Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Przezmark (woj. pomorskie) - Średniowieczny zamek krzyżacki

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
Średnia ocena: 4.7 na 5. Głosów: 329 4.5 stars
           
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
Średnia ocena: 4.8 na 5. Głosów: 297 5 stars
           
 


Opis i stan obecny


Na wzgórzu we wsi Przezmark, przy samej drodze zobaczyć można pozostałości krzyżackiej warowni otoczonej wodami jeziora Mołtawa Wielka. Wybitnie obronne położenie na półwyspie jakoś jej nie sprzyjało. Była zdobywana i niszczona, a do naszych czasów w dobrym stanie przetrwała tylko wysoka sześciokodygnacyjna wieża narożna na przedzamczu. Jej wielkość świadczy o potędze całego założenia. Zamek główny jest obecnie zarośniętym kopcem, na którym widać resztki bramy wjazdowej, kilka fragmentów murów oraz w wykopie piwnice pod dawnym skrzydłem wschodnim. Niedługo może się to zmienić, ponieważ archeolodzy zapowiadają tu poważne prace i być może zostanie odsłoniętych znacznie więcej murów.
Wjazd do zamku Przezmark prowadził od północy przez warowną przedbramie zwane "pierwszą basteją" (nie ma po niej śladu). Na przedzamczu górowała wspomniana już kwadratowa wieża o wysokości 35 m. Widać ślady po stykających się z nią kiedyś budynkach. Na najwyższym poziomie wieży znajdował się ganek strażniczy, a nad nim wisiał dzwon z herbami wielkich mistrzów krzyżackich. W piwnicach natomiast funkcjonowało więzienie. W przeciwległym narożu przedzamcza również stała wieża, lecz cylindryczna.
Przedzamcze od zamku głównego oddzielone było nawodniona fosą, dziś jest ona suchą i zarośnięta chwastami. Nad fosą znajdował się most zwodzony. Zamek główny otoczony był obwodem kamienno ceglanych murów o wymiarach 47 x 73 m. Znajdowała się w nim przynajmniej jedna wieża od strony płn.-wsch., gdzie umieszczono skarbiec. Dzisiaj widać jeszcze jej resztki z otworem okiennym. Istniała również druga, niższa linia murów obwodowych otaczających zamek główny od południa, zachodu i wschodu. W powstałym w ten sposób międzymurzu utworzono prawdopodobnie ogrody.
Część mieszkalna zamku Przezmark to początkowo dwukondygnacyjny "dom wielki" po stronie wschodniej. Później rozbudowano warownię o skrzydła południowe i zachodnie. Od południa na zewnątrz murów znajdowała się potężna ośmioboczna wieża od której biegł ganek do wieży latrynowej usytuowanej ze zrozumiałych względów nad samym jeziorem.
Zamek (a właściwie zagospodarowane przedzamcze) jest obecnie otoczony ogrodzeniem, stanowi bowiem własność prywatną, lecz uprzejmi właściciele wpuszczają turystów. W wieży jest dosyć ubogie wyposażenie, ale w przyszłości ma się to zmienić, bo prace przy zamku cały czas trwają. Na dziedzińcu z ładnymi alejkami, kwiatami i inną roślinnością ozdobną stoją drewniane domki, zapewne pozostałość po dawnym ośrodku wczasowym. Do niedawna w linii północnych murów obwodowych zobaczyć można było ruinę spichlerza wzniesionego w XVIII wieku, lecz jest już on chyba rozebrany całkowicie. Aby dostać się do zamku głównego nie należy wchodzić do góry drogą, lecz pójść ścieżką po lewej stronie, koło jeziora. Przy fosie można wejść na górę do pozostałości skrzydła wschodniego zamku z resztkami wieżyczki. Idąc dalej dołem dochodzi się do innego wejścia na zamek główny po schodkach. W lecie nie radzę jednak schodzić z wydeptanych ścieżek na zarośnięte tereny, bo osobiście natknąłem się tam na węża. Idąc dalej dołem dookoła kopca zamkowego można zobaczyć wysoki fragment muru obwodowego.




Plany i rekonstrukcje

Powrót na górę strony



Plan zamku w Przezmarku wg Z. Nawrockiego. 1 - zamek główny, 2 - przedzamcze, 3 - skrzydło mieszkalne, 4 - wieża główna, 5 - wieża narożna przedzamcza (zachowana), 6 - fosa


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Pierwotnie zamek w Przezmarku był obiektem drewniano -ziemnym wzniesionym w II pol. XIII wieku. Murowaną warownię wzniósł w I poł. XIV wieku komtur dzierzgoński i Wielki Szatny Zakonu Krzyżackiego Luter z Brunszwiku. Założenie już wtedy uzyskało rozplanowane niewiele odbiegające od wyglądu z czasów największej świetności. Składało się z zamku wysokiego i warownego przedzamcza. Część mieszkalną stanowił "wielki dom" w skrzydeł wschodnim na planie prostokąta z kapitularzem i kaplicą.
Jeszcze wcześniej na miejscu zamku znajdował się gród plemion pruskich wypędzonych przez rycerzy zakonnych oraz osada targowa (stąd najstarsza nazwa miejscowości - Preussisch Markt czyli Pruski Rynek).

Rekonstrukcja lub stary widok zamku przezmark
Zamek w Przezmarku od strony płn.-zach. wg rysunku z lat 1627-1628 w Dzienniku A. Boot'a
Źródło: Zamki krzyżackie w Polsce, M. Haftka, Malbork - Płock 1999

punktor ok. 1274 r. - Krzyżacy wznieśli pierwszą drewniano - ziemną warownię
punktor lata 1316-1331 - budowa zamku murowanego. Istniejący cypel, na którym istniał niegdyś gród dodatkowo przecięto głęboką fosą zasilaną wodą z jeziora. Na zamku rezydował krzyżacki prokurator, a później wójt
ozdoba
Mroczek i skarby
Zdobycie Przezmarka w roku 1410 opisał Jan Długosz: "Przybyło tam do króla wielu Krzyżaków zostawionych celem obrony grodu Przezmarka a oddawszy pokornie cześć królowi, przekazują mu gród i rezygnują z niego. Ten daje go w dzierżenie rycerzowi wielkopolskiemu Mroczce z Łopuchowa herbu Laski". Rycerz Mroczek z Łopuchowa pochodził z rodu Leszczyców, zasłużonego dla kraju w dobie panowania Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Uczestniczył on w wielkiej wojnie z zakonem krzyżackim i musiał być bardzo zasłużony skoro powierzono mu zarząd zamku przezmarskiego, w którym znajdował się duży skarb zakonny. Równocześnie król wysłał do zamku swego pisarza Jana Sochę, herbu Nałęcz, z zadaniem wykonania spisu całego majątku. Gdy wracał ze spisem został skrycie zabity wraz z całym orszakiem. O zbrodnię oskarżono Mroczka, któremu mogło zależeć, aby król nie poznał faktycznego stanu majątku zakonnego. Wobec braku dowodów rozprawa sądowa zakończyła się uniewinnieniem po złożeniu przysięgi rycerskiej. O Mroczku było głośno jeszcze 2 lata później, gdy na czele pięciuset zbrojnymi najechał na gospodę, w której spodziewał się zastać i zabić kanclerza, biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca.

punktor 1397 r. - na zamku wysokim ustanowiono nowy kościół pod wezwaniem św. Katarzyny
punktor 1410 r. - król Władysław Jagiełło zdobył zamek bez walki
punktor 1411 r. - na mocy pokoju toruńskiego Przezmark zwrócono Krzyżakom
punktor 1414 r. - w czasie tzw. "wojny głodowej" wojska polskie litewskie zdobyły i zniszczyły zamek. Jednakże po zniszczeniu warowni w Dzierzgoniu znaczenie Przezmarka wzrosło. Rozpoczęto prace nad odbudową i rozbudową zamku
punktor 1437 r. - przeniesiono tu konwent zakonny z Dzierzgonia, a potem także sąd ziemski. Zwiększono obronność i wyposażenie zamku. W magazynach znajdowało się m.in. po 100 sztuk kusz i broni palnej, 11 beczek prochu. Na czele tutejszego konwentu złożonego z 18 rycerzy stał komtur Walter Kirskorp
punktor lata 1454-1466 - podczas wojny trzynastoletniej zamek przezmarski spłonął. Najpierw zdobyli go mieszczanie elbląscy, a potem odbili Krzyżacy. Próby odzyskania warowni przez Polaków nie powiodły się. Zdobyto tylko przedbramie zwane "pierwszą basteją"
punktor lata 1508-1527 - warownia była własnością biskupów pomezańskich, a następnie książe Albrecht Hohenzollern przekazał ją w ręce prywatne
punktor 1584 r. - gdy właścicielem był margrabia Jan Jerzy, przeprowadzono przebudowę zamku pod kierunkiem Blasiusa Bewarta. Zamek wysoki stał się wtedy budowlą trójskrzydłową, posiadał ozdobne szczyty i nowe duże prostokątne okna
punktor 1626 r. - podczas wojny polsko - szwedzkiej książę Prus Jerzy Wilhelm popierał najeźdźców, tak więc i Przezmark stał po ich stronie. W zamku Szwedzi kilkakrotnie zaopatrywali się w żywność
punktor 1635 r. - zawaliła się część murów obronnych warowni przezmarskiej
punktor 1655 r. - w czasie "potopu" szwedzkiego budowla pełniła funkcje kwatermistrzowskie. Jej funkcje militarne były praktycznie żadne. Następnie była wykorzystywana jako siedziba lokalnej administracji
punktor 1717 r. - pierwsza rozbiórka murów zamkowych
punktor koniec XVIII w. - intensyfikacja działań zmierzających do pozyskania z ruin taniego budulca. Zbudowano z nich miejscowy folwark i być może kościół ewangelicki
punktor 1935 r. - rozpoczęto prace badawcze i konserwatorskie. Odgruzowano i zabezpieczono ruinę
punktor 1958 r. - kolejne prace zabezpieczające. Zachowaną wieżę i teren zamkowy zamieniono na ośrodek wczasowy
punktor 2000 r. - ruiny przeszły w ręce prywatne. Kupił je Ryszard Pilachowski wraz z żoną (jest on potomkiem szlachty inflandzkiej). Małżeństwo przeprowadziło się tu z Warszawy. Swój dom postawili przy zamku, na miejscu dawnej kawiarni, a wcześniej średniowiecznego budynku przykuchennego

Rekonstrukcja lub stary widok zamku przezmark
Północne skrzydło zamku Przezmark w 1750 r. wg rysunku J.H. Dewitz'a za H. Domańska
Źródło: Zamki krzyżackie w Polsce, M. Haftka, Malbork - Płock 1999



Informacje praktyczne



KONTAKT
punktor gsm 606 641 097

CZAS
punktor Pobieżne oglądnięcie wieży i jej otoczenia trwa ok. 45 min.

WSTĘP
punktor Teren zamku jest ogrodzony i dostępny za zgodą właścicieli. Tylko oni mogą wpuścić do wieży (i robią to chętnie). Opłatę w dowolnej wysokości wrzuca się do skrzynki. Godziny zwiedzania w sezonie: 10:00-18:00, w weekendy do 17:00.


Położenie i dojazd

Powrót na górę strony

Zachodnia część woj. pomorskiego. 38 km na południowy wschód od Malborka, 42 km na północ od Iławy. Zobacz na mapie.
Wzgórze zamkowe znajduje się przy samej drodze, wieżę widać z daleka.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N53.858232°, E19.495184°
format DM (stopnie, minuty):   53° 51.49392'N, 19° 29.71104'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   53° 51' 29.64''N, 19° 29' 42.66''E 


Bibliografia



punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Państwa Krzyżackiego cz. 2


Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Przezmark - Przedzamcze z potężną wieżą Przezmark - Wieża od zachodu Przezmark - Wieża od południa Przezmark - Widok z fosy oddzielającej zamek główny od przedzamcza Przezmark - Wieża i fosa oddzielająca zamek główny od przedzamcza Przezmark - Jedno z pięter wieży bez wyposażenia Przezmark - Parter wieży Przezmark - Brama do zamku głównego Przezmark - Widok z wieży na dawne przedzamcze Przezmark - Resztki skrzydła z bramą na zamku głównym Przezmark - Ocałałe resztki zamku głównego Przezmark - Fragment zamku głównego Przezmark - Widok z zarośniętego kopca po zamku głównym. Od lewej brama, wieża na przedzamczu, ruiny wieży narożnej Przezmark - Odsłonięte piwnice zamku głównego Przezmark - Wejście od południa po schodkach na zamek główny Przezmark - Fragment murów obwodowych poniżej kopca zamkowego
Zdjęcia wykonane: latem 2004


Materiały wideo


Zamek w Przezmarku z drona 4K



Noclegi


punktor Przezmark - Kwatera agroturystyczna Białek Felicja , Przezmark 11b, tel. (055) 276 14 37
punktor Przezmark - Domek letniskowy, tel. (032) 216 80 11, gsm 606 308 228

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Piękne miejsce.       Autor:  Aleksandra      Data:  2022-07-17 16:48:11
    Piękne miejsce z duszą. Pan Ryszard opowiada o wszystkim z bardzo dużą pasją I zaangażowaniem. To bardzo miły i kulturalny mężczyzna. We wierzy jest mnóstwo eksponatów. Na chwilę można przenieść się w historii. Miejsce naprawdę posiada duszę oraz magiczną atmosferę. Zdecydowania polecam. Warto  
  • Miejsce z duszą       Autor:  Jarosław Rama      Data:  2019-07-14 23:52:15
    Dziś odwiedziłem to miejsce razem z Żoną i dziećmi (kilkuletnie). Wszystkim się bardzo podobało. Pan Ryszard który jest właścicielem to wyjątkowy człowiek. Z pewnością będziemy odwiedzać miejsce oraz Pana Ryszarda. Dziękujemy i do zobaczenia.
  • Gratka dla miłośników zamków krzyżackich       Autor:  Igor, Jacek, Katarzyna      Data:  2018-09-23 21:04:39
    Od dwóch lat moja rodzina każdy wolny czas spędza na zwiedzaniu tego co pozostało po krzyżakach. I dzisiaj trafiliśmy na zamek w Przezmarku i to był strzał w dziesiątkę miejsce z tzw duszą i wspaniałym właścicielem. Jesteśmy ze Szczecinka ale w to miejsce na pewno wrócimy licząc już na miejsce noclegowe. I chcielibyśmy zobaczyć w wieży namalowanego przez syna orła przekazanego w podarunku.





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2022 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.