Przezmark

Średniowieczny zamek krzyżacki

Pierwotnie zamek w Przezmarku był obiektem drewniano -ziemnym wzniesionym w II pol. XIII wieku. Murowaną warownię wzniósł w I poł. XIV wieku komtur dzierzgoński i Wielki Szatny Zakonu Krzyżackiego Luter z Brunszwiku. Założenie już wtedy uzyskało rozplanowane niewiele odbiegające od wyglądu z czasów największej świetności. Składało się z zamku wysokiego i warownego przedzamcza. Część mieszkalną stanowił "wielki dom" w skrzydeł wschodnim na planie prostokąta z kapitularzem i kaplicą.
Jeszcze wcześniej na miejscu zamku znajdował się gród plemion pruskich wypędzonych przez rycerzy zakonnych oraz osada targowa (stąd najstarsza nazwa miejscowości - Preussisch Markt czyli Pruski Rynek).
ok. 1274 r. - Krzyżacy wznieśli pierwszą drewniano - ziemną warownię
lata 1316-1331 - budowa zamku murowanego. Istniejący cypel, na którym istniał niegdyś gród dodatkowo przecięto głęboką fosą zasilaną wodą z jeziora. Na zamku rezydował krzyżacki prokurator, a później wójt

Mroczek i skarby Zdobycie Przezmarka w roku 1410 opisał Jan Długosz: "Przybyło tam do króla wielu Krzyżaków zostawionych celem obrony grodu Przezmarka a oddawszy pokornie cześć królowi, przekazują mu gród i rezygnują z niego. Ten daje go w dzierżenie rycerzowi wielkopolskiemu Mroczce z Łopuchowa herbu Laski". Rycerz Mroczek z Łopuchowa pochodził z rodu Leszczyców, zasłużonego dla kraju w dobie panowania Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Uczestniczył on w wielkiej wojnie z zakonem krzyżackim i musiał być bardzo zasłużony skoro powierzono mu zarząd zamku przezmarskiego, w którym znajdował się duży skarb zakonny. Równocześnie król wysłał do zamku swego pisarza Jana Sochę, herbu Nałęcz, z zadaniem wykonania spisu całego majątku. Gdy wracał ze spisem został skrycie zabity wraz z całym orszakiem. O zbrodnię oskarżono Mroczka, któremu mogło zależeć, aby król nie poznał faktycznego stanu majątku zakonnego. Wobec braku dowodów rozprawa sądowa zakończyła się uniewinnieniem po złożeniu przysięgi rycerskiej. O Mroczku było głośno jeszcze 2 lata później, gdy na czele pięciuset zbrojnymi najechał na gospodę, w której spodziewał się zastać i zabić kanclerza, biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca.

1397 r. - na zamku wysokim ustanowiono nowy kościół pod wezwaniem św. Katarzyny
1410 r. - król Władysław Jagiełło zdobył zamek bez walki
1411 r. - na mocy pokoju toruńskiego Przezmark zwrócono Krzyżakom
1414 r. - w czasie tzw. "wojny głodowej" wojska polskie litewskie zdobyły i zniszczyły zamek. Jednakże po zniszczeniu warowni w Dzierzgoniu znaczenie Przezmarka wzrosło. Rozpoczęto prace nad odbudową i rozbudową zamku
1437 r. - przeniesiono tu konwent zakonny z Dzierzgonia, a potem także sąd ziemski. Zwiększono obronność i wyposażenie zamku. W magazynach znajdowało się m.in. po 100 sztuk kusz i broni palnej, 11 beczek prochu. Na czele tutejszego konwentu złożonego z 18 rycerzy stał komtur Walter Kirskorp
lata 1454-1466 - podczas wojny trzynastoletniej zamek przezmarski spłonął. Najpierw zdobyli go mieszczanie elbląscy, a potem odbili Krzyżacy. Próby odzyskania warowni przez Polaków nie powiodły się. Zdobyto tylko przedbramie zwane "pierwszą basteją"
lata 1508-1527 - warownia była własnością biskupów pomezańskich, a następnie książe Albrecht Hohenzollern przekazał ją w ręce prywatne
1584 r. - gdy właścicielem był margrabia Jan Jerzy, przeprowadzono przebudowę zamku pod kierunkiem Blasiusa Bewarta. Zamek wysoki stał się wtedy budowlą trójskrzydłową, posiadał ozdobne szczyty i nowe duże prostokątne okna
1626 r. - podczas wojny polsko - szwedzkiej książę Prus Jerzy Wilhelm popierał najeźdźców, tak więc i Przezmark stał po ich stronie. W zamku Szwedzi kilkakrotnie zaopatrywali się w żywność
1635 r. - zawaliła się część murów obronnych warowni przezmarskiej
1655 r. - w czasie "potopu" szwedzkiego budowla pełniła funkcje kwatermistrzowskie. Jej funkcje militarne były praktycznie żadne. Następnie była wykorzystywana jako siedziba lokalnej administracji
1717 r. - pierwsza rozbiórka murów zamkowych
koniec XVIII w. - intensyfikacja działań zmierzających do pozyskania z ruin taniego budulca. Zbudowano z nich miejscowy folwark i być może kościół ewangelicki
1935 r. - rozpoczęto prace badawcze i konserwatorskie. Odgruzowano i zabezpieczono ruinę
1958 r. - kolejne prace zabezpieczające. Zachowaną wieżę i teren zamkowy zamieniono na ośrodek wczasowy
2000 r. - ruiny przeszły w ręce prywatne. Kupił je Ryszard Pilachowski wraz z żoną (jest on potomkiem szlachty inflandzkiej). Małżeństwo przeprowadziło się tu z Warszawy. Swój dom postawili przy zamku, na miejscu dawnej kawiarni, a wcześniej średniowiecznego budynku przykuchennego
KONTAKT
gsm 606 641 097

CZAS
Pobieżne oglądnięcie wieży i jej otoczenia trwa ok. 45 min.

WSTĘP
Teren zamku jest ogrodzony i dostępny za zgodą właścicieli. Tylko oni mogą wpuścić do wieży (i robią to chętnie). Opłatę w dowolnej wysokości wrzuca się do skrzynki. Godziny zwiedzania w sezonie: 10:00-18:00, w weekendy do 17:00.


Zachodnia część woj. pomorskiego. 38 km na południowy wschód od Malborka, 42 km na północ od Iławy. Zobacz na mapie.
Wzgórze zamkowe znajduje się przy samej drodze, wieżę widać z daleka.


Współrzędne geograficzne: