Plan wg Z. Nawrockiego. 1 - zamek główny, 2 - przedzamcze, 3 - skrzydło mieszkalne, 4 - wieża główna, 5 - wieża narożna przedzamcza (zachowana), 6 - fosa
ierwotnie zamek w Przezmarku był obiektem drewniano -ziemnym wzniesionym w II pol. XIII wieku. Murowaną warownię wzniósł w I poł. XIV wieku komtur dzierzgoński i Wielki Szatny Zakonu Krzyżackiego Luter z Brunszwiku.
Założenie już wtedy uzyskało rozplanowane nie wiele odbiegające od wyglądu z czasów największej świetności.
Składało się z zamku wysokiego i warownego przedzamcza. Część mieszkalną stanowił "wielki dom" w skrzydeł wschodnim na planie prostokąta z kapitularzem i kaplicą.
Wcześniej na miejscu zamku znajdował się gród plemion pruskich wypędzonych przez rycerzy zakonnych oraz osada targowa (stąd najstarsza nazwa miejscowości - Preussisch Markt czyli Pruski Rynek).
Zamek od strony płn.-zach. wg rysunku z lat 1627-1628 w Dzienniku A. Boot'a
Źródło: Zamki krzyżackie w Polsce, M. Haftka, Malbork - Płock 1999
ok. 1274 r. - Krzyżacy wznieśli pierwszą drewniano - ziemną warownię
lata 1316-1331 - budowa zamku murowanego. Istniejący cypel, na którym istniał niegdyś gród dodatkowo przecięto głęboką fosą zasilaną wodą z jeziora. Na zamku rezydował krzyżacki prokurator, a później wójt
Mroczek i skarby
Zdobycie Przezmarka w roku 1410 opisał Jan Długosz: "Przybyło tam do króla wielu Krzyżaków zostawionych celem obrony grodu Przezmarka a oddawszy pokornie cześć królowi, przekazują mu gród i rezygnują z niego. Ten daje go w dzierżenie rycerzowi wielkopolskiemu Mroczce z Łopuchowa herbu Laski". Rycerz Mroczek z Łopuchowa pochodził z rodu Leszczyców, zasłużonego dla kraju w dobie panowania Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Uczestniczył on w wielkiej wojnie z zakonem krzyżackim i musiał mieć duże zasługi skoro
powierzono mu zarząd zamku przezmarskiego, w którym znajdował się duży skarb zakonny. Równocześnie król wysłał do zamku swego pisarza Jana Sochę, herbu Nałęcz, z zadaniem wykonania spisu całego majątku.
Gdy wracał ze spisem został skrycie zabity wraz z całym orszakiem. O zbrodnię oskarżono Mroczka, któremu mogło zależeć, aby król nie poznał faktycznego stanu majątku zakonnego. Wobec braku dowodów rozprawa sądowa zakończyła się uniewinnieniem po złożeniu przysięgi rycerskiej. O Mroczku było głośno jeszcze 2 lata później, gdy na czele pięciuset zbrojnymi najechał na gospodę, w której spodziewał się zastać i zabić kanclerza, biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca.
|
1397 r. - na zamku wysokim ustanowiono nowy kościół pod wezwaniem św. Katarzyny
1410 r. - król Władysław Jagiełło zdobył zamek bez walki
1411 r. - na mocy pokoju toruńskiego Przezmark zwrócono Krzyżakom
1414 r. - w czasie tzw. "wojny głodowej" wojska polskie litewskie zdobyły i zniszczyły zamek.
