wiadomo nic o jego umocnieniach, bo budowla została gruntownie przebudowana w XIX wieku i w przekształconej postaci przetrwała do dziś. W okresie międzywojennym dwór przekazano Zgromadzeniu Sióstr Albertynek, które wciąż nim zarządza.
Bardzo prawdopodobne, że siedziba kamedułów stanęła na miejscu starszego dworu obronnego, ponieważ już w XIV wieku wzmiankowany jest ród rycerski piszący się "z Mnikowa", a dwór stroi na obronnym wzgórzu otoczonym z 3 stron rzeką Sanką. Brak jednak informacji o jakichkolwiek badaniach archeologicznych tego miejsca i piwnicach.
W wsi znajduje się również Góra Zamkowa (Zamczysko). Jest to grodzisko po osadzie z epoki brązu i grodzie wczesnośredniowiecznym.
MODLNICA - Średniowieczny dwór obronnyWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.13095842° E19.86417555° Stan: Zachowane prawdopodobnie piwnice.Lokalizacja: Dwór UJ / Dwór Konopków, na peryferiach wsi.Wstęp: Zabroniony.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
Przypuszczalnie obronna siedziba istniała tu już w XV wieku. Wieś była wtedy własnością rodu Czaderów, a później Prusów. Przy sprzedaży wsi w 1582 r. wymieniona została renesansowa siedziba rodziny Salomonów. Była to okazała piętrowa rezydencja obronna z drewna na podmurówce. Stojący obecnie na miejscu tej budowli parterowy dworek klasycystyczny rodziny Konopków pochodzi z lat 1784-1787. Mieszkał tu m.in. słynny etnograf i kompozytor Oskar Kolberg. Posiada fragment muru obwodowego w wieżą (prawdopodobnie są to obiekty XVIII-wieczne na miejscu starszych) i całkiem przebudowany lamus. Dwór został niedawno wyremontowany przez Uniwersytet Jagielloński, do którego należy jako Ośrodek Konferencyjno-Recepcyjny. Przetrwały jakoby murowane piwnice pierwotnego dworu, ale brak o tym pewnych informacji i nie ma możliwości niczego zobaczyć. Wstęp na teren dworu osobom postronnym jest zabroniony, choć czasem Uniwersytet otwiera bramy.
MORAWICA - Średniowieczny zamek rycerskiWspółrzędne geograficzne:format D (stopnie): N50.07828667° E19.75171686° Stan: Przebudowany, ale mury częściowo zachowane.Lokalizacja: Kościół św. Bartłomieja, w centrum wsi.Wstęp: Wolny.Parking: Darmowy.Zwiedzanie: Samodzielne.Opis:
W 2019 roku w wyniku odpadnięcia tynku na budynku miejscowej plebanii dokonano jednego z największych odkryć archeologicznych XXI wieku w Polsce. Plebania kościoła św. Bartłomieja okazała się być romańskim palatium rodu Toporczyków, być może samego palatyna Sieciecha (możnowładca, który przyłączył do Polski Pomorze Gdańskie i miał ambicję przejęcia władzy w państwie). Kres funkcjonowania rezydencji Tęczyńskich - Toporczyków przypadł na rok 1666 roku, kiedy to Izabella z Tęczyńskich Opalińska podarowała zamek kościołowi. Fakt zajęcia przez świątynię miejsca dawnego zamku był znany, ale datowano go na budowlę gotycką.
Dalsze badania powinny wyjaśnić czy XI-wieczne palatium można uznać za zamek. Na razie wiadomo, że budowli towarzyszyła drewniana kaplica. Jeśli obiekt posiadał również umocnienia będzie to drugi po Wawelu najstarszy zamek murowany w Polsce. Plebania przeszła niedawno remont, ale na razie nie wiadomo kiedy i w jakiej formie będzie udostępniona do zwiedzania. Można ją oglądać z zewnątrz.
zobacz część 2 przewodnika
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów. | |||
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Odśwież stronę