Jednakże po zniszczeniu warowni w Dzierzgoniu znaczenie Przezmarka wzrosło. Rozpoczęto prace nad odbudową i rozbudową zamku
1437 r. - przeniesiono tu konwent zakonny z Dzierzgonia, a potem także sąd ziemski. Zwiększono obronność i wyposażenie zamku. W magazynach znajdowało się m.in. po 100 sztuk kusz i broni palnej, 11 beczek prochu. Na czele tutejszego konwentu złożonego z 18 rycerzy stał komtur Walter Kirskorp
lata 1454-1466 - podczas wojny trzynastoletniej zamek spłonął. Najpierw zdobyli go mieszczanie elbląscy, a potem odbili Krzyżacy. Próby odzyskania warowni przez Polaków nie powiodły się. Zdobyto tylko przedbramie zwane "pierwszą basteją"
lata 1508-1527 - zamek był własnością biskupów pomezańskich, a następnie książe Albrecht Hohenzollern przekazał go w ręce prywatne
1584 r. - gdy właścicielem był margrabia Jan Jerzy, przeprowadzono przebudowę zamku pod kierunkiem Blasiusa Bewarta. Zamek wysoki był wtedy budowlą trójskrzydłową, posiadał ozdobne szczyty i nowe duże prostokątne okna
1626 r. - podczas wojny polsko - szwedzkiej książę Prus Jerzy Wilhelm popierał najeźdźców, tak więc i Przezmark stał po ich stronie. W zamku Szwedzi kilkakrotnie zaopatrywali się w żywność
1635 r. - zawaliła się część murów obronnych zamków
1655 r. - w czasie "potopu" szwedzkiego zamek pełnił funkcje kwatermistrzowskie. Jego funkcje militarne
były praktycznie żadne. Następnie był wykorzystywany jako siedziba lokalnej administracji
1717 r. - pierwsza rozbiórka murów zamkowych
koniec XVIII w. - intensyfikacja działań zmierzających do pozyskania z ruin taniego budulca. Zbudowano z nich miejscowy folwark i być może kościół ewangelicki
1935 r. - rozpoczęto prace badawcze i konserwatorskie. Odgruzowano i zabezpieczono ruinę
1958 r. - kolejne prace zabezpieczające. Zachowaną wieżę i teren zamkowy zamieniono na ośrodek wczasowy
2000 r. - ruiny przeszły w ręce prywatne. Kupił je Ryszard Pilachowski wraz z żoną (jest on potomkiem szlachty inflandzkiej). Małżeństwo przeprowadziło się tu z Warszawy.
Swój dom postawili przy zamku, na miejscu dawnej kawiarni, a wcześniej średniowiecznego budynku przykuchennego
Północne skrzydło w 1750 r. wg rysunku J.H. Dewitz'a za H. Domańska
Źródło: Zamki krzyżackie w Polsce, M. Haftka, Malbork - Płock 1999
Teren zamku jest ogrodzony i dostępny za zgodą właścicieli. Tylko oni mogą wpuścić do wieży (i robią to chętnie). Opłatę w dowolnej wysokości wrzuca się do skrzynki.
| Położenie i dojazd |  |
Zachodnia część woj. pomorskiego. 38 km na południowy wschód od Malborka, 42 km na północ od Iławy. Zobacz na
mapie.
Najbliższa stacja PKP jest w Maldytach. PKS-em można dojechać z Elbląga, Pasłęka, Ostródy, Morąga. Wzgórze zamkowe znajduje się przy samej drodze, wieżę widać z daleka.
Współrzędne geograficzne:
format D (stopnie): N 53.858232°, E 19.495184°
format DM (stopnie, minuty): N 53° 51.49392', E 19° 29.71104'
format DMS (stopnie, minuty, sekundy): N 53° 51' 29.64'', E 19° 29' 42.66''
Przystanek PKS jest w pobliżu zamku. Pobieżne oglądnięcie wieży i jej otoczenia trwa ok. 45 min.
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Państwa Krzyżackiego cz. 2
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem. 
a wzgórzu we wsi Przezmark, przy samej drodze zobaczyć można pozostałości krzyżackiej warowni otoczonej wodami jeziora Mołtawa Wielka. Wybitnie obronne położenie na półwyspie jakoś jej nie sprzyjało. Była zdobywana i niszczona, a do naszych czasów w dobrym stanie przetrwała tylko wysoka sześciokodygnacyjna wieża narożna na przedzamczu. Jej wielkość świadczy o potędze całego założenia. Zamek główny jest obecnie zarośniętym kopcem, na którym widać resztki bramy wjazdowej, kilka fragmentów murów oraz w wykopie piwnice pod dawnym skrzydłem wschodnim. Niedługo może się to zmienić, ponieważ archeolodzy zapowiadają tu poważne prace i być może zostanie odsłoniętych znacznie więcej murów.
